IERSEKSCHE
THOOLSCHE COURANT
No. 2004
Zaterdag 1 September 1923.
Veertigste jaargang
Na 25 jaren.
Firma J. M. C. POT - Tholen
w
ld
OPENBAAR LAGER ONDERWIJS.
Dit blad verschijnt eiken Zaterdag.
Prijs per kwartaal f0,80 met Geïllustreerd Zondagsblad fl,875, franco
per post f 1,65 -f- 10 ct. disp. kosten.
UITGAVE
Telef. Intero. no. 16.
Advertentiënvan 1 tot 4 regels 75 cents; iedere regel meer 17cents.
Grootte der letters naar plaatsruimte.
Bij abonnement aanmerkelijke prijsvermindering.
PUBLICATIËN.
LOTING VOOR DEN DIENSTPLICHT.
De Burgemeester van Tholen maakt bekend,
dut de loting voor de lichting van 1924 voor deze
ptneente zal plaats hebben op het Gemeentehuis, op
[Zaterdag den 8 September 1923, des voormiddags
te 10 u«r.
Tholen, 25 Ang. 1923. 9
Burgemeester ea Wethouders van Tholen maken
bekend, dat tegen 14 September aanstaande gelegen-
ksid bestaat tot plaatsing op de openbare lagere
tchool B in die gemeente van kindereD, die vóór
15 Maart 1924 den leeftgd van 6 jaar zullen hebben
bereikt.
Ouders, voogden ef verzorgers, die hun kinderen
of pupillen op de openbare lagere school wenschen
geplaatst te zien, worden in de gelegenheid gesteld
diarvan op 3 September aanstaande aangifte te doen
bg het hoofd der school, den heer Van Liere, op
werkdagen des namiddage tusschen 4 en 5 uar.
Tholen, Aug. 1923. 16
De Burgemeester van Tholen maakt bekend, dat
eene openbare vergadering van den Raad ia bolegd
legen Dinsdag den 4 September a.s. des namiddags
te 2l/2 ure.
Ponten van behandeling
Installatie raadsleden.
Benoeming Weihouders.
Ingekomen stukken.
Conversie geldleening. 11
Tholen, den 30 Augustus 1923.
E6I
Plaatsing bij den motordienst.
De Burgemeester van Tholen brengt ter kennis
van belanghebbenden, dat ingeschrevenen voor de
lichting 1924, die tot gewoon dienstplichtige worden
bestemd en niet in het bezit zijn van een bewijs
van voorgeoefendheid, kunnen worden gedetacheerd
bg de Schoolcompagnie van den Motordienst.
Zg, die er prgs op stellen voor zoodanige deta
cheering in aanmerking te komen, moeten hun ver
langen daartoe dadelgk na ontvangst van de kennis
geving van hun bestemming tot gewoon dienstplich
tige schriftelijk mededeelen aan' den Commandant
der Schoolcompagnie van den motordienst te Haarlem.
Het schrijven behoeft niet gezegeld te zijn.
Zij behooren daarbij op te geven
a. hun gealachts- en voornamen
b. den datum van geboorte
c. de gemeente, waar zij voor den dienstplicht
zgn ingeschreven en
d. hun lotiDgsnummer.
Het is noodig, bij het ichrgven verklaringen over
te leggen, waaruit hun bekwaamheid in het chauf
feursvak of als raotorrgder of monteur blgkt. Eer.
rijbewijs kan niet als zulk een verklaiing worden
aangemerkt.
Tholen, 28 Augustus 1923.28
Het, voor ons Zeeuwen, zoo kenschetsende
huldigen van Kroonjaren viodt in dezen stond
toepassing voor het gansche Nederlandsche volk.
Op den gedenk waardigen 31 Aug. is het een
kwarteeuw geleden dat Hare Majesteit als Koniogin
der Nederlanden bet bewind uit handen harer
doorluchtige Moeder overnam, die na het over
lijden van Hoogst Derzelver Gemaal Willem
de derde, de regeering over ons land leidde als
Regentes voor hare koninklijke Dochter.
Het geveerde beleid van Koningin Emma
was een zegenrijke periode in ods volksbestaan
en overladen met de dankbaarheid der natie
aan de lage landen, kon zg met volkomen zelf
voldoening de tengels van het bewind aan de
algemeen beminde jonge Koningin overdragen.
