ram, pijji aai li iclapi ra nswt luilon, hl
e No. 1229.
Zaterdag 19 December 1908.
Zes en twintigste jaargang.
EN
Eerste Blad.
Vieuw jaarswenschen.
J.
H. C. POT,
Zij, die zich van heden af op
blad abonneeren, ontvangen de tot
anuari nog te verschijnen nummers
ATIS.
Het volgend nummer zal verschijnen
DONDERDAGAVOND 24 DECEMBER.
Publicatie n.
dt
Iets over het oude kerkwezen van
Tholen en de overige gemeenten
van het eiland.
BliNMEJfLAiND.
Van onze berichtgevers.
IERSEKSCHE
THOOLSCHE COURANT,
Dit blad verschijnt eiken Zaterdag.
Prijs per kwartaal f 0,65met Geïllustreerd Zondagsblad f 1.025, franco
post f 1,10. Voor het buitenland 90 cents.
Ingezonden stukken, enz. worden uiterlijk op DONDERDAGAVOND ingewacht aan
het bureau te T h o I e n ot v66r DONDERDAGMIDDAG bij onzen medewerker te lerseke.
UITGEVEB
Thoih,
Advertentiënvan 1 tot 4 regels 40 c-'utsiedere regel meer
10 cents; groote letters naar plaatsruimte.
Elke advertentie, 3 maal ter plaatsing opgegeven, wordt slechta
2 maal in rekening gebracht. Bij abonnement aanmerkelijke prijsvermindering
Even als andere jaren, wordt ook ditmaal
der in dit blad gelegenheid aangeboden oui door
idel van eene advertentie a 10 cent per regel
deü Nieuwjaarsdag aan familie, vrienden,
enden eu begunstigers het compliment van
dag te brengen.
Voor hen die de gewoonte hebben tegen of
den eersten dag des jaars kaartjes per post
zenden, heeft eene Nieuwjaarsadverteutie
rle. dat niemand wordt vergeten en 2e.
zijn naam werkelijk op den len Januari
Ier de aandacht komt, terwijl kaartjes per
hoe deze zich ook inspant, toch meermalen
ït op den 5n of 6n Januari worden besteld.
Nieuwjaarsadvertentiën worden opgenomen in
nummer dat Donderdagavond 31 December
ichijnt en op Nieuwjaarsmorgen zoowel in
olen als elders bezorgd wordt.
NATIONALE MILITIE.
nrgemeester en Wethouders der gemeente Tholen
;ea bekend
dat het register van inschrijving voor de lichting
de Nationale Militie van 1910 van de personen
in 1890 zgn geboren, zal gereed liggen op de
sente-secretarie alle werkdagen, van den lsten
en met den 3 lsten Januari 1909» van des voor-
dags 91 uur;
e. vestigen de aandacht van belanghebbenden
de volgende bepalingen van bovengenoemde wet
rt. 13. Voor de militie wordt ingeschreven
e. ieder minderjarig mannelijk Nederlander, die
nen het Rijk, in het Daitsche Rijk of in het
linkr^k België verblijf houdt
e. ieder minderjarig mannelijk Nederlander,
as vader, moeder of voogd binnen het Ryk, in
Düitsche Ryk of in het Koninkrijk België woon-
its heeft
e. ieder meerderjarig mannelijk Nederlander,
binnen het Rijk, in het Duitsche Rijk of in het
lingrijk België woonplaats heeft
e. ieder mannelijk ingezetene niet-Nederlander,
hij op den laten Januari van liet jaar het 19e
tsjaar was ingetreden.
rt. 16.. Hy, die volgens art. 13 behoort te
den ingttschreven, is verplicht zich daartoe by
(emeester en Wethouders der gemeente, waar
ens art. 14 dé inschrijving moet geschieden, aan
;even, tusschen den lsten en den 3lsten Januari
het jaar, volgende op dat, waarin hij het 18de
D8jaar volbracht.
holen, den 19den December, 1908.
lurgemeeüter en Wethouders voornoemd,
De Burgemeester,
M. G. VAN STAPELE.
De 1. Secretaris,
F. NAEREBOUT.
Ier*
irJurgemeester der Gemeente THOLEN maakt
>rH, dat eene
e OPENBARE VERGADERING
gemeenteraad is belegd tegen Maandag den
Qe oer 1908, des namiddags ten 2 ure.
p'en van behandeling:
bekomen stukken.
'ordening betreffende de plaatsing van een
15 -keeken bedoeld bij art. 18 der Woningwet.
rERGppletoire kohieren Hoofdelijken Omslag en
Tg Jonden belasting dienstjaar 1908.
Ne Pijziging begrooting dienstjaar 1908.
töRïj, den 18 December 1908.
