fffieitM, pvijd aan U Mum yaii lesterteelt, landtioGT, m.
No. 1692
Zaterdag 1 September 1917.
Vier en dertigste jaargang.
EN
Eerste Blad.
Firma J. NI. C. POT, THOLEN.
Publicatiën.
IERSEKSCHE
THOOLSCHE COURANT
Dit blad verschijnt eiken Zaterdag.
Prja per kwartaal f 0,65met Geïllustreerd Zondagsblad fl.10, franco
per post f 1,1 75. Voor het buitenland 90 cents, zonder geïll. Zondagsblad.
Ingezonden stukken, enz. worden uiterlijk op DONDERDAGAVOND Ingewacht aan het
bureau te Tholon ot vóór DONDERDAGMIDDAG hij onzen medewerker te lerseke.
UITGAVE
Telef. Inïürc. 16.
Advertentiënvan 1 tot 4 regels 40 cents; iedere regel meer
10 centsgrooter letters naar plaatsruimte.
Bij abonnement aanmerkelijke prijsvermindering.
WETHOUDERS der ge-
BUP.GEMEESTKR
meente Tholen,
Gelet op artikel 203 der gemeentewet
Brengen bij deze ter kennis van de Ingezetenen,
dat de Begrooting van de plaatselijke inkomsten en
uitgaven dezer Gemeente, voor het jaar 1918 op
heden aan den raad is aangeboden, en voor een
tijdvak van veertien dagen, voor een ieder ter lezing
is nedergelegd op de Secretarie der Gemeente, alwaar
tegen betaling der kosten, afschriften van dezelve
kunnen worden verkregen.
Tholen, den 29 Augustus 1917,
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
De Burgemeester,
J. W. WAGTHO.
De Secretaris,
H. J. LABAN.
De BURGEMEESTER van Tholen maakt bekend,
dat de Minister van Landbouw, Nijverheid en Handel
heeft bepaald
met ingang van 2 September 1917 zal de hoe
veelheid brood, op eene broodkaart te verkrijgen,
moeten strekken voor eenen tijdsduur van elf dagen,
niettegenstaande op de kaart staat vermeld, dat zij
geldig is voor eene week
mitsdien wordt de geldigheidsduur der broodkaarten,
te beginnen met 2 September a.s. die waarop ver
meld «laat, voor de 26ste week van 2 'tot en met
12 September
die waarop vermeldvoor de 27ste weekvan
13 lot en met 23 September;
die waarop vermeld voor de 28ste week van
24 September tot en met 4 October, enz.
Tholen, den 29 Augustus 1917.
De Burgemeester voornoemd,
J. W. WAGTHO.
Van goed ingelichte zijde hooren wij, dat er
weinig kan9 bestaat om Chilisalpeter voor 't
volgend jaar teifcuunen krijgen en ook, dat de
productie in Chili met groote moeilijkheden te
kampen heeft, die zeer zeker invloed zullen
uitoefenen op de'$ prijs.
Is het niet vali belaag, dat deze feiten be
kend worden, en moeten niet alle middelen in
t w,erk gesteld worden, om eene verandering
ten goede te krijgen
Dat er groote moeilijkheden bestaan weet
iedereen, maar moet men daarom zeggen ^het
gaat niet*
Wat de kunstmest commissie en de N. O. T.
niet kunnen, kan dat onze regeering niet als
zij gesteund wordt door de publieke opinie op
landbouwgebied
Mogen onze schepen geen salpeter van Chili
halen (want op geallieerde tonnage kuonen wij
zeker niet rekenen) om ons het spook van den
honger te helpen bestrijden P
Doch men diene te handelen met den groot
sten spoed j want iu begiu Maart 1918 moet
onze landbouw gedeeltelijk bediend zijn.
//Chilisalpeter, of gepn Chilisalpeter*, dat is
de kwestie
LANDBOUW.
Chilisafpeter en den oorlog.
In een oDzer groote bladen lazen we het
g onderstaande artikel. Het komt ons interressant
■genoeg voor het met toestemming van den
schrijver over te nemen.
De beteekenis van Obilisalpeter in normale
tijden, als 9tikstofmest voor de bodemcuUuur,
en als grondstof voor verschillende takken van
de industrie is voldoende bekend en behoeft
men zich niet er over te verwonderen, dat van
het begin van dezen oorlog af, dit gezuiverd
natuurproduct van de Zuid-Amerikaausche repu
bliek Chili een bijzondere belangstelling te beurt
valt.
In de laatste maanden van 1914, en ook nog
iu t hegin van 1915, voorspelde bijna iedereen,
zelfs deskundigen, dat, indien de oorlog een of
twee jaren zou duren, de Centrale mogendheden
eerst door schaarste, en dan door totaal gebrek
aan Chilisalpeter hun militaire operaties zouden
moeten staken. Het is immers algemeen bekend,
lat dit product de grondstof levert or alle
munitie-artikelen.
