VERVOLG
Bisamratten
tegen de
Watersnood
2
m
1 februari 1953 waren de dijken doorgebroken. Communistisch
Nederland wist meteen hoe hef zat: te veel geld was naar de
bewapening gegaante weinig naar dijkverzwaring. Ook de
jonge Ruud Gortzak stroopte zijn mouwen op om te hulp te
snellen.
ZATERDAG 2 JANUARI 1993
K
OM OP, KOM OP,
recht op je kop.
Kruip daar uit je
donkere holen.
Haal op, haal op,
uit steeg en slop. En slijp aan de keien
je zolen.' Het is zondag 1 februari
1953. Nederland telt 176 duizend
werklozen. De communistische Een
heids Vak Centrale (EVC) organi
seert een landelijke demonstratie
'Werk voor Allen'. Vader heeft, als
elke zondag, alle schoenen gepoetst,
thee met beschuit op bed gebracht,
zijn repertoire strijdliederen en
smartlappen afgewerkt, en maant ons
nu met strofen uit een gedicht van
zijn favoriete Adama van Scheltema
tot enige haast.
Op het Museumplein in Amster
dam staan honderd bussen voor de
monstranten klaar voor vertrek. De
storm giert door de straten. Ijskoude
hagel- en regenbuien wisselen elkaar
af. Nog onbewust van de tragische
gebeurtenissen gaan we op weg. Dat
zich in Zeeland, Brabant en delen van
Zuid-Holland een watersnoodramp
voltrekt, is tot Amsterdam nauwe
lijks doorgedrongen.
In Den Haag is dat anders. Daar
weet EVC-bestuurder Frits Reuter
ook de oorzaak van de ramp al. 'De
regering heeft nagelaten voldoende
geld voor versterking van dijken uit
te geven om de erfvijand van ons
volk, het water, te weerstaan', zegt
hij op de massameeting. Hij voegt
daaraan toe: 'Wij eisen dat de rege
ring miljoenen en miljoenen voor de
noodgebieden en de slachtoffers zal
uitgeven.' De toon is gezet. Bij woor
den alleen wordt het niet gelaten. De
communisten ruiken hun kans om
een dof geworden blazoen weer wat
op te poetsen. Vijf bussen met twee
honderd demonstranten reken naar
Dordrecht om daadwerkelijk hulp te
bieden.
Onder de hulpverleners bevinden
zich de communistische kamerleden
Jan Haken en Henk Gortzak. De bus
sen komen niet ver. In Rotterdam
worden ze door de politie tegenge
houden. 'Op het Rotterdamse stad
huis wordt ons te verstaan gegeven
dat er reeds hulp genoeg is, en dat we
het best naar Den Haag kunnen te
rugkeren', vertelt vader later. In Den
Haag aangekomen, stelt hij zich in
verbinding met minister Algera en
deze geeft na langdurige discussie de
bussen toestemming om naar Spijke-
nisse te vertrekken. Daar mogen uit
eindelijk twee bussen hulpverleners
blijven. De andere drie worden terug
gestuurd.
Het dagblad De Waarheid stelt op
maandag vast dat 'de bekwaamste wa
terbestrijders die Nederland heeft,
polderjongens die groot zijn gebracht
in de strijd tegen de elementen on-
verrichterzake huiswaarts zijn ge
stuurd'. Zo snel hebben de andere
kranten hun conclusie niet klaar. 'Er
gaat veel mis door gebrek aan initia
tief en fantasie, door vrees voor ver
antwoordelijkheid en door de be
duchtheid voor superieuren die op de
rustdag niet gestoord mochten wor
den', meldt de Volkskrant. Maar dat
gebeurt pas een week na de ramp. De
door communisten snel georganiseer
de hulp is dan inmiddels allerwege
verdacht gemaakt.
De Koude Oorlog woedt in alle he
vigheid. En waarom zou rond de wa
tersnood geen slag gevoerd kunnen
worden. De CPN brengt zwaar ge
schut in stelling. De gebrekkige rege
ringshulp is direct onderwerp van
scherpe kritiek. Het Dagelijks Be
stuur der CPN stelt reeds zondag
avond vast dat 'de regering niet cen
traal heeft ingegrepen, maar de hulp
en het reddingswerk, die in de eerste
plaats staatszaak zijn, heeft overgela
ten aan plaatselijke autoriteiten en
particuliere instellingen, die onver
mijdelijk langs elkaar heen werken.
