ia nsML
Van Houten's
N«. 1989.
Zaterdag 29 November 1913.
Dertigste jaargang.
EN
Eerste Blad.
Firma J. NI. C. POT, THOLEN.
St.-Nicolaasfeest.
Het onderwijs in Tholen.
-cca*zs sÉes
ad
IERSEKSCHE
THOOLSCHE COURANT
Dit blad verschijnt eiken Zaterdag.
Prijs per kwartaal f 0,65met Geïllustreerd Zondagsblad f 1.025, franco
er pöst fl,10. Voor het buitenland 90 cents, zouder geïll. Zondagsblad.
Ingezonden stukken, enz. worden uiterlijk op DONDERDAGAVOND ingewacht aan het
bureau te T h o I e n of vóór DONDERDAGMIDDAG bij onzen medewerker te ierseke.
UITGAVE
Telep. Interc. 16.
Advertentiënvan 1 tot 4 regels 40 centsiedere regel meer
10 centsgrooter letters naar plaatsruimte.
Elke advertentie, 3 maal ter plaatsing opgegeven, wordt sleohts
2 maal in rekening gebracht. Bij abonnement aanmerkelijke prijsvermindering.
POSTERIJEN EN TELEGRAFIE.
Jubileumzegels.
De Directeur van het Postkantoor te Tholen,
laakt bekend, dat zoolang de voorraad strekt,
abileomzegels van 21/2; 3, 5, 10, 12Va» 20, 25
50 ets., alsmede van f 1.f 2.50, f 5.en
10.vanaf Zaterdag 29 dezer ten postkantore
op de hulpkantoren verkrijgbaar zullen zijn.
De Directeur,
WAALE.
Tholen. De Directeur van het Postkantoor
Ihier maakt bekend, dat van 2 t./m. 6 Decern-
a.s. bij de verzending van postpakketten
et volgende is in acht te nemen
elk pakket behoort te zijn vergezeld van eene
Ireskaart
het adres behoort op het pakket geschrevenf
iet geplakt te worden
het gebruik van labels is niet aan te bevelen
aangeraden wordt een afschrift van het adres
het pakket te sluiten.
Vóór 1838 was de toestand van het onderwijs
lendig.
Ik herinner me nog een kinderbewaarplaats
de Kerkstraat bij Netje Sakko.
Stel u voor een vóórhuisje, waarin Netje bij
d ruimte van 4 tot 3 Meter eu een hoogte
n 3 Meter naai- en breiles gaf.
Netje hanteerde de kruk, die haar als derde
JP ten diende, soms met forsche slagen of stooten.
Was of men somwijlen in een eendenkooi
wam, zulk een gekwaak en geschetter.
Achter dat voorhuiéje was de Bewaarschool
in 9-—12 en van 24 uur. Alle kindertjes
meden zes jaar werden aangenomen voor één
abbeltje per week. Ieder bracht zijn maode-
g celtje, zijn stoofje of zijn bankje mee. Die werden
lar gedeponeerd als zitplaatsen. In rijen zaten
achter elkander op een steenen vloer. De
limte was 4 bij 5 M. en 3 M. hoog.
Een bedstede, waarin Netje den nacht pas-
trde, als haar gewichtig dagwerk was afgeloopên,
is in den hoek bij den achtergevel, daarnaast
raam en een deur, die toegang verleende
t een plaatsje m t gelegenheid voor zekere
ihoeften, ofschoon de kindertjes nog al eens
ais kwamen in een zeer onaangenamen toestand.
Winters stond er een kachel en 's zomers
lokte Netje haar potje in een hokje op het
aatsje.
Aan den witten wand hingen eenige schilde-
en, een klokje en een spieg 1. Een tafel, in
hoek geschoven, prijkte met een koffiekan
trekpot vergezeld van eenige kopjes, benevens
grooten bikken trommel met moppen. Bij
tafel stonden een paar stoelen en stoven.
De kindertjes kregen van moeder een cent
een halfje om moppen te koopen, twee voor
1 cent. Die snoeperij moest dienen als ver
tel apering. Nog werd aan dorstige kindertjes uit
grooten beker, water toegediend, doch heel
ilnig, want de gevolgen bleven meestal niet uit.
et eeu grooten doek werden vóór het drinken
lieve gezichtjes schoon geveegd.
Soms kauwden wij de moppen fijn en smeerden
een ander in het haar of in het aangezicht.
Een kweekelinge of helpster hield opzicht over
)i|es. Daar leerden wij tellen, versjes opzeggen,
djes zingen enallerlei kwaad. Menigmaal
rtelde Netje zulke griezelige geschiedenisjes,
t we vanzelven stil waren.