Chilisalpeter, zooals de naam reeds zegt, komt
ïitsluitend uit Chili, en de waakzaamheid der
Ci geallieerde vloten maakt het importeeren uit
Ihili naar Duitschland onmogelijk. De profeten
lebben het echter mis gehad. Natuurlijk zal
nen nooit weten hoeveel ontploffingsstoöeo
-Duitschland en Oostenrijk opgestapeld hebben
róór den oorlog, evenmin hoeveel Chilisalpeter
in, misschien meer in de militaire stocks in
luitschland, was, dan door de handelsstatistieken
rordt aangegeven, maar zooveel slaat vast, dat
ia meer dan driejarig woeden van den oorlog
le Centralen nog geen gebrek aan munitie
lebben. Zij krijgen van het buitenland geen
alpeter in noemenswaardige hoeveelheden, doch
ij maken het zelf in hun eigen chemische fa-
irieken naar procédé's, die bij het uitbreken
an den oorlog nog niet door de industiie op
|roote schaal werden geexploiteerd. Of deze
febricatie ook in vredestijd rendabel zal zijn, fs
atuurlijj^ niet vast te stellen, eveomin als het
•roductievermogen der Duitsche salpeterfabrieken:
Heen zooveel schijnt zeker, dat de productie tot
u toe uitsluitend voor industrieele doeleinden
jent (waarschijnlijk hoofdzakelijk oorlogsmate-
laal) terwijl de Duitsche landbouw hoegenaamd
ver geen Chilisalpeter kan beschikkeD,
V(5<5r dea oorlog werden van de ruim 21/,
millioen ton Chilisalpeter, die jaarlijks door
Chili werden uitgevoerd pl.m, als meststof
in den landbouw gebruikt, terwijl pl.m. 1/k door
de iudustrie werd geabsorbeerd. Voor zoover
men dit nu kan beoordeelen is deze proportie
juist omgekeerd, en bestaat er in alle landen,
zoowel in de geallieerde als in de centrale, een
groot gebrek aan stikstof d. i, Chilisalpeter voor
bemesting.
Hoe enorm het gebruik voor oorlogsdoeleindeu
moet zijn, blijkt uit het feit, dat in het jaar
1916 Chili 3 millioea tons salpeter exporteerde,
dus een half millioen ton meer dan in 1913.
Na deze algemeene beschouwingen, willen wij
even onderzoeken, hoe het met de salpeter-
leverantie in ons land staat.
Met een bewonderingswaardig initiatief heeft
onze regeering reeds in September 1914 de be
langrijkheid der situatie ingezieD, en de directie
van den landbouw een enquete ingesteld, om
na te gaan, hoeveel Chilisalpeter Nederland voor
laudbonw zon noodig hebben per jaar. Het
resultaat daarvan wees op pl.m. 100.000 tons.
Daarna werd een salpeter-commissie in 't leven
geroepen, die later gewijzigd en uitgebreid werd
tot een kuustmest-commissie. Deze nu heeft de
bestellingen voor Chilisalpeter aangenomen, den
aankoop gedaau, en zich belast met de distri
buties, kortom, zij heeft de plaats ingenomen
van den vrijen handel, waardoor de producten
door bemiddeling van makelaars, importeurs ea
handelaars, de consumenten bedienden.
Groote moeilijkheden stonden gedurig in den
weg ten opzichte van de vracht, en door de
bepalingen der oorlogvoerende mogendheden,
zoodat men misschien niet al te streng mag
zijn bij de beoordeeling der verkregen resultaten.
Voor zoover wij weten, en uit de statistieken
van het ministerie van Financiën kunnen zien,
heeft ons land gekregen iu 1915 en 1916
respectievelijk 47.000 en 71.000 tons Chili
salpeter. Dit zou nog geen slecht resultaat zijn,
indien niet de betreurenswaardige omstandigheid
bestond, dat het salpeter dikwijls niet op den
juislen tijd le verkrijgen was. Wie met den
landbouw bekeud is, begrijpt wat zulks betee-
kend. Meer bijzonder onaangenaam heeft zich
het te laat aankomen van Chilisalpeter dit jaar
voelbaar gemaakt, en over de aangekomen hoe
veelheden wordt er tot op dit oogeoblik niets
officieels gepubliceerd. „Waarum?" is ons niet
duidelijk. Te ocrdeeleu naar de aangekomen
schepen, en hun grootte schatten wij echter de
afgeleverde hoeveelheid op 60 a 70.000 tons.
Een groot getal schepen kwam echter eerst iu
de maand Mei ten onzent, en werd eerst na
een zekeren tijd van wachten, ('t welk het land
een enorme som aan liggelden heeft gekost)
afgeleverd. Men herinnert zich nog het onge
duld, toen door onze landbouw aan den dag
gelegd, eo het energieke optreden van zekere
landbou w-maatschappijen.
