N°. 661. Zaterdag 26 Februari 1898. Vijftiende jaargang. EN j, a. c. pot, Het proces van de eeuw. DE VLUCHTBERGEN Publicatiën. Vau onze berichtgevers. FEUILLETOH. in Schouwen, de Bevelanden en Tholen, IERSEKSCHE THOOLSGHE COURANT, - - m m I 1 111 I I II IJ 1.- - iedere regel meer Dit blad verschijnt eiken Zaterdag. Prijs per S maanden, franco per post 66 cents. Voor het buitenland 90 cents. Inierondsn stukken, enz. werden «Iterlijk ep DONDERDAGAVOND Ingewacht aan ket bureau te ThoIen el »46r DONDERDAGMIDDAG bij enzen medewerker te lereeke. UITGEVER: Tholis. Advertentiën: van 1 tot 4 regels 40 cents; 10 cents; groote letters naar plaatsruimte. Elke advertentie, 3 maal ter plaatsing opgegeven, wordt sleohts 2 maal in rekening gebraoht. Burgemeester en Wethouders van Tholen brengen, ingevolge art. 83 der algemeene politie-verordening, ter kennis van de ingezetenen dezer gemeente, dat het. vervoer van secreetmest kan plaats hebben ge durende den nacht van Dinsdag 1 op Woensdag 2, Woensdag 2 op Donderdag 3, Donderdag 3 op Vrijdag 4 Maart a.s! Tholen, den 26 Februari 1898. Burgemeuter en Wethouder» voornoemd M. G. VAN STAPELE, Burgemeester. P. LABAN, Secretaris. Het is geen overdrijving als wij beweren, dat het proces 't welk in de laatste dagen te Parijs gevoerd werd, het groote proces is van der. eeuw. Want do aanklager is de rechtvaardigheid; de beschuldigde de kastegeest en dn domper- aucht van een regeering Emile Zola, de groote romanschrijver, heeft zich tot de stem der rechtvaardigheid '-smaakt ytfi*ïlij beeft zich gesteld recht fogenóvi de re- I 'geering ets het verdwaasde opgeruide volk, dat, hetiij ai; eigenbelang, hetzi) uit vrer or een denkbeeldig gevaar, niet wil dai ui deze zaak van 'oeteekenis, het recht zegeviere. De onzaglijke moed vau een Zola wordt al gemeen geprezen. Gansch een wereld in en buuen Frankrijk heeft haar stem van bewonde ring voor den dapperen kampioen doen hooren. Men heeft hier en daar herinnerd aan Voltaire en zijn strijd voor Callas. Jean Callas was een gescht protestantsch koop man te Toulouse. Op den ISden Octoberl761 werd zijn zoon Mare Antonie verworgd in het onderlijk huis gevonden. De zwaarmoedige jon geling, die bovendien in moeilijke finantiëele omstandigheden verkeerde, had zichzelf om het leven gebracht. Maar de vader werd door de publieke opinie beschuldigd zijn zoon te hebben vermoord om hem zijn overgang tot de katho lieke kerk onmogelijk te maken. De justitie deed hem arresteeren en martelen op de pijnbank en ofschoon er geen bekentenis uit hem te wringen was, werd hij veroordeeld en den 29n Maart 1762 in het openbaar geradbraakt. Nog op het schavot ontkende de ongelukkige schuldig te wezen. Zijn weduwe en kinderen, die verbannen waren, hadden het geluk te Genève met Voltaire kennis te maken. Voltaire, getroffen door hun ongeluk, beschreef met de volle scherpte van zijn pen het geval en maakte den gruwel aan Europa bekead. De koning van Frankrijk gelastte toen t 50 daartoe aangewezen rechters eene her ziening van het vonnis Callas en de uitslag was dat de onschuld van den terdoodgebrachte zonne klaar bleek Men heeft Zola een nieuwe Voltaire genoemd, Dreyfus een nieuwe Callas. Maar de vergelijking gaat naar onze meening niet geheel op. Zola een nieuwe Voltaire te noemen, deze vergelijking is juist. Ook Zola gelooft aan de onschuld van Dreyfus, ook Zola is bewogen met het lot van den in zijn oog onschuldigen banneling van het gruwelijk Duivelseiland, ook Zola heeft de kracht van zijn woord gebruikt om Europa tot medelijden met Dreyfus te stemmen. Maar, dat Dreyfus onschuldig