IERSEKSCHE EN
THOOLSCHE COURANT
SunlightZ
o. 1975
Zaterdag 10 Februari 1923.
Negen en dertigste jaargang
Firma J. M. C. POT Tholen
3 De voermalige stad Reimerswale.
door C. H.
Dit blad verschijnt eiken Zaterdag.
Prijs per kwartaal f 0,80 met Geïllustreerd Zondagsblad fl,376, franco
per post f 1,65 -j- 10 ct. disp. kosten.
UITGAVE
Telef. Intern, no. 16.
Adverteutiënvan 1 tot 4 regels 75 cents; iedere regel meer X 7 ,/l cents.
Grootte der letters naar plaatsruimte.
Bij abonnement aanmerkelijke prijsvermindering.
PUBLICATIËN.
q pe Burgemeester van Tholen maakt bekend, dat
heer Landmeter van het Kadaster rijn rondreis
deze gemeente zal aanvangen op 19 Februari a.s.
Tholen, den 3 Februari 1923. 6
Nadruk verboden.
r XIV.
P Dat men nog altijd hoopte het verlorene te
(winnen, blijkt ook daaruit, dat reeds op 16
jbrt 1584 aan Adolf van Bonrgondië, Heer van
veren, octrooi werd verleend om ook zijoe onder-
vloeidegrouden in den kleinen Agger gelegen,te
lerschen. De afmetingen, die de dijken daar
j Lr op te werpen moesten erlangen werd als-
Igt opgegeven soeven royen van beloope ende
s i minsten achttien voeten boveD teffene hoochste
lylant, de twee deelen van buyten en de 't derde
n binnen"^1). Werkt men deze gegevens nit
Sverband met den vorm, die men destijds aan
waterkeeringen gaf, dan krijgt men daarvan
li vrij nauwkeurig profielf2).
9 Vergelijkt men deze doorsnede met die van
of
recnrii
or de
gezwei
irgen
erstroi
B dijk van den nieuwen
igerwaard-polder, welke in 1912 is aaoge-
nnen aan de oostzijde van dam door bet
«kerak of de Schelde, dus een der jongste
.terkeeringen, dan vindt men, dat de afmeting
B ruim 6 M. boven het maaiveld voldoende
og is genomen, doch dat deze wat vorm en
de re afmetingen betreft de eerstgenoemde
i den laatsten veel ten achteren stond.
Ook moet hierbij in acht genomen worden,
t het maaiveld van de oude polders betrekkelijk
si lager lag dan dat der tegenwoordige en dat
vloeden toen niet zoo hoop opliepen dan
sns het geval is.
Dat de waterkeeringen nog niet van voldoende
paciteit waren, bleek weder in 1546 toen de
Annapolder, mede op mijn vroeger genoemd
artje aangeduid, inondeerde. Dit was niet alleen
B groot nadeel voor de stad, daar zij nu al
ar grondgebied, dat ze nog bezat kwam te
rliezen, maar ook miste zij daardoor alle be-
lerming van haar eigeu omwalling tegen Noord-
istelijke stormen.
Nog erger lot trof haar bij den stormvloed
B 12 en 13 Januari 1552. Van het noodweer
toen heerschte werd door eeu ooggetuige
relaas gegeven en opgeteekend in een der
waard gebleven onde registers der stad. Daaruit
jkt, dat een hevige storm vergezeld van een
(schrikkelijk onweder was losgebarsten, waar
de wateren tot aanzienlijke hoogte werden
eept, zoodat de stad io den vroegen
van den tweeden dag van dit gebeuren
itroomde. Het water reikte daarbij tot een
sde hoogte in de kerk(3).
P Verder vindt men omtrent dezen vloed bij
deren opgeteekend, dat ook de kort te voren
lerschte polders vao Batb, den Agger, van
q inkolenoorn en Valkenisse, alsmede KruiniDgen
Indeerden.
t Het was naar aanleiding van deze rampen,
t keizer Karei V op 14 Joni 1553 aan de
id een subsidie schonk tot weder opwerking
versterking der dijken(4).
1 Doch het noodlot scheen niet op te tonden
Br te vervolgen, want reeds twee jaar later,
'J in de dringend noodige werken waren uitge-
ird, werden de waterkeeringen weder door een
vloed op 2 en 3 November 1555 geteisterd,
t ook een weder beverscht poldertje in de
_heid dersted weder doorbrak en verloren ging
de kom der gemeente ook zelve weder onder
■Ier schoot(5).
Een dergeljjk onheil overkwam haar nog-
|éls bij den stormvloed van 12 en 18 Jan.
