Ramp en herstel
TONEEL
Sportieve desiderata
Het litteraire jaar 1953
De wetenschap
vorderde...
II
NIEUWE ROTTERDAMSE
HET JAAR 1953 zal in de ge
schiedenis geboekstaafd blijven
als het jaar van de ramp. Het past
met een enkel woord terug te grij
pen op de gebeurtenissen die week
na week, maand na maand heel ons
volk hebben doen meeleven met wat
zich in Zuidwest Nederland af
speelde.
Die eerste dag na die rampzali
ge nacht waarin in zo weinige uren
een zo groot deel van een land, dat
maar nauwelijks de oorlogsvernieti
ging te boven was gekomen, zo veel
schade werd toegebracht, was een
dag van volslagen verwarring.
Het aanvankelijk vage beeld werd
duidelijker door alarmberichten uit
de randgebieden: Hoek van Holland,
Maassluis, Zwijndrecht, Dordrecht,
West-Brabant-Kruiningen, Vlissingen,
maar het eigenlijke rampgebied had
nog geen stem, welke tot de wereld
reikte. Meldingen van de eerste ge
vonden slachtoffers maakten echter
duidelijk, dat het karakter van de
overstroming zich niet liet vergelij
ken met wat men uit het verleden
kende.
Toen, langzaam maar zeker, een
steeds omvangrijker berichtenstroom,
die allengs uitgroeide tot een lawi
ne van onheilstijdingen: honderden
doden, duizenden stuks vee, huizen,
boerderijen, schuren, wegen en dij
ken verdwenen in een ziedende
vloed.
Langzaam, noodlottig langzaam,
drong echter eerst het besef van de
volle omvang van de ramp tot ons
door. Tot Maandag, zelfs tot Dinsdag
bleef het zwijgen van dorpen van he
le eilanden voortduren, terwijl elders
het opgeschrikte volk te hulp snel
de.
Berichten, uitgezonden door de op
West-Schouwen gestrande Bore "VI,
van de reddingboot van Stellendam,
van radio-amateurs te Zierikzee en
elders, tijdingen, meegebracht door
de vlieger Gérard Trèmérie, die met
een helicopter van Meisbroek was
opgestegen om een dozijn bij Oude
Tonge geïsoleerde mensen te gaan
halen Trémérie zag onderweg niet
twaalf maar duizenden in de ergste
nood verkerenden zenuwachtig
gestamelde mededelingen van uitge
putte vluchtelingen completeerden
het beklemmende beeld: het ramp
gebied omvatte, behalve Texel, het
hele gebied ter. Westen van de lijn
Cadzand—Bergen op Zoom Zeven
bergen het land van Altena en
Heusden de Alblas en Krimpe-
nerwaard Rotterdam en Nieuwe
Waterweg.
...Schouwen en Duiveland' nage
noeg geheel overspoeld. Goeree-Over-
flakkee voor een belangrijk deel...
Af en aan rijdende auto's, qpge-
wonden hulpcolonnes, helverlichte
gemeentelijke*bureau's, terneergesla
gen vluchtelingen, het was het beeld
u t vele steden.
Maar er was meer: daar. (waren
de te hulp snellende militairfeh, vaar
tuigen van alle mogelijke soort en
grootte, bemand door militairen en
burgers, Rode Kruisleden, kantoor
bedienden en studenten, ambtenaren
en werklieden, boeren en stadsmen-
mensen.
En terwijl de stroom vluchtenden
groeide, kwamen de lange doden
lijsten. Men had geen tijd er bij stil
te staan, want overal wachtten nog
mensen, machteloos op instortende
huizen in bomen, aangetast door ver
moeidheid en kou. Vliegtuigen en he
licopters bleven scheren over het
verdronken land, zoekend naar teke
nen van leven. Zandzakken, laarzen,
vlotten, voedsel en medicamenten
werden neergeworpen, legers vrijwil
ligers drongen door in de rampgebie
den, vloten kruisten over de brede
wateren.
Zo regen de uren zich aaneen. Da
gen verstreken. Velen werden gered,
maar voor velen kwam de hulp te
laat.
En toen Zondag 8 Februari de vlag
gen overal halfstok hingen, ten te
ken van nationale rouw, had Neder
land bijna 1800 doden te betreuren.
Het was een dag van diepe ingeto
genheid. Een sneeuwdek bedekte de
verstilde wereld. Door de geteister
de plaatsjes gingen, voor het eerst
sedert lange jaren geen kerkgangers
naar hun bedehuis. De kerken
zwegen. Overal was het stil, maar
aan de rand van het noodgebied was
het jachtige herstelwerk in volle gang.
Met spaden, zakken zand, kruiwagens
en vrachtauto's werd gewerkt: het
herstel aan de dijken mocht niet stil
vallen.
Koningin Juliana, die evenals haar
moeder en haar gemaal van dag tot
dag van haar medeleven met de ge
troffenen blijk had gegeven, hield
een radiorede, waarin zij op ont
roerende wijze sprak over de geest
van saamhorigheid, die onder de
druk der omstandigheden, over ons
volk was gekomen, alsmede over het
ongekende medeleven uit het buiten
land.