Met vacantie op de meesterschool moesten wij
igens van 6 of 7 jaar, toch nog naar de
vaarschool, want dan waren we van de straat,
larvan had Netje zooveel pleizier, dat ze ons
tas wegjoeg.
Eens was Netje om elf unr op een boodschap
I. Het kweekelingetje zat aan de tafel. Zij
RPNA Cacao
verdween na een poos om een kind op zekere
plaats te helpen. Ik nam den trommel van de
tafel, deelde de moppen uit en zeide, dat Netje
gezegd had, dat ze allen heel zoet naar huis
mochten gaan. Eu daar stormde de bende de
straat op. Netje was woedend, doch ik mocht
niet meer naar de Bewaarschool.
In den Kruittoren had Kaatje Ribbe ook een
gelegenheidje.
Ieder zal begrijpen, dat de lieve jeugd een
prachtige voorbereiding ontving om later de
lagere school te bezoeken.
Vele oude Tholenaars zullen zich dien toestand
nog wel herinneren.
De lagere school was vóór dien tijd in het
vroegere weeshuis nu het plantsoentje van de
Hoogstraat tot de Markt. Meester Douw, een
ouderwetsch onderwijzer, hoewel goed geleerd,
regeerde nog met roe en plak. Het ouderwijs
beteekende niet veel. De man had meestal geen
hulp. Ouden van dagen heb ik wel hooren ver
tellen, dat Meester Douw sierlijk kon schaatsen
rijden en prachtig schrijven. Het werd allengs
hoog tijd om het ouderwijs te verbeteren.
Op de Markt werd in 1837 en 1838, een
voor dien tijd, prachtig schoolgebouw geplaatst.
Dat is nu de tegenwoordige Bewaarschool.
Na een examen werd de heer J. van den
Bosch tot Hoofdonderwijzer (Hoofd) benoemd.
Hij was een knap onderwijzer. Met behulp van
het Bestuur en een paar ondermeesters voerde
hij eeu geheel nieuwe regeling in, en dat ging
goed. Het onderwijs werd uitstekend aangepakt,
spoedig was de zaak in orde en ieder was tevreden.
Schoolcommissie en Gemeenteraad maakten
goede bepalingen.
Schoolgeld werd er niet geheven. Alle school-
middelen en schoolbehoeften werden vrij verstrekt.
Door een verhoogde belasting werd alles be
streden. Ook de traktementen der onderwijzers
werden door den Gemeenteraad bepaald. Na
eenigen tijd was men daaraan gewoon, en men
bereikte twee oogmerken, n.1. alle kinderen, rijk
en arm, kwamen in conversatie met elkander
en genoten dezelfde voorrechten, èn de onder
wijzers stonden op een zelfstandig standpunt.
Toch zorgde ook het GemeeDtebestaur voor
hen, die wat meer wilden leeren. Dat ouderwijs
werd afzonderlijk betaald.
Eéu der onderwijzers had taalacte voor Fransch.
In een doorloopende avondschool werd die taal
ouderwezen. Ook stelde men de gelegenheid
open o n op een kamer in het huis van den
gemeentebode teekenonderwijs te ontvangen.
Tholenaars boven de 50 jaar hebben allen Chefke
gekend, die toen goed berekend wa9 voor dat
leervak, n.1. cravonteekenen.
De school was in drie klassen verdeeld.
De laagste klasse was een groot uitgebouwd
gedeelte met goed licht. Twee zijgedeelteD, zoo
lang als de voorgevel, vormden de hoogste en
de middelste klassen. Tusschen die »klassen was
een groot pad. De klassen waren gescheiden
door een groot opschuifbord, dat voor beide
klassen kon gebruikt worden.
De laagste klasse was in drie afdeelingen ge
splitst, met drie rijen banken waartusschen padeD.
De beide andere klassen bestonden uit twee
afdeelingen, met een pad, zoodat de school
eigenlijk 7 klassen of overgangen bevatte. Daar
naar werd het onderwijs geregeld volgens eeu
rooster van werkzaamheden, door de onderwijzers
onderling samengesteld, een waar kunststuk in
een school zonder afscheidingen, om elkander
zoo weinig mogelijk te hinderen.
De meisjes eu jongens zaten in iedere afdee-
üng afzonderlijk; voor ieder waren afzonderlijke
privaten. In het midden der school stond een
groote kachel. Bergplaatsen voor brandstoffen
en schoolbehoeften waren er voldoende.
Meester v. d. Bosch voerde het onderwijs zoo
hoog op als t kon eu fiiuke hulp was hem
daarbij ten dienste. Eenige kweekelingen (spet
ters) waren aangesteld om ieder der onderwijzers
behulpzaam te zijn en die practische vorming
heeft veel bijgedragen om ze in het zoogenaamde
schoolhouden te bekwamen.
