Kerk ziet
seksueel misbruik
onder ogen
Leven in het teken
van de sleepboot
OPERA IN AHOY'
J-1U
ZATERDAG 21 NOVEMBER 1992
UIB ZATERDAG
PAGINA 39
door GER HITZERT
Dordrecht De sleep
boot heeft in zijn hele leven
een grote rol gespeeld, ook toen
hij districtsbestuurder van de
Industriebond FNV in het Rot
terdamse Waterweggebied
was. Als bij acties de bond niet
door de voordeur de werven op
mocht, dan maar langs de ach
terkant, via het water.
Zijn vader en grootvader, die
naast het gezin woonden, wa
ren vijftig jaar sleepbootkapi
tein bij Piet Smit. Zelf ging hij
op zijn vijftiende als ketelbin
kie naar zee.
De sleper Herman siert dan
ook de uitnodigingskaart,
waarin wordt aangekondigd
dat H. Berkhout „na ruim 25
woelige jaren een belangrijk
boegbeeld voor de bond te zijn
geweest met een feestelijke re
ceptie koers zet naar zijn pen
sionering op 1 februari 1993".
Berkhout, de laatste tien jaar
districtshoofd van de bond in
Dordrecht, is dan 60 jaar ge
worden, de pensioenleeftijd in
de vakbeweging.
Een van de aardigste vak
bondsbestuurders neemt af
scheid, een van de laatste ook
die als werknemer de bond bin
nenstapte. „Tegenwoordig ko
men ze van de sociale acade
mie of van de universiteit".
Aan de wanden van zijn
Dordtse kantoorkamer veel
platen. Van het toenmalige ca
fé De Bruinvis van kastelein
Jan Datema op het Willems
plein. „Die wilde zijn etablisse
ment nog wel eens beschikbaar
stellen als stakingslokaal, wat
hem weer in staat stelde zijn
hypotheek sneller af te lossen."
Oude stoomslepers van Smit
liggen voor de kade, aan de
overkant de Nieuw Amster
dam. Berkhout ging er als jon
gen nog wel eens kijken. „Als
er iets te beleven viel". De figu
ren op de plaat kent hij nog
wel.
Een kadasterplaat van de ou
de stad hangt er, met zijn ge
boortehuis op het Noorderei
land er nog op. En natuurlijk
de oude en nieuwe brug over de
Maas.
Zijn verhaal is dat uit een
jongensroman. Ketelbink op de
grote vaart, matroos op de zee
sleepvaart, de koopvaardij en
op het weerschip Cumulus, af
wisselend tussen IJsland en
Groenland en 500 kilometer
westelijk van Ierland, daar
waar de stormdepressies ont
staan. Wachtdienst op het
schip, dat tevens radiobaken
was voor de luchtvaart en as
sisteren bij golfmetingen.
Steeds om en om zes weken op
zee en aan de wal.
Van 1956 af bleef Berkhout
dichter bij huis. Hij trad in de
voetsporen van grootvader en
vader en werd kapitein op een
havensleper. Als zodanig
maakte hij de overgang mee
van stoom op motorvermogen.
Tot hij als lid van de vervoers-
bond „zo gek was naar vak
bondsvergaderingen te gaan".
„Omdat ik het nooit heb kun
nen laten mij ergens mee te be
moeien stuurden ze me naar de
vakbondsschool. Zo kwam ik in
1967 na de nodige aarzelingen
ik kon geen nee zeggen in
dienst van de toenmalige Alge
mene Nederlandse Metaalbe-
werkersbond (ANMB)."
Na een paar maanden Rot
terdam werd hij in Breda ge
plaatst, waarna in het begin
van de jaren zeventig bij de fu
sie tot industriebond naar Goes
moest worden verhuisd. Medio
1974 wachtte hem het grote
werk in het Waterweggebied.
„Daar viel ik met mijn neus
in de boter. Omdat ik veel van
scheepswerven af wist, kreeg
ik opdracht de RSV- en IHC-
concerns te gaan
doen."Herstructureringen, re
organisaties en bedrijfssluitin
gen werden zijn deel.