Was er ook een fout begaan, en aan wien
was die te wijten Wij willen daarover hier
niet redeneeren, doch ons liever bepalen tot
beschouwingen over de toekomstwant dat is
het eigenlijke doel van dit schrijven en misschien
de eenige moeilijkheid ooi een practische con
clusie te trekken.
Ten gevolge van het late aankomen, en het
wachten in de haven, is niet al het Chilisal
peter gedistribueerd door de Kunstmestcóminissie
en zal er zeker ook nog een gedeelte ongebruikt
in handen der consumenten zijn. Erg veel zal
het echter niet meer zijn en beslist geheel on
voldoende, wanneer meu in aanmerking neemt,
dat de jaarlijksche consumptie 80 a 100.000
tons bedraagt.
En wat is er nu aangekocht Zijn de noodige
schepen gecharterd, en zulleu zij tijdig aankomen,
en onmiddellijk afgeleverd worden Deze en meer
andere vragen stelt zich de landbouwer, die de
toekomst met bezorgdheid te gemoet gaat.
Hoe langer de oorlog duurt, hoe meer belang
toch gesteld moet worden in de landbouwpro
ductie.
Trouwens van regeeringswege wordt ook daarop
gewezen met den grootsten nadruk, dat ons
heil ligt in een intensieve productie van graan
in het scheuren van grasland tot bouwland; in
de grootst mogelijke productie van veevoeders
voor onzen veestapel, die nu reeds noodgedwongen
moet worden ingekrompen... En wie zou durven het voorstel om te gaan
tegenspreken, dat dit alles onmogelijk is, zonder De gemeente bezit terreiu geDoeg in eigendom
^Q^sndiDg^van^stikstof^ d.i, van ChilisalpeterP en hierover kunnen wij beschikken
Vergadering van den Raad der gemeente
Tholen op Donderdag 30 Augustus.
Afwezig met kennisgeviug de heeren Moelker
en Quist..
Voorzitter Je burgemeester.
De voorzitter opent de vergadering.
De notulen der beide vorige vergaderingen
worden vastgesteld.
I. Iugekomen stokken.
a. Missive van Ged. Staten houdende goed
keuring van de tijdelijke geldleening ten be
hoeve der Gasfabriek.
b. schrijven van de Gezondheidscommissie
met plaa en teekening voor vier te bouwen
arbeiders woniDgan.
De voorzitter zegt dat B. en W. kennis
genomen hebben van dit belangrijke ontwerp, doch
gaarne eenigen tijd zouden willen hebbeo om dit
le kunnen beschouwen en na overlag met de
gezondheidscommissie en den ontwerper, de
heer Van Oost, met hun praeadvies bij den
raad te komen.
De heer Van Vredenburch kan zich met dit
voorstel wel vereenigen doch indien de raad
thans reeds kon besluiten tot het bouwen zijn
goedkeuring kan verleenen waarna B. en W.
altijd nog overleg met de heer Van Oost en de
gezondheidscommissie kan plegen, vindt spr.
dit io het belang van de zaak.
De heer de Jong wenscht het voorstel Vau
Vredenburch te steunen, de zaak is van groot
belang gezien de heerschende woningnood. Spr.
stelt daarom voor B. en W. machtiging t.e ver
leenen aan de hand van de plannen tot den
bouw over te gaan.
De heer WagenmaJcer zegt dat hij het wen-
schelijk zou vinden indien de stukken eerst
eens door de leden konden worden ingezien.
De heer Fan Vredenbureh merkt op dat acht
dagen geleden reeis in den Thoolsche Courant
er op is gewezen dat deze stukken aan het
gemeentebestuur waren vezonden, dit is op
zettelijk gedaan om de belangstellende leden
gelegeuheid te geven deze stukken in te zien.
Gaan we nu uitstellen dan wordt dit met te
verwachten stijging van de prijzen Van materialen
weer gevaarlijk wat de kosten van een en ander
betreft.
De heer Wagemalcer zegt dat hij de stukken
niet heeft gelezen daar hij van meeniDg was
dat bij de volgende vergadering deze zaak wel
behandeld zou worden daar men de plannen
wel kau aannemen, doch daD ojk geschikt bouw
terrein dient te hebben. Te bouwen aan de
verbrande Vate zal niet mogelijk zijn, tenminste
de bouwkundige adviseur van de woningver-
eeniging acht dit niet mogelijk. Zoo zou men
toch den tijd moeten hebben om na te gaan
waar men zal bouwen.
De heer de Jong is van meening dat het er
in dit geval niet op aankomt waar gebouwd zal
worden. Hoofdzaak is het voorstel aan te nemeu
en dan later over de plaats te beraadslagen,
het is hoog noodig dat er geboawd wordt.
