BERICHT.
Opgaven van
Nieuwjaarswenschen,
""jkdvertentiên, enz., voor
et volgend nummer, dat
op Nieuwjaarsmorgen
rerscliijtii, worden in
gewacht uiterlijk lot
londerdagnamiddag 30
December.
No. 1230.
Vrijdag 25 December 1908.
Zes en twintigste jaargang.
EN
Eerste Blad.
Vrede op aarde.
El
Publicatie».
„H 0 L L A N D."
EEN MILL10EN GULDEN.
Iets over het oude kerkwezen van
Tholen en de overige gemeenten
van het eiland.
ïei
IERSE
THOOLSCHE
Dit blad verschijnt eiken Zaterdag.
Prijs per kwartaal f 0,65 met Geïllustreerd Zondagsblad f 1.025, franco
nost fl 10. Voor het buitenland 90 cents.
P?_—.1- slukken enz. worden alterli|k op DONDERDAGAVOND Ingewacht aan
t. T holen ol »66r DONPERPAGHIDDAG bij onzen medewerker te lorseko.
UITGEVERAdvertentiën van 1 tot 4 regels 40 c-utsiedere regel meer
in n rt m cents; groote letters naar plaatsruimte.
J. ffl. G. PUT, Elke advertentie, 3 maal ter plaatsing opgegeven, wordt slechts
T holen. 2 maal in rekening gebracht. Bij abonnement aanmerkelijke prijsvermindering.
Het is een eigenaardige tijd van Kerstmis
tot Nieuwjaar. In deze dagen keeren velen terug
naar de familiewouiug, waarvan de eischen van
beroepsplicht of studie hen verwijderd hadden
gehouden, leder beijvert zich, oin, indien't mo
gelijk is, naar de plaats van gemeenschappelijken
oorsprong weer te keeren en die
schoon, want zij
i en vriendschap
NATIONALE MILITIE.
Burgemeester en Wethouders der gemeente Tliolen
maken bekend
le. dat het register van inschrijving voor de lichting
van de Nationale Militie van 1910 van de personen
die in 1890 zijn geboren, zal gereed liggen op de
gemeente-secretarie alle werkdagen, van den lsten
tdt-en met den 3Isten Januari 1909, van des voor
middags 91 uur;
i. vestigen de aandacht van belanghebbenden
op de volgende bepalingen van bovengenoemde wet
Art. 13. Voor de militie jvordt ingeschreven
le. Ieder minderjarig mannelijk Nederlander die
binnen het Rijk, in het Duilsche Rijk ot in het
Koninkrijk België verblyf hondt
2e. ieder minderjarig mannelijk Nederlander,
wiens vader, moeder of voogd binnen het Rijk, in
bet Duitsche Rijk ol in het Koninkrijk België woon
plaats heefi
3e. ieder meerderjarig mannelijk Nederlander,
die binnen het Rijk in het Duitsche Rijk ol in het
Koninkrijk België woonplaats heelt
4e. ieder, mannelijk ingezetene niet-Nederlander,
hij op den 1 sten Januari van het jaar het 19e
levensjaar was ingetreden.
Art. 16. Hij, die volgens art 13 behoort te
worden ingeschreven, is verplicht zich daartoe bij
gemeeester en Wethouders der gemeente, waar
rolgens art. 14 de inschrijving moet geschieden, aan
te geven, tusschen den lsten en den 3lsten Januari
van het jaar, volgende op dat, waarin hg het 18de
levensjaar volbracht.
Tholen, den 24den December, 1908.
Burgemeester on Wethouders voornoemd,
De Burgemeester,
M. G. VAN STAPELE.
Bz Secretaris,
H. J. LABAN.
hereeniging zijn heerlijk
doen steeds vrede,
herleven.
Kan men over 't algemeen zeggen, dat bet
leven van den mensob samengeweven is uit
verwachtingen, nooit misschien doet zich die
overtuiging krachtiger gevoelen, dan in deze
dagen, want wie kan aan de toekomst denken
zonder verwachtingen, zonder weuschen die bij
gaarne vervuld zag
Hooger is de beteekenis van het feest, sedert
bet gekozen werd om de herinnering, levendig
te houden aan de komst van Hem, die van de
edelste eigenschappen der menschelijke natuur
de drager bij uitnemendheid was en ze heiligde
door ze in de nauwst mogelijke betrekking te
brengen tof'haar oorsprong en haar ideaal
den Vader. Het Kerstfeest krijgt door die ge
dachtenisviering een bisoudere, een verheven
wijding; zij doet ons dieper gevoelen, wat het
„Vrede op aarde" beteekent onalhankelijk van
onze persoonlijke opvatting, aangaande het his
torisch feit. Maar, hoe de meeningen ook ver
schillen mogen, laten wij ze niet ifiisbruiken
tot een oorzaak van scheiding op een feest, dat
ons vrede en vereeniging predikt.