DIP,
De Burgemeester voornoemd
M. G. VAN STAPELE.
VII.
Maar hoeveel ook in den aanvang der XVlIe
eeuw door de Diaconie tot ondersteuning van
de armen ook werd verricht, toch schijnt de
nood onder de minder gegoede bevolking nog
groot te zijn geweest. En geen wonder. Men
had met allerlei bezwarende omstandigheden te
kampen. Tal van vluchtelingen, inzonderheid
uit Vlaanderen, overstelpten de stad. Deze, van
alles ontdaan, trof men niet zelden stervende
op mestfaalten aan. Voornamelijk ook had men
last vau de vreemde bedelaars, tot wering van
welke de armmeesters in overleg traden met
den Magistraat. Men kondigde af, dat dergelijke
armen, die uitsluitend „van het bedelen leefden",
de stad moesten verlaten, en dat voortaan
niemand langs „der goeden luyden deure" mocht
gaan, dan op „wiens mouw" het teeken van
de stad, zijnde de letter T, van geel laken,
bevestigd was. Doch wij moeten hiermede
eindigen tot voorkoming van al te groote uit
breiding. Dit echter zij nog opgemerkt, dat,
alvorens wij van Tholens bezittingen en Arm
wezen afstappen, het Kapittel ook nog over de
17 Gemeten 30 Roeden eigeudom heeft te be
schikken gehad in den Heer-Boudewijnspolder.
Ook de Diaconie bezat daarin 6 Gemeten 219
Roeden, met aanspraak op de helft van 14
Gemeten van de kinderen van Neeltje Cornelwe-
Fockersin het onderhond van welke kinderen
sedert lang door den Armen was voorzien. Dan,
deze eigendom bracht niets meer op. De vrucht
bare polder lag tot beveiliging van Tholen sinds
1583 met de zee gemeen, en toen in later dagen
de bevloeide landen werden beverscht, schijnt
dat bezit niet meer tot de wettige eigenaars te
zijn teruggekeerd.
Wat de middelen betreft, zooals te Tholen,
zoo was het ook elders. Ook in de andere ge
meenten beschikte de kerk, zoowel als de
geestelijkheid over waarlijk uitgebreiden eigen
dom. Men vinde het daarom niet ongepast, als
wij ons geregeld geschiedverhaal nog eene poos
langer laten rusten, om te zien, hoe het ook
daar in opzicht tot de kerkelijke bezittingen is
gesteld geweest.
In St. Maartensdijk, waar, evenals te Tholen,
eer» Kapittel van Kanuuuiken bestond, was het
grondbezit inzonderheid aanzienlijk. Daar stond
in de XVlIe eeuw, toeu reeds menig perceel
daarvan was te gelde gemaakt, of in erfpacht
uitgegeven, ten name van dat geestelijke lichaam
nog bekend in den polder Oudeland 71 Gemeten
32 Roeden; in den polder Middelland 29 Ge
meten 251 Roeden; in den Noord 52 Gemeten
132 Roedenin het Uiterste-Nienwland 80
Gemeten 78 Roeden, waarvan zelfs 27 Gemeten
vroon in Oud-K^mpeushofstede 8 Gemeten 2
Roedenin Scherpenisse 22 Gemeten 241
Roeden in Westkerke 41 Gemeten 68 Roeden
in Poortvliet 58 Gemeten 204 Roeden, en in
het Rooland 1 Gemet 75 Roeden of gezamen
lijk nagenoeg 365 */2 Gemet.
Behalve deze vaste eigendommen had^ dat
lichaam nog zijn Kapittelhuis, dat later tot ver
blijf van den predikant werd bestemdde
Tienden in Wolfert-Piersenhoek, in den Veerhoek,
in den hoek voor St. Maarten en in den
Parocnie-Papenhoek, met de Vlastiende in al
de hoeken of belendingen van de gemeente.
Eu hoe aanzienlijk deze opsomming van
goederen nu ook zij, toch bevat zij nog geens
zins alles, waarover men hier eertijds te be
schikken had, want ook deze kerk had hare
vicariën, die insgelijks met uitgebreide eigen
dommen zijn beschonken geweest. Van het
St. Jans-Altaar was nog bekend 24 Gemeten
39 Roeden van de vicarie van St. Laurens
20 Gemeten 242 Roedenvan St. Anthonis
vicarie 39 Gemeten 98 Roeden en van St.