*™7, waardoor ook vele gebouwen werden be-
iadigd.(6)
door de stormen van 15 Februari 1561
30 September 1563 opgezette getijen alsmede
geweldigen stormvloed van 1 November
0 zullen voor de stad eveneens wel weer
eelig zijn geweest. Nergens vond ik echter
rent laatstgenoemd stormgetij meer bekend
er de naam van Allerheiligen vloed ieta
effende deze plaats opgeteekend. Zoo de stad
tbij niet is overstroomd, heeft ze dat waar-
jdlijk te danken aan de omstandigheid, dat
e daarbij verscheidene polders van het tegeoover
jPgen eiland Tholen als toen zijn ingevloeid.
®j it toch dokeD de polders Broodsloos, Deurloo
Baserog en andere onder water, waarvan
P'Jjatgenoemde later nimmer weder is kunnen
s e?den herbedijkt.
Doch niet alleen de branden en de stormen
'erkten Beimerswales ondergang, ook de geesel
1 oorlogs deed zich binnen bare muren ge
ilen,
et was gedurende den tachtig jarigen oorlog
den tijd »»n den opstand van Nederland
de Spaansche heerschappij, dat de Staatsebe
pen van den Prins van Oranje de stad
lint
s b
eeu
en
snl
JOmAnu* C05TCR.
.Springende handen?, Qecn losP van hoor! Wij gebruiken,
in de keuken ook alKjd goede zachte zeep, voor't werk.
en woor de handen„£n wst is dat don voor zeep? „Natuurlijk
Pi Levers ^epmij YTöerdingm--»
76
J7435
Middelburg belegerden eu deze plaats hoe langer
hoe nauwer insloten. De Hertog van Alva
hierheen gezonden, om het gezag van koning
Philips II te herstellen, haar willende ontzet
ten, rustte daartoe te Antwerpen eene vloot
uit, welke onder bevel van Beauvoir in Novem
ber 1578 de Schelde kwam afzakken. Deze werd
bij het deelpont der beide Schelde armen in
tweeen gesplist. Het smalddeel, dat voor de
Oosterschelde bestemd was en zich later met
het andere moest vereenigen voer voorbij Bergen
op Zoom en liet voor de stad Reimerswale het
anker vallen. Doch alvorens verder te zeilen
voorzagen de Spaausche bevelhebbers haar, van
eene bezetting van 600 man en drie stukken
De Zeeuwsche vloot, die toen te te Rammekens
geankerd lag, hiervan door de Zierikzeesche
wachtschepen verwittigd, stevende met een aan
tal bodems onder bevel van Adriaan Willemse
eu Louis de Boysot haar tegen en ontmoette
den vijand nabij Wolfaartsdijk.
De Spanjaarden waagden echter geen gevecht,
doch deinsden terug, achtervolgd door deZeeuwsche
schepen, die hen noodzaakten te Bergen op Zoom
binnen te loopen, waar zij werden opgesloten.
De achtergelaten bezetting van Reimerswale
was daardoor van de hoofdmacht afgesneden.
De Zeeuwen sloten haar in en noodzaakten haar
na een korte belegering zich over te geven,
echter onder voorwaarde, dat deze met behoed
van wapens en standaarden naar St-Maartensdijk
zoude worden gevoerd. Het grootste gedeelte
ging evenwel over in dienst van den Prins van
Oranje,
(V Brieven en onuitgegeven stukken van jonkheer
Arend van Dorp, uitgegeven door Mr. J. B. J. N.
Ridder de van der Schueren Deel 1 pag. 11.
(2) In den regel gebruikte men voor de water
keeringen de Putsche maat, waarvan de roede 4.069 M.
verdeeld in 12 voeten en 166 duimen.
(3) Nehaleonia Jaarboekje voor Zeeuwsche Ge-
scheidenis en Letteren 1850.
(4) Inventaris vai) het Oud-archief der Provincie
Zeeland door J. P. van Visvliet. Deel II pag. 378
(6) Beschrijving der stad Reimerwaal door A.
Geluk J.Aa. na zyn overlijden bewerkt door F.
Caland.
0) Zeeuwsche oudheden uit echte stokken door
J. Ermerins. Deel IV, pag. 32 en 33.
(Wordt vervolgd.)
elkander vertrouwden zeker, omdat elk zich
zelve toen nog vertrouwde, is dat iemand van
hem uooit een bewijs vroeg, als hij iemand geld
leende, rekende geen rente en bepaalde geen
tijd wanoeer hij terug moest geren, een mans
woord was nog zijn eer. Had iemand niet genoeg
geld om iets te koopen, wat hij noodig had,
dan stelde hij uit tot later, behielp zich zoolang
zonder 't begeerde. Hadden vele menschen van
den tegenwoerdigen tijd evenzoo gedaan dan
zonden er heel wat minder menschen in dezen
tijd van malaise in minder moeilijke omstandig
heden verkeeren. In Zuid-Afrika (ook hier) groeit
een nieuwen tijd, waar wel de jongere, maar
niet de ouder geworden Afnkaanders in. mee
groeien en zijn gekomen in een toestand en in
een verhonding lot de menschen van den tegen-
woordigen tijd als het electrische licht tot dat
van een vetkaars.
