ZlAlTlElRlDlAlGS OEGSEL 1 DUIZEM 7 NRCHANDELS Wft <~S 7y CT3 -/7^ J. M. BIK De regeringsperiodes van koningen en keizers placht men te meten in ja ren (Karei de Grote 768-814). Herdenkingen vielen samen met de ver jaardagen van hun be wind. Met de komst van moder ner leiderschap en jachti- ger tijden kwam de be hoefte meer bij de dag te leven. Van over de oceaan woei de gewoonte over het staatshoofd te wegen na verloop van 'a thou sand days'. Voor Beatrix, een voor beeld van koningschap in moderne tijden, is het dinsdag zover. Bij die gele genheid een kritische lofzang. DAGEN DE uitkomst van het roemruchte Tweede-Kamer debat van 19 de cember 1979 over het Navo- dubbelbesluit heeft er behoorlijk toe bijgedragen dat koningin Beatrix dinsdag aanstaande haar eerste duizend dagen als staats hoofd volmaakt. Want als des tijds het confessioneel-liberale kabinet-Van Agt dat debat niet op het nippertje had overleefd, zou de inhuldiging van Beatrix als Koningin waarschijnlijk niet op 30 april 1980 zijn gevallen. Moeder Juliana zou haar bemin de oudste dochter stellig niet hebben willen laten beginnen met een van de moeilijkste on derdelen van het Nederlandse koninklijke handwerk: een kabi netsformatie. Dat is het eenstemmig oordeel van politici die de afgelopen ja ren meer of minder geregeld met de huidige en de vorige Koningin van doen hebben gehad. Dit ge geven, gevoegd bij de toen al wat langer bij Juliana levende wens om af te treden, maakt het ach teraf verklaarbaar dat Soestdijk eind '77 met gemengde gevoe lens het eerste kabinet-Van Agt met zijn wankele meerderheid in het parlement zag aantreden. Een permanent crisisgevaar bete kende immers ook een perma nent afwegingsprobleem in de opvolgingskwestie. De aan Julia na vaak toegeschreven voorkeur voor een kabinet met socialisten, nog versterkt door de wijze waar op de toenmalige premier Den Uyl in '76 de Lockheed-affaire van 'pappie' behandelde, kon daarvan losstaan. Spannend werd het overigens voorjaar '80 nog even. Want na dat Juliana op de verjaardag van haar dochter (31 jan.) haar aftre den per 30 april had bekendge maakt - de meeste ministers van toen raakten daarvan trouwens pas minder dan een etmaal eer der op de hoogte - ontstond in februari toch een crisis in het eerste kabinet-Van Agt. Men zal op Soestdijk dankbaar zijn ge weest dat de VVD-ministers hun CDA-collega Andriessen alleen lieten vertrekken, zodat het bij een ministerscrisis bleef. Wat vinden de noodzakelijker wijs in vertrouwen geraadpleegde politici van de eerste duizend da gen van Beatrix'? Is zij, zoals hier en daar werd gehoopt of ge vreesd, als vorstin meer de kleindochter van haar grootmoe der Wilhelmina gebleken dan de dochter van haar moeder, of heeft zij inderdaad het aangekon digde nieuwe koningschap-eigen stijl weten te ontwikkelen? Dat laatste zo blijkt uit de antwoor den van alle ondervraagden on geacht hun verschillende politie ke kleuren. En die antwoorden worden in het algemeen met een zeker enthousiasme gegeven. Een enthousiasme dat op meer berust dan de traditionele verha len over de uitstekende opleiding en voorbereiding die Beatrix kreeg, haar spreekwoordelijke energie of haar gevoel voor hu mor. De bewondering voor haar func tioneren als staatshoofd, zowel bij bezoeken aan het buitenland als tijdens de twee kabinetsfor maties ('81 en '82) waaraan zij vaak in letterlijke zin leiding gaf, is mede bepaald door de in veler ogen nogal middelmatige en ver krampte omgeving waarin zij haar 'werk moet doen. 'Dat ko ningschap nieuwe stijl moet echt soms op het hof wor den veroverd,' zegt een niet-links politicus, 'en af en toe lukt dat niet.' Bewondering is er ook voor de manier waarop Beatrix ondanks haar hechte emotionele en intel- 8 3 lectuele band met prins Claus 'nog steeds haar eerste raadge ver' toch haar zorgen over diens gezondheidstoestand ge scheiden houdt van wat haar als Koningin te doen staat. 