IERSEKSCHE EN
THOOLSCHE COURANT
ïo. 1808
Zaterdag 15 November 1919.
Vijf en dertigste jaargang
ra
Firma J. M. C. POT - Tholen.
Publicatie n.
BINNENLAND.
GEMENGD NIEUWS.
53
Uil
Dit blad verschijnt eiken Zaterdag.
Prijs per kwartaal f 0,65 met üeïllnstreerd Zondagsblad f 1,15, franco
per post f 1,225. Voor het buitenland 90 cents, zonder Geïll. 'Zondagsblad.
UITGAVE
Telef. Intero. no. 16.
Advertentiën van 1 tot 4 regels 60 centsiedere regel meer 15 cents.
Grootte der letters naar plaatsrnimte.
Bij abonnement aanmerkelijke prijsvermindering.
Burgemeester en Wethouders der gemeente Tholen
engen ter kennis van belanghebbendon dat te be
nnen op 18 November 1919 vanwege de Gemeente een
OPNEMING
,1 worden gehouden van de voetpaden met de kunst-
l perken.
Tholen, den 10 November 1919.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
De Burgemeester,
J. W. WAGTHO.
De Secretaris
H. J. LABAN.
Inwisseling suikerbons.
De Burgemeester van Tholen maakt bekend, dat
pplakbladen voor rgfeasuikerbons ter gemeentesecre-
irie voor belanghebbenden verkrijgbaar zgn.
Tholen, 10 November 1919. 8
Bij Kon. besluit van 1 dezer is, met in-
;ang van dien datum, benoemd
a. tot voorzitter der plaatselijke commissie
roor de ongevallenverzekering te Tholen, D. van
de Velde, te Tholen
b. tot plaatsvervangend voorzitter dier com
missie H. J. Laban te Tholen.
Samenstelling van den Raad van Arbeid
te Goes.
Voorzitter: Mr. J. W. Goedbloed, Goes.
Plaatsvervangend Voorzitter J. 1. van Balle-
jooijen de Jong, Goes.
Secretaris
Bestuurslid-werkgeverD. W. Lindenbergb,
i-Heer Areudskerke.
Bestuurslid werknemerJ. A. Flink, Goes.
Plaatsvervangend bestuurslid-werkgever: P. van
Iwaarden, Goes.
Plaatsvervangend bestuurslid-werknemerJ.
Visser, Goes.
Leden-werkgevers P. Oosterbaan, Goes. J. A.
d. Valk, Zierikzee.
Leden-werknemers P. C. van Leeuwen, Goes.
Plaatsvervangende leden-werkgevers: Jac. Wel-
leman, Krabbendijke. W. P. van Page, Zierikzee.
A. O. Walters, Ierseke. P. Chamuleau, Goes.
Plaatsvervangende leden-werknemersG. C.
Noordhoek, St-Philipsland. M. Pols, Gees.
M. Daane, Oud-Vossemeer. M. J. Braam, Goes.
Van 1723 Nor. 1919 kannen gebruikt worden
ion no. 7 van de suikerkaart voor 1/2 pond suiker.
Bij Cense en Marico is zonder bon macaToni te
erkrijgen a f0,14 per ons.
Bg Cense en M. Laban is kindermeel te verkrijgen
f 0.32 per pond.
leldigheidsduur van conponnen der BROODKAAR-
'EN voor het 116e tgdvak van 12°0 November.
De broodkaarten voor wittebrood, waarop geen
V en geen nammer voorkomen zgn voor het 116e
ijdvak rood-bruin gekleurd.
Tholen, den 14 Nov. 1919. 15
De Bnrgemeester,
J. W. WAGTHO.
van Oorlog 14 millioen meer had durven vragen
dan verleden jaar terwijl in Nov. 1919 een groote
bezuiniging was toegezegd.
Het felst van allen op deze eerste zittingsdag
was de heer A. P. Staalman (Chr. dom.; Hij ver
weet de regeoring, dat zij, haar militaire plannen
niet aan 't oordeel der Kamer had onderworpen.
Hij wenschle dat zij zich van de ministers van
oorlog en marine zou losmaken. Hij achtte de
manier van handelen van den min. van Oorlog
gevaarlijk omdat die handelwijze prikkelend werkte
en 't revolutie-proces vorhaaslte. Misschien zou
blijken dat de revolutie dichterbij was dan de
regeering verwachtte.