GEMENGD NIEUWS.
Een onzer lezers schrijft ons
ZUID-AFRIKA.
De verschillende foto's in het Geïllustreerd
Zondagsblad van verleden week die de bezetting
in beeld brengen en den ernstigeo toestand in
het Roergebied deden mij onwillekeurig terug
denken aan het grievende onrecht door de En-
gelscheu in 1901 gepleegd bij de bezettiug van
Pretoria. Maar ook roept dit den tijd weer voor
deu geest, dat oom Paul Kruger regeerde en
de meDschen daar een eigen Afrikaansche levens-
en wereldbeschouwing hadden, vrij waren van
uitheemsche invloeden, rust en welvaart heerschte
en ieder vreemdeling er spoedig eene plaats
vond waar hij zich thuis gevoelde.
Het is overbekend, dat Oom Paul, wat ge
leerdheid betrof, ver bij andere staatshoofden
ten achter stood, maar daar tegenover bezat hij
een groote mate van gezond verstand en daarbij
was hij zeer eenvoudig; stonden er geen schild- r
wachten voor zijn woning, zou meu nooit ge
dacht hebben, dat daar de President der Zuid-
Afrikaansche republiek woonde. Zijn nette ruime
woning onderscheidde zich niet bij zoovele andere
in die omgeving. Hetide^ van beschaving kreeg
hij uit den Bijbel, eu behoorde tot die klas
vao menschen die zich hielden aan de oude
zeden, gewoonten en kleederdrachten, vandaar
dat hij bij het jongere geslacht werd beschouwd
als iemaud die bij zijn tijd ten achter was.
In de beschaving, die meestal een dun vernisje
op het vele verkeerde legt, heeft hij altijd een
gevaar gezien voor het nationale bestaan. Toch
was hij niet tegen vooruitgang op maatschap
pelijk gebied, 's Avonds schitterden de straten
in Pretoria door electrisch licht, maar hij be
schouwde allee uit eeu oogpunt van inmenging
van vreemden in zaken, die in strijd waren met
zijn eigen levensopvatting en overtuiging. Later
is dan ook gebleken dat zij door de buitenlan
ders langzamerhand van huu voetstuk zijn afge
drongen en door de zoogenaamde moderne be
schaving, niet beschaafder zijn gewordeD, maar
verschaafd en niet verlicht, maar opgelicht.
Op fioancieel gebied heeft Oom Paul gepres
teerd wat geen enkel geleerd man of staatshoofd
hem na heeft kunnen doen. Hij wist de staats
zaken zoodanig te besturen dat hij niet verplicht
was leeoingeu te moeten aangaan. De staats
inkomsten overtroffen de uitgaven, en om tot
dit resultaat te komen, behoefde hij zijne bur
gers niet lastig te vallen als b.v. bij ons iö
onzen tegenwoordigen tijd, door de schrikaanja
gende belastingbiljetten wordt gedaan.
Uit de volgende karaktertrekken kan mogelijk
iemand iets leeren, waarmede hij zijn voordeel
zon kunnen doen. Ik bedoel hier iets te willen
vertellen van Afrikaanders die in de buitendis
tricten wonen en dus weinig vao de vreemde
beschaving afweten.
Iets wat vooral een vreemdeling opvalt is de
eenvoudige levenswijze en de opvoeding, die men
aan de kinderen geeft. Wat men in de earste
plaats van hun eischte was gehoorzaamheid, geen
onbehoorlijken omgang van jongeDs met meisjes
werd geduld. Korte rokken lieten de ouders niet
dragen, nooit heb ik iemand beneden 16-jarigen
leeftijd zien rooken, althans zeker niet in tegen
woordigheid van onderen.
De jongeren groetteu altijd het eerst en het
kwam er niet op aan of deze arm, rijk, geleerd
of ongeleerd waren. Iemand van korte lengte
en groote breedte, het vierkante nabij, vertelde
mij eens, dat er twee dingen waren die niet
dausten, n.1. een Afrikaander en een schildpad.
Daüsen achtte hij uit den booze en dat nacht
werk laten ze over aan de kaffers, hij zelf gaat
liever op tijd naar bed /«om die volgende morre
vroeg op te wees om voor hij met die werk
begin godsdienst te hou met vrouw en kinderen.