Helaas, de geschiedenis leert ons, dat onder
steeds uienwe beginselen en namen, de oude
strijd wordt voortgezel, en velen wanhopen aan
de verwezenlijking van het Kerstlied. Maar, wie
de maatschappelijke toestanden nagaat, zal toch
moeten erkennen, dat het „Vrede op aarde
in steeds ruimer kringen wordt gehoord en be
grepen. Och, wat schaadt de strijd over letter
'en geloofsbegrippen, als de geest van den gods
dienst maar wortelt in de harten der meuschen,
en huisgezin en maatschappij als één bezielende
macht doordringt.
Van het Kerstfeest moet steeds een licht uit
gaan want er is altijd licht Er ziju steeds
mensehen en gelukkig zijn er vele, die, al mogen
zij door misschien te veel vertrouwen, teleur
stelling ondervinden, en menige verwachting in
rook zien opgaan, toch altijd weer nieuwe
aankweeken, en dat niet alleen voor ziohzelvé,
maar ook voor anderen. Zij zullen moedig en met
blijdschap op hun levensweg voortwandelen,
tevredenheid aankweeken, over kleinigheden heen
stappen en, wat zij ook oudervinden, steeds in
alles het goede trachten op te sporen.
„Vrede op aarde", dat is in de eerste plaats,
vrede in ons huisgezin, vrede onderling. Als
geworpen; de zaden moeten gestrooid worden
in de harten der kinderen, opdat ze ontkiemen
en groeien in de harten der meuschen.
Kerstmis-klokken luiden blij
Kerstmislichteu zien we blinken
Kerstmisgroeten hooren wij
Overal met vreugd weerklinken.
Liefde en vreê vervullen 't hart.
Alle grieven thans vergeten
Boven alles ruischt een zacht
„Vrede op aarde ons allen tegen.
LEVENSVERZEKERING-MAATSCHAPPIJ
Hoofdkantoor te Amsterdam, Keizersgracht 292
Maatschappelijk Kapitaal
Door de verzekering eener dadelijk ingaande
lijfrente maakt men op 50-jarigen leeftijd 7,5%.,
op 55-jarigen leeftijd 8,5 op 65-jarigen
leeftijd 11,3 en op 70 jarigen leeftijd 13,5%
rente van ziju gestort kapitaal.
Inlichtingen en tarieven verkrijgbaar aan het
Hoofdkantoor en bij FI.H. Agenten de H.H.
C. M. VAN HUSSEL, te Tholen j P. M.
v. d. EN DE, te Oud-V ossemeerJ. GELDER-
BLOM te PoortvlietJ. W. RENSEN en
notaris H. J. VAN NOUHUY8 te Zierikzee
M?. LI. OELE te Goes.
VIII.
't Is opmerkelijk, dat reeds in de Domein
rekening van 1318 te St. Maartensdijk van 125
Gemeten land, den Abt van Middelburg aan
komende, gesproken wordt. Ongetwijfeld was
dat dezelfde eigendom, die laier gebleken is
groot te zijn 125 Gemeten 46 Roeden, en die,
ooi ons onbekende redenen eindelijk is overge
dragen aan den Proost van Soetendale.
Overigens beschikte het Kapittel, de kerk,
de Diaconie en de Weesinricbting ook hier
over vele vaste renten en inkomsten, waarvan
die op de beide korenmolens drukkende, de
voornaamste waren. Zoowel de pachter van den
stadsmolen op de aansluiting van den scbeidings-
dijk tusschen .de polders Molen en Slabbecoorne,
als die van den landmolen in den Noord, was
gebonden jaarlijks 17 zakken „armkoren" op
te brengen, als hebbende de adellijke Heeren van
St. Maartensdijk daarmede hunne panden allus
bezwaard.