is, het is er nog verre van dit reeds te mogen aannemen. Voor- loopig is Dreyfus nog niet de Callas van de vorige eeuw, ook hier weder moet men in zijn oordeel voorzichtig wezen en niet te stout zijne conclusiën trekken. De revisie van het vonnis alleen kan in deze zekerheid geven. Doch, er is iets anders. Ër werd vermoed, dat het proces tegen Dreyfus niet naar den eisch van rechtvaardigheid werd geroerd en de loop Tan het proces Zola, vooral het verhoor der schriftkundigen, heeft dit vermot den reeds ;ot volkomen waarheid gevoerd. Gehoord de advocaat Demange, die indertijd Dreyfus verdedigde; gehoord de schriftkundigen; gehoord de andere getuigen door Labori zoo meesterlijk verhoord, durven wij dit reeds vrij moedig uitsprekenDreyfus is, schuldig of on schuldig, niet naar den eisch des rechts gevonnisd. En juist omdat wij die overtuiging bezitten, staat voor ons het optreden van Zola zóó hoog, achten wij dit proces het proces om de recht vaardigheid, om de voldoening van het be- leedigd rechtsgevoel eener natie, van gansch een beschaafde wereld het belangrijkste proces dat in deze eeuw gevoerd is. Wij leven thans in den sterfavond van de negentiende eeuw. Boven ons welft zich reeds de avondhemel van dezen scheidenden dag. En zij, de negentiende eenw, zal in ons achterlaten het droef besef van de feilbaarheid der justitie, heeft in ons, terwijl reeds haar doodsklok luidde, hevig doen rijzen het mededoogen met alle ge- richten in deze honderd jaren, omdat misschien, misschien, iets, veel, goeds in hen was, dat het menschelijk oog der justitie niet heeft kunnen zien. Dit is de hooge moraal van het proces Zola: dat voor ons oog géén veroordeelde meer mag en kan wezen de zwarte deugdelooze ipis- dadiger. Het proces Zola heeft in ons den twijfel gebracht. Naar datzelfde heeft ook het proces Voltaire- Callas aan onze voorouders gegeven en nog is de mogelijkheid blijven bestaan wij zien het in het proces Dreyfns, dat een man veroordeeld wordt op lossen grond; en nog is twijfel aan den schuld van een gevonnisde. Dit laatste zien wij ook in ons land in de beweging ten gunste der Hoogerhuizen. Hier en daar is de zaak Dreyfus gelijk en gelijkvormig verklaard met die der Hoogerhuizen, eu maar zelden hebben wij oppervlakkiger uitspraak ge hoord. Men twijfelt aan beider schuld, alleen daarom raken de beide gevallen elkaar. Maar de Hoogerhuizen zijn in openbare zit ting, na openbaar onderzoek gevonnisdDreyfus is in geheimen raad, op een geheim stuk, op onbetrouwbare schriftkundige rapporten veroor deeld. Men vergete niet dat duizenden voor standers van revisie van het proces Dreyfus, de schild of de onschuld van den veroordeelde buiten besthonwing laten misschien gelooven zij zelfe aan de schuld. Wij willen een eerlijke, openbare behandeling, een behandeling in het volle licht, hun strijd, de groote strijd Zola, is een strijd om het licht, dit l proces werd gevoerd tegen de duisternis. Al schijnt Zola zelf overtuigd van Dreyfus' onsihuld, ons kan geen andere beoordeeliog van zijr edel optreden gerechtvaardigd schijnen. Het proces der Hoogerhuizen wordt reeds herzien, althans mr. Troelstra, wiens aanklacht van meineed tegen enkele getuigen behandeld wordt, ziet zelve in deze behandeling een her ziening. Een vergelijking met het Eransche geval gaat dus mank. Zola strijdt tegen een gansch volk, waarvan slechts een deel der beschaafde bevolking zich aan zijn zijde heeft geschaard. En al is hij veroordeeld, een onsterfelijken roem heeft hij zich mot dit optreden verworven. 