De eendracht uit de oorlogstijd
was plotseling weer paraat. Dit hief
ons volk ineens op boven alle af
scheidingen en ieder compromis der
samenleving uit... Als straks de
zwaarste stoot is opgevangen, en ook
het normale leven weer een groot deel
van onze aandacht zal vergen, dan
wens ik allen toe, dat we met taaie
volharding toch het herstel en de we
deropbouw in dezelfde geest mogen
volbrengen, met onze saamhorigheid
in het oog en voor ieder zichtbaar..."
lyTET VOORTVARENDHEID, pakte
men het herstèlwerk aan, in het
besef, dat een gigantische taak
wachtte.
Ongeveer 200.000 ha land in de
rampnacht geïnundeerd. Gelukkig
bleek de schade niet overal even
ernstig een aantal polders kwam
al spoedig weer droog maar het
zwaar getroffen gebied omvatte nog
altijd 134.500 ha grond, t.w. 63 pet
akkerland, 7Vz pet tuinbouwgrond en
29te pet weiland. Er kwamen 1795
mensen om het leven, circa 100.000
moesten er worden geëvacueerd,
20.500 koeien, 10.000 varkens en 2300
paarden verdronken. Meer dan 47.000
huizen, boerderijen, opstallen, scho
len en andere gebouwen werden be
schadigd: 9000 bleken nauwelijks her
stelbaar of gingen geheel verloren.
De zeedijken in het getroffen ge
bied met een totale lengte van 1100
km werden op honderden plaatsen be
schadigd en braken door. Er ontston
den 400 tot 500 kleine doorbraken en
67 ernstige stroomgaten, welke stuk
voor stuk de grootste problemen
vormden. Liefst 45 pet van de dijken
in Zuidwest-Nederland met een totale
lengte van 500 km moest worden
hersteld.
De kleine breuken konden in de
weken na de ramp zonder al te gro
te moeilijkheden worden hersteld.
Nodig waren slechts mensen en ma
teriaal. De grote stroomgaten stelden
echter hele andere eisen. Er moest
in de eerste plaats groot materiaal
aan te pas komen. Onmiddellijk wer
den dan ook de Zuiderzeewerken stop
gezet, opdat dit materiaal, alsmede
een aantal deskundigen kon wor
den vrijgemaakt. De grootste taak
waarvoor zich onze meesters van de
natte bouwkunde ooit gesteld zagen,
moest voor de winter tot een goed
einde worden gebracht. Het scheen
een onmogelijke taak, maar het luk-
te.
Half April waren er nog maar el:
grote stroomgaten, waarvan zevei
op Schouwen en Duiveland, he'
zwaarst getroffen eiland, en vier o;
Zuid-Beveland. Hoe het gegaan
ligt nog vers in het geheugen.
Namen zijn voldoende om d
moeizame strijd, waarbij tegensla,
en succes elkaar afwisselden, tot
alle details in de herinnering teruj
te roepen: operatie Levensstrijd
Juni), de afsnoering met een enorm
Phoenixcaisson van het stroomgat i
de Veerhaven van Kruiningen (24 Ju
li), die van de Schelphoek (28 Augusl
tus), waar met behulp van honderj
den kleine, in eigen land vervaardig
de eenheidscaissons de overwin
ning werd behaald, daarna de tegen
slag bij Ouwerkerk met uiteinde
lijk, ver in het najaar, toch nog di
glorieuze eindoverwinning (6 Novem
ber) in het nachtelijk duister.
Wat voor het gigantische herstel
werk nodig is geweest moge een enkel
cijfer, betrekking hebbende op Zuid-
Holland en Zeeland, nog duidelijk ma
ken:
Op Schouwen en Duiveland alleen
werden gebruikt: 3 millioen zandzak
ken, 7 millioen m3 zand, 300.000 m3
klei, 450.000 m2 zinkstokken en 700.000
ton stortsteen. In de rest van Zeeland:
7 millioen zandzakken, ruim 5 mil
lioen m3 zand, 900.000 m3 klei, 33.500
m2 zinkstokken en 170.000 ton steen.
Voor Zuid-Holland waren de cijfers:
bijna 7 millioen zandzakken, 5 mil-
loen m3 zand, 20.000 m2 zinkstokken
en 40.000 ton zetsteen. Een dankbaar
gebruik werd gemaakt van de zgn.
eenheidscaissons, waarvan er een klei
ne 500 hier te lande werden vervaar
digd.
Uiteraard moest veel materiaal
worden ingezet. Op Schouwen, in Zee
land en Zuid-Holland resp. zand- en
perszuigers 33, 21 en 25; overslagkra
nen 29 (tevens 17 drijvende kranen),
7 en 3; draglines 105, 120 en 120;
bulldozers 9, 10 en 40.
In Zeeland kwamen daar nog bij:
176 sleepboten en ruim 3000 bakken.
Op Schouwen alleen werkten aan het
dijkherstel 5000 arbeiders, in Zeeland
2815 en in Zuid-Holland 3500.
Thans zijn 350 km dijk hersteld en
de zeeweringen zijn dermate versterkt,
dat zij voor de winter veilig worden
geacht. Het jaar 1953 was het jaar
van de ramp. Maar ook het 'jaar van
het gigantische herstel. Het is nog
niet voltooid, maar de tijd is niet ver
meer. Deze wetenschap maakt, dat
men aan het eind van een voor ve
len donker jaar toch in zekere zin
dankbaar gestemd kan zijn.