Hierdoor', meent het CPN-bestuur,
'kon de prachtige offervaardigheid
die ons volk onmiddellijk heeft be
toond, voor een groot deel niet tot
haar recht komen.'
Is het een wonder dat de na-oorlog-
se regeringen-Drees en in het bijzon
der de ministers van Verkeer en Wa
terstaat door de CPN 'ten volle ver
antwoordelijk' worden genoemd
Illiillli
Foto uit het boek 'de ramp', een uitgave van het Nationaal Rampenfonds.
door Ruud Gortzak
voor de ramp? 'Zij hebben lijf en goed
van de burgerij in de waagschaal ge
steld, door geen acht te slaan op de
waarschuwingen die reeds jaren lang
door deskundigen, kamerleden en la
gere bestuursinstanties tot hen ge
richt zijn, en door de bescherming
van het land tegen het water ten ach
ter te stellen bij de alles verslindende
militarisatie', sneert het CPN-be
stuur.
De EVC doet ook een duit in het
zakje. Vakbondsfunctionarissen roe
pen dat 'miljoenen guldens sinds
1945 werden uitgegeven aan bewape
ning en oorlogsvoorbereiding in-
plaats deze te besteden aan verster
king van de dijken ter beveiliging van
land en volk.' De Europese Defensie
Gemeenschap, de heroprichting van
de Duitse Wehrmacht, het Atlantisch
Pact, het Westduits revanchisme, de
amerikanisering van Europa, alles
waar de communisten een hekel aan
hebben, wordt in verband gebracht
met de watersnoodramp.
Het socialistische dagblad Het
Vrije Volk reageert razend. De com
munisten worden daar snijdend bi-
samratten genoemd. De Volkskrant
komt met een commentaar van de
hoofdredacteur. In een Rode wan
klank schrijft hij: 'Er is een geleding
in het land die niet vereend staat in
de verwoede strijd die Nederland te
gen zijn erfvijand, het water, voert,
en dat zijn de communisten. Maar
dan laten we hopen niet eens de
gewone partijleden die dit staaltje
brutale demagogie van hun leiders
ook wel te gortig zal zijn, maar wel de
hersens van de rode vijfde colonne:
het politiek kader, de EVC oproer
kraaiers en de mensen die de Neder
landse Prawda maken.'
De CPN, sektarisch tot op het bot,
laat zich niet uit het veld slaan. Inte
gendeel. 'Wij communisten buigen
niet', meldt vader. Op 2 februari was
door het dagelijks bestuur van de
CPN al opgeroepen een 'landelijke
organisatie van comités voor volks
hulp voor de getroffenen van de wa
tersnood' tot leven te brengen. Dit
moest een organisatie worden waarin
'de actieve krachten van de werken
de bevolking vertegenwoordigd zijn'
en een die in staat is 'snel in te grijpen
tot hulpverlening'. Uiteraard moest
het comité, naar goed communistisch
gebruik, 'op zeer brede grondslag'
zijn samengesteld. Dit betekende dat
naast staalharde communisten als
Gortzak, Geugjes, Bakker, Reuter,
Wolff en De Vries, ook mevrouw
J. Wibaut en mevrouw Charley Toor-
op in het landelijk comité plaats
mochten nemen.
Ik ga naar een gezamenlijke verga
dering van ANJV en OPSJ in het Am
sterdamse Bellevue. Daar wordt be
sloten jeugdbrigades in bedrijven, op
scholen en universiteiten te vormen.
Zij zullen naar de getroffen gebieden
trekken 'om dijken te helpen dichten
en om aan de algemene hulpwerk
zaamheden deel te nemen'. Reeds en
kele uren later hebben zich een paar
honderd jongeren gemeld. Thuisge
komen roep ik mijn ouders toe: 'Ha,
eindeüjk kunnen wij, de jonge garde
van het proletariaat, tonen dat de
jeugd wel degelijk deugt.'
Vader heeft weinig op met alle
plannen. 'Snel te hulp? Vergeet het
maar', zegt hij. 'Jij gaat gewoon naar
school. Natuurlijk, we hebben groot
respect voor scholieren, studenten en
alle niet vakbekwame mensen die
naar het noodgebied snellen, maar
goede wil alleen is niet voldoende. Er
zijn vakbekwame arbeiders en tech
nici noodzakelijk om dijken te dich
ten en mensen te redden.'
