m
Prins Hendrik aan
hartverlamming overleden.
ONZE FEUILLETON
Wat de Ooster-Schelde
verzwolg.
Hiermede had hij Hindenburg voor-
loupig ontwapend.He president laehtle
trui, slueg zijn minister bij liet af
scheid op de schouder en zeide: „ik
wilde maar vragen". Heze beschuldi
ging tegen Von Schleicher is 111 Jau-
uaii nog eens opgedoken. Toen heelt
de Rijks president zich niet meer op
joviale wijze vergewist! Men zeide, dat
dit tle hoofdoorzaak ervan was ge
weest, dat Von Hindenburg zijn be
kenden alkeer van Hitier overwon
en hem rijkskanselier maakte.
Von Schleicher nu speelde in JDec.
1932 een buitengewoon ingewikkeld
politiek spel.
Hij beschouwde zich als vertegen
woordiger van het conservatieve
Pruisen en van de nationale opvat
tingen van de rijksvveer in de regee
ring. Hitier was voor hem de vijand
eu liet gevaar. Dictatuur wilde hij in
zoo beperkt mogelijke mate. Hij
wilde van de parlementaire methoden
redden wat ervan te redden was.
In een gesprek dat wij op 7 Jan.
1933 te Herlijn met hem hadden ver
klaarde hij ons, op zijn cynisch-
openharlige wijze van redeneeren,
waarom Dictatuur beteekeut bur
geroorlog, om wie een burgeroorlog,
eu wie een burgeroorlog provoceert,
verliest dien. Ik wil geen burger
oorlog verliezen. Daarom bad hij naar
zoo verschillende kanten voelhoorns
uitgestoken. Als v erdediger van de con
stitutie en van de sociale instellingeu
meende hij, met de vakvereenigingen
tot een aceoord te kunnen komen.
Hij zag beter dan de leiders der
vakvereenigingen in, hoe hun belan
gen nu samenvielen.
Zij vormden voor hem het centrum
van de combinatie, waarmede bij bet
nut.-soc. wilde verslaan. Linkervleu
gel moest het Zwarte Front van
Strasser, de uiterste, radicale
van de nazi's vormen. Met. ,b®L ''^e.
dc/p uiterst-^ «onulp van
Igff. W«»r?u'erliwaardige samenge
stelde gruepeu, beslaande dus uit
conservatieve nationalisten de ver
tegenwoordigers der soc'-dem. en
van de onderdrukte oppositie in de
S. A., moest Hiller overwonnen
worden.
Geen van deze groepen echter had
voldoende vertrouwen of nog vol
doende vertrouwen in den generaal.
Zijn de verhalen juist, die over hem
in omloop waren, en die zeker de
oorzaak zijn gewoiden van zijn dood
dan heeft hij nu hetzelfde geprobeerd.
Hij zou dan de ontevredenheid van
een zekere groep der conserv. hebben
georganiseerd; hij zou weer als storm
ram, waarschijnlijk om dien latei-
ter zijde te werpen, de linksche S.A.
hebben willen gebruiken. Hij zou op
de toenemende sociale ontevredenheid
onder de oude aanhangers der soc.-
dem. hebben gerekend.
Verder zou bij waarschijnlijk steun
hebben verwacht van zekere trouwe
aanhangers, die hij nog altijd in de
rijksweer had.
Het is zeer wel mogelijk, dat men
bem, ais een te gevaarlijk man, als
iemand die in staat ware geweest
het verzet tegen Hitier nu of later te
leiden, uit den weg heeft geruimd.
De beschuldiging tegen hem zou dan
een voorwendsel geweest zijn. Na zijn
dood blijven er niet veel mogelijk
heden van dien aard over! Maar
heelemaal ondenkbaar mogen wij het
niet nemen, dat hij wederom heeft
beproefd wat bem in December 1932
niet gelukt is.
