Bericht
No. 1386.
Zaterdag 23 December 1911.
Acht en twintigste jaargang.
EN
Eerste Blad.
Nieuwjaarswenschen
lERSEKSCHE
THOOLSCHE COURANT
Dit blad verschijnt eiken Zaterdag.
Prijs per kwartaal f 0,65met Geïllustreerd Zondagsblad f 1.026, franco
per post f 1,10. Voor het buitenland 90 cents, zonder geïll. Zondagsblad.
In|.z.nd.n .tukken, ent. worden uiterlijk op DONDERDAGAVOND Ingewacht aan het
bureau te T h o I e n ol vóér DONDERDAGMIDDAG hl onzen medewerker te lereeke.
UITGA V
Firma J. M. C. POT, THOLEN.
Telef. Intek^ 16.
Advertentiën van 1 tot 4 regels 40 cents; iedere regel meer
10 cents grooter letters ilaar plaatsruimte.
Elke advertentie, 3 maal ter plaatsing opgegeven, wordt sleohts
2 maal in rekening gebraoht. Bij abonnement aanmerkelijke prijsvermindering.
Het volgende nummer zal, in plaats
van Vrijdagavond, ZATERDAGAVOND
verschijnen.
ADVERTENTIËN, BERICHTEN, enz., voor
dit nummer worden ingewacht tot uiter
lijk Zaterdagmorgen.
POSTERIJEN EN TELEGRAFIE.
De Directeur vaö het postkantoor te Tholen
maakt bekend, dat het post- en telegraafkantoor
op Dinsdag 26 December a.s. (2en Kerstdag) zal
open zijn op de uren 89 v.m. en 13 did.;
de uitvoering ran den dienst zal zijn als op
werkdagen, behalve dat geen invordering van
quitantiën zal plaats hebbeD.
Op 1 Januari 1912 zal het kantoor open zijn
van 8 uur v.m tot 9 uur n.m. Op dien dag
worden geen postpakketten aangenomen noch
qoitantiezaken behandeld.
Verlichting in het eiland Thulen.
Iedere lamp 't zij voor petroleum, gas of
electriciteit heeft een bepaalden economie factor,
d. w. z. een zeker verbruik van petroleum, gas
of electriciteit voor één lichteenheid.
Zoo gebruiken de beste electrische lampen
voor binnenverlichting, de metaaldraadlampen
volgens de fabrikanten en electrotechnici 1 Watt
voor ieder lichteenheid. (Hefnerkaars).
Deze waarden vormen den eenigen juisten
maatstaf tot vergelijking der kosten van verschil
lende verlichtingsmethoden.
Wanneer men de gas-vak bladen opslaat, dan
blijkt dat de gastecbnici steeds loyaal de door
de electrotechnici gevonden normen erkennen,
niet echter omgekeerd.
Door tal van mannen, ook buiten de gasin-
dustrie staande, is gevonden, dat de beste gas
branders, de hangende of invertbranders, voor
iedere lichteenheidi liter gas verbruikenterwijl
de lichtuitstraling onder alle hoeken zeer gelijk
matig bleek te zijn. Hieruit blijkt dus, dat waar
1 watt U dezelfde lichtsterkte voortbrengt als
1 liter gas, in de practijk 1 kilo watt gelijk
waardig is met 1 M* gas.
De talrijke attesten, die men in de reclame
boekjes der centrale vindt en die zelfs moeten
bewijzen, dat electrisch licht goedkooper is, kunnen
aan dit feit Diets veranderen. Men vervangt
eenvoudig eén verouderden gasgloeilichtbrander
van 70 80 kaarsen lichtsterkte door een electrische
lamp van 32 kaarsen dicht boven de tafel en
klaar is het bewijs, dat alle resultaten van
nauwkeurig onderzoek moet teniet doen.