„Bij de beslissingen welke
RSV-bedrljven moesten wor
den afgestoten, moest menige
ruzie tussen onze leden in Rot
terdam, Amsterdam en De
Schelde in Vlissingen worden
gesust. Iedereen voelde zich
en werd ook bedreigd."
Het was de tijd dat Berkhout
onderwerp was van spraakma
kende affaires, zoals met het
wandelend baggereiland de
Kameel.
Om een verdere voortgang
van het herstructurerings
proces in de scheepsbouw af te
dwingen, had de bond de werf
Verolme in de Botlek bezet en
het gevaarte symbolisch aan
de ketting gelegd. Nadat de
RSV-directie via een gewonnen
kort geding opdracht had gege
ven de ketting te verwijderen,
werd deze in stijl door Berk
hout eigenhandig doorgebrand.
De sleutel van het slot was ui
teraard zoek.
„Die Kameel werd gebouwd,
anticiperend op ontwikkelingen
die er nooit gekomen zijn.
Technisch heeft hij ook nooit
goed gefunctioneerd". Honder
den miljoenen guldens had het
ding gekost. Uiteindelijk is het
voor de sloop verkocht naar
het Verre Oosten. „Zelfs slopen
in Nederland was nog te duur."
„Je kon er uiteindelijk wei
nig aan doen. Er liepen in de
haven nogal wat lieden met bo
ter op hun hoofd en dan moet
je niet in de zon gaan staan,
heb ik altijd van mijn moeder
geleerd. Concurrenten moesten
gaan samenwerken, zoals Wil-
ton-Fijenoord ten noorden en
de RDM aan de overzijde van
de rivier. Maar wat Onze Lieve
Heer gescheiden heeft, moet je
nooit trachten te verenigen.
Goud geld heeft ook dit gekost.
„Toen bij de tweede oliecrisis
de markt voor grote tankers
instortte, was dit een van de
argumenten om de werf. Gusto
te sluiten, al was daar nooit
zo'n schip gebouwd. Na het
zien van die lege hallen op de
televisie kreeg ik telefoontjes
van mensen, die hadden zitten
huilen.
„Werknemers hebben vaak
een sterk emotionele binding
met hun bedrijf. Als een onder
neming sluit, valt een wereld
weg. Directieleden hebben dat
niet. Die wisselen net zo mak
kelijk van een bedrijf als van
hun jasje. Een ijzerwerker doet
dat niet.
„Tot het laatste naadje van
de portemonnee zijn ze gegaan
om nog iets van de scheeps
bouw te redden. Jammer was
het dat het geld van Economi
sche Zaken voor ordersteun
werd aangewend. Ik ben ervan
overtuigd dat, als het echt voor
herstructurering was gebruikt,
■er meer was overgebleven. Nu
is alles naar de Filistijnen."
Toen er 18.000 banen weg wa
ren, heeft Berkhout een no
ta naar zijn bondsbestuur ge
schreven om de politiek te be
werken, maar de toenmalige
voorzitter Arie Groenevelt wil
de daar niet aan. Hoewel de
RSV-enquête nog moest ko
men, was er al genoeg publici
teit rond de omgevallen be
drijfstak geweest.
Nog niet zo lang geleden
werd Berkhout als Dordts dis
trictshoofd naar Rotterdam op
getrommeld, waar hij in De
Doelen een muur van verzet
opbouwde tegen de metaal
werkgevers. Met twee vracht
wagens waren de blokken piep
schuim uit Brabant gehaald.
De spreekstalmeester van de
bond nu, die na februari nog in
vele functies verdergaat, onder
meer als cursusleider actievoe
ren: „Ik heb het geluk gehad
gezond te zijn gebleven, hoewel
ik altijd het tegenovergestelde
deed van wat de arts mij aan
raadde."
H. Berkhout aan de vooravond van zijn afscheid:
„Ais een onderneming sluit valt een wereld weg."
FOTO JOHN DE PATER
Ruim drie jaar geleden besloot
een vrouw het zwijgen over
het seksueel misbruik door
haar pastor te doorbreken.
Een onderzoek kwam op gang.