Auto's volproppen met ongewas
sen kleren, een activiteit die na over
leg met het Nederlandse Rode Kruis
'de kleren dienen eerst gewas
sen' wordt gestaakt, geld en goede
ren inzamelen op de Nieuwe Keizers
gracht 61, dat is de volgende dagen
allemaal nog tot daar aan toe. Maar
meegaan naar Hellevoetsluis met de
eerste jeugdhulpbrigade, die op 4 fe
bruari onder leiding van Henk Hoek
stra uit Amsterdam vertrekt, dat is
uitgesloten. Een volledige klas van de
MTS, die samen met een leraar naar
het rampgebied op weg gaat, kan ik
slechts uitzwaaien.
Die klas wordt ook aanleiding tot
een politiek relletje. 'MTS-leerlingen
liepen in politieke val', schrijft de
Volkskrant. De verslaggever weet
dat 'de communistische jeugdorgani
satie AhyV op een misleidende ma
nier jongens heeft weten te bewegen
naar de noodgebieden te vertrekken'.
De directeur van de school verklaar
de dat tegen hem gezegd was dat de
uitzending werd georganiseerd door
dé AMVJ en St. Aloysius. Hij toonde
zich hevig verontwaardigd over de
praktijken, waarvan het ANJV zich
bediende.
'Gaat dat zo maar? Communisten
doorkruisen de grote actie om de
slachtoffers van de watersnood te
redden om er politieke munt uit te
slaan. Kritiek op Drees is gemeen.
Laat de Overheid hier direct optre
den. De ontstemming onder de gewo
ne mensen is zeer groot', schrijft ie
mand in de brievenrubriek van de
Volkskrant, de krant die de waters
noodramp enige tijd, goed katholiek,
St. Ignatiusvloed tracht te noemen.
Bij het ANJV worden 1280 nieuwe
brigadiers ingeschreven. Politie be
lemmert werkzaamheden van het
Volkshulpcomité Dordrecht. Het
Volkshulpcomité Rotterdam krijgt
van de leiding van een evacuatiecomi
té te horen dat van de aangeboden
hulp geen gebruik zal worden ge
maakt. En op het stadhuis van Am
sterdam worden vrijwilligers van het
Werklozencomité met een kluitje in
het riet gestuurd.
Amerikaanse genietroepen komen
helpen. Is het inzetten van Neder
landse grond- en dijkwerkers niet be
ter dan het inzetten van buitenlandse
militairen? vraagt vader zich af. 'In
de DUW (Dienst Uitvoerende Wer
ken, de tewerkstelling van werklo
zen, red.) zijn duizenden mannen die,
met een toewijding die geen Ameri
kaan ooit kan opbrengen, de meest
doeltreffende hulp kunnen bieden,
laat die Amerikanen blijven waar ze
zijn', gromt hij. En zijn CPN-baas,
Paul de Groot, is nog feller.
'Wij geloven niet in de menslie
vendheid van de Amerikaanse pest-
generaals. Wij geloven eerder dat zij
de ramp uit hun plannen tot over
heersing en bezetting van ons land
bekijken. Wij wensen niet dat de
ramp misbruikt wordt om ons land
nog verder onder de Amerikaanse
ijzeren hiel te brengen', schrijft De
Groot in De Waarheid. De waters
nood noemt hij 'een direct gevolg van
het Atlantisch Pact en de oorlogs
politiek van de regering'.
De regering moet verdwijnen, dat
vindt ook mijn vader. Hij citeert een
uitspraak van dominee Van Dalen uit
Colijnsplaat. 'De mensen verdronken
omdat de dijken te laag en de oorlogs
uitgaven te hoog waren', zei de domi
nee. In de Tweede Kamer zegt vader
op 11 februari: 'Als gij in de kamer
bankjes zit en wij achter de regerings
tafels, dan zullen de dijken niet meer
doorbreken.'
Achter de regeringstafels zijn de
communisten nooit gekomen. De Wa
tersnood is geschiedenis, onderwerp
voor documentaires. Dat de Koude
Oorlog in die geschiedenis een rol
speelde komt nauwelijks aan bod. En
de dijken? Die zijn verhoogd.