Woensdag werd door een paar leden gesproken
over socialisatie, beiden achtten het een vaag be
grip en verwachtten meer van verhooging der
productie.
De heer Schouten wenschte daarbij een krachtiger
doordringen van de beginselen van 't evangelie.
De heer Troelstra die na zijn afwezigheid voor
't eerst ter vergadering was, meende dat aantasting
der vermogens noodig zal zijn en meer zal moeten
worden gedacht aan ruimer vloeien van eigen
economische hulpbronnen dan aan belasting en
leening. Hij beschuldigde de regeering er van dat
zij niet voldoende optreedt tegen Katholieke ophitsing
tegen de sociaal-democraten. Het slot zijner rede
was een nieuwe motie, inhoudende een verzoek tot
instelling eener enquête (onderzoek) naar de werking
van 't particulier bedrijfsleven en de geleidelijke
vervanging daarvan, door socialisatie der bedrijven.
Deze motie zal bij de algemeene beschouwingen
der begrooting worden behandelJ.
DE TWEEDE KAMER
kwam Dinsdag in openbare vergadering van haar
verlof terug.
Allereerst kreeg de heer van Groenendaal op zijn
verzoek het woord om een nadere mededeeling te
doen betreffende zijn zaak. Wat hij zei had schijnbaar
niet veel te beduiden. Hij was op 19 Juli op 't
Fransche consalaat te Luik geweest om zijn pas
voor Frankrijk te laten viseeren, doch hij werd daar
naar 't Fransche gezantschap te Brussel verwezen.
Hij raakte met den gezant aan de praat en vond
aanleiding om te zeggen, dat hij in beginsel voor
een volkstemming was, maar niet geloofde dat er
thans in Limburg op eon meerderheid voor aan
sluiting bij België, te rekenen was. Dat was alles.
Dat was alles, maar het was voor den heer
Koole niet weinig, want er bleek uit, naar hij op
merkte, dat mr. Van Groenendaal bij meer dan één
autoriteit was geweest:
De beschuldiging van dr. Nolens betrof niet het
onderhoud van mr. Van Groenendaal met den
Frauschen gezant maar met een ander.
De beslissing van de R. K. Kamerclub waarbij
mr. van Groenendaal als lid geschrapt wordt berust
op onwederlegbare bewijzen. Zij wordt door 't nader
meegedeelde te meer bevestigd. Aldus de heer Koole
maar hij mocht geen namen noemen.
De heer Schaper en anderen hoopten dat de
regeerUg mededeelingen zou kunnen doen, doch
minister Ruijs de Beeronbrouck verklaarde dat niet
te kunnen. Hij zou met ziju ambtgenoot van Buiten-
landsche Zaken overleggen of er meer kon worden
De Ketelontploffing te Gouda.
Het is wel een schrikkelijke ramp geweest
welke Vrijdagmorgen in de wasscherij te Gouda
heeft plaats gehad.
't Was de stoomketel voor de verwarming,
die uit elkaar sprong. Hij was gemaakt in 1891
en kon een maximum druk verdragen van rnim
5Y2 atmosfeer. Op 't oogenblik van de ramp
stond er evenwel maar 4?1/! atmosfeer op.
Na de ontploffing stond het geheele gebouw
in een oogwenk in een wolk van stoom, en
het negentig man tellende personeel (van wie
een 70-tal meisjes) vlachtte naar alle kanten.
Onmiddellijk werd door voorbijgangers, de politie
en militaireu hulp verleend. Het vuur uit de
ketel had zich overal verspreid en terstond vatte
het gebouw op verschillende plaatsen vlam.
Daarbij dacht men er in de eerste oogeublikken
niet aan om de brandweer te alarmeeren, omdat
eerst meer speciaal naar dooden of ge-
Daarna begon de Kamer aan de Staatsbegrooting
voor 1920 met in begrip van socialisatie.
De heer Rink sprak in een kalm redevoeringije
over zuinigheid met 's lands gelden in 't algemeen
en de heer Visser van IJzendoorn in een veel
krasser speech over bezuiuigiug op oorlog en marine
gebied in 't bijzonder.