Dat tijdperk van 1890 tot 1898 kenmerkte
zich door rast en weldadigheid waarin Konftgin
Emma nog ineer de toegenegenheid des volks
won en hare Dochter bij verschillende gelegen
heden bij haar volk inleidde.
Slechts éóne episode die de rnslige rast ver
stoorde willen we nit de geschiedenis opdiepen.
Het was in Augustus 1894 toen de beide
Koninginnen het eerste bezoek brachten aan
Zeeland waarbij de trouw eu aanhankelijkheid aan
Oranje zoo spontaan aan den dag trad dat als
't ware een onverbreekbare band tusschen de
Zeenwen en de jendige Koningin werd gelegd.
Naawelijks echter hadden de hooge bezoeksters
den Zeeuwschen bodem verlaten of de tijding
van het verraad van Lombok verbreidde zich
als een treurmare door ons land. Door de trouwe
loosheid der Balioeezeu vielen meer dan honderd
onzer dappere zonen onder aanvoering van ge
neraal P. van Ham als slachtoffer in een hinder
laag. Onder generaal Yetter werd het verzet ge
broken eü de Radjah van Bali gevangengenomen.
Toen de indruk vaD dit iucidentiëele wapen
feit vervaagde, naderde het tijdstip waarop de
jeugdige Koningin het wettelijk gezag zou aan
vaarden waartoe op 6 September 1898 de eed
op de Grondwet in de Nieuwe Kerk te Amsterdam
werd afgelegd.
Pit heugelijk feit werd alom in den lande
met groot enthousiasme gevierd. Tot in de
uiterste hoeken en op de kleinste gehuchten
van ons vaderland wapperde het oranje en weer
klonken op golle wijze de aloude nationale liederen.
Onze jeugdige vorstin kon onder niet-ODgun-
stige omstandigheden het bewind aanvaarden.
Nederland maakte een periode vao welvaart
door, die tot tevredenheid kon stemmen.
Niet dat die periode er nu eene is geweest
van volkomen kalmte en volmaakte rust, iu
geeuendeele, want gelijk eb en vloed zich regel
matig in de nataur afwisselen, zoo is er ook in
de staatkundige en in de economische samen,
leving een rustelooze bewegiDg waarneembaar.
Maar toch kenmerkte zich de aanvang der
regeering door een zekere kalmte.
Buitenlandsche excessen schenen zelfs tot een
minimum te zullen worden beperkt, toen de
Czaar aller Russen het denkbeeld tot uitvoering
bracht om door eene conferentie van alle Staten
der wereld bepalingen in het leven te roepen
tot vermindering van de oorlogskansen en tot
verzachting van de grnwelijke oorlogsgebruiken.
De geestdrif volle stemming die van deze in
Den Haag gehouden conferentie is uitgegaan, is
spoedig in nevelen opgegaan, want nauwelijks
was zij geëindigd, of de beruchte Boeren-oorlog
brak uit.
Niet alleen de stamverwantschap, maar ook
de gruwzame wijze waarop de bestrijders der
Transvaler Boeren de bevolking bejegende, was
een kaakslag voor het recht dat iu die verdragen
was nedergelegd.
Eu nadat de inlijving van Oranje-Vrijstaat
en Transvaal een voldougen feit was, vluchtte
de sympathieke president Paul Kruger naar
Europa waarbij ons land de heldhaftige rol
speelde om den grooten man door middel van
onzen kruiser //Gelderlaud" herwaarts te ver
voeren.
lotusschen verloofde Hare Majesteit zich met
Hertog Hendrik van MecklenburgSchw erin
om zich op 7 Februari 1901 met dezen ia het
huwelijk te begeven.
Het kabinet Knijper dat in het zelfde jaar
was opgetreden, zag zich iu het begiB desjaars
1903 geplaatst voor een ernstige crisis door
de omvangrijke staking in het spoorwegverkeer
waardoor een oogenblik een volslagen desorga
nisatie van dit transport in het leven werd
geroepen.
Maar door de bewonderenswaardige houdicg
der Koningin en het cordaat optreden der
regeering behoorde deze storing der Staatsmachine
spoedig tot bet verledeDe.
De jeugdige vorstin die de schoone karakter
trek der voorvadereu deelde om één te zijn met
hun volk in lief eu leed, bracht dit ook steeds
in praktijk.