Daaruit bleek dat ook een pas
tor het in hem gestelde ver
trouwen soms ernstig kan be
schamen. Mannen, vrouwen,
jongens en meisjes zijn hier
door voor het leven getekend.
De kerken hebben deze keer
niet de kop in het zand gesto
ken, noch de bedekkende
'mantel der liefde' gebruikt,
maar toegegeven dat er bin
nen het pastoraat wel degelijk
sprake is van seksueel
machtsmisbruik.
Gideon van Dam
FOTO WIM HENDRIKS
worden of een beroepscode voor
predikanten een daartoe geëigend
middel kan zijn.
Die laatste alinea van de synode
geeft duidelijk aan dat het niet
gaat om een misstap binnen de
kerk, maar om een misdrijf. Pre
dikantenbegeleider Gideon van
Dam: „Seksueel machtsmisbruik
is een delict, daar hoeven we niet
moeilijk over te doen. Woede over
wat het slachtoffer is overkomen
is goed, maar bij het aanpakken
van verdachten of daders dient
het verstand te werken.
„We moeten er voor waken, dat
er niet een sfeer ontstaat dat een
verdachte vogelvrij is en onmid
dellijk het predikaat van dader
krijgt opgeplakt. Veel gelovigen
zijn er erg verdrietig over, want
er ligt een smet op de kerk, maar
ik ben erg blij met die openheid.
We mogen ons nooit huiverig ver
stoppen binnen de kerk.
„De kerk hoort immers midden
in de wereld te staan. Als je voor
bijgaat aan wat er in de wereld
gebeurt, dan ben je verkeerd be
zig. Seksualiteit is een onderdeel
van de wereld en de samenleving.
De kracht van seksualiteit en de
soms verslavende werking daar
van, mogen nooit worden ontkend.
„Daarom moeten pastores zich
ervan bewust zijn dat er binnen
de intimiteit van het gesprek een
spanningsveld kan ontstaan. Zij
moeten leren daarmee om te
gaan. Degene die om hulp vraagt,
is altijd de zwakkere, de hulpbe
hoevende. Tegen de hulpverlener
wordt opgekeken en daarom mag
hij nooit en te nimmer misbruik
maken van zijn macht."
Met de onontkoombare vraag of
ernstig en veelvuldig seksueel
machtsmisbruik niet gewoon
thuis hoort bij justitie, hebben zo
wel Marjo Eitjes als Gideon van
Dam weinig moeite. Zij vinden
dat er zeker gevallen zijn die ei
genlijk onderjustitie moeten val
len, maar dat het slachtoffer zelf
altijd het laatste woord heeft. Zij
kunnen in dat geval alleen maar
steunen, raad en bijstand geven.
Maar welke man of vrouw heeft
de kracht om na lang zwijgen
naar de rechter te stappen? Daar
is veel moed voor nodig, want er
is wellicht uit zelfbehoud te
lang gegniffeld over 'handjes bo
ven de deken', 'blote jongensknie-
en' en 'dominee is ook maar een
mens'. De werkelijkheid is anders
en velen is het gniffelen allang
vergaan. Zij zijn voor het leven
beschadigd.
(Voor meer informatie: Interker
kelijke initiatiefgroep tegen seksu
eel misbruik in pastorale relaties,
postbus 19, 3970AA Driebergen).
Marjo Eitjes: „Er is een schok
door de kerken gegaan."
FOTO JACQUELINE DE HAAS
door DINKE VAN DAMME
De vrouw vertelde, na lan
ge jaren van zwijgen,
haar verhaal over hoe zij
als kind was misbruikt
door haar vader. Haar huwelijk
liep op de klippen, want haar
"weerzin tegen seksualiteit nam
ernstige vormen aan. Haar echt
genoot, niet op de hoogte van haar
verleden, begreep er weinig van.
Ten einde raad ging ze voor hulp
naar de pastor van haar kerk. De
man die haar immers in de naam
van God, waarin ze nog steeds zo
diep gelooft, kon helpen en troos
ten. Die ook het wanhopige
schuldgevoel waarmee alle incest-
slachtoffers te kampen hebben,
zou wegnemen.