'Maar,' zegt dezelfde politicus bezorgd, 'hoe lang kan zij dat volhouden?' Er valt niet te ontkomen aan ver gelijkingen met moeders wijze van regeren, vooral als het staats bezoeken en formaties gaat, maar ook wel als het gaat om het geregelde contact met ministers. Opvallend verschil is allereerst dat Beatrix veel minder dan haar moeder de gewoonte heeft de concept-toespraken af te wachten die de verantwoordelijke minis ters haar komen aanreiken. Neen, zij prepareert die toespra ken vaak zelf en legt die vervol gens voor. 'En soms nog vrij laat ook,' verzucht een oud-minister, die haar „flexibel" vond in het overleg over zulke teksten maar weet van oud-collega's die het minder makkelijk hadden, zij het uiteraard niet op hoofdzaken. Alle buitenlandse bezoeken die koningin Beatrix achter de rug heeft Luxemburg, België, de Bondsrepubliek, tweemaal de VS en Groot-Brittannië zijn als 'geslaagd' ingeboekt. Soms was, zoals in de VS, haar 'performan ce' even sprak een ambtenaar zó goed dat de minister die haar vergezelde (Van der Stoel) er met een extra bedrukt gezicht bij liep. Een protocollaire revo lutie, geen stijf contradiner in de bevriende hoofdstad maar liever een ontmoeting met bewoners van het gastland, bleek een suc ces. Nog een verschil met moe der, er volgen er meer. Een flinke portie eigenzinnigheid is er ook, dat is eigenlijk geen nieuws voor wie zich herinnert hoe prinses Beatrix destijds ('66) haar huwelijksbevestiging in de stad Amsterdam doorzette. Maar ook in de jaren tachtig valt er niet met haar te spotten, nu niet op Huis ten Bnsch. als de (grond-)vettriijkrelatie tussen Koning en krijgsmacht, de wette lijke definiëring van het aantal leden van het Koninklijk Huis of het aantal badkamers ten paleize ter sprake komen. Of een reisje met een marineschip van de prinsjes, dat niet doorging. J O OOIT, dan is bij dergelijke kwesties de i rechte lijn Wil- helmina-Juliana- Beatrix zicht baar. Anders is dat bijvoorbeeld op een belangrijk gebied als dat van Vrede en veiligheid. De be zorgde betrokkenheid die zij hier vertoont heeft volgens een oud- minister (weer niet een oud-mi nister van defensie trouwens) een andere achtergrond dan het enigszins zweverige bijna-pacifis- me waarmee haar moeder om standers wel eens liet schrikken. 'Nee hoor,* zegt deze politicus niet zonder appreciatie, 'daar zit bij Beatrix ook een flinke scheut nuchtere calculatie in.' Hoezo? 'Nu, de liefhebbers van raketten zitten toch wel in de koninklijke koffer, maar voor de tegenstan ders moet ook een Koningin meer moeite doen, dat is ook in het belang van de monarchie zo.' Dan de twee kabinetsformaties die Beatrix leidde. In de jaren zeventig werd bij wijze van grap wel opgemerkt dat de enige die nog meer doorkneed in het for- matiespel was dan de Koningin, de kroonprinses was. Grap of niet, de deelnemers aan de beide laatste formaties heb ben inmiddels kennis kunnen maken met een staatshoofd dat zeer nauwgezet en goedgeïnfor- meerd leiding geeft, liefst dage lijks en desnoods zeer laat in de avond rapportages ont vangt, een dossier met aanteke ningen bijhoudt en daarmee ook iets doet. Heel anders dan Juliana wint zij bijvoorbeeld haar adviezen in omtrent de aan te stellen (in)for- mateur(s). Vroeger konden frac tieleiders wel volstaan met het noemen van een eerste kandidaat en een reserve-kandidaat. Als er dan twee identieke (reserve)kan- didaten in de diverse adviezen genoemd waren, was de keuze ('meerderheidsadvies') snel ge maakt. Dat gaat nu anders. Ko ningin Beatrix heeft vooraf zelf een flinke lijst met kandidaten opgesteld en vraagt de advies brenger vervolgens of er minder aanvaardbare personen onder zijn en, zo ja, waarom. En dat wordt zonodig genoteerd. Zo vermoedelijk kwam het dat de verbaasde demissionaire pre mier Van Agt het zomer '81 moest beleven dat in plaats van zijn eerste kandidaat Steenkamp (die in Eindhoven de tandenbor stel al had ingepakt) de uiteraard niet door hem gevetode maar iets minder begeerde geestverwant De Gaay Fortman informateur werd. Van die eerste formatie onder Beatrix' leiding menen sommige destijds betrokkenen overigens dat zij enigszins heeft geleden onder 'over-involvement' van het staatshoofd, dat kenne lijk uit was op een eerste snelle modelformatie. 