Nog levendig zal bij menigeen de invloeiïog
van tal van polders in onze provincie voor den
geest staan. Spoedig was het vorstelijk echtpaar
ter plaatse om door hare aanwezigheid moed
te verwekken bij de ongelukkigen die door deze
rampen zoo zwaar getroffen wareo en de nood
daadwerkelijk te lenigen die was ontslaan door
deze orerstroomingen.
En toen iu Februari vao het volgend jaar de
geweldige ramp van de „Berlin" de Harwichlijn
trof doordat het schip strande op den kop van
het Neorderhoofd aan den Hoek van Holland,
was het weer de vorstelijke familie die deelde
in den rouw der gezinnen, terwijl Prins Hendrik
daadwerkelijk zieb op hoogst verdienstelijke wijze
wijdde aan het reddingswerk der schipbreukelingen.
In den loop van hetzelfde jaar bracht het
koninklijk Echtpaar het eerste officieële bezoek
aan de provincie Zeeland, waarbij van de zijde
der bevolking een ongekende geestdrift aan den
dag gelegd en de hechte band tnsschen Zeenw
en Oranje nog nauwer aangehaald werd.
In 1908 dreigde een oorlogswolk op te komen.
Cipriano Castro, president der Republiek Vene
zuela, wist door zijn optreden, dat zich keu-
merkte door brutaliteit en ongegrondheid tegen
onze West-Indische bezittingen een conflict in
het leven te roepen. Ter beslechting hiervan
werden vijf onzer oorlogsbodems naar de West
geëxpedieerd, zonder dat het lot wapenfeiten is
gekomen, want tegen het eind van dat jaar werd
Castro als president vervallen verklaard en het
door hem oitgevaardigde decreet dat de oorzaak
der wrijving was, ingetrokken, waarop de vloot-
demonstratie werd beëindigd.
Het volgend jaar was een tijdperk van groote
vreugde toen op 30 April de Koningin aaD
Prinses Jnliana het leven schonk en derhalve
aan Nederland de voortzetting der dynastie van
de Oranje's zoo goed als verzekerd werd.
Behoudens enkele biünenlandsche politieke
gebeurtenissen zooals Kamerverkiezingen en ver
wisselingen van ministères deden zich geen ge
wichtige feiten voor, die een bijzonder kenmerk
aan Harer Majesteits regeering gaven.
Het jaar 1913 was op dat gebied hierom
merkwaardig, dat de stembus eene meerderheid
aan de groote vrijzinnige concentratie had be
zorgd, die krachtens parlementair gebruik in een
constitutioneel land de regeering moest over
nemen.
Doch de vorming van een kabinet die aan
den vrijzinnig-democraat nu wijlen dr. Bos werd
opgedragen mislukte doordat de sociaal-democraten
aan wie de formeerder een drietal portefeuilles
had toebedacht, geen deel van de regeering
wilden uitmaken. Na laöge onderhandelingen
moesten de pogingen worden opgegeven, waarna
het extra parlementaire kabinet Cort van der
Linden is opgetreden, waarvan de hoofdfiguren
zich onverwelkbare lauweren hebben verworven.
Het honderdjarig bestaan van onze zelfstandig
heid werd in den lande luisterrijk herdacht, ter
wijl in de resideutie het Vredespaleis werd ge
opend met een extase alsof nu voortaan eene
bloedige botsing tusschen de volkeren naar het
rijk der fabelen werd verwezeD.
Wreede ontgoocheling. Want nauwelijks een
jaar daarna breekt de volkerenstrijd uit zoo ge
weldig als de geschiedboeken nog nimmer eene
historie hadden te vermelden.
De positie die ons land daarbij heeft inge
nomen is waardig geweest dank zij het wijze
beleid der regeering, die eene onzijdigheidsver
klaring afkondigde en ook werkelijk strikt neatraal
is gebleven.
Hetzij dat de mobilisatie van ons leger en
,de bewaking van onze grenzen, hetzij dat de
belangen der strijdende partijen dit ten deele
medebrachten, is ons land aan het groote con
flict ontsnapt en zijn we bespaard gebleven voor
de excessen van den gruwelijksten aller oorlogen.
Toch heeft ons land heel wat van den vol-
kerenkrijg te lijden gehad, al is het voor menigeen
een gouden tijd geweest.