Men kan echter niet wantrouwig
genoeg zijn ten opzichte van hetgeen
de berichtgeving van Herlijn, die door
het departement voor propaganda
zorgvuldig geschift en geleid wordt,
ons gelieft te melden. Na den brand
door C. SLOOTMANS.
(Nadruk verboden).
IV.
De rekeningen van die tol zouden,
ovenals de SouttabelleD, eeu prachtbion
kunnen zijn, om het handelsverkeer na
te gaan. De vele privileges van tolvrijdom
en het feit, dat degenen die al een keer
elders in Holland betaald hebben, eveneens
vrijgesteld zijn, zonden echter van dat
handelsverkeer een onjnist beeld schepper.
Voorts zijn er afzonderlijke rekeningen
van de geldet), door deo tollenaar op de
Bergsche Paasch- en Koodemarkt geïnd.
Hij stond daartoe zeker sinds 1470 op
een speciale plaats bij bet Spuibuis. En
wat nog erger is. het cueerendeel der
rekeningen is kwijt. Uit bet laatstgenoemd
5-jarig B. o. Z.'sche tijdperk bijv. rest
er slechts één. Opdat U weten zoo, wat
in den Rijksdag heeft het waarlijk
evenmin aan zeer stellige betichtingen
die volmaakt tendentieus en onhoud
baar zijn gebleken, ontbroken.
Hoe Von Schleicher gestorven is?
Met mevr. Von Schleicher is waar
schijnlijk de eenige getuige verdwe
nen. Hat de generaal, tegen regels,
die iedereen te Herlijn kent, een
revolver zou hebben gegrepen of
zells een vuurgevecht zou hebben
geopend, is een toppunt van onwaar
schijnlijkheid. Volgens die zelfde
regels is het daarentegen hoogst-
aarschijnlijk, dat mevrouw Von
Schleicher zich bij haar echtgenoot
heeft gevoegd, toen de arresteerders
kwamen. „Nooit alleen blijven met
degenen, die een huiszoeking doen
of komen om u gevangen le nemen",
is een wijsheid, die alle daarvoor in
aanmerking komende Duitschers en
buitenlanders te Berlijn kennen. Men
prees dit middel aan legen den dood
„tengevolge van verzet of zelfmoord
bij arrestatie". Er had zich een tech
niek van beveiliging ontwikkeld die
bv. de Amerikaansche autoriteiten te
Herlijn theoretisch hadden samen
gevat in waarschuwingen voor Ameri
kaansche journalisten.
Over de gebeurtenissen in Duitscb-
land zullen wij niet veel zeggen. Men
kon de uitbarsting zien aankomen.
Het is le vermoeden, dat wij nog
slechts aan het begin van een reeks
gebeurtenissen staan die in snel tempo
of met tusschenpoozen elkaar zullen
opvolgen.
Von Papen's positie lijkt ons on
houdbaar. Tenminste één van zijn
adjudanten heelt zelfmoord gepield
hij zelf bevindt zich in L1:1*ieqïS«st
ot onder scherp icht.^bS!
}?..,A®!IügeId. Kan hij daarbij vice-
lanselier blijven Dit ware zelfs voor
hem le grotesk. Hiller heeft den weg
tusschen rechts en links nog niet
gevonden. Deze is ook moeilijk te
vinden. Hij hangt nu af van de Rijks-
weer, die uitdrukkelijk haar politieke
«•nzijdigheid heeft opgegeven. Deze
noopt hem, niet te ver links af te
wijken. Maar de massa's van de S.A.
ofschoon gedemobiliseerd, zijn er nog.
De revolutionnaire gisting zal niet
met een slag zijn gestild. De toe
nemende ontevredenheid van den
arbeider en den kleinen man in het
algemeen en zijn eigen socialistische
prediking, zullen Hitter weer dwingen,
voorzichtig te zijn met uitwijken naar
rechts, vooral nu hij den linkervleugel
van zijn partij, die de ideologie van
de S.A. en van de partij vertegen
woordigde zoo fel getroffen heelt.