De waarheid dezer stelling is bij alle verte
genwoordigers der groote gasindustrie bekend
en volkomen bevestigd door prof. WeddiDg te
Berlijn, een autoriteit op electrisch gebied, die
een Europeeschen naam heeft te veirliezen.
Prof. Wedding is een man die zelfstandig
onderzoekt en niet napraat, wat menschen be
weren, die nooit een serieus onderzoek instellen.
Het feitelijk verbruik van een goeden invert-
brander overschrijdt zelden 95 liter, terwijl de
aanvangslichtsterkte 110 Hefnerkaarsen bedraagt.
Men ziet dus, dat rekening is gehouden met
lichtverlies, grooter dan volgens mijn persoonlijke
observatie en die mijner collega's in de practijk
plaats vindt.
Bij het plan van een electrische centrale in
„De Streek" werd aanvankelijk gereken dop een
prijs van 20 cent per kilowatt voor licht.
Bij een gasprijs van 7 een t verhoudt zich dus
de prijs van electrisch licht tot gaslicht als 3 1.
Zelfs indien deze prijs van 20 cent aanmer
kelijk kan worden verlaagd, wat ik zoo vrij ben
te betwijfelen, dan blijft electrisch licht veel
duurder dan gas, zoodat de beweringen van den
Heer Van Hegge Zijnen omtrent enorme besparing
tegenover gas, eenvoudig zijn beneden alle kritiek.
Het spijt mij, te moeten constateeren, deze niet
zeer waardige methode om de electriciteit vooruit
te helpen veelal regel is.
Het steeds weder negeeren der bovengenoemde
prijsverhoudingen door de electrotechnici, acht
ik beleedigend voor de vertegenwoordigers der
gasindustrie, die nooit het bewijs hebben gele
verd onbetrouwbaar te zijn en ik zal er gaarne
toe medewerken in de volle praktijk de juistheid
aan te tooDen.
Wij willen gaarne op het gebied van gemak
en een zekere luxuense elegance het electrisch
licht als voorbeeld nemen.
Ook erkennen wij de voordeeleb, die elec
trische drijfkracht in veel gevallen kan hebben,
vooral uit een oogpunt van gemak en veelzijdige
toepassings-mogelijkheid.
Het is volkomen waar, dat het gaslicht in den
vorm van gasgloeilicht eenig onderhoud eischt,
al is dit ook gering.
Even waar is bet, dat dit somtijds geheel
wordt verwaarloosd, 't geen de gasfabrieken tot
haar schade hebben ervaren.
Gelukkig is daarin vooruitgang te constateeren
door de betere opleiding der fitters en ook
doordien de gasfabrieken zelf zich de zaak aan
gaan trekken.
In gewone gevallen blijft de gasmotor als
stationaire motor bij eenigszins geregeld bedrijf
voordeeliger dan de electromotor.
Bij geregelde smering met goede olie is het
onderhoud, zooals ik Da jarenlange ervaring kan
getuigen, praktisch gelijk nul.
Voor kleinere motoren staat 1 M3. gas gelijk
met 1,4 kilowatt in den electromotor.
De Tafnir-motoren namen niet meer plaats
in dan een electromotor van dezelfde kracht,
zijn billijk in aanschaffing en uiterst eenvoudig
in de behandeling, zoodat zij den electromotor
dikwijls met succes kunneu vervangen.
Het zal dan ook nog bewezen moeten worden,
dat de behoefte aan specifiek electrische beweeg
kracht op het platteland zoo overwegend is, als
men ons wil doen gelooven. Men vergeet ook,
dat het gas voor verwarmiDgsdoeleiuden: koken,
strijken, kamerverwarming, in badkamers, voor
soldeeren, enz. onmisbaar is geworden.
Vooral wat de eerstgenoemde aanwendingen
betreft, neemt het verbruik overal enorm toe.
Door de groote voordeelen, die het gas voor
deze doeleinden aanbiedt. Muntgasmeters worden
bij duizenden geplaatst en brengen licht- en
kookgas zelfs onder het bereik van iederen
werkman.
