Met dank aan het
Boeken van Barack Obama
joch uit Yerseke
24*Boeken
Zeeuwse
botheid en
veel water
Boeken*25
Cornwell
Onderkoeld en dramatisch
Overtuigende reconstructie van de komst
van de pijlerdam na de Watersnoodramp
Patricia^
SCARPETTA
over Richard Nixon
nrcnext
JtuM.
Gemeentearchief
Vrijdag 30 januari 2009
Zierikzee
1953 als onderwerp van een
debuutroman is gewaagd.
Rik Launspachs mooie
streekroman wordt verfilmd
als De Storm. De kans datje het
droog houdt, is klein.
Door JANET LUIS
De Watersnoodramp is een gewaagd
onderwerp voor een debuut. Het kan
twee kanten op: het spektakelstuk be
zwijkt onder zijn dramatische last, of
het weet tussen sentiment en effect
bejag door te zeilen.
Rik Launspach, regisseur, acteur en
scenarioschrijver, wijdde er een kloe
ke roman aan, onder een al even kloe
ke titel: 1953. Launspach is een listige
stuurman, zo blijkt al snel. Hij weet
welke toon je bij zo'n groot thema
moet aanslaan. Hij schurkt tegen de
feiten aan, maar geeft ook zijn eigen
draai aan de geschiedenis. Dramati
sche episodes, waarin bejaarden, va
ders, moeders en kinderen door het
water worden verzwolgen, wisselt hij
af met onderkoelde, vaak geestige
passages over bijvoorbeeld grind,
zandzakken en stoeptegels waarmee
lekkende dijken provisorisch worden
gedicht. Waterhuishoudkundige fei
ten over vloedstanden, kustlijnen,
smeltwater en dijkhoogtes staan ge
broederlijk naast beweringen over de
goddelijke voorzienigheid.
Tegenover de duizenden getroffe
nen stelt Launspach de individuele
lotgevallen van een klein aantal tragi
sche romanfiguren. Bijvoorbeeld de
geniale, maar sociaal onhandige inge
nieur, die zomer 1952 al ziet aanko
men dat de dijken het zullen bege
ven. Bij Rijkswaterstaat weet hij nie
mand te overtuigen, laat staan van de
noodzaak van zijn Deltaplan.
Zo is er ook een 24-jarige jonge
man, Rutus genaamd, een dienst
plichtig militair, die zich schuldig
voelt over iets uit zijn jeugd. Dat
schuldgevoel vergalt zijn leven, dat
hem zinloos voorkomt. Totdat hij de
Zeeuwse Julia, een 18-jarig meisje,
redt van de verdrinkingsdood. Hij
raakt op slag verliefd en volgt haar
daarna als een schaduw. En dan is er
Julia zelf, de hoofdpersoon van deze
roman. Een stoere, ongehuwde moe
der uit het dorpje Oostennabije op
het zwaar getroffen Schouwen-Dui-
veland. Haar ouders en haar zus ver
drinken voor haar ogen. Maar erger
nog voor haar is dat ze haar pasgebo
ren baby kwijtraakt in het inferno van
instortende muren, huizenhoge gol
ven, ronddrijvende meubels en kada
vers van koeien. Haar moederhart
zegt haar dat de kleine Ernst nog
leeft. Vergezeld door Rutus gaat Julia
op pad om hem terug te vinden. Daar
bij stuit ze op een muur van Zeeuwse
onwil, botheid en agressie. En op wa
ter, veel water. De smartelijke en ook
spannende zoektocht vormt het
hoogtepunt van de roman. Misschien
wat zwaar aangezet hier en daar en
niet altijd even realistisch, maar zo
gevoelvol en meeslepend beschreven
datje er toch moeiteloos in gelooft.
Bijna even smartelijk is, in
Launspachs weergave, de manier
waarop de hulpverlening tot stand
komt: te laat, onhandig, onzorgvul
dig. Terwijl de Zeeuwen vechten voor
hun leven, zitten de soldaten, die nog
van niets weten, in hun kazernes bier
te drinken. Pas nadat binnenschip
pers uit heel Nederland zijn toege
stroomd, komen de militairen met
rubberboten aangescheurd - waarna
de haven verstopt en hulpverlening
onmogelijk is. Ook de voedselvoor
ziening verloopt zelden naar wens.