Jacobs vicarie 29 Gemeten 233V2 Roede. Ten
name van het St. Catharina Altaar vindt men
nog vermeld 39 Gemeten 170 Roedenvan
St. Geertruida's kapellery 43 Gemeten 65
Roeden en van die van St. Barbara 26 Gemeten
96 Roeden, of samen aan vioarie-goederen 223
Gemeten 49*/2 Roede. Van de „choralen" stond
nog ingeschreven 42 Gemeten 53 Roeden en
boven dat alles was er nog 165 Gemeten
87 Roeden eigendom van den Abt van Middel-
burg 5 Gemeten 1 Roede van diens „kelre-
waerder" en 125 Gemeten 46 Roeden van den
Proost van Soetendaleterwijl de eigenlijke
kerkelijke eigendommen iu 1571 reeds 136
Gemeten 89 Roeden bedroegen.
De inkomsten van den eigendom van St.
Geertruida's kapel vloeiden niet in de kas van
het Geestelijke kantoor. Men had ook het
vruchtgebruik daarvan gelaten aan den Ambachts
heer, en deze had de inkomsten daarvan be
schikbaar gesteld voor Pieter Mattenburgh en
later voor den zoon van diens zuster Stoffel
Tristam tot voltooiing zijner studiën. Deze
ovetleed echter nog vóór zijne promotie, waarna
Zijne Hoogheid, de Prins van Oranje, die als
ambachtsheer waarschijnlijk het recht van collatie
van dit Altaar bezat, de inkomsten eindelijk
bestemde voor Frederik Backerzoon van
Angenita Boel mans, gewezen min van de jonge
Prmces Henriëlte
Aan de kerk van St. Maartensdijk werd
blijkens deze opgaven alzoo niet minder dan
630 Gemeten 249y2 Roede eigendom onttrokken.
Nepmt men bovendien in aanmerking, dat reeds
velp perceelen waren verkocht eu er zelfs onder
de yeruaelde gemetsgétallen eukele waren, van
we'nog wei de pacht werd outvangen, doch
die ook reeds in andere handen waren overge-
g*an> en de kerk, wel eens voorgesteld als
vijandig van elk onderwijs, nog eeDè aanzienlijke
hoeveelheid scholasterij-goederen bezeten heeft,
dan kan men veilig de hier geconfisqueerde
bezittingen stellen op 700 Gemeten. En voegt
men eindelijk hieraan toe de 136 Gemeten 89
Roeden „kerkelauden", dan zien wij, dat zonder
de scholasterij-goederen, door de gemeente voor
de omschreven oogmerken hier ruim 800 Ge
meten is bijeengebracht.
Verlangt men nog nader te weten, wat de
Overheid in het geheel uit deze kerkgemeente
tot zich getrokken heeft, dan voege men bij
de 700 Gemeten, hier bovengenoemd, de eigen
dom van den Abt van Middelburg, die van zijn
kelderbewaarder en eindelijk ook die van den
Proost van Soetendale, in welk geval men na
genoeg 1000 Gemeten verkrijgt.
Slechts is ook hier aan de kerk gelaten, wat
uitsluitend voor haar en haar armwezen is be
stemd geweest; met al het overige is gehandeld
als met het goed der andere kerken het is
eindelijk te gelde gemaakt, zoo het heet, in
't belang van het algemeen.
Wordt vervolgd).
O In 1565 bezat dit Altaar nog 44 Gcm. 257 Roeden.
Een groot gedeelte in Ravensoord was verlaten.
De Minister van Mariue brengt ter kennis
van belanghebbenden, dat, ingevolge de wet van
5 December 1908 (Stbld no. 243), houdende
nadere aanvulling en wijziging der Militiewet
1908, een nieuwe regeling is vastgesteld be
treffende de opkomst voor eersle-oefening van
de zeemilitie der lichting 1909.
Overeenkomstig deze regeling zal een
aantal van hen, die bij de aflevering der inlij
ving in Maart a. s. worden uitgekozeu voor de
zeemilitie, terstond na inlijving met verlof
worden gezonden tot een van de eerste dagen
van Augustus 1909, om eerst dan hunne eerste
oefening aan te vangen.
De oefeningstijd van de aldns iu twee groepen
te verdeelen zeemiliciens zal voor iedere groep
van gelijken duur zijn.
Bij de ter plaatse van inlijving te nemen
beslissing inzake opkomst iu Maart of in
Augustus, zal zooveel mogelijk met het verlangen
van de lotelingen worden rekening gehouden.
Evenwel zullen lotelingen, aan wier verlangen
geen gevolg mocht kunnen worden gegeven,
geen vrijheid hebben zich deswege aan inlijving
bij de zeemilitie te onttrekken.
Deze regeling geldt alleen voor de lichting
1909 voor volgende lichtingen zal een andere,
later bekend te maken, regeling worden toege-
De Tweede Kamer.
zal zich toch nog, als gewoonlijk, moeten haasten,
om vóór Kerstmis klaar te komen. Zij is thans
aan hoofdstuk Waterstaat toegekomen.