Schoorvoetend is de parlementaire arbeid
voortgegaan en meer uit den drang der om
standigheden, dan uit werkelijk evolutionaire ge
voelens zijn tal van wetten tot stand gekomen
die in normale tijden geenszins zoo spontaan
het Staatsblad zouden hebben bereikt.
De vrees voor de uitbarsting eener revolutie
was zoo groot dat men zijn heil zocht in het
toestaan van maatregelen, die nu niet laoger
houdbaar zijn.
Men neemt zijn toevlucht tot paaiende maat
regelen in plaats van ongeoorloofde eischen af te
wijzen en te staan in kracht van die macht
waaruit deregeeritg zoo gaarne verklaart te leven.
Na wreekt zich dat alles ten blijke de onge
zonde basis waarop die evolotie was geschoeid.
In die algeloopen kwarteeuw genoot Nederland
een periode van welvaart, haudel, scheepvaart
en landbouw bloeiden.
Tot het groote wereldgebeuren in 1914 die
goeie orde kwam verstoren en Europa uit alle
geslagen wonden bloedt en ons land de wrange
vruch'en van de algemeene malaise over de ge-
heeie liju voelt.
Waar io vele landen de tronen zijn ineenge
stort en de kronen zijn weggeworpen, zwaait
oDze Koningin nog ongerept den scepter en
verheugt ons volk zich nog in de dynastie der
Oranjes.
Toch kan niet ontkend worden dat de demo-
raliseerende invloed van den woesten krijg ook
de hoeksteen van ons volksbestaan tracht te
ondermijnen.
Niettemin heeft men zich in tal van plaatsen
opgemaakt om het zilveren feest van Hare Majesteit
ODze Koningin met daukbaarheid te vieren en
zoo de tijden niet znlk een donker perspectief
openden, dan zou ongetwijfeld het huldebetoon
zich in ruimer kring en in luider toon uiten.
Hopeo we echter dat de mijlpaal io deze
regeeringsperiode een nieuw aspect zal openen
voor een herleefd economisch vaderland.
INZINKING.
Zeiden we in ons overzicht van het 25-jarig
bewind der Koningin dat de toestaud vau ons
land niet zoo rooskleurig is om met volle
geestdrift dit jubileum te vieren, dan deüken
we eok aan de financien van den Staat, die zoo
precair zijn, dat een depreciatie van den gulden
lang niet denkbeeldig is.
Het publiek denkt daar evenwel niet meer
zoo ernstig aan en met zijn gewone luchthar
tigheid paait de Hollander zich dat het wel zal
losloopen.
Maar evenmin als een gewoon huishouden leven
kan als de uitgaven de inkomsten overtreffen,
kun ook een laüd zich staaude houden onder
dergelijke omstandigheden.
De gewone dienst vóór den oorlog beliep een
paar honderd millioen galden, welk cijfer door
de mobilisatie en de crisis-uitgaven in 1918
was gestegen tot 830 millioen.
Door het wanbeheer der daarop volgende
jaren is dit geklommen tot 640 millioen voor
het dienstjaar 1922.
Voor 1923 is weliswaar 35 millioen minder
geraamd maar dit zal stellig door suppletoir®
begrootingeu aanzienlijk hooger woorden, tegelijk
met het ODgedekt tekort van ruim 100 millioen.
Er bestaat dus geen evenwicht meer tusschen
inkomsten en uitgaven.
Yan belasting-verlaging kan derhalve geen
sprake zijn, terwijl ze na al niet meer opbrengen
wat ze zoudeu moeten doen.
Loopt de gulden dan gevaar minder in waarde
te worden? In werkelijkheid is daar groote be
zorgdheid voor. Ze wordt reeds meer dan een
jaar kunstmatig hoog gehouden, doordat de
Nederlandsche Baük van de opbrengst der in
het buitenland gesloten leeningeu bijna wekelijks
eenige millioenen afgeeft.
Zal straks de reserve der Nederlandsche Bonk
verdwenen zijn, dan is de gulden aan zich zeiven
overgelaten*, en loopt groot gevaar zich niet te
kunnen haudhaveD, iudien hij niet den steun
heeft van eene sluitende begrooting.
Nu wil men hiertoe komeB door te gaan
besnoeien op de salarissen van alle rijksambte
naren. We zijn er meer nienwsgierig naar waar
men zal beginnen, dan waar men zal eindigen.