Of de zedelijke zuivering, die nu
als rechtvaardiging moet dienen voor
den feilen slag, het Duitsche publiek
zal overtuigen, nadat reeds zoovelen
jaren lang aanstoot hadden genomen
aan het dulden van afgrijselijke
dingen, waarvan iedereen wist, en
die nu eerst nu het te pas komt,
«orden gewraakt? Zal alleen het
thans pas „ontdekken" dat terreur
en willekeur is uitgeoefend, het
Duitsche volk tot dankbaarheid en
bewondering stemmen? Het Duitsche
volk kan, zooals ieder ander volk,
kritiekloos en volgzaam zijn. Men
heeft het in den oorlog gezien.
Maar men heeft het ook zien ont
waken. Wat nu gebeurt is, een
gevolg van -kenteringsverschijnselen,
die reeds lang vielen waar te nemen.
Het iszeer denkbaar, datbet gebeurde
ernstige daden van verzet voorkomt
of tegenhoudt. Een moreele kente
ring echter kan het ternauwernood
stuiten. Het Duitsche publiek was
reeds weder secptisch, ja, argwanend
geworden. Waar deze gevoelens wortel
hadden gevat, zijn zij niet meer uit
te roeien. Misschien laat de open
bare #m mekeer nog lang op zich
wachten. Maar de roes van geloof
eu verwachting is aan het vervliegen.
Te Essen, waar Hitier was voor
hij in den nacht naar München vloog,
zal men zijn philippica tegen weelde
en verkwisting hij S.A. met eenige
bijgedachten vernomen hebben
Hij was daar in hoofdzaak voor het
huwelijksfeest van een partijgrootheid
En voor deze particuliere aangelegen
heid was de stad versierd. Nogmaals,
de Duitscher is weer bezig, crilisch
te worden
CRISIS-PUBLICATIËN.
CRISIS BESCHIKKING PEULVRUCHTEN.
De Landbouw Crisis-Organisatie
voor Zeeland te Goes, maakt bekend,
dat ieder die peulvruchten oogst 1933,
in totale hoeveelheden van 500 K G.
of meer, onder zich heeft, verplicht
is, hiervan vóór 7 Juli a.s. aan haar
mededeelingen te doen.
Telers van peulvruchten dienen
zich ter bekoming van een erkenning
te wenden tot de Landbouw Crisis-
Organisatie voor Zeeland, Landbouw-
huis te Goes, andere belanghebbende
tot de Nederlandsche Graancentrale,
Korte Voorhout 10, 's Gravenhage.
Onder peulvruchten zijn te verstaan
alle soorten met daaruit verkregen
producten, als spliterwten, uitschoon-
sel, maalsel en piksel, erwten- en
boonenmeel, uitgenomen versche en
ingemaakte peulvruchten, soiajaopftgfl
eu lupine. >>j 43(j9Ö
ONDERWIJS
Tholen. Bij het gehoudeD eindexamen
der R. H. B. 8. met 5-jirigen corsos te
Berhen op Zoom slaagden o.m. de heeren
C. Stoffers te Tbolen, en M. G. Bil te
St. Maartensdijk.
Oud-Vossemeer. Tot tijdelijk vervan
ger van den onderwijzer aan de o.l, school
dhr Cbr. J. Boot, die voor herhalings
oefeningen onder de wapeneD is, werd
aangesteld dhr P. Pente van Zienkzee.
PROVINCIALE STATEN VAN ZEELAND.
Naar wij vernemen, zal de vergadering
van de Provinciale Staten van Zeeland,
die Dinsdag j.l, is ge-mhorscht wegens het
overlijden van Prfua Hendrik, op Vrijdag
13 Jali worden voortgezet.
In den Donderdagavond met de leden
der transportcollonoe en de damesbelpsters
gebonden vergadering heeft de voorzitter
van de afdeeling Middelburg van bet
Nederlandech Roode Kruis, mr. R. M.
van Dusseldorp, in gevoelvolle woorden
het overlijden van Prins Hendrik, voor
zitter der vereenigiog, herdacht.