Onder de merkwaardige renten van de kerk
van St. Maartensdijk heeft men ook te rekenen,
die gevestigd voor bet dagelijks doen branden
van de kaarsen en do lamp op on voor de graf
stede van Heer Flor is van Borssele en diens
straks de kinderen de wereld ingaan, moeten
zij uit den huiselijke» kring kracht en moed, J vrouw Oede vaii Bergendie van Evert van
geloof eu hoop medenemeu. Stormen mogen dan
De Burgemeester der gemeente Tliolen vestigt de
aandacht ec op, dat het schieten met pijl en boog
op do openbare straat door de jeogd de publieke
veiligheid in gevaar brengt en dat derhalve Jeitan
worden gepleegd welke strafbaar zijn.
Onder verwgzing naar artikel 424 van bet Wetboek
van Strafrecht roept hij bij deze den steun in var-
de ingezetenen, vooral van ouders van kinderen by
het nemen der maatregelen tegen de uitoefening van
het gevaarlijke spel.
Tholen, 24 Dec. 1908.
Be Burgemeester voornoemd,
M. G. VAN STAPELE.
Eek
POSTERIJEN.
De Directeur van het Post- en Telegraaf
kantoor te Tholen brengt ter kennis dat den
2en Kerstdag het kantoor open zal zijn van
8Y29V2 voorm* en vaQ *°t uur nam*
(Green wich).
De posten loopen als op werkdagen, maar er
wordt slechts eenmaal besteld.
woeden, de strijd om 't leven bang worden, don
kere en sombere dagen aanbreken zij zullen
zich herinneren, die kinderen, hoe vader en
moeder in hun tehuis de kracht om te leven
telkens vernieuwden, en hoe zij door die kracht
jong eu opgewekt bleven.
Dit mag waarlijk wel eens herinnerd worden
aan de kinderen van onzen tijd, zoo rijk aan
levensoverspanning, levensverveling, levensver
achting en levensmoeheid.
Goede voornemens, 't scheppen van nieuwe,
verjonging van oude idealen. Wat leent er zich
beter toe dan het Kerstfeest Laten we trachten
den vrede die in ons woont, te behouden, zij zal
ons kracht geven, bij veel wat ontmoedigt om
ons heen.
Laten we bij 't luiden der Kerstklokken eens
even onze gedachte bepalen bij al de droefheid
en ellende, die we van nabij kennen, ook al
ondervinden wij ze persoonlijk niet j dan zal
voorzeker ons hart zachter gestemd worden en
zullen we bereid zijn meer hulp te verleenëh,
waar dit noodig is en onze naaste meer lief te
hebben. Liefde en vrede, zij komen niet van
buiteD, zij worden niet als een sluier over ons
diens vrouw Margrieta Jans van Bergen
voor twee Missen „ter weecke voor 't beylich
niijsaulUaer"die van Adriaan van Steeland
ten behoeve van den //Schoolmeester en den
Sanghmeester" voor het zingen bij het Lof van
Onze Lieve Vrouwe met de „Choralen" en de
schoolkindi ren.Maar vooral ook trekt onze aandacht
eene geldelijke bespreking van Heer Philips
Cappoen, „om alle noene ten 12 uren de
clocke te cleppen, ter eere van de Passie ons
Heeren eeuwigh duerende", en de rente drukkende
op den Noordpolder en geschonken door den
Deken Jacob Foxen ten bedrage van 7 4 Q
8 gr. Vis. (2) De geestelijke had het „jus colla-
tionis" daarvan opgedragen aan den Magistraat
van St. Maartensdijk, die, tusschen tij'Is gansche-
lijk van inzicht veranderd, het bedrag daarvan
heeft verstrekt eerst aan Adriaan Sgmons, daarna
aan Petrus Doornickten behoeve van de studie
zijner zonen Anllionie en Jacob gedurende twaalf
jaar en eindelijk aan Esdras Vlasman predikant
van Yerseke, insgelijks voor de opleiding vau
diens beide zonen. Na 1665 greep geenerlei
uitkeering daarvan meer plaats.
Aan deze schenkingen werden in later dagen
geen groote bedragen meer toegevoegd. Toch vindt
men nog eene gift van belang onder de Hervor
ming vermeld, namelijk die van den Drosaard mr.
Cornelis Liensoverleden in 1636, die met zijne
echtgeDoote Eleonora Whala'mbij testementaire
dispositie aan de kerk heeft gelegateerd eene
jaarlijksche erfelijke rente van honderd Carolns
Guldens.
't Is niet met juistheid te zeggen, wanneer
de geestelijkheid deze gemeente heeft verlaten.