OUDEJ AARSBIJ VOEGSEL
N het litteraire jaaroverzicht 1952 heb-
wij ons met enige ongerustheid
agd hoe lang de windstilte in de
ereld van de letterkundige tijdschriften
iu voortduren. In 1953 is gelukkig wel
ts gebeurd. Maatstaf, nieuw maand
na d voor letteren, heeft een gunstige in-
Iruk gemaakt en zal zich stellig weten te
[andhaven. Eduard Hoornik is toegetre-
tot de eerbiedwaardige De Gids,
in het komende jaar een verdere ver-
■ngingskuur zal ondergaan. Zonder veel
nfare is een groep schrijvers van de
ongste generatic met een Amsterdams
ijdschrif t voor Letterkunde
voorschijn gekomen, dat in dienst is
;esteld van de traditie, omdat de redactie
die weinig opheeft met de inmiddels
jearriveerde." experimentele beweging
overtuigd van de zeer betrekkelijke
,aardc van het nieuwe en ernstig be-
hceft tegen die moderne slromin-
in „die een vat vol nieuws lanceren op
van een druppel kennis van zaken
itrent het laakbare oude".
XJ ERDENKING is karakter van da
-1-1- Oudejaarsavond. In de necrologie
staan zes namen: Marie van Eijsden-
Vink, op de vooravond van Kerst
mis gestorven; Cor Hermus, knap
acteur, leider van Comedia, van wel
ke toneelgroep hij de ontbinding niet
meer heeft beleefd; Top Naeff, eens
referente met gezag, die haar troe
telkind een warm hart bleef toedra
gen; de dichter M. Nijhoff, die ook
aan het toneel zijn bijdragen heeft
geleverd; Henri Bernstein en Eugene
O'Neill, toneelschrijvers met wereld
reputatie. In zekere zin wapperden de
flarden van het door Albert van Dal-
sum gedragen costuum van koning
Lear onder de doodsklok, in een Am
sterdams veilinglokaal, waar de have
van het Amsterdams Toneel Gezel
schap onder de hamer kwam.
De zoveelste reorganisatie van het Ne
derlandse toneel is in 1953 de belang
rijkste gebeurtenis geweest. Het A.T.G.
is opseheven, Van Dalsum kreeg van
de Stichting Toneelcoördinatie de taak
van reizend regisseur toegewezen, Louis
Saalborn zou naar de Haagse Comedie
gaan (waarin ziekte hem verhinderde).
A. Defresne werd leider van het tot
Toneelvereniging herdoopte Nederlandse
Volkstoneel, Sternheim werd onderge
bracht bij de nieuwe toneelgroep Thea
ter te Arnhem, gesticht vanwege cul
tuurspreiding (die niettemin van de ge
coördineerde gezelschappen in het Wes-
Gymnaestrada: een herinnering.
nog lang niet alle vervuld
Fenny ten Bosch: drie tennisütels.
Nieuwe voorzitters
in vijf sportbonden
"C1 EN terugblik op hetgeen zich ge-
durende het afgelopen jaar in de
sportwereld heeft afgespeeld, dwingt
ons nog tè veel zaken met de man
tel der liefde te bedekken, dan dat
we deze periode met al te veel wee
moed afsluiten. Daarbij ligt dan ge
lijk de lezer ongetwijfeld reeds zal
hebben begrepen, het zwaartepunt
niet op de teleurstellende resultaten
en het gebrek aan internationale suc
cessen dat we zo links en rechts heb
ben moeten registreren, maar op be
paalde verhoudingen en toestanden die
niet zo zijn als men in een sportief
milieu zou verwachten. Het cardinale
punt is en blijft de nog altijd zeer
onvoldoende gelegenheid tot sportieve
recreatie en vorming van een jeugd,
die daar een door de omstandigheden
eigenlijk groeiende behoefte aan heeft.
De rede welke de heer Pahud de
Mortanges hierover bij de aflevering
van het 750ste sportveld door de DUW
te Haren heeft gehouden, willen we
de lezer nogmaals onder de aandacht
brengen omdat de daarin vervatte
wensen (méér eenvoudige zwembaden
gymnastieklokalen en sporthallen) het
brandendste probleem van het gehele
nationale sportleven inhouden; bran-
dender dan een nieuw succes in de
Tour de France of een beter spelend
Nederlands voetbalelftal.
Tot de desiderata behoren voorts' de
rust in de voetbalwereld, een voorzich
tige maar daarom vooral niet halfslach
tige politiek van die bondsbestuurderen
die ervaren hebben dat zij in bepaald#
opzichten op het keerpunt van hun or
ganisatorische arbeid staan, zoals bij
voorbeeld de zwemmers dat hebben be
grepen. Ook is de wenselijkheid groot
dat er een spoedig en radicaal einde
komt aan de bekrompen heihge-huisjes
politiek in onze wandelsportwereld, zo
als dat dit jaar, tot ieders voldoening,
ook in de veelslachtige schaatswereld
bleek te kunnen gebeuren. Dat de gren
zen voor onze biljartcracks weer spoe
dig mogen opengaan, is een wens die
we richten aan het bestuur van
K.N.B.B.
Er zijn overigens nogal wat mutaties
geweest op de presidentszetels van onze
bij het NOC aangesloten organisaties.