8) door Lr. J. C. 1)E MAN. (Uitgegeven door het Zeeuwsch Genoot- sohap der wetenschappen.) Het eerstgenoemde ridderkasteel, vele malen onder anderen in de wandelingen in Zuid-Beve land door Dresselhuis, afgebeeld, had zijn vlied berg, die vrij hoog was. Men heeft hem later gebruikt voor lustberg in den tnin, zooals uit Smallegange's platen schijnt te blijken. Een andermaal wordt hij met een staak er op afge beeld, en dus is het wel vermoedelijk, dat men hem ook gebruikt heeft voor het in Zeeland, maar vooral rondom Goes, zoo gebruikelijke gaaischieten. Men weet niet dat er ooit iets is gevonden, maar alleraardigst is het, dat nu juist deze vroegere, zoo al gelegene berg, aan weinige Zeeuwen bekend, de eer heeft genoten in een Italiaansch werk, voorhanden onder de boeken van het Zeeuwsch Genootschap, te worden afgebeeld. Het was de ingenieur Aegidio Sadeler, die in 1606 te Praag een quarto werk heeft laten drukken met 50 platen en met den titel Vestigi delle antichita di Roma. Al die platen geven dan ook afbeeldingen van oudheden uit Rome, behalve de laatste; op deze staatYestigi d' antichita presso a Barland villagio celébre dell' isola Suyd-Bevelant nel contrado di Selamla, Het is een gezicht van het kasteel Hellenburg met een van den vliedberg; hij noemt ze Monticelli di Terra. Het ie vreemd dien vliedberg te vinden bij de monumenten van Rome. Zeker is de inge nieur, die aan het hof van den keizer eene waardig heid bekleedde, verbaasd geweest over onze, zoo echt oorspronkelijke, gedenkteekenen. Hij heeft gewis zijne landslieden eens willen vergasten up monumenten, die er geheel anders uitzagen als het Colosseum of de zuil vau Trajanus. Hij wist niet, dat er in Etrurië ook nog vele zulke bergjes wareu, die in de 19e eeuw door Pagorini zouden worden beschreven als paal- 8T. ANNALAND. Vrijdag jl. gaf de zang vereniging „O.D.I." alhier voor een volle zaal eene openbare uitvoering, die veel succes had. Het programma was vol afwisseling en zeer aan trekkelijk. Onder de nummers kwam ook voor „Lang leve de Koningin," dat in dit krouings- jaar een zeer actueel lied is. De zangnummers waren over het geheel eenvoudig, maar werden dan ook goed uitgevoerd. De komische gezel- schapsseèue „De Landverhuizers" door jongens en de vroohjke chansonnette „Tevredenheid" door meisjes voorgedragen, en beiden begeleid met de viool, vielen zeer in den smaakde eerste door haar kluchtigheid en de tweede door haar bevalligheid. De actueele coupletten „Het liedje van den orgelman", gezongen en met de viool begeleid door den directeur, werden met veel genoegen aangehoord. woningen of palafitti. Sadeler beschouwt ze als vluchtbergen en wel, zooals toen gebruikelijk was, van Celtischen oorsprong. Hoedekenskerke. De bewoners noemen het Oetjeskerke en zeer natuurlijk, want Oetje is de echte Zeeuwsche kosenaam, en niet Hoedeke, geweest voor een verloren geganen eigennaam Hoede. 7. Ook deze voor rampspoeden zeer blootstaande heerlijkheid zal wel een berg gehad hebben. Ik heb niets kunnen vinden dan dat er een hoog stuk land bestaat, dat men den Roovers- berg noemt. De arts Sprnitenberg, toen in die gemeente wonende, heeft niets daarover kunnen uitvorscheu. De naam doet mij echter deuken aan een lang afgegraven vliedberg, en daarom heb ik hem op de kaart opgenomen. Thans zou de wandeling ons brengen in den omslreeks de helft der 14e eeuw door Graaf Willem aangewonnen 's-Gravenpolder, doch wij willen dezen liever tot het midden van Zuid- Beveland rekenen, omdat de aanwas plaatsgreep aan den anderen oever der Zwake. De beide blijspelen met zang „Roode Sander", en „Gesmokkeld" vonden grooten bijval, de rollen waren