BOEKBESPREKING.
Bij Bosch en Keuning, Uitgevers te
Baarn heeft een aardige cohectie werkjes
het licht gezien, die in een kleorig omslag
gestoken de uaam draagt van Libellen
serie.
Er zijn werkjes die de huisvronw zolleo
interesseeren. Zoo is er een die practische
wenken geeft over kasten en bergroimten,
een ander dat voor beginners van leer-
bewerking van helaDg is. Een boekje van
dr. Steketee beeft het over baby's eerste
levensjaar en ia van belaDg voor alle
joDge moeders, terwijl een der werkjes
het heeft over schoonmaak. Verder treffen
we in de serie werkjes op religieus gebied.
De prijs van ieder deeltje is 45 cent-
De werkjes zijn iu iederen boekhandel
verkrijgbaar.
Dinsdag was de toestand van den
Prins, zijn ernstige ongesteldheid in
aanmerking genomen, bevredigend.
De Prins had om een uur nog met
goeden eetlust en opgewektheid ge
geten. Even daarop trad de boven
vermelde hartverlamming in, tenge
volge waarvan Z. K. H. na eenige
seconden overleed.
De behandelende geneesheer, die
een zijner dagelijksche bezoeken bij
den Prins bracht, was juist in de
kamer bij Hoogstderzelven aanwezig.
De Koningin, die nog kort te voren
haar gewone ochtendbezoek hij haar
Gemaal had gebracht, en daarna voor
korten tijd ter afwikkeling van zaken
naar het Paleis aan het Lange Voorhout
was gegaan, werd direct gewaar
schuwd, doch vond den Prins niet
meer in leven.
De hartverlamming had zulk eeu
snel verloop, dat Z.K.H. niet geleden
heeft en zacht ingeslapen is.
H.M. de Koningin heeft tot ongeveer
kwart over 5 in het Paleis Noordeinde
vertoefd. Toen is H. M., vergezeld
van haar adjudant, luit.-kolonel De
Jonge van Ellemeet, per auto naar
het paleis Huis ten Bosch vertrokken.
Prinses Juliana, die in Engeland
vertoefde, is onmiddellijk door Hg.M.
de t^feiïLl^'jp^C'^óugte
gesteld van den zwaren slag die Haar
heeft getroffen, en is nog dienzellden
avond vanuit Londen vertrokken per
Batavier II, die Woensdagmorgen te
Hoek van Holland aan kwam, waar
H.M. de Koningin Haar dochter op
wachtte.
In een extra uitgave van de Ned.
Staatscourant komt de volgende me-
dedeeling voor:
„Het heeft God behaagd Mijn be
minden Echtgenoot tot Zich te roepen.
Hij is hedenmiddag zacht en kalm
ontslapen.
Met groote droefheid geel Ik daar
van kennis.
Ik ben overtuigd dat allen deelen
in Mijn smart en die van Mijne
Dochter".
WILHELMINA
Het officieele Overlijdensbericht.
Officieel werd medegedeeld
„Z.K.H. de Prins der Nederlanden,
Hertog van Mecklenburg, is vanmid
dag om half twee overleden aan een
hartverlamming".
Dr. L. S. Hannema.
Dr. E. W. Goteling Vinnis.
En zoo is dan voor de tweede maal
dit jaar het Koninklijk Huis en ons
Volk in rouw gedompeld.
De Koningin die vier maanden ge
leden Haar Moeder verloor, ziet nu
zeer onverwacht Haar Echtgenoot
weggenomen. Nog verkeerde de Ko
ninklijke Familie in rouw, en de door
velen gevreesde slag is zeer onver
wacht gevallen.