Naast de opgewekte verwachtingen gaat men
nu tornen aan een zeker verkregen recht en
moet du naar beöeden wat meu in den grond
der zaak niet zoo hoog had behooren op te drijven.
Het was als leefde men in een onverganke
lijk gouden tijd.
En ontegenzeggelijk zal elkeen moeten toestem
men dat een andere koers moet worden inge
slagen en naast de offers die zoo menigeen
brengen moet op het altaar van den donkeren
tijd, behoort ook de ambtenaar te beseffen dat
hij daaraan bezwaarlijk kan ontkomen.
Het is echter af te wachten tot welke hoogte
men dat offer bepalen zal. En of het uitsluitend
zijn zal om mede te helpen aan de herstelling
van het evenwicht in de staatsmiddelen. Want
het in de regeeriGg ontstauc Coutlict door de
ontslagi aae van minister de Geer als hoofd
van bet departement van financieo, moge al zijn
opgelost door de benoeming van den leider der
anti-revolutionaire partij, den heer H. Colijn,
de ongerustheid die is ontstaan door de oorzaak
van deze persoonsverwisseling, is eerder toe-
dan afgenomen.
De invoering van de vlootwet, waartoe de
regeering zich aan een bepaald tijdstip heeft
gebonden, zal ontzaglijke offers van het Neder
landsche volk vergen.
Voorshands is tegen deze wet een geweldige
oppositie geboren en uit de behandeling van
het ontwerp, dat we heel spoedig zullen kunnen
tegemoet zien, zal blijken in hoeverre de om
standigheden deze wet noodzakelijk maken.
Herhaalde malen hebben de vlootplannen
schipbreuk geleden omdat men het er nooit
eens is over geworden op welke wijze Indië het
be9te verdedigd kan worden.
Ook over het concept vau thans zijn de mee-
niügen verdeeld en naar het oordeel zelfs vau
maritieme deskundigen zal de militaire waarde
die door de aanneming van dit ontwerp mocht
worden verkregen, uiterst gering zijn. Zou men,
om een voorbeeld te noemen, te Tandjong Priok
een vlootbasis bouwen en in den Riouw-Archipel
vlootsteunpunten makco, waarvan men de kosten
op 90 tot 100 millioen gulden mag rekenen,
zich daarvan eenig resultaat mogen voorstellen,
geë»enredigd aan de enorme uitgareu die zij
zonden vorderen Dat is zoo goed als uitge
sloten, indien we iu de heriunering terugroepen
tot welke ontwikkeling de techniek de vernie
lingsmiddelen in den oorlog heeft gebraeht.
Bovendien kan men zich niet moeilijk een denk
beeld vormen welk eene vooruitgang het vlieg-
tuigwezen tegemoet gaat, evenwel, des te ge
makkelijker kan men dan zich er eenig begrip
van geven dat er van eene vaste vlootbasis
weinig of niets terecht komt.
Zou ze dus vrijwel doelloos zijn, de vraag it
gewettigd of ze Diet des te gevaarlijker wordt,
en hare aanwezigheid eerder eene gelegenheid
wezen zou om ons in conflicten te betrekken,
die nu inderdaad door het tractaat vau Washing-
i ton zijn beperkt geworden, waarbij alle bttrokken
partijen de verzekering hebben gegeven Indië
ongemoeid te zallen laten. Zouden de plannen
worden doorgezet, dan loopt men de kans een
wantrouwen te veronderstellen, waarvau men
nadeelige gevolgen zon kunnen oogsten.
Dit vlootplan is vau het hoogste belaog voor
land en volk en we hopen van harte dat het
alleen uit dat oogpunt zal worden bezien opdat
wij niet worden gestort in een avontuar, waar
van de gevolgen niet zouden zijn te overzien,
en de geschiedenis van dc tweede kwarteeuw
der regeering onzer Koningin niet moge geopend
worden met eeue bladzijde die er van zoude
moeten getuigen dat geheel onze volkskracht
te loor is gegaau iu den beker vau wellustige
parlij-overwegiDgeD.
BUITENLAND.
Het is alsof eeu gunstiger perspectief is ge
opend in de duisternis vau den Europeeschen
toestand.
De nota van Frankrijk in zake de tchade-