Broden worden als granaten uit vlieg
tuigen geschoten, maar vaak buiten
het bereik van hongerige monden.
'Als gekken roeiden ze naar de dobbe-
De smartelijke en ook
spannende zoektocht
vormt het hoogtepunt
van de roman
rende manna', staat er dan, 'maar het
deeg was door het zoute water in een
oogwenk veranderd in een kleffe, zil
te, oneetbare substantie.'
Het zijn tragikomische passages,
zoals er meer van te vinden zijn in de
ze mooie streekroman. - Een verfil
ming is in de maak. Wie zich bij het
lezen nog wist te vermannen, zal het
bij het zien van al dat verwoestende
water vast niet meer droog houden.
Rik Launspach: 1953. De Bezige
Bij. 478 blz.€ 19,90
Opname van De Storm. Regisseur
Ben Sonibogaart verbeeldt de Wa
tersnoodramp in deze film, die
herfst 2009 in de bioscoop moet
komen. Hoofdrolspelers zijn Bar
ry Atsma, Sylvia Hoeks en Monic
Hcndrickx. De film draait om Ju
lia, een alleenstaande moeder die
tijdens de ramp - tegen haar zin -
gered wordt door een lucht-
machtscrgcant, maar haar baby
moet achterlaten.
FotoWim Daneels
Geloven in
Geloven in verandering
Barack Obama's programma voor
de toekomst van Amerika
uitgeverijatlas.nl
Dromen van mijn vader
'Het beste Obama-boek? Van de hele stapel? Dromen van mijn
vader, van Obama zelf. Hij is de beste schrijver van allemaal.'
- De Volkskrant
De Oosterschelde moest
dicht na de Watersnoodramp,
dit weekend 56 jaar geleden.
Schipper beschrijft de felle
strijd om het openhouden
van de zeearm.
Door FRANCA TREUR
Eén februari, ruim een halve eeuw ge
leden. Tijdens een stormnacht dringt
een kolkende Noordzee diep de zee
armen van Zuidwest-Nederland bin
nen. 1.836 mensen komen om,
70.000 raken dakloos. Met dit drama
begint het epos van Paul de Schipper
over de strijd om de Oosterschelde.
Na de Watersnoodramp wil iedereen
afrekenen met 'de aloude erfvijand'
de zee. De Deltawet gebiedt dat alle
zeearmen van Rotterdam tot Middel
burg worden afgedamd.
De Schipper beschrijft hoe Rijks
waterstaat, nog voor de Deltawet
door de Tweede Kamer is, al een deel
van de klus heeft aanbesteed. De
noodtoestand staat langdurig 'gepol-
der' niet toe. De afsluiting van de
Oosterschelde wordt bewaard voor
het laatst. Nederland neemt de gok
'dat de „allergevaarlijkste water
wolf, de Oosterschelde, tot 1978 met
te zwakke dijken blijft zitten'.
Iedereen steunt het Deltaplan. Ook
de vissers uit Yerseke die tijdens de
'Een overwinning
kent veel vaders',
schrijft De Schipper
verontwaardigd
ramp hun dijken wisten te repareren,
zodat hun dorp gespaard bleef. Een
afgesloten Oosterschelde zou hun
oesterkweek fataal worden, maar 'wie
de doden heeft zien aanspoelen',
praat niet over open houden.
Alleen een bioloog uit Wemeldin-
ge, Bram Drinkwaard, brengt te ber
de dat een dichte Oosterschelde een
ramp voor het milieu betekent: het
heldere, zoute water in de diepe put
ten zal bederven. Er zal zwavelwater
stof ontstaan, dat verschrikkelijk zal
stinken. 'Er is maar één ramp', reage
ren politici en Rijkswaterstaat: de
Watersnoodramp. Maar Drinkwaard
geeft niet op. Energiek geeft hij overal
in het land lezingen en wanneer hij
een spreekverbod krijgt van minister
Biesheuvel, verspreidt hij zijn lezin
gen per post. Drinkwaard verwijt po
litici, Rijkswaterstaat en de water
schappen dat ze gebruik maken van
'de angstpsychose' om hun plannen
door te drukken. Hij vraagt natuur
beschermingsorganisaties waarom ze
niet in actie komen en collega-biolo
gen waarom ze 'collaboreren met
Rijkswaterstaat'. Fel ageert hij tegen
de Provinciale Zeeuwse Courant die alle
kritiek op de Deltawet doodzwijgt.