H.M. de Koningin onderbrak Haar
reis in Zwitserland, en keerde naar
Den Haag terug, waar Zij geregeld
aan het ziekbed van Haar echtgenoot
vertoefde. De Prinses was voornemens
om Woensdag even uit Engeland
over te komen, om, waar de ziekte
niet als ernstig werd beschouwd, nog
dienzelfden dag weder naar Engeland
terug te keeren.
Koningin en Prinses blijven alléén
achter met Hun rouw.
Doch de rouw wordt medegedragen
door ons Nederlandsche Volk. dat
23 Sept.
JaD Smalet van EideDborcb ingebracht.
23 toDDen salms
3 hondert vachten
15 daker hnijden (tiental)
6 daker droge hoydeD.
De selve antgevoerf:
2 hondert zoonts
3 balen meeden
70 tonnen ajoyna
5 doijsent ij se ra
Yj last zeepen
3 tonnen azijos
2 vaten aloijos
4 pipen weets
4 pipen drooch ware.
Sinds 1480 rostle op B. o. Zoom nog
een bijzondere verplichting ten opzichte
van Iersikeroord. Bij de vernieuwing van
het privilege van tolvrijdom voor geheel
Bolland en Zeeland door Mariniliaan en
Maria van Boargondië, werd door dezen
bedongeD, dat B. o. Z. ten eenwigen dage
zon „onderhonden onae wachte van Yer-
siokeroirt".
inderdaad heeft onze stad in dezen haar
plicht gedaao. De stadsrekening 1484/85
bijv. verantwoorden een nitgave „van den
tholhnijse van Yersickeroirt te bewairen",
etc. Onder aanvoering van een hoofdman
met zijn gedachten vertoeft in het
Koninklijk Paleis, waar twee Vrouwen
de eenige achterblijvenden van ons
Oranjehuis, in diepe droelheid ver
toeven.
BIJ DEN DOOD VAN PRINS
HENDRIK.
Het doodsbericht van Prins Hendrik
verwekte overal in den lande, in
onze Koloniën en daarbuiten groote
ontroering.
Van alle zijden stroomden telegram
men van rouwbeklag toe en werden
ten Paleize en elders de registers
van rouwbeklag druk geteekend.
De hijzetting van het stoffelijk
overschot zal Woensdag a.s. in den
Kon. grafkelder te Delft geschieden.
De Prins heeft als laatste wensch
te kennen gegeven dat hij geen
uiterlijke teekenen van rouw wenscht.
Zoo worden dan ook geen klokken
geluid.
Bij de teraardebestelling van den
Prins zal, eveneens op verzoek van
den overledene, geheel worden afge
weken van het gebruik van zwart.
Zoo zullen de rouwdragers en paarden
met wit overkleed zijn.
In den Haag zijn reeds aangekomen
de_ Groothertogin van Oldenburg,
zuster vau"uetï overleden Prins en
Groothertog Adolf van Mecklenburg,
's Prinsens broeder.
IN ONZE VOLKSVERTEGEN
WOORDIGING.
Zoowel in de Eerste Kamer als in
Tweede Kamer is het plotseling over
lijden van den Prins in gevoelvolle
bewoordingen herdacht.
Beide Kamers zullen een adres
van rouwbeklag aan H. M. de Koningin
aanbieden.
DE BIJZETTING.
De bijzetting zal Woensdag in den
Koninklijken grafkelder te Delft
plaats hebben. H. M. de Koningin
heeft het verzoek gedaan dat alle
aanwezigen bij den dienst het door
den predikant die de plechtigneid
zal leiden, opgegeven lied zullen mede
zingen.
DE ROUW.
H. M. de Koningin heeft bepaald,
dat op uitdrukkelijk verzoek van den
overleden Prins, die geen uiterlijke
teekenen van rouw wenschte. het
Hof voor den tijd van één maand
halven rouw zal aannemen, ingaande
7 Juli.
DE AKTE VAN OVERLIJDEN.
