IARIN OPGENOMEN DE IERSEKSCHE EN THOOLSCHE COURANT
ll
er^sjlag 25 Maart 1938.
No. 12
Vijf en vijftigste jaargang
tosten,UITGAVE FIRMA J. M. C. POT. THOLEN - TEL. INTERC. 16 - POSTREK. 1043
ostpakr
IsbTad T3?"Sfranco Tholen, Poortvliet, Scherpenisse, St-Maartensdijk, Stavenisse, St-Annaland en Oud-Vossemeer ïeufretaar puTsruimte.
INDH
(ft# fifrvftlfujrv en &*es/ii/^,>njNHARDTJES
„MARKIEZAATSFEESTEN 1938".
HET LANDSCHAP ROND
BERGEN OP ZOOM.
erbindirj
betaal tp
'gen uie'-
irzendiij
kostei
endinge
lende,
3n.
rechtsl
Telefj
vonds
THOOLSGHE COURANT
i'dpri!sspe^klarlaai NIEUWSBLAD VOOR HET EILAND THOLEN
/1,G5 15 ct. Bi] abonnement aanmerkelijke
doorf
STR
I. Koningin Emma herdacht.
lis kenmerkend voor de groote
die H. M. Koningin Emma
I haar leven in het hart van
neer dtfederlandsche volk heeft iuge-
zooals haar nagedachtenis
It jaar opnieuw op den sterfdag
roote trouw in verschillende
:n van het land wordt geëerd,
as was liet reeds de vierde
aldeze rouwdag van hetOranje-
verd herdaclit. In de plaatsen,
|o gelukkig zijn, een standbeeld
er monument van de geliefde
vrouwe te bezitten, vonden de
kelijke kransleggingen plaats,
Baarn als ieder jaar zijn Hooge
[chtsvrouwe eerde met een
ige herdenkingsbijeenkomst Zoo
ons land de herinnering wakker
nleven, dat uitblonk door hooge
betrachting en menschelijke
'eid.
rradig
euwsl
s en
merk
an
prij zei
3 ontb|
Warei
J. O
Men.
raagd'
stbodj
acht.I
tunnelerste Kamer krijgt een uitbrander.
koke
liet
tres
Ben
coop
e de|
ang
tuk
inde;
ko|
i en
se,
ie.
bo
ie B
ruw
b. Al
i Da
erpe
Renjamine onder de politieke
n, de N.S. B. heeft in den
t een kleine manoeuvre uitge-
até gevolg waarvan de voor
de Kamer op een boetpredicatie
onthaald, die niet overal in
goede aarde is gevallen. De zaak
deze: In de laatste zitting,
art jl. aan de begrooting van
e Zaken gewijd, werd alge
verwacht, dat deze begrootiug
r hoofdelijke stemming zou
n aangenomen. De Kamer liep
ok reeds voor een goed deel leeg.
h de N. S. B. dacht er anders
zij verlangde stemming, maar
was niet geldig, omdat het ver-
Ie aantal leden niet meer aan
was. Dus moest ineen volgende
welke Dinsdagavond hijeen-
n,een nieuwe stemming plaats
in Natuurlijk werd de begrooling
nomen (met 42 tegen 4 stemmen
N.B.S.) doch de voorzitter vond
t geval aanleiding, de Kamer de
lle lezen over haar gebrek aan
igstelling voor de zittingen.
d den bevvusten middag «was er
r het einde der vergadering nog
its 30% der leden aanwezig
rkig kregen de leden hier-
niet alleen de schuld want
)n de Vos van Steënwijk erkende,
er soms wel reden is voor weg-
I en of ontijdig vertrek als gevolg
de ondraaglijke lengte der Voor-
ige Verslagen en de uitvoerigheid
Bdebatten. Er zou voor de Eerste
er ongetwijfeld veel gewonnen
en de belangstelling voor de
aderingen zou er zeker door toe-
en, indien de Verslagen en de
voeringen werden bekort en het
al sprekers werd beperkt.