Men kan dan ook gerust zeggen, dat kookgas
iu een moderne huishouding stellig noodiger
moet worden geacht dan electrische verlichting,
Een electrotrotechnicus van gezag, de heer
von Rathenau te Berlijn; noemt dit het onbestreden
gebied van het gas en terecht.
Neemt men in aanmerking dat 1 kilowatt
hoogstens kan voortbrengen 80 warmte-eenheden
en 1 M3. gas 5000 5500, terwijl de prijs
per eenheid voor gas meestal veel lager is, dan
kan ieder inzien, dat het gebruik van electriciteit
voor dat doel zuivere verkwisting is.
Vergelijkende proeven in de practijk hebben
bewezen, dat de warmte van het gas evengoed
wordt verbruikt.
In Duitschland wordt door Fraalein Wirth
en haar leerlingen het gebruik van gas voor
spijsbereiding met soC'ces verder gepopulariseerd.
Ook in ons land begint men met dergelijke gasde-
monstraties, waarbij de aanwezigen tevens in de
gelegenheid worden gesteld de spijzen te proeven.
Ik vermoed, dat men een op gas gebraden
hoentje beter zal waardeeren dan electrische
reclame-peperkoekjes.
Overal komen in den laststen tijd waterlei
dingen; beschikt men dus over gas dan kan
de meer gegoede aan de eisch der hygiëne
voldoen en zich een badgelegenheid maken.
Het probleem der gemakkelijke ontsteking
van gasbranders mag thans als opgelost worden
beschouwd.
De Pyrophor en zelfontstekers maken het
gebruik van lucifers onnoodig, de Multiplex-
ontstekers, de Seneta en andere systemen, maken
de ontsteking van het gas even gemakkelijk als
bij het electrisch licht.
De hygiënische bezwaren, tegen het gas inge
bracht, zijn volkomen onhoudbaar gebleken.
Integendeel, het gasinvertlicht komt in kleur het
zonlicht veel meer nabij dan de metaaldraad
lampen, terwijl oogziekten bij gebruik daarvan
ook in veel mindere mate voorkomen.
De Münchener schoolproeven, de onderzoe
kingen van Lewis en anderen, bewezen dat de
lacht in het vertrek zonder kunstmatige venti-
lati bij gasverlichting beter was dan bij electrisch
lichl, 't geen men toeschrijft aan de luchtwisseling
door de branders veroorzaakt.
Re laatst verschenen Pruisische statistiek toonde
aan dat, weliswaar door gas meer ongevallen
wa^en voorgekomen dan door electriciteit, dat
echter, in aanmerking genomen de minstens
8 'naai grootere verbreiding van gas, de cijfers
volstrekt geen bewijs geven omtrent minder
gevaar bij electriciteit, integendeel. De materieele
schade was bovendien bij de electriciteit 6 maal
gro.jter.
Om terug te komen tot de plannen in „De
Streek" indien de hoofdzaak is, de bewoners
in huis modem comfort te verschaffen, dan is
het zeker te betreuren, dat de autoriteiten niet
wal ernstiger de mogelijkheid eener ceDtrale
gas/erzorging hebben overwogen.
Met gas dient men de geheele bevolking, met
electriciteit meest alleen de meer gegoeden en
ook dezen kan het niet onverschillig zijn, of
zij hetzelfde licht voor veel minder geld kunnen
verkrijgen.
Het vraagstuk der kleine branders is thans
ook voor het gas volkomen opgelost, zoodat zelfs
de daglooner zich de goedkoope weelde van een
Invertfjrander van 30 a 50 liter verbruik kan
permitteer en.
Van de groote voordeelen, die het verwar-
m'rgsgas aanbiedt, blijft men bij electriciteit
Ht&okcïjv Het meerendep) der autoriteiten .in
„De Streek" zal de beteekenis van dit punt op
grond van eigen ervaring niet voldoende kunnen
beoordeelen.