Met de jaren krijgt de bioloog wel
bijval, maar serieus verzet ontstaat
volgens De Schipper pas wanneer en
kele jongens uit Yerseke in opstand
komen. In 1971 kalken ze 'Barst met
je dam' op een kaaimuur in Yerseke.
De voormalige zeearm Haringvliet,
ten noorden van de Oosterschelde, is
De nieuwe
NU IN DE BOEKHANDEL
www.boekenwereld.com
dan 'al afgesloten en het ontstane
meer is reeds veranderd in een sterf
huis. De jongens uit Yerseke noemen
zich Akticgroep Oosterschelde Open
en ze zijn de helden van het bock. Ze
willen geen afsluitdam, maar dijkver
hoging. Ze tonen aan dat de Zeeuwse
dijken al tien jaar niet of nauwelijks
waren onderhouden. Balken die bij
hoog water op lage plekken in de zee
wering kunnen worden geplaatst,
bleken in WOII te zijn opgestookt en
nooit vervangen. Hun beschuldigen
de vinger wijst naar de regenten van
de waterschappen en Rijkswaterstaat
- zoals J an Terlouw wees naar een cor
rupte dijkgraaf in Oosterschelde; Wind
kracht 10 (1976).
In 1976, als het point of no return al
lang is gepasseerd, wordt de macht
van de 'regenten van Rijkswaterstaat'
gebroken. Ze moeten van het kabi
net-Den Uyl de reeds aangelegde
drempel op de Oosterscheldebodem
wegbaggeren ten gunste van een eb
en vloed doorlatende pijlerdam. Het
grote succes van de milieubeweging,
zo heet de pijlerdam nu. Een prestatie
van formaat van Rijkswaterstaat. Een
monument voor de democratie. Zo
staat het in de geschiedenis- en jubi
leumboekjes. 'Een overwinning kent
veel vaders', schrijft De Schipper ver
ontwaardigd. Maar zonder het verzet
van 'een dappere bioloog uit Wemel-
dingc' en dat van 'een stelletje onge
regeld uit Yerseke', was de Ooster
schelde destijds gewoon afgesloten.
In de officiële geschiedschrijving
wordt de Aktiegroep Oosterschelde
Open nooit met name genoemd, ter
wijl de leden destijds met ministers
debatteerden en de landelijke media
haalden. De actievoerders maakten
nauwelijks notulen. De slag om de Oos
terschelde steunt op interviews en op
feiten die wel gedocumenteerd zijn,
in bijvoorbeeld rapporten en kran
tenberichten. En op De Schippers ei
gen geheugen, want de in Yerseke op
gegroeide auteur was destijds het
hulpje van drukker Zoeteweij, die de
groep van stickers, pamfletten en pos
ters voorzag. De Aktiegroep had het
tij mee, erkent de auteur. Het milieu
bewustzijn groeide in de jaren zeven
tig. Ook profiteerde de groep van het
progressieve kabinet dat in 1973 aan
de macht kwam. Maar de milieube
wegingen en landelijke politici vielen
pas veel later in. Toch claimen de lui
uit Yerseke geen overwinning. De du
re dam heeft volgens hen nog te veel
natuur kapot gemaakt. 'Het was veel
beter geweest als ze de dijken hadden
verhoogd.' Een conclusie die tot hun
verbazing sinds 1998 door Rijkswa
terstaat wordt gedeeld.
'Objectief, subjectief, neutraal?'
schrijft De Schipper op de eerste pagi
na. 'Wie was neutraal als het om de
Oosterschelde ging?' Wie het bock
om de vooringenomenheid van de au
teur niet wil lezen, doet zichzelf te
kort. Een belangrijke episode uit de
recente historie is namelijk verras
send herschreven. Het is een filmi
sche remake geworden, die met talloze
opgevoerde bronnen en mooie cita
ten overtuigend aantoont dat de offi
ciële geschiedschrijving is vervalst.