Duitsche vriendschapsbetuiging.
ee| et was te verwachten, dat de snelle
J e trachtige reactie van ons land op
tschlands optreden in Oostenrijk
onze Oosterburen niet onopge-
oel kt zou blijven. Wij vinden hiervan
bewijs in de „Deutsche Allge-
ne Zeitung", die een beschouwing
lt aan de radiorede van Ministjr
jn en het daarin uitgesproken
luit van de Nederlandsche Regee-
om in versneld tempo de weer-
e' :lit op voldoende peil te brengen,
kan wel niet anders, of een
tsche pen moet dit een geheel
rbodige maatregel noemen. Zelfs
kt er voor Duitschland een licht
eitje in, hetgeen ook tot uiting
at in de opmerking van het blad,
„zorgen van deze soort een ge-
o I misplaatst wantrouwen verraden"
et blad herinnert dan verder aan
aanbod van de Duitsche regeering,
met Nederland, evenals met België
niet-aanvalspact te sluiten, welk
rstel door ons land, dat zich in
enkel opzicht wilde binden, is
ewezen en het besluit met de ver
ering, dat het Duitsche Rijk ook
zijn huidigen vorm niets anders
ie
aa
is
in
nl
van Nederland wenscht dan „ver
trouwen, ruil van goederen en voort
zetting van de oude vriendschap."
Wij zouden hierbij slechts willen
aanteekenen, dat wel niemand er aan
zal twijfelen, dat ons land ten opzichte
van den grooten buurman van dezelfde
gevoelens bezield is, doch dat een
goede verstandhouding met de Duilsch
Rijk niets afdoet aan de noodzakelijk
heid, dat in een tijd van uiterste
spanning als deze de grenzen aan
weerskanten voldoende beveiligt zijn.
gen is voor de toekomst ook
Engeland's verhouding tot Duitschland
van het grootste belang. Het is de
„Deutsche Allgemeine'Zeitung", de
juist aan dit vraagstuk een uitvoerig
hoofdartikel heeft gewijd. Het blad
constateert eerst, dat de nieuwe
huren van Duitschland alle hebben
verklaard, tegen de thans bestaande
grenzen geen bezwaar te maken.
Het blad meent dat verder, dat
daartoe ook voor Engeland geen
aanleiding is. Wel is Duitschland.
gelegen plaatsen in ons vaderland is.
Aan de rand van de hooge Brabant-
sche zandgronden gebouwd, uitziend
over een smalle kuststrook op een
breede zeearm, heeft het een ver
scheidenheid van landschap, een
variatie in natuurschoon, als maar
weinig te vinden is in zoo'n kort
bestek.
o
In liet oosten beginnend, is daar
het zandige Brabantsche land, deel
uitmakend van liet groote Kempische
gebied, dat tot achter in Belgisch
r Z|JN HARTVORMIGE cachets J
Europa herademt.
Wanneer wij een leer uit de ge
beurtenissen van de laatste dagen en
weken kunnen trekken, is het wel
deze: Europa heeft ondanks alles
een gezonde vrees voor den oorlog.
Want indien werkelijk een of andere
mogendheid den lust had gevoeld,
den strijd te ontketenen, zou het
daartoe thans eenige schitterende
gelegenheden hebben gehad. Dat dit
dan ook niet is gebeurd, bewijst, dat
de Europeesche vrede zware stooten
kan verdragen en dit tenminste geeft
nog eenige hoop voor de toekomst.
De spanning van den laatsten tijd
zal immers moeilijk kunnen worden
overtroffen.
Nu dan de Oostenrijksche kwestie
en het Poolsch-Litausche conflict
wellicht niet zeer fraai het recht
kwam daarbij nog al eens in het
gedrang >..,™r in ieder geval
onbloedig zijn „geliquideerd" en
daarmede twee onrustliaarden in
Europa zijn gedoofd, krijgt men weer
tijd de geslagen wonden te genezen.
Niet, dat dit zoo gemakkelijk zal
gaan, want helaas hebben de ver
schillende gebeurtenissen het wan
trouwen in onwerelddeel nieuw
voedsel gegeven. Veel. wat reeds met
groote omzichtigheid as opgehpywd
is weer afgebroken, .oodat in n. tig
opzicht van voren .f aan zal moeken
worden begonnen. Qe voorwaarden
daartoe zijn ongetwij eld nog gegeven.