Werd in 1576 nog zeker bedrag aan den Pastoor
afgedragen voor het aanschaffen van „Misbrooblh",
en hadden alstoeu zoowel op St. Bartholomeus-
dag, als op St. Thomasavond ook de jaargetijden",
voor Vrouw Oede van Bergen en haar gemaal
Floris van Borssele nog plaats gehad, in het
jaar daarop volgende, in 1577, schijnen de voor een
en ander bestemde gelden, waaronder ook die
voor „het eeuwigh duerende jaergetijde" Van
Philips van Boiirgondie niet meer te zijn uitge
reikt eu predikten de Minderbroeders van Bergen
op Zoom op goeden Vrijdag voor het laatst de
Passie. Kort daarna werd de kerk voor de tweede
maal geplunderdvoor het eerst had dit plaats
gehad iu 1571.
St. Maarteusdijk had in 1585 naar het schijnt
nog geen vasteu predikant. Eu toch heeft de
Hervorming zich ook hier vroeg gevestigd. Reeds
uit bescheiden van 5 December 1565 verneemt
men, dat de SchepeDeubank geroepen was uit
spraak te doen in zake den eisch van den Baljuw
Jkhr. Hendrik van Baexentegen MayeCooman,
Jobs weduwe, omdat deze vrouw nevens haar
„backoven" een buur of schuur getimmerd en
verhuurd had „ten behoeve van de uyieuwe
Predicatie". De schuur was gebouwd zonder
„coosent vau den Heer" op grond van de
„stadsvest". De vrouw werd gedwongen of het
bakkersbedrijf te staken, óf de huurders van de
schuur het prediken daarin te verbieden.
Nog vóór het vonnis was uitgesproken hadden
echter Dignus JanssenLieven Crynsen, en
Maerlen Ingeisen voor de schepenenbank ver
klaard Maye CoomanJobs weduwe te zullen
vrijwaren van alle ko ten, als gevolg van dit
proces. Deze lieden, ongetwijfeld voorstandera van
de „uyeuwe Predicatie", wareu nogal mannen vaa
invloed. Dignus Janssen was in 1565 eu Lieven
Crynsen iu 1566 Schepen van St. Maartensdijk.
Eerstgenoemde komt ook voor als St. Jansmeester
en H. Geestmeester, en tegelijk met Hendrik
Boogaartook als St. Maartensmeester of mede
opziener, vader of beheerder van het Godshuis
vau St. Maarten of zoogenaamde Kapoenhof.
Wat verder de prediking betreft, het schijnt
dat door Bartholomeus van den Iloucke eenigen
tijd de kerkdienst is waargenomen, doch deze
heeft, en naar het voorkomt, op minder eervolle
wijze, de gemeente moeten verlaten. Gerardi
Pavlide predikant van Scherpenisse, was, zooals
wij reeds opmerkten, ook belast met „de-herder-
iijeke sorgh" van deze gemeente.
Wel had de Classis vau Tholen reeds pogingen
aangewend, om tot het beroepen van een „eygen
leeraar" over te gaan, doch hieraan gaf men
eerst in 1586 gevolg. Het gelakte de gemeente
haar uitgebracht beroep aangenomen te zien.
Johannes de Prineeblijkens overgelegde attes
tatie komende van Brussel, was de eerste predi
kant, die zich in de gemeente vestigde -en
daarin werkzaaui bleef lot in 1591
De kerk van Haastreo'uf af St. Maartensdijk
maakte weleer deel uit van hél Dekenaat vau
Zuicl-Bevelaud zij was gewijd aan St. Maarten,
den Bisschop van Tours en ook deze omstan
digheid droeg er zonder t wij Li. toe bij tot do
verandering van de benaming der Eu
had men aan deze zijde van den stroom aL te
doen met den St. Maartensdijk, aan den overkant
vau het water, langs Westkerke, trof men den
ouden St. Adriaansdijk aan.
Ook deze kerk bezweek door den storm, die
over haar was losgebroken. Reels in 1571, na
de eerste beelden breking, bracht men hare
sieraden in veiligheid. Men borg die in een
daarvoor opzettelijk vervaardigde kist, die met
De Molen in den Noordpolder is 1 September 1717
omgewaaid. Hij werd niet meer lierbonwd.
(a) Philips Cappoen was vermoedelijk de geestelijke van
het Godshuis van St. Maarten, dat Daar hem als het Kapoenhol
stond bekend.
