k
Als vervolg op het verslag der gemeenteraadsvergadering, gehouden te T h o I e n, op 24 Juli II., laten wij hier volgen het besproken raj
uitgebracht door den heer Addicks, in zake het klokkenspel en daarneven de gegeven beschouwingen en gemaakt opmerkingen van den heer Hollesteli
Sch
bacli
iiaal
ns ni
tf en
RAPPORT ADDICKS.
De heer Addicks kan beginnen met de ver
zekering, dat de klokken nog allen gaaf zijn
en ongeschonden. De toestand van het ijzerwerk,
waarmede de klokken aan het gebouw zijn
bevestigd, is echter van dien aard dat daarin
noodzakelijk voorzien moet worden.
Ook de toestand van het mechaniek eischt
noodzakelijk herstel en, met het oog op de
belangrijkheid van het klokkenspel, dat tot de
alleroudste in ons land moet gerekend worden,
verdient het aanbeveling, dat mechaniek zoo
goed mogelijk in te richten, opdat de schoon
heid van het klokkenspel weder tot haar
recht kome.
Ondergeteekende heeft daarom de eer de
volgende werken voor te stellen
a. Alle draden, die de hamers met de klavieren
verbinden, moeten verwijderd worden en die
verbinding na afloop der verdere werkzaam
heden met nieuw staaldraad en met inacht
neming der onder e te noemen eischen opnieuw
aangelegd worden.
b. Het houtwerk, waar sommige klokken aan
hangen, zal vernieuwd moeten worden (voor-
loopig is mij daarvan bij de zwaarste bel alleen
de noodzakelijkheid gebleken).
c. Voor de bevestiging der klokken aan het
gebouw zullen nieuwe bouten en stroppen aan
gebracht moeten worden.
d. Het lood van hel belleplat zal goed na
gezien moeten worden en dat plat waterdicht
e. De later in het plat aan te brengen gaten
moeten van kokers voorzien worden en de
draden, die daar doorheen komen, van zoo
genaamde dompers.
Beschouwingen en opmerkingen van den heer
HOLLESTELLE.
Het klokkenspel van Tholeu onderging sedert
1888 geene groote verandering. In dat jaar
echter hadden daaraan ?enige uitvoeringen plaats.
De werkzaamheden en leveranciën alstoen
verricht, bestonden in het aanbrengen van G
nieuwe hamers en veeren; in het leveren van
800 stuks noten van gegoten staal; in het
wegnemen der tuimelaars, en in het over
brengen of opnieuw spannen der draden met
toepassing van het zoogenaamd ringsysteem van
het klavier naar de hamers.
Al deze werkzaamheden en leveranciën waven
opgedragen aan den heer J. F. Kleijn te
Middelburg voor ƒ1019,10. Het wegnemen
der tuimelaars, het opnieuw spannen der draden,
liet vernieuwen der zes hamers en veeren werd
uitgevoerd door M. Tuijtjens, die de gieting
der hamers had opgedragen aan den heer
Asseleubergs te Bergen op Zoom. Deze werkzaam
heden en leveringen werden bij onderaanbesteding
van bovengenoemden aannemer uitgevoerd voor
een bedrag van pl.m. ƒ80,00, dat later evenwel
bleek merkelijk te laag te zijn geweest. De
800 stuks stalen noten kwamen den heer Kleijn,
die ook de muziek veranderde, op ongeveer
ƒ240.00 te staan.
In datzelfde jaar werd bij het plaatsen van
het nieuwe uurwerk voor rekening van den
leverancier daarvan, den heer I. T. W. Tolcke
uit 's Hage, dit in verbinding gebracht met het
klokkenspel. Ook deze verrichting had onder
leiding van genoemden heer Volcke plaats door
M. Tuijtjens alhier.
Beoordeeling van het rapport.
Thans zijn weder eenige werken tot ver
betering van het klokkenspel voorgesteld. Zij
zijn omschreven of vervat in een rapport van
den heer J. H. Addicks te Amsterdam.
Het rapport betrekkelijk de voorgestelde ver
beteringen van het klokkenspel nagaaude, zij
nopens de inleiding van dit goed gestelde stuk
opgemerkt, dat waarschijnlijk met alle klokken nog
als bruikbaar kunnen worden aangemerkt; drie
der bovenste, die men bij de gehouden inspectie
wellicht niet heeft kunnen bereiken, schijnen
sinds lang om de eene of andere reden buiten
gebruik te-zijn gesteld.
De in den aanhef van het rapport aan
bevolen voorziening van het ijzerwerk, waarmede
de klokken aan de draagbinten en jukken zijn
bevestigd, is noodzakelijk. Vele dier bevestigingen
zouden bij langer bestendiging ongetwijfeld min
ol meer gevaar opleveren voor de algemeene
veiligheid.