Zoo wordt uit Rome gemeld, 'dat v*
Britsch-italiaansche esprekingen
een bevredigend veHoop hebber Ta
hoeverre de nieuwste ontwikku ug
in Spanje daarop nu weer een 'n-
gunstigen invloed zal uitoefen u, is
moeilijk te overzien. Zeker is in elk
geval, dat de Engelsche openbare
meening zeer verontwaardigd is over
de barbaarsche bombardeering van
Barcelona, waaraan vele Itaiiaansche
vliegtuigen deelnemen. Vele houder
den slachtoffers, die ten deele nog
onder de puinhoopen bedolven liggen
zijn daarbij reeds gevallen.
Eigenaardig is in dit verband een
uitlating van den Italiaanschen
staatssecretaris, Generaal Valle, in
zijn toelichting op de begrooting van
luchtvaart. Volgens hem zal het
luchtwapen in een eventueelen toe-
komstigen oorlog de belangrijkste rol
spelen.
Frontaanvallen zouden een oorlog
slechts rekken en de mees' logische
wijze om den oorlog te humaniseeren
zou dan ook gelegen zijn in een
onbeperkten luchtoorlog, die enorme
schrik verspreidt, zooals dezer dagen
te Barcelona geschiedt en op deze
wijze den vijand tot een spoedige
overgave dwingt.
Intusschen blijkt uit de prolesten,
die in Amerika, Engeland en vele
andere landen tegen het bombarde
ment van Barcelona aangeheven zijn,
dat men dergelijke „humaniteits"
begrippen nog lang niet overal deelt.
Maar genoeg over dit onverkwikke
lijke onderwerp. Naast het verloop
van de Britsch-Italiaanschebesprekin-
nu in vele opzichten de grootste
continentale mogendheid van Europa
geworden, maar deze zou geenszins
strijd met Engeland zoeken. Duitsch
land wil Engeland niet op zee bedrei
gen en zou ook nadat het zijn
koloniën zou hebben teruggekregen,
aan de vloothouding 35 100 blijven
vasthouden.
Het blad wijst er tenslotte op,
dat zoo men al bezwaar tegen de
„methode" mag hebben, men daarbij
toch zal möeten bedenken, dat elk
ander optreden tot een burgeroorlog
zou hebben geleid, die volgens de
meening ook van vooraanstaande
Éngelschen gemakkelijk naarTsjecho-
slowakije had kunnen overslaan en
dan een algemeenen oorlog tengevolge
hebben.
Het is thans de vraag, of de
meerderheid van liet Engelsche
parlement hij de a s. politieke debatten
een zienswijze als van de „D. A.Z."
zal kunnen deelen. Het is aanneme
lijk, dat Chamberlain de kalmte in
het parlement zal weten te bewaren
en zich niet tot een nieuwe politiek
zal laten verleiden.
Londen zal waarschijnlijk ook verder
blijven streven naar een toenadering
tot de spil RomeBerlijn, daarbij
echter de belangen van de eigen
veiligheid niet uit het oog verliezen.
Frankrijk's financieele zorgen.
Frankrijk bewaart op het oogenbhk
in de internationale politiek een ge
reserveerde houding. Kennelijk wil
de Quai d' Orsay eerst de nieuwe
ontwikkeling in Londen afwachten,
alvorens men zich in een of ander
epz.cht voor de toekomst vastlegt.
Oveiigens heeft men op het oogen-
blik aan zijn financieele zorgen ook
al meer dan genoeg. Teneinde aan
den nood der schatkist tegemoet te
komen en een begin te maken met
de financieering van de autonome
defensiekas heeft de regeering aan
het parlement voorgesteld een nieuwe
overeenkomst aan te gaan met de
circulatiebank, krachtens welke het
maximum van het loopende crediet
van ten boog:te 15 milliard francs
met (i milliard francs zou worden
'verhoogd. De schatkist zal daarna
(niet minder dan 37 milliard francs
aan de Bank schuldig zijn! Commen
taar is hier overbodig.