De ervaring heeft iu Duitschland geleerd,
dat daar waar sinds jaren uitsluitend electriciteit
werd geleverd, de gasfabrieken direct na de
oprichting vele aansluitingen hadden, dikwijls
zelfs meer dan de Electrische Centrale.
Blijkt hieruit niet voldoende, dat gas veel
meer voorziet in de algemeene behoefte. Het
gas laat zich, evenals electriciteit, met geriuge
verliezen over groote afstanden voortleiden.
De laatste groote Centrale Gasverzorging (Gas
Ferndruckversorgnng) is opgericht door de Duit-
sche Continental Gasgesellschaft en voorziet
13 gemeenten met circa 180 000 inwoners.
Op het gebied van straatverlichting is het
persgasinvertlicht het modernste dat in de best-
verlichte metropolen Berlijn, London, enz. het
electrisch licht in vele straten heeft verdrongen.
Er worden lampen gemaakt tot 5000 kaarsen
lichtsterkte.
Het licht is rustiger, mooier en goedkooper
dan dat der beste electrische lampen.
De gaslantaarns kunnen tegenwoordig, evenals
electrische, vanuit een centraal punt worden
ontstoken.
Duitschland is voor ons, zoowel op het gebied
van gas als der electriciteit, een leerschool.
Daarom zonde het zeker nuttig zijn, eens een
omlerzoek in te stellen omtrent de zg. Ueher
land Centrale», zooals die waarschijnlijk thans
in d,e „De Streek" zal worden opgericht.
Een brochure van Erasmus Volrath Barden,
getiteld /yElectricitatsfieber auf der Lande" geeft
daaromtrent gegevens, die tot groote voorzichtig
heid manen.
Ai zijn er Ueberlaud Centralen, die, werkende
onder zeer gunstige conditiën, wel rendeeren,
zoo heeft in vele gevallen de oprichting aan
leiding gegeven tot groote financiëele teleur
stellingen.
Merkwaardig is, dat de directie der grootste
Duitsche Ueberlaudcentrale, in de Kölnische
Zeitung van 17 Augustus 1910 pleit voor Cen
trale Gasversorgung. Zelfs in Zwitserland, waar
men beschikt over groote waterkrachten en dus
over goedkoope electriciteit, gaat men gasfa
brieken boawen.
Het is niet mijne bedoeliug de electriciteit
te bestrijden, zoo min als iemand dit zal willen
doen, doch alleen om den ernstigen raad te
geven, daar, waar men voor de keuze staat gas
of electriciteit, alle persoonlijke vooringenomen
heid uit te schakelen en niet altijd het oor slechts
naar één zijde te richten.
Voor het tegenwoordige standpunt der techniek
staat in normale gevallen de gasindustrie beslist
krachtiger dan de electrischelevert een mooi
en goedkoop licht, groote gemakken in de huis
houding en werkplaatsen, last not least, goede
financiëele resultaten.
Dat er veieD zijn, die dit inzien, bewijzen de
tal van gasfabrieken, die in den laatsten tijd in
ons land worden gebouwd, terwijl meerdere
gemeenten gas uit naburige steden betrokken.
Ik eindig met de hoop uit te spreken, dat
spoedig een heilserum zal worden gevonden
in den vorm van een practische, eerlijke propa
ganda, die op voor ieder zichtbare wijze te
groote voordeelen van het gas als energie-
draagster zal aantoonen en het bewijs zal leveren,
dat de gasindustrie ook op het gebied van ge
mak en élégauce geheel met den tijd meegaat.
De aanstaande gastentoonstelling te Amsterdam
zal daaraan zeker bevorderlijk zijn.
BINNENLAND.