De plaats van jhr. Van den Berch van
Heemstede bij de KNWU is ingenomen
door dr. P. J. van Dijk; die van jhr. dr. Mol-
lerus als voorzitter van de nationale bil
jartorganisatie door de heer Van Eeuwijk;
die van mr. Enthoven bij de Nederland
se Ski Vereniging door de binnenkort
weer aftredende heer C. Kerdel. Vacant
is nog de voorzittersplaats in de tennis-
bond, waar voorzitter D. Croll onlangs zijn
besluit om af te treden heeft bekendge
maakt. En tenslotte is er ook een op
zienbarende verandering gekomen in het
bestuursapparaat van onze grootste
sportbond, de KNVB, door het aftreden
van de heer K. Lotsy, die zonder enige
twijfel een van de meest notabele be
windvoerders in het Nederlandse sport
leven mag heten. Ir H. F. Hopster is
zijn (tijdelijke) opvolger.
Internationaal
OVERIGENS is daarmee de activiteit
van de heer Lotsy op sportgebied
niet ten einde. Als bestuurslid van de
Fifa, is hij zeer nauw betrokken geweest
bij de twee jongste wedstrijden op Wem
bley; waarmee we dan tevens het spits
hebben afgebeten van het lijstje der in
ternationale gebeurtenissen. Het opmer
kelijkst waren zonder twijfel de pres
taties van het Fifa-elftal en vooral van
Hongarije, die te Londen respectievelijk
met 44 gelijk speelden en met 6—3
de Engelsen hun eerste nederlaag op
eigen grond toebrachten. Een andere
sportgebeurtenis van formaat, was- die
prachtige wedstrijd te Parijs, waarin
een geïnspireerd elftal van Nederlandse,
in het buitenled spelende beroepsvoet
ballers, de Franse nationale ploeg met
21 versloeg.
Terugkerend naar Engeland herinne
ren we ons Arsenal als kampioen van
de league en Blackpool als cupwinnaar
na een sensationele finale tegen Loft-
house's (Engelands voetballer van het
jaar) Bolton Wanderers. Eveneens in
Engeland won Cambridge met 8 leng
ten voorsprong de boatrace tegen Ox
ford, zegevierde Sir Gordon Richards
voor het eerst van zijn aan successen
zo rijke carrière in de befaamde Derby
en behaalde miss Conolly drie titels op
Wimbledon. Tsjechoslowaakse motorrij
ders wonnen de in hun land georgani
seerde zesdaagse wat betreft de Zilve
ren Vaas; Engeland legde beslag op de
Trophy; Nederlandse rijders veroverden
14 gouden medailles. Bij de TT van
Drenthe geen kans voor onze landgenoten.
Duke, Lorenzetti en Haas (2 x) waren
de overwinnaars. Ascari behaalde voor
Ferrari de Grote Prijs van Nederland
voor automobielen, van de KNAC te
Zand voort en voor zichzelf de wereld
voor Gatsonides, de Tulpenrallye - voor
Van Zuilen-Nijevelt. Smyslov zegevier
de na spannende strijd met Reshevsky
in het schaaktornooi van Zwitserland,
waar Euwe na een uitstekend begin af
zakte.
De Trofeo Italia bleef niet in Neder
lands bezit (1. Zuidslavië, 2. Hongarije,
etappes Jn de wacht sleepten, zesmaal
richtten iets groots In de Tour de Fran
ce, waar zij de ploegprijs wonnen, vijf
étappes in de wacht sleepten, zesmaal
de dagelijkse ploegprijs op hun naam
brachten, zich gemiddeld de strijdlustig-
ste renners toonden en tenslotte Wagt-
mans als vijfde zo goed in het algemeen
klassement zagen eindigen als zulks
nog nooit aan een Nederlander ten deel
was gevallen.
Kampioenen
TVEE Nederlanders behaalden inter-
A nationale titels. Broekman werd te
Hamar Europees kampioen met Van
der Voort als tweede en Huiskens als
derde en Van Vliet verraste in de sprint-
finale te Zuerich zowel Harris als Sac-
chi, waardoor hij voor de derde maal
de regenboogtrui-kreeg. Van de nationa
le kampioenen noemen we RCH (voet
bal), Venlo (hockeyj dat in lijnrechte
tegenstelling tot RCH aardig op weg is
zijn titel te prolongeren Blauw Wit
(korfbal), OWO (honkbal) en ACC (cri
cket). Twee jonge Nederlandse meisjes
behaalden allebei drie nationale titels, na
melijk de zwemster Geertje Wielema er
de tennisster Fenny ten Bosch. Mej. Ten
Bosch werd eerste op de damesranglijst,
Van Swol op die van de heren. Neder
landse tennissers triomfeerden voor de
Davisbeker (gewonnen door Australië
met 41 tegen de VS), met 5—0 over
Ceylon, maar verloren met dezelfde cij
fers in de tweede ronde van Italië. Voor
de Komng Gustaafbeker versloegen ze
Noorwegen met 4—1, maar troffen in de
tweede ronde opnieuw de Italianen als
onoverkomelijk struikelblok aan. (1—4).