De strijd in het verre Oosten.
Intusschen wordt wegens de ge-
iSeurtenisson in Europa minderopge-
i cerkt, maar daarom nog niet minder
^verwoed, de strijd in het Verre Oos
ten, vooral in Zuid-Sjantoeng, voort
gezet. Het is opmerkelijk, dal de
Japanners daarbij betrekkelijk weinig
successen melden.
Overigens is er thans naast de
r.ageering te Peiping ook een nieuwe
r'egeering voor Centraal China in het
(even gc roepen. Dat ook deze regee-
i inggeheel van de Japanners afhan
kelijk is, behoeft wel geen betoog.
Op gevaar af, dat U me niet zult
i geloven, waarde lezer(es)^ moet ik U
toch vertellen, dat Bergen op Zoom
met zijn omgeving een van de mooist
Limburg reikt. Die zandgronden zijn
hier van groote ouderdom. Ze lagen
er al net zoo toen ip. de Ijstijd de
glelschers van de landijskap uit het
Poolgebied onze noordelijke Neder
landen onder handen namen. Prae-
glaciaal, worden zed oor de geologen
genoemd, mede op grond van de
leembanken, die hier en daar het
materiaal leveren voor de steen
bakkerij, een van de oudste Bergen
op Zoomsche industrieën.
Op een aantal punten liggen deze
zandgronden hoog, daar krijgen ze
stuifzand-koppen, waar liet witte zand
nog al eensin beweging is en nu eens
de eene, dan weer de andere kant op
wordt gejaagd. De Borgvlietsche
duintjes, op 5 K.M. afstand van
Bergen op Zoom en wat grootscher,
de Calmpthoutsche heide np 13 K. M.
afstand vertonen dat wel heel
duidelijk.
Een van die stuifduin-gebieden
heeft reeds groote bekendheid ver
worven n.1. het Woeste deel van de
Wouwsche Plantage, 8 K.M. van de
stad af. Daar heeft men in de loop
der jaren het stuifzand echter vast
gelegd met allerhande mast- en
loofhout, met berken, eiken, kastanjes
en Rhodod;ndron ondergroeid.
Hooge dennen, aanvankelijk niet
zoo heel precies verpleegd, vertonen
onderaan een vertakking, waar de
tegenwoordige boschbouwer zich voor
zou schamen. Maar onderlusschen
zijn ze toch in de loop der jaren
uitgegroeid tot statige hoornen, die
juist die graad van nonchalance ver-
toonen, die de leek op prijs stelt.
Zoo is deze „wildernis" wel een
van de meest bewonderde punten uit
de omgeving geworden. En een kiein,
meest ver het hoofd gezien plekje
langs de rand van de Plantage ver
toont er nog het beeld van de onge
repte stuifgehied.
Andere, meer vlakke deelen van
de Brabantsche zandgronden zijn
ingenomen door heidevelden of be
plant met masthout. Uitgestrekte
stukken hei zijn er niet veel. Dennen
en berken slaan te gemakkelijk op,
dat de heide open zou blijven. De
Woensdrechtsche hei op 7 km. van
de stad is mogelijk dank zij het ge
regelde gebruik als militair oefen
terrein nog ruim en open gebleven.
De Calmpthoutsche hei, over de grens
op 13 km. van Bergen op Zoom
spant echter de kroon in wijdheid
van zijn vlakte.
De laagste, natte plekken van die
heidevelden, die 's winters en bij
overvloedige regen ook 's zomers
onder staan, bezorgen ons vennen.
Ge kent die plassen wel uit Oister-
wijk. Nu, zooals daar, ingesloten
door geboomte, hebben we er hier
ook heel wat Meeven en Bloempjes
ven zijn de meest bekende Dan de
vennetjes in de Wouwsche Plantage
en vooral het imposante Groote meer
onder Ossendrecht op 14 km van de
stad. Maar we hebben hier ook nog
kleinere, deels onbenoemde vennen,
die open in de hei liggen, onberoerd
door 's menschen hand.
Veenland is er niet veel meer over.