Gistermiddag te drie uur hebben
de opper-kamerheer van de Koningin
W. J. baron van Lynden en jhr.
W. Laman Trip, adjudant en secre
taris van wijlen Prins Hendrik, aan
gifte gedaan vanhet overlijden van
Z. K. H. ten raadhuize te 's Graven
hage.
Beide heeren begaven zich daartoe
naar de kamer van den burgemeester
waar ten overslaan van dr. W. W.
van der Meulen, ambtenaar van den
burgerlijken stand en in tegenwoor
digheid van burgemeester De Monchy
en van den heer P. C. Wesseling,
chef van de afdeeling burgerlijken
stand te 's Gravenhage, de aangifte
plaats had.
Van deze aangifte werd de volgende
akte opgemaak
»Heden den vijfden Juli negentien
honderd vier en dertig verschenen
voor mij ambtenaar van den burger-
werden er een tieutal soldaten gelegerd,
behoorlijk voorzien van wapentoigmooitie,
pijlen enz. om dreigende overvallen te
kannen weerstaan.
Het tolhuis, dat vrij io het water lag,
had door middel van een valbrog ver
binding met den vasten wal. In 1417
wordt deze valbrog gerepareerd.
In 1590 bestaat het tolbnia niet meer.
Dan spreekt men van het „gedemoliëert
tolhuis". Een enkele passage io de registers
van ons stadsarchief doet vermoeden, dat
in 1598 overwogen is, dit pont aan for-
tificatiebelaDgen dienstbaar te maken; de
Binoenraad met den gonverneor der vesting
gsan er dan d.1. op inspectie.
Bezien we de Antwerpsche Scheldekaart
van 1504, een archiefstuk van groote
waarde, dan blykt, dat daarop enkele zaken
anders voorkomen, dan Hollestelle ze
teekende.
„Ten Brooke" is daar zuidelijk van
het „Tolhoijs" weergegeven, terwijl tevens
„tveer" staat aangegeven. Met „ten Brooke"
kan door Hollestelle geen vergissing be
gaan zijn, aaogeeien hij de torenroïoe van
Broecke nog heeft gekend.
(Wordt vervolgd).
er in zoo'o rekening staat, licht ik daarnit
enkele passaees ter illostrslie.
Anno 1499., was geregiert bij Gillis
Mattheess, den thol ter vere...,
6 Aug. Jan Qhyl.
Ingles vaü Hulle
200 zoats
2 balen meeden
6 vaten oliën
6 tonnen zeepeo.
Robbert Jacmse scotte
enen sac vellen
een poke wollen (zak-maat).
Pieter Haermaker, scotte
enen sac wollen
4 scotse lakenen.
Aodro Rabrij, scotte
een pac scotse lakeneD.
Aodro Coostabel, scotte
een pac lakens
19 Ang.
Jocbem Volcriss van Lobecke in br,
25 hondert zoats van Lisseboenen
den selveD weder onigercoft
22 hondert souts brnage
week gevaren boijten arrest /ek..„
20 Ang.
Pieter Strnyve van Axelle
eeD playte torveo.
27 Ang.
Jan Cbarf voer hem selven gebracht
8 hoet smecolen
2 hoet tarwen
De selve nitgevoerl:
V2 hondert stenen cannen
8 tonnen pex
18 Sept.
Zijbnrch Philips, steenhouwer ende
Roelof van deo Gore
22 halve meeeo copers gelijc
uot Zweden comende
8 lasten oosmoos
Calio sooe t Antwerpen
2 lasten oosmons
3 halve mesen copers(draagmand)
Dierick Vaes Solnir
13 lasteo oosmons
4 mesen copers (draagmand)
de selve Dierick cotgevoert
5 hondert sonts
2 lasten vigen qni non valet.
een vat wijns
4 pipen oft boten romaoicy
(pipe langwerpig vat),
voirt noch andere goeden die oogemoint zijn.