goed verdeeld en alle dilettanten, gaven blijken üink gestudeerd te hebben. Na afwerking van het programma werden nog door het gezel schap en publiek twee verzen van het Volkslied gezongen. Het donker gemaakt tooneel werd nu door bengaalsch vuur verlicht, wat een aardig eilect teweegbracht. Wij spreken den wensch uit, dat dit gezelsbhap bij voortduring den noodigeu steun van de gemeentenaren moge ondervinden het verdient het ten volle. IERSEKE. Den Hen Maart zal de gym- nastiekvereeniging „Vooruitgang zij ons streven" een openhare uitvoering geven. Eenige adspi- ranten zullen daarbij ordeoefeningen uitvoeren. Vrijdagavond hadden we weder het ge* noegen „Mozart" te hooren. Dit gezelschap organiseerde een soiree, opgedragen aan de boog schutters van St. Bastiaan en tevens toegankelijk voor de begunstigers. Er was weer voor afwis seling gezorgdmuziek, tooneelspel, een tableau- vivant en een vrije voordracht, de laatste van den heer M. Reijngoudt. In de looneelstukjes „De Buren" van Justus van Maurik en „Het bedrogen drietal" werkten weer dames mee. Alles liëp uitstekend van stapel, en een der leden van St. Bastiaan was, blijkens het her haalde applaus, inderdaad de tolk van het publiek, toen hij de medewerkers dankte voor den aan- genamen avond en het voordeel van aamen werking in het licht stelde. Verleden Zaterdag werd hier een zesjarige knaap, die al spelende in de haven was gevallen, door de koenheid van een ingezetene aan een wissen dood ontrukt. A. van IJseldijk, Wz. zag namelijk het gevaar waarin de kieine ver keerde, sprong hem na en bracht hem al zwem mende behouden aan wal. Eenige oesterkweekers en andere ingezetenen vau Ierseke zullen op initiatief van de heeren J. J. Van den Broeke en D. Sinke, op hun wijze hulde brengen aan Emile Zola, als strijder voor waarheid en recht. Zij zullen dit doen in den vorm van een geschenk in oesters, hetwelk vergezeld is door een album met fraai gecalli- grafeerde opdracht eu de namen der bewonderaars. Verder zijn aan het album toegevoegd eenige portretten en groepen op de kunstmatige oester teelt betrekking hebbende. De heer J. A. Ket, hoofd der christelijke school alhier, en benoemd tot onderwijzer in Transvaal, nam hsden (Dond.) afscheid van zijne leerlingen, hune ouders eu de schoolcommissie. Den lOen Maart zal hij de reis naar zijne nieuwe bestemming aanvaarden. Wij wenschen den geach- ten mau van harte eene schoone toekomst in het verre land. Het midden van Zuid-Beveland. Wenscht men heden ten dage van Middelburg te wandelen naar Goes, men kan dit doen, maar in den tijd, toen men de bergen maakte, en nog veel later was er een uitgebreide zee- waterplas tusschen de Walchersehe bergenstreek bij Arnemuiden en den eersten berg, die bij 's-Heer Arendskerke in Zuid-Beveland. Deze ondiepe, maar toch door bevaarbare geulen door sneden, plas is nu in bouwland herschapen. Hieruit volgt, dat men in al die vruchtbare Kraaijertpolders, met het Nieuwdorp, geen enkelen berg kan ontmoeten, evenmin als in het ook in dat water opgekomen Nieuw en St. Joosland. Die berg van Arendskerke was na genoeg de grens van ons centraal gedeelte. Noordelijk eu westelijk stroomde de Schenge, zuidelijk de Zwake, Oostelijk de Ierse en in de middeleeuwen lagen daar aan den waterkant onderscheidene burchten om de Edeleu te herbergen en de bevolking te beschutten. Het spreekt van zelf, dat in die overoude streek nog steeds honderden vau stroomen en stroompjes het land in zoovelo eilandjes ver deelden, die hun eigenaaia hadden, en in

Krantenbank Zeeland

Ierseksche en Thoolsche Courant | 1898 | | pagina 1