Ook van de weuschelijkheid van eenig herstel
aan het mechaniek van het klokkenspel is men
vrijwel overtuigd; en wat nopens den ouderdom
daarvan wordt aangevoerd, kan verwezen worden
naar de Thoolsche Courant van 28 Juli jl. die
ons daaromtrent voldoende heeft ingelicht.
a. Overgaande tot de voorgestelde werken,
zij vermeld, dat omtrent die, bedoeld onder
letter a, weinig valt op te merken; alleen doet
zich hierbij de vraag voor, of het weder aan
brengen van enkele tuimelaars, om het ge
makkelijk lichten van sommige hamers te
bevorderen, geene aanbeveling verdient. Juist
toch het wegnemen van al die tuimelaars heeft
in de zoo beperkte torenruimte eene belemmering
of versperring van draden doen ontstaan, die
groot is, terwijl het gemakkelijk lichten van
al de hamers daardoor geenszins is bevorderd.
b-c. De werken, bedoeld onder letter b
eischen meestal afzonderlijke behandeling. Eenig
herstel van het hout- of timmerwerk dieut de
verbetering van het klokkenspel zelts vooraf te
gaan. En deze herstelling van het timmerwerk,
in zijn vollen omvang nog niet te bepalen, kan
verder plaats hebben onder het aanbrengen der
onder c bedoelde bouten en stroppen, voor
zooverre de vernieuwing daarvan alsdan ook zal
blijken noodzakelijk te zijn.
d. Het onder letter d bedoelde vordert geene
opheldering of toelichting. De werkzaamheden
aan het belleplat te verrichten, zijn, voor zooverre
die thans zijn na te gaan, niet van groote
betcekenis. Hun aard of omvang kan evenwel
grootelijks, zoo niet geheel, worden gewijzigd,
door de verrichtingen ouder i en t bedoeld.
e. Met de onder letter e omschreven ver
richtingen beoogt men hoofdzakelijk het dicht
maken der gleut voor de doorlating der draden
door het belleplat, en deze gleuf te vervangen
door eene bezetting met kokers, waardoor de
draden gaan, die alsdan deze kokers met dompers
kunnen sluiteneen en ander tot voorkoming
van doorlatiug van water, of van het doen
ontstaan van roest aan het mechaniek.
RAPPORT ADDICKS.
De hamers en veeren zullen geheel ver
nieuwd moeten worden, alsook het ijzerwerk,
waarmede zij bevestigd zijn.
Verder nog voor het mechaniek
g. De gaten, waarin de assen loopen, moeten
van goede metalen bussen voorzien worden.
li. De raderen moeten opgezuiverd worden en
de rondsels, alsmede het hulprad van de op
winding vernieuwd.
i. Stuiting en uitlichting moeten verbeterd
worden.
k. De katrollen voor het gewicht moeten
vernieuwd en de ketting door een staaltouw
vervangen worden.
I. Een nieuwe klavierbalkmetnieuweklavieren,
voorzien van wisselbare hardstalen bekken,
moet aangebracht worden, terwijl ook de wijze
van bevestiging van die balk verbetering behoeft.
m. De groote liggende windvleugel moet door
een kleinere staande vervangen worden, die
door middel van een schroefdraad in beweging
gebracht zal worden.
Al de werken vermeld onder a, c, e, g,
Ti, j, k, l en m kan ondergeteekende aannemen
te leveren te samen voor de som van 2450,
Wanneer het werk onder l vervalt en daar
voor de onder-klavierbalk wordt hersteld en de
klavieren opgezuiverd, en waar noodig ver
nieuwd; alsook het werk onder m vervalt en
daarvoor de bestaande windvleugel wordt her
steld en van nieuwe pal, palveer en palrad
wordt voorzien, kan het werk worden uit
gevoerd voor de som van ƒ2250,
liet ijzerwerk wordt alles uitgevoerd in P.
L. H. kroonijzer de rondseltanden van le
Engelsch staal en verder alles van ie materialen.
Verreweg de voorkeur verdient het, het
werk volgens de eerste van deze twee prijs
opgaven te laten uitvoeren. Het werk wint
daardoor ontzaglijk in regelmaat van gang;
terwijl het onderhoud van het werk daardoor
ten zeerste wordt vergemakkelijkt. Door de
wissel baarheid der klavier bekken toch zijn de
klavieren zelf onverslijtbaar, terwijl die bekken
zelf, die bovendien van hard staal worden ver
vaardigd, zeer eenvoudig zijn aan te brengen.
Het timmer- en loodgieterswerk is niet bij
deze prijsopgave in begrepen en zoo zullen dus
wel de bij e genoemde kokers worden aan
gebracht en uit rood koper vervaardigd, doch
het vast soldeeren aan het bellenplat zal door
den loodgieter moeten geschieden. Dit is echter
een werk wat gemakkelijk in één, hoogstens
twee dagen kan geschieden.
Het ijzerwerk wordt ééns gemenied aan
gebracht en na het aanbrengen nog eens
gemenied.
Het mechaniek van het speelwerk wordt
geheel geschilderd.