De laatste hoofdstukken, Oorlog daarbij ge
rekend, leverden weinig belangwekkends op, en
vonden dan ook weinig belangstelling van het
publiek en van de Kamer. Gelukkig voor
de heeren dat er een koffiekamer is.
De minister Sabron werd tamelijk hard ge
vallen over zijn gedrag tegenover den luitenant
kolonel Romer, die onlangs geen bevordering
waardig gekeurd werd, zouder dat de belang
hebbende gehoord was.
Z.E. scheen zich die afkeuring nogal aan te
trekken met een van tranen stokkende stem
sprak hijMen heeft niet het recht mij te
verwijten, dat ik niet weet, wat een officier
toekomt.
Van zijn toekomstplannen sprak hij niet.
Misschien hield hij zich aan het gezegde van
TorbeckeWacht op mijn daden.
De sociaal-demokraten trachtten er de schaar
weer in te zetten zij stelden een motie voor,
om een bedrag van f 151,630 te schrappen,
uoodig voor de derde herhalingsoefening vau
de lichting 1902, tevergeefs.
Hoe toch in alles de politiek om den hoek
komt kijken. Het (katholiek) lid Arts, die vroeger
tegen Staal s begrooting stemde, omdat deze een
verhooging van contingent in uitzicht stelde,
keurde nu de grootere uitbreiding, door dezen
minister beraamd, zonder voorbehoud goed.
Bij Waterstaat werd een motie voorgesteld,
de wenschelijkheid uitsprekende van spoedige
bevaarbaarmaking der Maas boven Venlo.
Vrijwillige tiendafkoop.
In een Donderdag te 's-Gravenhage gehouden verga
dering van belanghebbenden by den tiendafkoop, uitge
schreven door den heer D. van de Velde te Tholen, zyn
door een 20-tal administrateurs, rentmeeiters, eige
naars of tiendplichtigen de bezwaren besproken, die
zich tot heden hebben voorgedaan bij de pogingen,
om tot vrijwilligen tiendaikoop te geraken. Algemeen
werd erkend, dat de by de wet gestelde termijn voor
aangiften van den vrywilligen afkoop te kort is ge
bleken, in de eerste plaats, om alle gegevens te ver
krijgen, die voor het vervullen van de wettelyke
formaliteiten noodig zyn, als kadastrale opgaven, enz.
Verder echter werd aangevoerd, dat de bepalingen
van de tiend wet, zoowel by vele tiendheffers als by
tiendplichtigen, nog te veel onbekend zyn gebleven,
of te laat bekend zijn geworden, om tot een alge-
meenen vrywilligen afkoop te geraken.
Waar door mondelinge toelichting in vergaderingen
meer licht werd verspreid, dan zelfs door de be
knopte toelichting op de tiendwet, door deafdeeling
Landbouw verkrygbaar gesteld, hel geval was, nam
de lust voor alkoop merkbaar toe en men verwachtte,
dat thans nog zeer vele tienden vrywillig zouden
worden a/gekocht, wanneer slechts de tyd voldoende
was, om alles in orde te maken. Waar echter duidelijk
uit de tiendwet blykt (o.a. uit de 4 pet. premie voor vrij
willigen afkoopj, dat de regeering juist zeer veel prys
stelt op een ruim gebruik van de gelegenheid voor
vrywilligen afkoop, om de noodzakelijke bemoeiingen
van rijkswege zooveel mogelijk te beperken, is de
vergadering van oordeel, dat, zoolang er werkelijk
uitzicht bestaat op een ruimer gebruik van die ge
legenheid, de regeering ook dat ruimere gebruik zal
willen bevorderen en besluit daarom zich tot de
regeering te wenden, met het verzoek: ie. de uit
voering der tiendwet uit te stellen tot 1 Juli 1909
2e. indien daaraan geen gevolg kan worden gegeven,
voor de inlevering der aangiften van vrywilligen al-
koop uitstel te geven tol 1 Juli, met dien ver
stande, dat de gunstige bepalingen in de tiendwet,
op vrijwilligen tiendafkoop gesteld (in casu de premie
van 4 pet.) ook van toepassing zullen worden ver
klaard op die overeenkomsten voor vrijwilligen afkoop,
welke tusschen 1 Januari en 1 Mei alsnog tol stand
zullen komen. De aanwezigen, die dit adres onder-
teekenden, vertegenwoordigden een tiendalkoopkapitaal
van minstens 1 millioen. N. R. Ct.
ST. ANNALAND. In de jl. Dinsdag ge
houden vergadering van den Calamiteuzen
Suzanna-polder werden vastgesteld de omschrij
vingen der gewone en buitengewone werken, aan
de Waterkeering van dien polder uit te voeren
in den dienst 1909/10.
De gewone werken bestaan uit- het onder»