De heer de Muralt sprak in denzelfde geest, maar
nog wat krasser. Hij begreep niet hoe de minister
men
wonden ging zoeken. Toen eindelijk de brand
weer gewaarschuwd werd, waren de vlammen
reeds zoover gevorderd, dat van het gebouw
weinig of niets meer kon worden behouden.
Een achttal gewonden, zes meisjes, de machinist van aa a"9 8e re8®n>
j o>>n tntalA vprnnnoinc
en een jongen, werden opgeuomen en vervoerd
In den tnin, op meters afstand van de fabriek
werd een meisje gevonden, dat totaal verpletterd
was. Nog een ander meisje werd deerlijk ver
minkt dood opgenomen. De slachtoffers zijn de
15-jarige Johanna van Hesse en de 17-jarige
Suzanna Kuis.
Als door een wonder is o.a. mej. Daalmans
gered. Deze lag te bed en in haar slaapkamer
is terecht gekomen de binnenketel een gevaarte
van 2000 h 3000 K.G. zwaarte. Die ketel is
over een afstand van zeker wel veertig meter
daarheen geslingerd.
Gelukkig bleef hij met het eene einde op
een mour liggen en met het andere op den
vloer. Hij lag schuin over het ledikant, aan
het voeteinde. Mej. Daalmans, natuurlijk hevig
verschrikt, bleek zoo goed als geen letsel be
komen te hebben.
De buitenketel was in flarden gescheurd, af
sluiters, stoompijpen, alles lag in een chaos of
was over groote afstanden weggeslingerd. Zware
stoompijpen waren enkele voeten in den grond
gedrongen. In de omgeving zijn tal van ruiten
gesprongen. De ontploffing werd ver in den
omtrek gehoord.
De geboawen van de wasscherij brandden
totaal uit, i:e van de chemische wasscherij,
welke op eenigen afstand er van staan, bleven
behouden. Van het woonhuis en 't kantoor
brandde eerst een deel uit, terwijl later op den
dag om half drie 's namiddags, het woonhuis
met donderend geraas gedeeltelijk instortte.
De schade is zeer groot.
De toestand van de gewonden bleek later
bevredigend.
zat in zijn courant te lezen. Een tweetal passa
giers maakten met hem het reisgezelschap uit
dat iu deze coupé een plaats vond. Ongeveer
ter hoogte van de Oosterdoksbrng te Amsterdam
werd plotseling een hevig gekraak vernomen
en viel een gedeelte van dak en bagagenet op
de niets vermoedende reizigers. De heer Atteina
raakte onder het neervallend dak terwijl zijn
medereizigers aan de noodrem trokken.
Na met eenige moeite uit de coupé verlost
te zijn, werd de heer A. naar den bagagewagen
geleid om verbonden te worden. Hier bleek van
een verbandtrommel niets in orde, waarop be
sloten werd naar de Muiderpoort te stoomen en
den patiënt daar achter te laten.
Per brancard werd de heer Attema, met een
diepe hoofdwond, naar het O. L. Vrouwegasthuis
vervoerd, waar men hem verbond en opnam.
Zijn toestand geeft geen reden voor onge
rustheid.
De oorzaak van die dakbreuk is niet bekend;
verondersteld wordt, dat het bovenste gedeelte
van het rijtuig door aanrijding met genoemde
brug is beschadigd, zonder dat dit was bemerkt.
Kunstmatig daglioht.
Elk knnstlicht heeft haar specifieke klenr.
Dit is het duidelijkst waar te nemen als men
in een kamer achtereenvolgens een gaslamp, een
electrische lamp, of eeo petroleumlamp laat
branden. Hierdoor onderscheidt kunstlicht zich
steeds ten gunste van het daglicht. Een electri
sche lampenfabriek te Munchen is het thans
gelukt, een electrische lamp te vervaardigen,
dat een licht verspreidt, bijna niet te onder
scheiden bij het daglicht. Het fabrikaat berust
op een fabrieksgeheim. Wel is na te gaan, dat
de metaaldraadlamp is omgeven door een bepaald
soort glas, waarvan het oudereinde gekleurd is.
De stralen worden op een bepaalde wijze door
het glas geleid. Men verwacht, dat dit kunst
matig daglicht vooral van groote beteekenis zal
worden voor wetenschappelijke inrichtingen,
evenals voor verffabrieken en weverijen.