De hamerbolien worden van gegoten ijzer
geleverd, hetgeen de klank der bellen helderder
maakt en voor het onderhoud veel duurzamer is.
Onder deze prijsopgave is de vernieuwing
van de hamers voor het heel en half uur slag
werk mede in begrepen.
Betaling enz.
(get.) I. H. ADDICKS,
ïabriek van Torenuurwerken, Amsterdam.
Beschouwingen en opmerkingen van dt
HOLLESTELLE.
Het vernieuwen der oude ham
veeren, omschreven onder letter is Jevig
Enkele dezer voorwerpen verkeeren
danigen staat, dat eene richtige werking
niet meer te verwachten is, en ook hi 00t
werk, waarmede deze hamers aan het bi
zijn bevestigd, eischt schier doorgaan)
betering.
De hamerbolien, evenals in 1888
vervaardigen van gegoten ijzer, verdiei ','tbai
beveiing; het bevordert den klank der
en tevens de duurzaamheid van het oude
zooals ook in het rapport wordt opgemer «lp
Al de werkzaamheden hier onder li
bedoeld, staan met elkander en met die
b en c vermeld, in nauw verband, en
meer rechtstreeks tot de beoogde verb
van het eigenlijke klokkenspel.
g. De gaten, waarin de assen looj chi
die bedoeld worden onder letter g
rapport, van goede metalen bussen te vo
verdient insgelijks aanbeveling. Overal,
zich daarbij verloop voordoet, zooals
andere bij den windvleugel en bij
raderen, dient verbetering te wordei
gebracht. Ofschoon de uitvoering dier
ongetwijfeld gunstig zal werken voor dei,
matigen gang van het mechaniek,
verrichtingen toch niet te beschouwe s^"
kostbaren of ingewikkelden aard.
lp de
ig
E
die
le
m w
en b(
nu
□iet
iels
Ol
ea
ewee;
kwi
bons
HL.
en
it te
nder
deur
ar ei
C0Ö:
en
Ti. Het opzuiveren der raderen en j -1
en het vernieuwen van het hulprad
winding is wenschelijk. Ook deze verriol
zijn evenwel van hoogst eenvoudigen
van kostbaren aard.
i. Sluiting en uitlichting verkeen
gebrekkigen staat. De voorgestelde verb 1
is noodzakelijk.
Onder letter k wordt voorgesti
de vernieuwing van de katrollen of schij isver
voor het gewicht, met vervanging va
gebruikt wordenden ketting door een staa
Het kan niet worden ontkend dat een
draad regelmatiger werkt dan een kettinj
het nadeel, aan het gebruik van den
voor het speelwerk verbonden, is niet vai
aard, dat vervanging daarvan kan word
schouwd als noodzakelijkevenmin wol
vernieuwen der katrollen of schijfloopen dt
gevorderd.
I. Het vernieuwen van den klavierbal
nieuwe klavieren en verwisselbare bekl
voor wat betreft de klavieren en
wenschehjk; ook de wijze van bevesliginl
den klavierbalk eischt eenige verander •'le
verbetering. Het maakt tevens nog eei
van overweging uit, om de bevestiging dei
of staaldraden aan de klavieren te beiP.y
met metalen stiften en schroeven. Da»
deze verrichtingen zijn van eenvoudig!
niet kostbaren aard.
Den liggenden windvleugel te ven
door een slaanden, die door middel
schroef wordt in beweging gebracht,
noodzakelijk.
De windvleugel is van den aanvang
de bestaande wijze aangebracht; hij re; !iere
zijn bestaanden vorm voldoende den
het mechaniek, doch eischt in veeren, t
enz. natuurlijk eenig herstel.
Het voorgestelde meniën, verven en schi
is gewenscht, en behalve de in het r L 9
genoemde werken is ook nog noodig
o. Het schoonmaken of geheel van
ontdoen van den trommel met het opzn
van alle daarop gestoken en in voorraa
geborgen noten voor de muziek.
p. Het verbeteren van de beide slag»
in verband staande met het klokkenspel.
Ü6 noodig of wenschelijk geachte w
zonder vernieuwing van den klavierbalk,
algeheele verandering van den windvleug
zonder de timmerwerken, doch met int
van die onder o en p vermeld, zijn mijns ii
onder eigen beheer op eenvoudige wijze
voereu voor een bedrag van ƒ800 a laats
P.
A. HOLLESTELLfeoz<
Pri
re V
de
nae f
«ijk
Si
brio
aant
I'
nd
i te
W
Oys
en
Is pi
[oert
A.
iemd
oove.
de v
la ee
Si in;
it za
in
ijken
Pri
Mo
en
Pre
Ak
le V
laats
ie.
ten,
le tt
Ha
id.
Ha
laats
ie, I
Hanl
ersk
61
M
V. d
A
bals
me,
jckei
Bo
«rad
Joi
J.
■n 1
JO!
A
Ha
loop
Ji
iber;
liek
llOt
Ji
len
Geli
V