Met mijn 6e jaar kwam ik op de groote school
en ofschoon de leermiddelen primitief waren,
schoot ik goed op. Bij elk examen, dat jaarlijks
plaats had, werd ik van afdeeiing tot afdeeling
verhoogd, tot ik eindelijk in de hoogste klasse
belandde.
Met tact en zorg werden die examens afge
nomen. Dat was voor Tholen een gewichtige
dag. Burgemeester Wagtho, Griffier de Lange,
Ds. de Visser en een paar Raadsleden woonden
gedurende den geheelen morgen de plechtigheid
bij en toonden zich meestal zeer tevreden. Be
looningen kregen wij niet, het was louter om
de eer, endie was ons genoeg
Uit de beste leerlingen der hoogste klasse
werden dan de kweekelingeu gekozen. Mijn laatste
examen zal ik beschrijven.
In April 1848 kwamen de H.H. op school.
Klokke 9 waren ze present. Meester Maas voerde
met de hoogste klasse een twee- of driestemmig
lied uit. Hij was voor muziek de rechte man
op de rechte plaats. Wekenlang had hij ons
gedrild. Ook dèL het exameu werd nog een mooi
liedje ten beste gegeven.
De H.H. begonnen hun onderzoek in de
laagste klasse, dan togen zij naar de 2e klasse
en waren om half elf in de hoogste klasse. Ons
schriftelijk werk werd bezichtigd, de Dominé
hield' aanteekening. Er werden aardrijkskundige
en geschiedkundige vragen gedaan, een paar
opstellen door de makers zeiven VQQrgelezeD en
toen gerekend op 't zwarte bord.
Moeilijke sommen uit 't 2e deel van Strootmaij
en Koopmans, rekeningen uit Van Lintz. 't Ging
best. Ook ik kreeg een aom te behandeleu,
n.1. den inhoud te berekenen van een hak die
nitwendig 22ya dM. lang, 121/, dM. breed en
8Vi ÓM. hoog wa9, terwijl het hout of de wanden
2% cM. dik was.
Het antwoord viel goed uit.
„Wel mannetje wat moet je worden, want
ge gaat n& het examen van school vroeg de
Dominé.
„Bakker", was mijn antwoord.
//Wel, wel, zoo'n knappe jongen, dat is zonde I"
jrJa Dominé, ik verdien dau 15 gulden in
een jaar".
//Zoo, dat is mooi, maar als de schoolcommissie
je eens 24 gulden in het jaar gaf om school
meester te worden, wat zoudt. ge dan wel zeggeo
„Wel Dominé dan word ik schoolmeester".
En zoo gebeurde het. Met 1- Mei 1848 was
ik kweekeling (spetter) op de Thoolsche school
en heb er tot heden toe geen spijt van gehad.
De ijver van Meester van den Bosch was groot.
Nog heb ik respect voor een volledige be
handeling van de getalleer van Pestalozzi, die
aanving in de laagste klasse en zoo doorgevoerd
werd. Die handleiding was door hem samenge
steld en met verandering en bijwerking pas
klaar gemaakt voor de school.
Op verschillende dagen hadden de kweeke
lingen les. 's Zomers om 6 uur 's morgens en
'3 winters 's avonds na 8 uur.
Hij was ook de groote ijveraar voor de oefen-
1 school tot opleiding voor het onderwijzersexamen
van den 4eu rang.
De hoofdonderwijzers van Poortvliet, Scherpe-
nisse en Oud-Vossemeer, ook van omliggende
dorpen gaven ons volgens rooster les op Zaterdag
middag in de school hunner gemeente. Die lessen
hebben de Thoolsche oefenschool beroemd gemaakt.
Tal van kweekelingen uit het geheele eiland
Tholen zijn geslaagd. Theorie en practijk vormden
de jongens tot goede onderwijzers, die 9poedig
geplaatst werden en naderhand zelfs als Hoofden
van scholen overal in den lande met roem hebben
gefungeerd. Wanneer ze het onderwijs verlieten,
hebben ze soms goede betrekkingen in de
Maatschappij veroverd.
Nadat meester van den Bosch gepensionneerd
naar Rotterdam vertrok, is natuurlijk het onder
wijs gemoderniseerd.
Tholen heelt het geluk gehad altijd bekwame
Hoofden van scholen te hebben. Het onderwijs
stond steeds op goed peil en de regeering van
Tholen heeft veel over voor goed onderwijs.
Een prachtig schoolgebouw, en(de oude school
als Bewaarschool ingericht, geven een goeden
indruk.
Tevreden ja, bij de beste instellingen heeft
men ontevredenen. Dat zit tegenwoordig in de
lucht en in de kranten, en het onderwijs heeft