DE TWEEDE KAMER
vordert zoo langzaam met de Staatsbegrooting,
dat het bijna zeker is, dat zij voor Kerstmis
niet klaar komt, wat misschien nog nooit ge
beurd is. Men kan zoo aan den voorzitter merken,
dat hij voortdurend op heete kolen zit, maar
al zijn woorden en daden om de heeren tot
spoed te nopen, hebben geen uitwerking.
De Kamer heeft nu de hoofdstukken Water
staat en Biun. Zaken eindelijk afgedaan en
aangenomen en is nu aan Landbouw en Financiën
^bezig, telkens het een voor het ander afbrekende.
Er is ontzettend veel, tot vervelens toe, ge
sproken over de Leidsche outgroeningsschandalen.
Die moeten door hun gemeenheid wel indrak
gftipnsikt hshhpn, p? -zooveel tongea over
loskomen die ongezouten de waarheid zeggen.
Natuurlijk hebben alle sprekers over dit
onderwerp de handelingen der studenten sterk
afgekeurd, niemand heeft ze vergoeilijkt, maar
over de middelen om betere toestanden te schep
pen, waren de gevoelens tamelijk verdeeld. Er
gingen stemmen op, om het groenloopen geheel te
verbieden, maar anderen vonden dit onnoodig
ot waren er beslist tegen. De heer Tydeman
zei, dat student wezen en groenloopen onaf
scheidelijk waren. De heer Lohman besprak de
zaak heel vreemd, op een manier, die de heer
Loeff aldus karakteriseerde: De heer Lohman
wil de individueele aansprakelijkheid doen ver
vallen omdat er een algemeen euvel bestaat" wat
zooveel beteekent als dit Stel dat iemand
onder een dievenbende vervallen is en later
duchtig met hen meesteelt, dan zou de rechter
zeker mogen zeggen Och, de jongen kan het
niet helpenhij is immers in zoo'n bedorven
milieu opgegroeid
Wie zal zoo'n redeneering aanvaarden P Dat
deed ook de heer Lohman en hij zei, dat hij
zich niet juist uitgedrukt of zich vergist had.
Is het vreemd, dat er gelaehen werd F De mi
nister zei, dat hij er niets aan doen konde
rechter heeft de zaak in hauden en de uitslag
van het onderzoek moet afgewacht worden.
Het is teekeuend dat de Kamerleden zoo druk
opgekomen ziju voor salarisver betering van zoo-,
veel cathegorieën van ambtenaren, kantoor
klerken bij de post, allerlei ouderwijzers en
leeraren, belastingkommiezen, enz. 't Is te vreezen
dat de meeste hunner nog lang geduld moeten
hebben, eer ze geholpen worden, maar de minste
kans op verhoor hebben zeker de onderwijzers.
Die hebben het ongeluk dat hun leger zoo groot
is, en de Minister zei dan ook, dat er met de
vervulling hunner wenschen een 18 millioen gld.
gemoeid is. Een hsele som inderdaad maar als
ze dan vooreerst maar een vierde van hun
wenschen kregen
De Zeeuwsche afgevaardigden Vorsterman van
Oyen, Fruitier en Blum weerden zich dapper
voor hun districtde eerste voor een hoog.
burg. school in Zeeuwsch-VlaandereD, de tweede
voor de dijken in Zuid-Beveland en de door de
ramp van 30 Sept. benadeelde mosselkweekers,
de derde voor den afgebranden toren van
Vlissingen.
Uit de antwoorden der betrokken ministers
mag men afleiden, dat die heeren niet tever
geefs gesproken hebben.
De heer Ketelaar critiseerde den minister o.a.
over den tragen gang van de onderwijsverbete
ring. Wacht maarkreeg hij ten antwoord, als
ik in 1913- maar kan blijven zitten, zal je
andere dingen zien. En nu zijn er reeds vier
ontwerpen in voorbereiding.
Dr. Kuijper klaagde over de toenemende
tuchteloosheid der jeugd, waarom er reeds ge
poogd wordt een tuchtunie op te richten. Het
beste middel daartegen was bijzonder onderwijs,