Misschien is die oude gewooute nu al aan 't
uitsterven, maar in die dagen zouden ze nooit
verzuimd hebben, om 's morgens bij zonsopgang
een psalm^te ziugen, begeleid door orgelspel.
Denkt nu niet dat een Afrikaander, al is hij
godsdienstig, des Zoudags met zijn hoofd naar
beneden naar de kerk gaat of bij het uitgaan
een lang gezicht trekt, neen, ook in de week
bij het doen van zijn werk is hij godsdienstig
en blijft hij bij voorspoed nederig en bij tegen
spoed geduldig.
Een sterk sprekend bewijs, hoe de menschen
Fraude en verduistering.
Voor eenigen tijd, meldt de Tel., hield de politie
te Apeldoorn een jongmensch uit Aeselt (op de
Veluwe) aan, M. K. gebeeten, in verband met
een diefstal ten bedrage van f 300 bij den heerB.
De aandacht was op dit jongmensch gevallen
doordat hij meer geld uitgaf, dan met de ia-
komsten uit zijn werkzaamheden in overeen
stemming was. Bij het verhoor van M. K. bleek
eveuwel, dat hij met den gepleegden diefstal
niets had uit te staan, maar hij bekende, geld
te hebben ontvangen van zekeren Q., hoofd
opzichter van het Radiostation te Asselt, voor
het plegen van niet nader te noemen handelingen.
Deze bekentenis had ten gevolge, dat op Radio
een onderzoek ingesteld en dat Q. werd ge
arresteerd. Hij bevindt zich dan ook thans te
Utrecht in voorloopige hechtenis.
Gebleken is tevens, dat op financieel gebied
verschillende frauduleuze handelingen en ver
duisteringen op groote schaal ten koste van den
Staat hebben plaats gehad. Het onderzoek, dat
geleid wordt door een referendaris van het
Ministerie van Waterstaat is nog in vollen gang.
Verschillende personen zijn reeds door de
justitie gehoord en eeoigen van het personeel
op Radio zijn ten gevolge daarvan ontslagen.
Naar het „Mekka" der zeep.
Op Maandag, Dinsdag en Woensdag, 5, 6
en 7 Februari bezocht telkens een gedeelte der
duizend uitgenoodigde grossiers en winkelier»
de Sunlight Zeep Fabrieken te Vlaardingen.
Het programma vau elk dezer drie dagen was
als volgt
Met één der salonbooten van de *Reederij
op de Lek" werd de tocht in Rotterdam aange
vangen. Na aankomst te Vlaardingen werden
de bezoekers door de fabriek geleid waar hun
de fabricage, verpakking en expeditie der ver
schillende artikelen gedemonstreerd werd. Een
aardig geïllustreerd boekje verduidelijkte een
en ander.
Reusachtige blokken Sunlight zeep werden
verwerkt tot de bekende tabletten demonstra
ties van het wasschen met „Lux* en het verven
met „Twink" vonden plaats en de bezoekers
waren vol verwondering over de fabricage der
producten van de „Sunlight" fabrieken.
De noodige fotografische en filmopnamen
werden gedaau en na afloop werd weder naar
Rotterdam gestoomd, waar de Directie der fa
briek een gemeenschappelijk diner aanbood in
de feestzalen van de Diergaarde.
Eersfc werden de genoodigden vergast op een
filmvertoouing der oliecnltnur op de plantages
van de Firma /yLever Bros. Ld." op de Salomon
Eilanden, het vervoer der oliën per stoomschip
naar Engeland en de zeepbereiding te Port
Sunlight.
Aan het daarop volgend diner, dat opgeluis
terd werd door een strijkje, werd door verschil
lende der aanzittenden een woord vau dank
geuit over de grootsche wijze, waarop dit bezoek
was opgezet, en menige heildronk op den bloei
der onderneming ingesteld.
Voor de gasten, die niet meer naar de stad
hunner inwoning konden terngkeeren, waren ia
een der grootste hotels te Rotterdam kamers
door de Directie der Sunlight fabrieken gere
serveerd.
De derde dag, Woensdag 7 Februari bracht
echter nog iets anders, n.1. de uitreiking van
d& prijzen, gewonnen in den door de Maat
schappij nitgeschreven wedstrijd. Uit de fraaie
serie beschikbare prijzen was de keuza, ondet
den indruk der slechte tijden zonder uitzonde
ring op de effecten gevallen, welke uit obliga-
tiën „Nederland" bestonden, de le prijs een
waarde van F. 2500,en de drie tweede prijzen
elk groot F. 1000,
Als troostprijs werd een rijwiel toegekend.
De gelnkkige winnen namen onder dankzegging
hunne prijzen iu ontvangst.