Ja, in vroeger tijd, toen was er
achter het gebied, waar nu de
Wouwsche Plantage is aangelegd en
verder op onder Nispen, Esschen en
Nieuwmoer een uitgestrekt hoogveen
dat èn uit het zuiden èn uit het
noorden is afgegraven.
Het meest westelijke van de al-
voerkanalen voor de gewonnen turf
is de „Zoom" of Moeregreb geworden,
die binnen de stad aangesloten
werd aan een later overwulfd heekje
tegen welks beide oevers Bergen op
Zoom gebouwd is rond twee markt
pleinen met het woonkasteel van de
Heeren, later Markiezen van Bergen
tusschen beide aan het water. Dat de
Zoom, zooals die buiten de stad ligt
in de richting naar Esschen, een
kanaal is van begin af en geen beek,
is in het terrein best te zien.
De bedding loopt dwars door hoog
en laag en gaat dicht bij de Grens
zelfs dwars over een beekje heen.
Dat kunstje vertoont de Roosendaal-
sche turfvaart trouwens ook.
Maar met dat al is er van het
veenland, dat men nog wel in atlassen
aangegeven vindt, niets meer over.
Alleen benoorden de stad, achter
Halsteren in hel Halstersche- en het
Ouwelandsch Laag (7 km. afstand)
zijn nog enkele resten veenland te
vinden. Maar ook hier is al heel wat
ontgonnen en ontwaterd. Een paar
mooie plassen vlak hij zijn daarbij
gelukkig nog overgebleven de Me-
lanen, plassen waar 's winters druk
geschaatst wordt en 's zomers ge-
vischt.
o—
Een heel ander landschap vinden
we bewesten de stad. Daar hebben
we het groote waterde Schelde,
hier eenvoudigheidshalve „zee" ge
noemd.
üf eigenlijk zijn er twee Schelden,
de Ooster- en de Wester-, De eerste
een zeearm met puur zeewater, de
tweede bovendien mond van de heel
uit Frankrijk stroomende rivier. De
verbinding tusschen die beide wateren
het Kreekrak, was in de vorige eeuw
al geheel dichtgeslibd en is toen
door aanleg van de spoorwegdam
geheel gesloten.
Daar zijn sindsdien nog weer een
paar polders tegenaan bedijkt en zoo
is er nu een soliede afsluiting tus
schen heide waterende Ooster
Schelde met 3 keukenzout, de
Wester Schelde met zout.
Met dit verschil hangt ook een
heel andere wijze van aanslibbing
samen in de Wester Schelde slaat
een slappe, dunne slikbrei neer, zoo
slap, dat men er op heel wat plekken
tot zijn middel of dieper in wegzakt.
In de Ooster Schelde zet een heel
wat meer zandige slib zich af. Plaat
selijk zijn het zelfs zuivere zandplaten
die voor de kust ot meer in het
midden ontstaan. Dat verschil in
grondslag gaat verder ook samen
met een verschil in begroeiing. Heel
andere planten komen in de Ooster
Schelde de natuurlijke aanwas nog
weer helpen bevorderen dan in de
Wester Schelde. Heel anders is de
snelheid van aanwas en heel anders
wordt later, als er weer een nieuw
stuk ingedijkt is, de bodemgesteld
heid in de nieuwe polder.
Maar wat in beide Schelden eender
is, dat is de kracht waarmee liet
water zelf steeds weer zijn stroom-
geulen verandert, waarmee het de
eerst gaandeweg opgehoogde gronden
weer volkomen kan vernietigen. Ook
als er reeds polders van gemaakt
zijn met dorpen en steden.
Berucht is in dit opzicht geweest
de zoogenaamde St. Felixvloed van
1530. Die heeft voor wat wij tegen
woordig de verdronken landen van
Zuid-Beveland noemen de doodsteek
gegeven. De belangrijkste stad in dit
gebied, Reimerswaal, is nadien in de
loop van een eeuw nog zeker wel
tien keer overstroomd. En ten slotte
net als zooveel andere, kleinere
plaatsen, geheel verlaten.
Als ge thans door een visschers-
boot op de zandplaat van Reimers
waal laat brengen, als ge van Krab-
bendijke uit het slik in loopt naar