De tramstaking' opgeheven
BREDA, In een gisteren gehouden couferentie
is overeenstemming bereikt tus9chen de directie
der Zuid-Nederl. Stoomtramwegmij., zoodat de
opheffing der tramstaking ieder oogenblik ver
wacht kan worden.
Dit resultaat is een gevolg van bemiddelings-
pogingen, door verschillende personeu met goed
gevolg aangewend. D. v. N.
Geen bezoek geen bloemen.
De concierge-bode in dienst van de gemeente
Wymbritseradeel had bij de jongste behandeling
van de begrooting dier gemeente ook verhooging
voor zijn dubbele functie
een totale verhooging van 1 7.50 per jaar.
Hij adverteert iu een der te Sneek verschij
nende bladen, dat hij hoopt verschoond te blijven
van verdere felicitaties met zijn vermeerdering
van salaris.
Treinongeval.
Van trein no. 1679 die te 8 unr 45 van
het Centraal Station te Amsterdam naar Amers
foort vertrekt is, naar de Msb. meldt, Maan
dagavond tu6schen het C. S. en het Station
Muiderpoort aldaar, van het achterste rijtuig
door een tot heden onbekend gebleven oorzaak
een stuk van het dak ingestort.
De heer L. Attema, directeur van het Chr.
Middenstandbureau, van Den Haag gekomen,
Open brief aan Z.Exc. Mr. S. de Vries,
Minister van Fiuanciën.
(Nadruk niet verboden).
Excellentie
Veroorloof mij een nnchtere opmerking
U bebt weer allerlei nieuwe belastingen en
ook een nieuwe leening in 't vizier, terwijl de
meeste belastingbetalers nu reeds de tijden van
Alva en den 16en penning terugwenschen, als
zijnde „de gouden eeuw", bij het heden verge
leken. Hebben wij ddarvoor 80 jaar gevochten?
Waarom verkoopt U Suriname en Curacao
niet? Men mompelt dat de Vereenigde Staten
er 5 h 7 milliard gulden voor willen betaleD.
Dan waren we in eens uit den brand de enorme
staalsschnlden konden gedelgdde gemeenten
geholpende belastingen verminderd. U kon
een standbeeld krijgen en gansch Nederland
zoa juichen
Waarom doet U dit niet?
In afwachting, Hoogachtend,
T. HETTEMA,
Driebergen, 9 Nov. '19. belastingbetaler.
Sport.
Medegedeeld wordt dat te Bergen op Zoom
is opgericht de stichting voor Roomsch Katho
lieke Sport.
Het benoemde hoofdbestuur zal trachten voor
eigen rekening te exploiteeren een sportpark,
waar aan alle takken van sport, oefen- eu wed
strijden gelegenheid zal zijn.
Te gauw vertrouwd.
Een Hagenaar had keunis gekregen aan een
anderen Hagenaar, op het oog een zeer vertrou-
wenswaardig man.
Deze stelde hem voor, samen een voordeelige
speculatie in marken te doen. Als de andere
f7000 had, zou hij een prachtige wiust kunnen
maken. De andere liet zich bepraten eu kwam
met 7 biljetten ter samenkomst met een derde.
Hij moest even in een zijkamertje wachten, alleen
de f 7000 voor een oogenblik aan den kennis
afstaan. Even daarna hoorde hij denren klappen
en kwam de kennis schijnbaar hevig ontdaan
hem de mededeeling doen, dat de derde man
plotseling met het geld er van door was gegaan.
De bedrogene belde dadelijk de politie en
deze begon met den kennis in arrest te stellen
en hem tot de erkenning tc brengen, dat het
een doorgestoken kaart was met den derdeu man.
Daarop werd deze door de rechercheurs opge
zocht en toen hun op hun schellen niet werd
opengedaan, wisten zij zich door het dak toegang
te verschaffen en weldra hadden zij de hand
gelegd op 6 der verdwenen bankbiljetten. Met
het zevende was de bewoner de stad iDgegaan
om bet te wisselen, doch toen hij onverrichter-
zake met dit papiertje terugkwam, was het weldra
evenals de andere, in handen van den eigenaar.