Een remake die met zijn hoge kwajon
gensgehalte bovendien oneindig veel
spannender is dan het origineel.
Opnieuw bedreigt het wassende
water Nederland. De drastische plan
nen van de commissie-Veerman om
de gevolgen van klimaatverandering
het hoofd te bieden, kwamen toen dit
boek al naar de drukker was. Eind vo
rig jaar dreigde alweer een nationale
consensus om het temmen van de
'waterwolf een vervolg te geven, nog
voordat alles precies was nagerekend.
Misschien geen gek idee om eerst
nog eens een keertje te luisteren naar
'zo'n rotjoch uit Yerseke'.
O0VT over de Oosterschelde via:
http://geschiedenis.vpro.nl/
Paul de Schipper: De slag om de
Oosterschelde.
Atlas, 495 blz. 24,90 euro
boekberichten
Hirst maakt cover
jubileumeditie 'On
the Origin of Species'
I Damien Hirst heeft een schilderij ge
maakt voor de cover van Darwins On
the Origin of Species. De jubileumeditie
verschijnt 12 februari als Penguin
Classic, op de 200ste verjaardag van
Darwin en ook 150 jaar na de eerste
verschijning. Hirst kreeg lang gele
den een exemplaar van Darwins revo
lutionaire werk van een vriend, zo
laat hij in The Guardian weten. „Het
schilderij heet 'Human Skull in spa
ce' en zoals in een groot deel van mijn
werk is er een wetenschappelijke ver
wijzing. Het schilderij zit stevig in de
traditie van het stilleven en is opge-
I bouwd uit objecten waar ik mijn ei-
I gen betekenis in heb gelegd, soms
Darwiniaans van oorsprong. Ik denk
dat het werk, op een bescheiden ma
nier, de analytische geest van Darwin
erkent, en zijn moed om achter
ideeën te staan die in zijn tijd de stof
van het bestaan en geloof in twijfel
trokken." (HC)
Signatuurzwendelaar
loopt tegen de lamp
In de VS is een man aangeklaagd die
I via eBay een handeltje dreef in zoge
naamd door populaire auteurs gesig
neerde boeken. In werkelijkheid
stempelde Forrest R. Smith III de
boeken vol met nagemaakte handte
keningen van onder anderen Truman
Capote, John Grisham, John Irving,
Norman Mailer, Annie Proulx, Philip
Roth, Kurt Vonnegut en Tom Wolfe.
De handel, op eBay bekend als big-
j daddy books, zou 300.000 dollar heb
ben opgeleverd. (HC)
Kans op Amerikaanse
prijs voor 'Darkroom'
Ina Rilkes Engelse vertaling van De
donkere kamer van Damocles van Wil
lem Frederik Hermans staat op de
shortlist van de '2008 Best Translated
Book of the Year Award' in de VS. Het
boek van Hermans is één van de ne
gen genomineerde boeken voor de
prijs, die op 19 februari wordt toege
kend. Andere kanshebbers zijn verta
lingen van het werk van onder ande
ren Roberto Bolano, Stefan Zweig,
Elias Khoury en Céline Curiol. (AF)
Dode in garagebox
blijkt bestellerauteur
In België is het stoffelijk overschot
aangetroffen van de Britse bestseller
auteur Tom Carew, die een boek over
zijn ervaringen bij het Britse para
commando-elitekorps SAS in Afgha
nistan schreef. Na publicatie bleek
het werk, getiteld Jihadl, grotendeels
verzonnen. In werkelijkheid heette
Carew overigens Philip Stevenson.
Begin november 2008 vond de Ant
werpse politie een lichaam in verre
gaande staat van ontbinding in een
garagebox in Ekeren. Eind vorige
week werd dat geïdentificeerd als dat
van de aan lager wal geraakte, 55-ja-
rige Stevenson. Hij huurde de box al
langere tijd en volgens de Gazet van
Antwerpen woonde hij in de garage.