Huisman werd Nederlands damkampioen,
Schulte (nog eens) wegkampioen. Neu-
meier legde beslag op de Hollandbeker,
Nereus op het hoofdnummer van de Var
sity, Rossolimo op de eerste prijs in
het Hoogoventornooi. Op de Europese
roeikampioenschappen waren de Neder
landers nergens, maar de athleten had
den internationaal ook niet veel te ver
tellen en verloren met groot verschil
zowel van Duitsland, Zwitserland als
België.
De internationale prestaties van onze
voetballers zijn al zo vaak beschreven,
dat we willen volstaan met de vermel-
ten te veel reizen vergt voor een ont
zaglijk aantal voorgeschreven voorstel
lingen per jaar). De Nederlandse Come
die trok onder leiding van Johan de
Meester, Han Benz van den Berg en
Guus Oster de Amsterdamse Stads
schouwburg binnen.
Als noodgetimmerte had het bestuur
van de Toneelcoördinatie het seizoen
1952-'53 aangekondigd en wat wilt u?
Dan was elke goede beurt meegenomen,
terwijl men op zien-komen speelde. In
de tijdelijke behuizing heeft het oor
spronkelijk toneel niettemin zijn ka
mers en optrekjes gekregen. De Neder
landse Comedie vertoonde „De bezoeker"
van Ed. Hoornik en ..Odysseus weent"
van Jeanne van Schaik-Willink, het Ne
derlands Volkstoneel gaf „Het huis en
de saltimbanks" van Luisa Treves, de
groep Puck (van en voor jonge mensen)
bracht „Een vrouw en een klip" van
Jaap van Maarleveld en in het nieuwe
seizoen „Bloch" van Hellen Haasse over
het voetlicht. Premies voor het spelen
van opgedragen of bekroonde stukken
worden nu van overheidswege gewenst
geacht.
Met een reprise van „Koning Lear"
heeft het A. T. G. voor zijn verscheiden
nog eens laten zien. waartoe het toch
in staat is geweest. De afscheidsverto-
ningen, Shaws „Je kunt 't nooit weten"
(Defresne) en „Beau Sang" van Jules
Roy (Van Dalsum) vermochten dit ef
fect niet te evenaren.
Met Pasen waren de gekleurde eitjes
eensklaps in overvloed gestrooid: „Het
Woud" van Ostrowski bij het A. T. G.
Graham Greene's „De kamer waarin wi
leven" bij Rotterdams Toneel (met een
prachtige rol van Ko Arnoldi), „Een
moeilijk mens" van Hugo von Hofmanns-
thal bij de Nederlandse Comedie. „De
hut" van André Roussin bij Comedia
(dat op „Bobbeltje" van dezelfde schrij
ver voortdreef) en een blijspel over wo
ningnood bij het Vrije ToneeJ. Ter. ge
legenheid van het HoITand Festival re
gisseerde Van Dalsum met de Haagse
Comedie Shakespeare's „Storm". Rotter
dams Toneel, dat met „Het Hemelbed'
Nieuwjaar en lente had gevierd, bood
i.a. „Muizen en Mensen" en „Schoppen
vrouw". Tot de belangrijkste vertoningen
van de Haagse Comedie behoorden
„Androcles en de leeuw" (regie Erwin
Piscator), „Het heilige experiment"
(met een mooie rol van Paul Steenber
gen) en „Colombe" van Anouilh. De Ne
derlandse Comedie behield succes met
„Via Lissabon". Het Nederlands Volks
toneel sloot zijn seizoen af met „Hof
der Olijven" (Dialogues des Carmélites)
van Bernanos. De Rotterdamse Comedie
ie acht piaanden Moord bij
met Pasen onderbroken door
abbas".
Lang voor Sint Nicolaas klopte van
verwachting het hart. Met ingang van
September ging het gecoördineerde to
neel zijn nieuwe multiplex-bouw betrek
ken. Geen eenheid onverhuurd, doch gat
de inzet van het seizoen 1953-'54 tot
enthousiasme veel aanleiding? De Ne
derlandse Comedie vertoonde Calderons
„Het leven een droom" (de ziekte van
Guus Hermus werd een handicap), bij
Rotterdams Toneel verzuimde Albert
van Dalsum zijn regie-kans om nu
een „Getemde Feeks" (hoe behoorlijk
overigens ten tonele gebracht) te geven
met, voor en rondom de ketellapper, de
Haagse Comedie schoof met Dertien aan
tafel, de nieuwe toneelgroep Theater was
noch met Calderón noch met „Picnic"
bijster 'gelukkig (met „Paard eet
hoed" schonk zij luchtig vermaak),
de Toneelvereniging deed
greep met „Wat is de waarheid?
van Pirandello dan met „Circus
Knie" en Puck toonde Hollandse visie
op Anouilhs „Bal des Voleurs". Artis
tieke opleving heeft „De Vuurproef
(regie Van Dalsum) bij de Nederlandse
Comedie betekend, die verder haar Spe
lers in de weer bracht (aan goede ac
teurs en actrices ontbreekt het ons waar
lijk niet) in Rattigans „Grote Stilte",
het „Dagboek van een deugniet" van
Ostrowskij en „Hart tegen hart van
Scribe. Rotterdams Toneel (waar Frits
van Dijk in de directie trad) bood ver
maak met „Hayfever" van Noel Coward
en bracht met „Ik heb je lief, Valerie'
van Achard een rechtbank ten tonele. Bij
de Haagse Comedie meer goed toneel
spelen dan belangrijke stukken: Het uur
der verrukking, Luistert u niet dames
(met jubileumrol voor Cees Laseur) en
„De blauwe heuvel" van Keith Winter,
waarvoor Peter Sjarof even zijn Tsje-
chow verloochende. Theater nam revan
che met „Marie-Blanche" van J. J. Ber
nard. De Toneelvereniging zocht het bij
Goudmaker van Johnson. Oscar Wil
de kon „Arthur Savile's Crime" voor de
Rotterdamse Comedie niet redden, die
inmiddels in haar struggle for life baat
vond bij een oud blijspel (Oost West
Egypte best) en haar première van
„Sebastiaan" voor Haagse getrouwen
reserveerde. Het Vrije Toneel hield stand
en droeg Bob de Lange op, de nalaten
schap van Cor Ruys artistiek te execu
teren.