De heer van Hiele kan zich heel goed met
het voorstel om te gaan boawen vereenigeD
De voorzitter zegt dat het idéé van B. en W.
uiet is de zaak op de lange baan te schuiven.
Zoo wenscht men over het woningtype dat niet
zeer geschikt lijkt, met deö ontwerper van ge
dachten te wisselen. Spr. stelt voor om B. en
W. in beginsel toestemming te verleenen tot
deu bouw over te gaan. B. en W. zullen dan
Da gaan welk woning type het geschiktst geacht
kan worden.
De heer Hollestelle wil niet ontkennen het
geen in het midden is gebracht betreffende be
hoefte aan woningen. Spr. heeft echter het woning
type gezien en kan zich niet geheel met de
daarop gedachte iudeeling vereenigen. Zoo is
niet eens gedacht om bij de woning een berg
plaatsje te bouwen terwijl de woningen ook
zonder gaug zijn, een woningtype volgens spr.
meeDing niet geschikt voor menschen die de
laatste j ren aan dergelijke woningen als de
ontworpene niet meer gewend zijn. Spr. geeft
iu overweging den ontwerper hieromtrent eens
te raadplegen.
De heer van Vredenburch merkt op dat het
ontworpen wouingtype te St-Maartensdijk zeer
goed voldoet.
Het voorstel om lot den bouw over te gaan
wordt hierop met alg. stemmen aangenomen.
c. Verzoek van het R. K. Armbestuur om
hun armen iu onderhoud te nemen bij het Alg.
Armbestuur.
De voorzitter stelt voor deze zaak ter onder
zoek te brengen bij het alg. armbestuur. Men
zal zich met alle Kerkelijke armbesturen iu
verbinding stellen en zoodoende tot een alge
meene regeling zien te komen.
Met alg. stemmen wordt zoodanig besloten.
d. Schrijven van den heer M. J. Engelvaart
waarin deze verzoekt om door middel van het
Rijksscbooltoezicht te trachten vrijstelling van
dienst te krijgen.
e. Dankbetuiging van mejuffrouw Blom voor
hare benoeming als gemeeDteverloskundige.
Vaststelling gemeenterekeniug over 1916, in
ontvang op f 266,187.775 en in nitgaaf op
f 287,469.99, nadeelig saldo f 21,282,215.
De voorzitter deelt mede dat hij nu pas kennis
neemt van het rapport der commissie dat wat
laat is ingekomen. Hij zal trachten zooveel mo
gelijk de opmerkingcu die de commissie mocht
hebben te beantwoorden. Nadat eenige opmer
kingen vau de commissie zijn opgehelderd, wordt
met algemeeue stemmen tot vaststelling der
rekening besloteD.
Daarna worden de verschillende begrootingen
in handen gesteld van de commissie bestaande
uit de heeren Van Hiele, Noske en Wagemaker.
Op een verzoek van laatstgenoemde zal de
voorzitter nog een vierde lid benoemen, aange
zien de commissie van oordeel is dat drie leden
niet voldoende zijn.
De voorzitter deelt mede dat de heer Mulder
hier is geweest ten einde iD overleg met den
heer Vrieus den verbouw vaD het raadhuis te
besprekeu. Ook ontviDg spr. een bezoek van de
heeren Dr. Kalff en Duparc leden van het
rijkstoezicht op monumentale gebouwen.
Spr. heeft een verzoek aan den raad, hij heeft
behoefte aan een eenvoudig schrijfbureau een
meubel dat later ook dienst kan doen in de
burgemeesterkamer.
Met algemeeue stemmen wordt de aankoop
hiervan goedgevonden.
Daarna rondvraag.
De heer de Jongdie de vorige vergadering
niet heeft kunnen bijwoneD, wenscht thans iets
te zeggen over hetgeen bij de laatste verkiezing
heefl plaats gehad. Dit moge geeu gemeente
belang zijn, het is toch zeker in het belang der
leden van den Raad. Zij stellen hun tijd en
werkkracht ten dienste van de Gemeente en
worden, bij verkiezingspractijken als 'laatstelijk
zijn toegepast, door het slijk gesleurd op een
allerschandelijkste wijze. Als dat zoo blijft voort
gaan zal er al gauw geen fatsoenlijk mensch
meer te vinden ziju dat zich wil doen candidaat
stellen spreker heeft althans geen lust zich ooit
aan een dergelijke kunstbewerking te onderwerpeu.
Het is verbazend gemakkelijk iemand in een
strooibiljet, op de schandelijkste wijze uit te
kleeden, en het dan eenvoudig te onderteekeuen
met „Vele Kiezers", maarhet is ook ont
zettend lat.
Er is niets op legen dat men een ca didaat
bestrijdt doch dan dient men het te dpen op