Autopsie wees uit dat de Brit was
overleden aan COz-vergiftiging. (DL)
M.m.v. Hans Cottyn, Arjen Fortuin en
Dirk Leyman.
O Dagelijks verschijnen nieuwe
berichten op nrcboeken.nl
iedereen leest
Richard
Nixon is de
Hamlet en de
Richard III van
de 20ste eeuw.
En wie daar aan
twijfelt, moet
maar eens in de
onstuitbare
stroom Nixonia
duiken. Van films (Oliver Stones
biopic Nixon en het momenteel
draaiende interviewduel
Frost/Nixon) tot boeken.
Vaak, zoals in Nixonland (2008)
van RickPerlstein of Philip Roths
satire Oi/rGang(1972), wordt de
president weggezet als het soort
schurk dat Tricky Dickie zelf ont
kende te zijn. Dat de waarheid ge
nuanceerder is, valt op te maken
uit klassieke boeken als Richard
Reeves biografie President Nixon:
Alone In The White House (2001) en
het door Stanley Kutler samenge
stelde Abuse Of Power: The New
Nixon Tapes 1997). Uitstekende,
maar zeker geen definitieve wer
ken - daarvoor genereerde de
Darth Vader van de Amerikaanse
politiek dankzij zijn obsessieve en
paranoïde neigingen te veel on
derzoeksmateriaal. Van de dui
zenden uren aan door Nixon ge
maakte geheime bandopnamen is
slechts een deel doorgespit. Om
over de 44 miljoen pagina's do
cumenten maar te zwijgen.
Abuse of Power is de weerslag van
honderden uren bandopnamen
die Kutler na juridisch getouw
trek wist los te weken. Er komt
een man uit naar voren die vijan
den ziet achter elke boom, nie
mand dichtbij duldt en zijn poli
tiek ent op vijandschap, niet op al
lianties. De zoon van een arme ci-
troenboer loopt over van de com
plexen, vooral ten opzichte van
sjiek geschoolde rijkeluiskinde
ren. Opmerkelijk: lang voordat
bekend werd dat FBI-onderdirec-
teur Mark Feit de informant was
die tijdens Watergate onder de
naam Deep Throat journalisten
van de Washington Post inlichtte,
lijkt Nixon hier al van op de hoog
te. Nixon is een alziende presi
dent, met grote talenten en nog
grotere karakterdefecten.
Reeves' biografie toont Nixon
als een eenzaam iemand. Soirées
moesten plaatsvinden op dagen
dat Nixon er niet was. En was hij
er wel, dan trok hij zich terug op
zijn slaapkamer met een bordje
kaas, de internationale gasten be
teuterd achterlatend. Nixons ver
haal is niet een verhaal over macht
die corrumpeert - gecorrumpeerd
was Nixon al. Het is een verhaal
dat laat zien wat er gebeurt wan
neer demonen aan het roer staan.
Het presidentschap van Nixon
zal altijd besmet blijven door Wa
tergate. Tragisch, want geen enke
le naoorlogse president - Demo
craat of Republikein - had zo'n fe
nomenaal gevoel voor het bedrij
ven van geopolitiek. Nixon raakte
in gesprek met Rusland én China,
sloot verdragen die de wapenwed
loop bevroren, sneed in de militai
re uitgaven en drong het over
heidstekort terug. Daar staat te
genover dat hij de moord op Salva
dor Allende en illegale bombarde
menten op Cambodja fiatteerde.
En dat hij overheidsinstanties
misbruikte om vuile spelletjes te
spelen. Soms creëerde hij zelfs
nieuwe clubjes voor het uitvoeren
van zijn geheime klussen. Waar
over uitvoerig gelogen werd.
Vooral dat laatste nekte hem.
Het zijn niet de daden die je ach
tervolgen, zo zegt hij. „If s the lie
that gets you." Zelf zag Nixon het
in zijn donkerste uur opmerkelijk
scherp. Zijn zelfgeschreven af
scheidstoespraak sloot hij af met
de onsterfelijke woorden: „Others
may hate you, but those who hate
you don't win unless you hate
them, and then you destroy
yourself."
AUKE HULST