Het nieuwe gebouw der Coördinatie
was drie maanden in gebruik, toen in
een der eenheden van de „toneel-tota-
liteit" bedenkelijke trillingen optraden,
doordat een wethouder onverhoeds te
zwaar had geleund tegen een pilaar,
waarvan de mortel nog niet tot vastheid
was gekomen. Een aardbeving werd het
wel niet, maar een andere eenheid deed
reeds seismometrische waarnemingen.
Herstelwerkzaamheden werden aan
stonds ter hand genomen, doch definitie
ve reparatie zou wel eens enige tijd
kunnen vergen.
Ons land heeft in het afgelopen jaar
verschillende bezoeken gehad. Het gezel
schap van de Kon. Nederlandse Schouw»
burg te Antwerpen leidde uitwisseling
tussen de Scheldestad en Rotterdam in
met een voorstelling van „De Paradijs
vogels" van Gaston Martens, door Rot
terdams Toneel met „Hendrik IV" be
antwoord. Het Bayerische Staatsschau-
spiel heeft te Rotterdam Molière's „Mi-
santhroop" vertoond. Het Internationaal
Theater Instituut hield te 's-Graven-
hage zijn congres, waar ook amateurs
uit vele landen zijn bijeengekomen.
Wat de amateurs betreft vermelden
we de opening van de vormingscentra
te Amsterdam en Rotterdam en de op
merkelijke vertoning van Rattigans
.Adventure Story" door het Leids Stu
denten Toneel in het kader van het
concours voor Nederlandse vertegen
woordiging in een eventueel interna
tionaal festival van studententoneel.
"DIJ het scheiden van het jaar 1953 wer-
L' jpen wy nog eenmaal een -blik achter
waarts. Wy stellen daarby de vraag: Wat
heeft dit jaar ons op natuurwetenschappe
lijk gebied gebracht? Dat weten wy eigen
lijk reeds uit onze rubriek „De weten
schap vordert"; maar toch is het goed een
wyle stil te staan by de hoogtepunten. In
prozaïsche opsomming laten wy ze hier
onder volgen:
a. De verdere ontwikkeling in de'revisie
van de afstanden tussen de ster
rennevels onderling met be
hulp van de modernste prccisic-instru-
menten, die hebben geleid tot de over
tuiging dat alle voorgaande bekende af
standen tot dc „melkwegen" buiten de
onze met de factor 2,2 moeten worden
ligvuldigd.
23
b. Het brengen van sterren van de
otte binnen het photo-
titel. De Rallye van Monte Carlo was ding van 'de gezamenlijke resultaten v
het Nederlands elftal in 1953:
5 gesp. 1 gew. 0 gel. 4 verl. 310.
De korfballers deden het beter:
3 gesp. 2 gew. 1 gel. Q verl. 2016.
De hockeyers niet minder:
5 gesp. 4 gew. 1 gel. 0 verl. 14—3.
En de dames:
11 gesp. 4 gew. 2 gel. 5 verl. 27—22.
De golfspelers tenslotte verloren v^n
België met 6—3, hetgeen toch een ze
kere vooruitgang inhield; de honkballer.1"
versloegen de Belgen met 100.
Alles bijeen dus een Jaar met wisse
lende resultaten; teleurstellende en ver
heugende. Hebben die teleurstellende, ge
lijk men wel eens beweert, Nederlands
aanzien geschaad? Het lijkt niet waar
schijnlijk. Gebeurtenissen met een groei
ende allure als het jaarlijkse concours
hippique te Rotterdam en prachtige
staaltjes van organisatievermogen als er
zijn gedemonstreerd bij de zo luisterrijk
geslaagde Gymnaestrada, hebben onze
sportieve reputatie tot ver buiten de
landsgrenzen gedragen. Evenals trou
wens onze goede naam op ander gebied
zoals op dat van de rechtspraak bij het
voetballen en in andere sectoren. Neen,
een tweederangsnatie is Nederland in
het uitgestrekte gebied van de sport
het gaat Immers niet alléén om voetbal!
nog lang niet geworden, al moet er
ln bepaalde opzichten (wielerorganisatie
en biljartreputatie) wel enig terrein wor
den heroverd.
graphische bereik
relds grootste telescoop! (voor
heen kon men sterren tot dc 22e grootte
photographeren). Dit is gelukt dank zy
het gebruik van nieuwe photon-tellende
apparaten in photoëlectrischc photometers.