Het mocht niet zo zijn, haar ver
trouwen werd opnieuw be
schaamd. De pastor kwam steeds
dichterbij, kreeg seksuele fanta
sieën en misbruikte zijn macht
als hulpverlener door de vrouw
over te halen tot intimiteiten en
seksueel contact. De gevolgen la
ten zich gemakkelijk raden: de
vrouw is nu al jaren onder behan
deling van een psychiater.
Besmuikte grapjes over pasto
res als 'het begint met een jon
gensknie en de rest
gaat verder in de sa- i
cristie' zijn ineens
minder leuk als de ge
volgen daarvan be-
kend worden. Aan het
wanhopige verhaal
van een man die als
jonge misdienaar sek
sueel werd misbruikt
door de pastor, is
niets grappigs meer.
De jongen raakte aan
het contact verslaafd
en vergreep zich thuis
aan zijn jongere
broertjes. Wat over
blijft is de schaamte
en het verder moeten
leven met schuldige
verlangens en een ge
schonden eigen sek
sualiteit.
Zwijgen
doorbreken
Bij de vertrouwens
personen van de 'in
terkerkelijke initia
tiefgroep tegen seksu
eel misbruik in pasto
rale relaties' komen
langzaam de verhalen
binnen en doorbreken
mannen en vrouwen
hun lang verzwegen
gruwelijke geheim.
Het netwerk van ver
trouwenspersonen is
samengesteld uit
medewerk (st)ers van
officiële organen van
het Rooms Katholiek
kerkgenootschap, de
Nederlandse Hervormde kerk, de
Gereformeerde Kerken in Neder
land, de Remonstrantse Broeder
schap en de Doopsgezinde Broe
derschap. Het Katholiek bureau
voor voorlichting en begeleiding
bij seksualiteit en relatievorming
(KBSR) en de Protestantse stich
ting voor voorlichting en vorming
omtrent relaties en seksualiteit
PSVG) zijn ook vertegenwoor
digd.
Moraaltheoloog Marjo Eitjes,
staffunctionaris van het KBSR:
„Er is een schok door de kerken
gegaan. Er is sprake van woede,
want seksueel machtsmisbruik
binnen de muren van de kerk be
staat wel degelijk. Dat is onge
looflijk triest. De veilige muur
van de kerk heeft hiermee een le
lijke barst opgelopen. Wat nu na
lang zwijgen eindelijk aan de op
pervlakte komt mag dan ook niet
gezien worden als het zoveelste
seksuele taboe dat ook zonodig
eens doorbroken moet worden.
Daarvoor is de situatie te ernstig,
de schade te groot.
„Het feit dat bisschop Ernst dui
delijk heeft gezegd dat deze
schande niet in de doofpot mag
verdwijnen, is veelzeggend ge
noeg. Dat de kerken erkennen dat
seksueel machtsmisbruik voor
komt is een stap in de goede rich
ting en maakt het voor de slacht
offers gemakkelijker om hun ver
haal te vertellen en zo nodig hulp
te vragen. Alleen al de afgelopen
week zijn er tweehonderd meldin
gen binnengekomen en zijn dertig
mensen doorverwezen naar ver
trouwenspersonen.
„We vrezen dat dit nog maar
het begin is. In Amerika is uit een
jarenlang en gedegen onderzoek
gebleken dat tien procent van de
kinderen door pastores seksueel is
misbruikt. Niets wijst erop dat dit
in Nederland anders zou zijn. Het
topje van de ijsberg komt nu pas
bovendrijven.
„Wat er op kostscholen gebeurt
of is gebeurd mag ook niet onder
schat worden. Het is niet alleen de
pastor die zijn handen of erger
niet af kan houden van de on
der zijn hoede toevertrouwde jon
gens, ook nonnen maken zich
schuldig aan seksueel beladen
handelingen met meisjes. Dat
misbruik maken van macht en
vertrouwen schaadt niet alleen
het lichaam, maar ook de geest.
Het ontneemt het kind zijn of haar
eigen seksuele ontwikkeling.