De nood in Weenen.
De toestanden moeten er werkelijk ontzettend
zijn. De Oostenrijksche gezant, dr. E. MoldeD,
die kort geleden uit Weenen is teruggekeerd,
heeft schrikwekkende mededeelingen gedaan.
De nood en ellende in de Oosienrijksche
hoofdstad is nog grooter dan men zich wel kan
voorstellen, zei hij.
Er zijq menschen, die in den vroegen na
middag naar bed gaan, omdat hun kachel koud
is en er op tafel toch uiets meer verschijnt dan
een stuk ougenietbaar brood.
Een wiutermantel kost duizend vijftienhon
derd gulden. Het gevolg daarvan is, dat men
schen uit de beste kringen in dunne versleten
zomerkleeren met opgeslagen kragen zich door
de winterkoude spoeden. Schoenen kosten f 150
per paar. De huiskamers moeten onverlicht blijven.
Vleesch en aardappelen zijn niet te krijgen. Zij,
die het eten thui9 moeten koken, zijn geheel
op groenten en schrale groentensoepen aange
wezen, voor welker bereiding vaak de geheele
houtvoorraad benoodigd is, zoodat dan zeer dik
wijls het avondeten uit met wat zure smeerkaas
bestreken brokkelig maisbrood bestaat.
Er heersebt werkelijk hongersnood te Weenen,
vooral in de arbeiderswoningen en in de wo
ningen van den middenstand, omdat de loonen
van het vaste personeel met de schrikbarende
prijzen op verre na geen gelijken tred kunnen
houden.
En bij al die uiterlijke ellende van menschen
aan wien alles ontbreekt, hebben zij slechts uit
stof gemaakte schoenen, waschtafels zonder zeep,
kamers zonder licht en veel te weinig eten,
komt de ellende der zieken en sukkelenden, de
aansluipende dood door tuberculose, waartegen
over de artsen machteloos staan, omdat de voe
ding ontbreekt.
Met de diepte van dezen nood gaat een mo-
reele inzinking gepaard. Voor een stuk brood,
voor een warm kleedingstuk heeft men alles veil.
Men leeft op den rand van eeu afgrond.
Zelfs Diet in de verste eeuwen, zegt dr. Molden,
werd een Earopeesche bevolking zwaarder ge
troffen dan thans die van Weenen.
Hier moet hulp geboden worden, snel en
krachtig.
Uitgeputte lijsten.
In den gemeenteraad van Zierikzee heeft de
Kolthekkiaan zijn zetel ontruimd. Geen zijner
drie plaatsvervangers is bereid den zetel in te
nemen. Dit geval, dat de candidatenlijst uitge
put is, heeft zich ook nog in een paar andere
gemeenten voorgedaan.
Volgens het Centraal stembureau moet zoo'n
zetel, die open komt doordat (ie lijst van raads
leden en plaatsvervangers der betrokken partij
uitgeput raakt, open blijveu totdat er weer nieuwe
algemeene raadsverkiezingen plaats vinden.
Het Volk" kan zich met deze opvatting van
het centraal stembureau niet vereenigeu. Bij de
redactie der kieswet heeft men aan mogelijkheden
als deze blijkbaar niet gedacht; men heeft er
tenminste niet in voorzien.
Het openlaten van een zetel zou beteekeneD,
dat haast vier jaar lang zulke gemeenten eeu
lid minder hebben dan de wet voorschrijft, das
geen oneven aantal ledeD, gelijk wenschelijk is.
In een kleine gemeente beteekent het, dat de
raad maar zes leden telt, vier jaar lang,
misschien ook wel slechts vijf of vier, als
het geval van uitputting der lijst zich bij
schillende partijen voordoet.
Het wil het blad dan ook voorkomeD, dat een
andere methode aanbevelenswaardig zon zijn.
Het meest geschikt lijkt wel een hernieuwde
verdeeling aller raadszetels over de overblijvende
partijen, 'desnoods door wijziging der kieswet.
Maar in elk geval schijnt de tegenwoordige toe
stand niet wel houdbaar.
Het gevaar voor een wereldbankroet.
De bekende financier Paul Warburg, die na
een reis van twee maanden door Europa in de
Vereenigde Staten is teruggekeerd, heeft een