(Baum van het Mount Wilson en Palo
mar observatorium in Californië).
c. Dc constructie van 's we r c 1 d s
grootste „inch" voor teles
pische observatie, de 3000 inch
bestuurbare radio-telescoop te Jodrell
Bank (Engeland), waar het „geschiedenis-
makende" werk zal worden voortgezet
met betrekking tot dicht-byc meteoren en
ver verwijderde radio-sterren. Het gigan
tische apparaat zal ook een poging wagen,
dc duistere kosmische stofwolken te door
dringen.
d. De ontdekking van een serie nieu
we antibiotica, waaronder een paar
met tumorrcduccrendc werking (o.a. puro-
mycinc). Ook is het gelukt door by be
staande uit schimmels gewonnen antibiotica
ccn wyziging langs chemische (dus kunst
matige) weg in dc structuur van het mole
cuul aan te brengen, stoffen te verkrijgen,
die betere antibiotische eigenschappi
tonen, Zo heeft men o.m. het tetracycline
(in de handel gebracht onder de
achromycine) uit aureomycine vervaardigd
door een chlooratoom tc vervangen door een
waterstofatoom.
e. De eerste wetenschappelijke beschrij
ving van een tweede lang (wel
millloencn jaren) doodgewaan
de vis uit de wateren van Anjouan (Co
moro archipel). (De eerste geschieddein
1938). Ter ere van Malan werd het levende
fossiel, dat 1.38 m lang was, Malania an-
jouanae genoemd Het dier behoort lot de
orde der kwastvinnigen.
f. De voorbereiding en .bouw van ccn
kosmotron in Berkeley, dat 6
liard Volt sterk zal zyn. Hiermede hoopt
men door in zeker opzicht dc primaire kos
mische stralen te imiteren, deze beter
kunnen bestuderen. In verband hiermede
mogen ook nog in herinnering worden ge
bracht de plannen om te Genèvc een soort
gelijk reusachtig toestel van 10 milliard Volt
te bouwen.
g. Dc opening van het eerste atoom
ziekenhuis te Chicago. Het zie
kenhuis, dat door de atoomenergie-commis
sie voor 4.200.000 werd gebouwd, beschikt
o.a. over een 50 millioen Volt sterke line
aire versterker voor dc „productie" van
krachtige electronenstralen cn een 450 mil
lioen Volt sterke circulaire versneller voor
de „productie" van dito protonen.
h. Dc geslaagde transplantatie
van levende celkernen van ho
gere dieren in andere van hun
kernen beroofde cellen. Voor liet
eerst in dc geschiedenis der biologie is dit
met kikkerccllen gelukt. Dit is wel
De ontevredenheid over de tijdschrif
ten blijkt intussen niet verdwenen. Wat
hebben wij studenten het publiek
waarvan de literatuur het moet heb
ben nu aan alleen maar bijdragen
van kwaliteit in de tijdschriften? aldus
klaagt H. J. A. Hofland in het studen
tentijdschrift Minerva. Van een Ne
derlands litterair leven valt er volgens
zijn mening niets te bespeuren. „Dat
wil zeggen: van een litterair leven,
waar men zich min of meer vitaal bij
betrokken zou kunnen voelen. Een litte
rair b e d r ij f is er natuurlijk wel, maar
men kan niet van ons verwachten, dat
wij daar een aandeel in zullen nemen.
De uitstalling van beschaafde irrele
vantie, die men in de culturele leesmap
tegenkomt is het werk van een coöpe
ratie, een instelling met aandelen in
zichzelf, waarmee wij niets te doen wil
len hebben, althans niets, dat men po
sitief zou kunnen noemen."
T IBERTINAGE is van een pretentieus
conservatisme volgens Hofland,
Maatstaf houdt zich op de vlakte
onder de leuze van „open te -staan voor
iedereen", de ruimdenkende Derde Weg-
lectuur van De Nieuwe Stem is
ook al weinig stimulerend kortom,
„van kwaliteit alleen kan geen litera
tuur bestaan". Een tijdschrift bestaat
naar de mening van deze vertegenwoor
diger van het studentenpubliek, „om een
zeer bepaalde geestelijke sfeer te be
vorderen en te handhaven, een sfeer
waarin zeer bepaalde schrijvers hun
noodzakelijk werk kunnen verrichten."
En inderdaad, het ontbreken van derge
lijke litteraire „werkplaatsen" voelt
men als een gemis vooral voor de jon
ge generatie al kan evenmin de waar
de worden onderschat, in het bijzonder
voor een ontwikkeld algemeen lezers
publiek, van bestaande tijdschriften die
er in hoofdzaak mee volstaan door bij
dragen van goed gehalte een indruk te
geven van de litteraire productie in ons
land en daarbuiten. Een litterair maand
blad heeft tenslotte ook een informatieve
functie. En een „strijdschrift" van een
sterk stuwend karakter is nu eenmaal
niet uit de grond te stampen. Misschien
kan Minerva daar zelf iets aan doen!
Podium trouwens, jong tijdschrift, is
ook weer herrezen.
Overigens bleef het bij de gehele boe
kenproductie rustig, met veel vertalin
gen en niet al te veel oorspronkelijks
van groot belang. De Schandalen
van Vestdijk kwam in opspraak een
onverkwikkelijk schandaal, beschamend
echter uitsluitend voor sommige critici
die als „fatsoenrakkers" meenden te
moeten optreden.