'Een doener als Lubbers (direct als informateur •aangesteld na de verkiezingen van mei '81, j.m.b.) paste daar bij, maar die had toen nog niet zo'n no-nonsensehouding als nu en bovendien lagen de politieke verhoudingen heel moeilijk.' Hoe dat zij, het generatieverschil met moeder, dat op zichzelf de formatiegesprekken met de meeste deelnemers al iets direc- ters geeft, een actievere rol én een goede kennis van verhoudin gen en feiten maken Beatrix tot een bekwame regisseur. Verras singen niet uitgesloten. Nog een voorbeeld: na enige voorafgaande verwikkelingen zoals het be danken van Duisenberg be sloot Beatrix de PvdA'ers De Galan en Halberstadt najaar '81 als informateurs de breuk in het tweede kabinet-Van Agt te laten repareren. De tweede informa teur zei 's nachts tegen één uur ja, zijn partijgenoten Den Uyl (vice-premier) en Meijer (fractie leider) hoorden er nadien van. HET laatste deel van de duizend dagen van ko ningin Beatrix heeft een aan merkelijke ver slechtering van de gezondheids toestand van haar man te zien gegeven. Veel kennissen, weinig echte vrienden, een nauwelijks inspirerende directe omgeving, pogingen uit de jaren zeventig om de prins-gemaal aan eigen zinvol werk te helpen mislukt, een vreemde taal, ontsnappings wegen a la Hendrik en Bernhard ongewenst en onbegaanbaar. 'Klachten van depressieve aard," zei het eerste communiqué vorig jaar meer open en duidelijk dan tactvol. Tussen plaatsen waar Claus behandeld werd en wordt als Nijmegen, Basel en (nu) Bre da ligt chrolonogisch het Oosten rijkse Lech, waar het koninklijk paar jaarlijks een fotografentour- nooi bezoekt. Graag had Claus ditmaal een vakantie elders in grote afzondering doorgebracht, maar deze revolutie zat er aan het hof kennelijk nog niet in. Na Lech kwam dus Breda. Scha duwen. 'Als het zo doorgaat, of als het nog slechter wordt, dan ontstaat het risico van te grote spanningen voor de Koningin tussen haar functionele en emo tionele relaties,' klinkt het be zorgd. De eerste duizend dagen waren goed, maar in deze onver diende schaduwen dreigen geva ren voor de toekomst. mm Veiligheid Sytze van der Zee bege leidde de Nederlandse vertegenwoordiger bij de VN toen die deze week zijn zetel in de Veilig heidsraad innam. Horen en zien Leven met een bord voor je kop. Van Manen Brinkman Marc C h avannes inter viewt de minister van Welzijn, volksgezondheid en cultuur: 'Meneer, me vrouw, daar zoudt u ook zelf wel verantwoorde lijkheid voor kunnen dragen...' Februari 1953 Herinneringen aan der tig jaar geleden en aan de manier waarop de wa tersnoodramp in de toen bestaande media werd weergegeven: taak om de toestand beeldend te beschrijven, want televisie stond nog in de kinderschoenen'. GROTE BRIDGEDRIVE TEN BATE VAN HET NATIONAAL RAMPENFONDS op ZONDAG 15 FEBRUARI georganiseerd door de beide Rotterdamse districten van de N.B.B. in LOMMERRIJK HILLEGERSBERG. Aanvang 11.30 uur. MINIMUM INLEGGELD 2.— PER PERSOON Aanmelden onder opgave van speelsterkte: Mevr. M. C. Sonneveld Mathenesserdjjk 132 Tel. 37588 Thumann Sonmansstraat 50 Tel. 81213 Boeken Dagboek uit Rusland. Over de plezierige erva ring van de schok der herkenning. Van Mook, de man die werd gemangeld tussen Den Haag en de Indone sische nationalisten. Veertig vogelveldgidsen in Nederland. Besselaar Exercitie in de Prinsen- stad. Ina Telefoneren in het bos Scrypto Via een omweg. De Leeftijd Herinneringen van een actie-punkie Hollands Dagboek Zwaar weer voor een wa terwerkbouwer op de Oosterschelde. Van Lennep Over van alles en Van der Stoel.

Krantenbank Zeeland

Watersnood documentatie 1953 - krantenknipsels | 1983 | | pagina 4