Extra voorstellingen
Onder de noemer 'Opera in Ahoy' :al er met
ingang van januari 1993 jaarlijks een
spectaculaire operavoorstelling re tien rijn in
Ahoy' te Rotterdam. Het gaat om bekende, groots
opgezette produkties die een breed publiek
aanspreken.
De eerste opera uit de serie is Nabucco van
Giuseppe Verdi. Deze produktie, onder andere
befaamd om het slavenkoor Va pensiem, was al
eerder te zien in het Belgische Luik. De regie is in
handen van Raymond Rossius. De Duitse dirigent
Frank Cramer leidt het orkest van de Opera van
Budapest en het 145 leden tellend koor.
Solisten zijn o.a. de Roemeense bariton Eduard
Tumagian (Nabucco) en de Amerikaanse sopraan
Gail Gilmore (Abigaille).
Wegens de overweldigende belangstelling
zullen er twee extra voorstellingen van Nabucco
worden gegeven en wel op vrijdag 5 februari
(20.00 uur) en zondag 7 februari (14.00 uur).
Lezers van Algemeen Dagblad kunnen op
eenvoudige en voordelige wijze toegangskaarten
bestellen voor deze extra uitvoeringen.
AD-lezers betalen voor kaarten in de eerste ring
f 100.- en f 80,- (normale prijs f 110,- resp. f87,-)
Bestellen is mogelijk door onderstaande Km,
samen met een volledig ingevulde girobetaalkaart
lit eurocheque, te sturen naar'
Ahoy' NV. Afdeling Kassa
Postbus 5106
3008 AC Rotterdam
Algemeen Dagblad
bestelbon
Naam.
Adres
Postcode/Plaats
Telefoon:
bestelt:
dai
le keus
„Maar of je nu als kind of als
volwassene wordt misbruikt, voor
mij is er in beide gevallen sprake
van incest. Het heeft plaats gevon
den in het eigen nest, je geloof en
in het veilige huis van je eigen
kerk. En dat maakt het extra
schrijnend, extra ernstig. De
rooms-katholieke kerk heeft nooit
goed om kunnen gaan met erotiek
en seksualiteit. Het is nog steeds
een mannenbolwerk in een wereld
die bestaat uit mannen en vrou
wen. Zo heeft de Schepper dat ge
wild, maar de kerk heeft daar an
dere gedachten over. Geen won
der dat ze geen raad weten met de
eigen seksualiteit, de eigen fanta
sie. Maar tussen fantaseren en
uitvoeren zit wel een drempel. Als
je die overgaat, bega je een mis
daad."
De Rooms-Katholieke kerk
heeft in een brief laten weten dat
de bisschoppen verantwoordelijk
zijn voor hetgeen plaatsvindt in
hun eigen bisdom. Het wordt aan
de bisschoppen afzonderlijk over
gelaten of het noodzakelijk of ge
wenst is om stappen te onderne
men binnen het eigen kerkelijk
recht. Hiermee hebben ze de
ruimte gekregen om te handelen.
Een hoge drempel om te nemen.
Ook Eitjes geeft dat
volmondig toe, maar
ziet het erkennen van
misstanden als de eer
ste grote stap in de
goede richting.
Opdracht
Het besluit van de
Generale Synode van
de Gereformeerde
kerken in Nederland
gaat een stapje ver
der. Zowel de oplei
ding als de sectie
werkbegeleiding pre
dikanten hebben de
opdracht gekregen
om aandacht te beste
den aan alle facetten
van seksualisering
van de pastorale rela
tie. Beide dienen zich
te bekwamen om goed
en doelgericht de pre
dikanten te adviseren
en te begeleiden zodat
seksueel machtsmis
bruik kan worden
voorkomen.
Tegelijkertijd zal
ook onderzocht wor
den welke wegen wen
selijk zijn om de kans
op seksueel misbruik
te verkleinen. Er moet
bovendien een klach
tenprocedure ontwik
keld worden waar
slachtoffers van sek
sueel misbruik te al
len tijde gebruik van
kunnen maken. Daar
bij dient ook bezien te
Bcsprcckkosten
Totaalbedrag
rocheque bij voor het ver
L_
rhuldigde bedrag.
Algemeen Dagblad