MET vastberadenheid is op de Derde
Conferentie der Nederlandse letteren
te Antwerpen verder gewerkt aan de ver
wezenlijking van het ideaal van de litte
raire eenwording van Noord en Zuid.
Een van de punten betrof de samen
werking van Zuid- en Noordnederlandse
schrijvers in de letterkundige tijdschrif
ten. Met genoegen hebben we .vastge
steld dat Critisch Bulletin in
1953 begonnen is met een nieuwe ru
briek Over en weer waarin afwis
selend Vlaamse en Nederlandse schrij
vers zullen getuigen van hun voorkeuren
in het andere gebied en meedelen wat
deze voor hen betekenen. Julien Kuypers
"stdriftige schepper van het gere-
contact van de conferenties, en
prof. P. Geyl, die vanouds in het com
missiewerk der Noord- en Zuidneder
landse cultuuruitwisseling is betrokken,
zijn al aan het woord geweest.
Op de Derde Conferentie en in het
litteraire fièven heeft men in het afge
lopen jaar,yvijlende dichte* Martinus
Nijhoff smartelijk gemist. Bij de litte
raire bijeenkomsten keek men voor het
eerst ook tevergeefs uit naar Top Naeff,
die zo kort na haar benoeming tot ere
burgeres van Dordrecht is overleden.
Na een langdurige ziekte is ook prof.
dr. J. B. Tielrooy heengegaan, evenals
J. Tersteeg, Douwe Kalma. Emmanuel
de Bom en in het buitenland Hilaire
Belloc, F. L. Green en Dylan Thomas.
In de literatuur zijn in 1953 weer velé
prijzen weggegeven. De dichter J. C.
Bloem ontving de P. C. Hooftprijs,
Adriaan van der Veen de Van der
Hoogtprijs. De prijzen van de Jan Cam-
pertstichting zijn naar Martinus Nijhoff
gegaan (postuum). Albert Helman. Si
mon Vestdijk, Albert Besnard, Simon
Carmiggelt en J. B. Charles. A. Alberts
is de Amsterdamse novelleprijs toege
kend, Lucebert de poëzieprijs van de
zelfde stad. Bertus Aatjes kreeg de Tol-
lensprijs, en de Reina Prinsen Geer-
ligsprijs is verdeeld tussen Ellen War
mond en Remco Campert. De dichteres
Rix is de Friese Gijsbert Japikxprijs
uitgereikt, Dirk Coster de Marianne
Philipsprijs en Hans Berghuis de Mat
thias Kempprijs. Ben van Eysselsteijn
heeft voor de eerste keer de Duitse wis
selbeker de Gleimbeoher ontvan
gen. Wij herinneren nog even aan de
toekenning van de Nobelprijs voor let
terkunde aan Winston Churchill.
groot belang voor de ontwikkeling hem en ons land.
van de erfelijkheidsleer. Met bedoelde
techniek zou men rechtstreeks te weten
kunnen komen of de differentiëring cn
specialisering van de cellen van de struc
turen rondom de kern of van de kern zélf
uitgaan.
i. De constructie van een apparaat, dat
ons in staat stelt driedimensiona
le films te vervaardigen. Deze
vooruitgang wordt als een nieuwe mijlpaal
beschouwd in de geschiedenis van de me
dische diagnostiek. Het toestel verschaft
ons een veel heter (diepte) beeld van He
relatieve posities der interne organen zo
mede van de toestand van het inwendige
van de mens. (Weinberg van de Univer
sity of Rochester Medical Center).
j. De uitvinding van Merker en Lynd,
behelzendebetere lenzen voor
telescopen cn andere optische
instrumenten. In plaats van glas ge
bruikten ze strontium titanaat, een stof,
die wat betreft haar liuigings- en dispersie-
(ontleding vun wit licht in een spectrum)
kwaliteiten vry sterk van glas verschilt.
Alleen de monokristallyne vorm van de
stof komt in aanmerking voor de vervaar
diging van de lenzen. De stof wordt by
een temperatuur van 2100 gr. C verkregen.
k. De duikprestaties van Pic-
card met een door hem ontworpen ba-
tlïyscaaf. Voor het eerst in de geschiedenis
van de mensheid is het aan een mens ge
lukt de Oceaan verticaal over een afstand
vun 3150 m binnen tc dringen. Er worden
plannen beraamd tot grotere afdalingen.
1. De ontdekking van dé 6 5 00
jaar oude pyramide van Sakka-
ra (25 kin ten zuiden van Kairo) door
Coneim. Volgens de eerste berichten zou
dit monument uit do tweede dynastie
stammen cn dus ouder zyn dun dc pyra
mide van Zoscr uit de derde dynastie. By
verdere exploraties stiet men nog op een
ry sphinxen tussen de tempels van Kar-
nak en Luxor.
m. De Nobelprijs uitreiking in
de laatste maand van dit scheidende jaar
o.n. aan onze landgenoot prof. 7. e r-
nike uit Groningen voor zyn brillante
werk op optisch en under gebied van de
klassieke natuurkunde. Na een „ste
riele" periode van 1? jaar is hy de tiende
Nederlander, die deze hoogste wetenschap,
pclyke onderscheiding uit de handen van
dc Zweedse Koning mocht ontvangen. Zo-
ecn waardig besluit van het jaar voor
l
