N°. 661.
Zaterdag 26 Februari 1898.
Vijftiende jaargang.
EN
j, a. c. pot,
Het proces van de eeuw.
DE VLUCHTBERGEN
Publicatiën.
Vau onze berichtgevers.
FEUILLETOH.
in Schouwen, de Bevelanden en
Tholen,
IERSEKSCHE
THOOLSGHE COURANT,
- - m m I 1 111 I I II IJ 1.- -
iedere regel meer
Dit blad verschijnt eiken Zaterdag.
Prijs per S maanden, franco per post 66 cents.
Voor het buitenland 90 cents.
Inierondsn stukken, enz. werden «Iterlijk ep DONDERDAGAVOND Ingewacht aan
ket bureau te ThoIen el »46r DONDERDAGMIDDAG bij enzen medewerker te lereeke.
UITGEVER:
Tholis.
Advertentiën: van 1 tot 4 regels 40 cents;
10 cents; groote letters naar plaatsruimte.
Elke advertentie, 3 maal ter plaatsing opgegeven, wordt sleohts
2 maal in rekening gebraoht.
Burgemeester en Wethouders van Tholen brengen,
ingevolge art. 83 der algemeene politie-verordening,
ter kennis van de ingezetenen dezer gemeente, dat
het. vervoer van secreetmest kan plaats hebben ge
durende den nacht van
Dinsdag 1 op Woensdag 2,
Woensdag 2 op Donderdag 3,
Donderdag 3 op Vrijdag 4 Maart a.s!
Tholen, den 26 Februari 1898.
Burgemeuter en Wethouder» voornoemd
M. G. VAN STAPELE, Burgemeester.
P. LABAN, Secretaris.
Het is geen overdrijving als wij beweren, dat
het proces 't welk in de laatste dagen te
Parijs gevoerd werd, het groote proces is van
der. eeuw.
Want do aanklager is de rechtvaardigheid;
de beschuldigde de kastegeest en dn domper-
aucht van een regeering
Emile Zola, de groote romanschrijver, heeft
zich tot de stem der rechtvaardigheid '-smaakt
ytfi*ïlij beeft zich gesteld recht fogenóvi de re-
I 'geering ets het verdwaasde opgeruide volk, dat,
hetiij ai; eigenbelang, hetzi) uit vrer or een
denkbeeldig gevaar, niet wil dai ui deze zaak
van 'oeteekenis, het recht zegeviere.
De onzaglijke moed vau een Zola wordt al
gemeen geprezen. Gansch een wereld in en
buuen Frankrijk heeft haar stem van bewonde
ring voor den dapperen kampioen doen hooren.
Men heeft hier en daar herinnerd aan Voltaire
en zijn strijd voor Callas.
Jean Callas was een gescht protestantsch koop
man te Toulouse. Op den ISden Octoberl761
werd zijn zoon Mare Antonie verworgd in het
onderlijk huis gevonden. De zwaarmoedige jon
geling, die bovendien in moeilijke finantiëele
omstandigheden verkeerde, had zichzelf om het
leven gebracht. Maar de vader werd door de
publieke opinie beschuldigd zijn zoon te hebben
vermoord om hem zijn overgang tot de katho
lieke kerk onmogelijk te maken. De justitie
deed hem arresteeren en martelen op de pijnbank
en ofschoon er geen bekentenis uit hem te wringen
was, werd hij veroordeeld en den 29n Maart
1762 in het openbaar geradbraakt. Nog op het
schavot ontkende de ongelukkige schuldig te wezen.
Zijn weduwe en kinderen, die verbannen waren,
hadden het geluk te Genève met Voltaire kennis
te maken. Voltaire, getroffen door hun ongeluk,
beschreef met de volle scherpte van zijn pen
het geval en maakte den gruwel aan Europa
bekead. De koning van Frankrijk gelastte toen
t 50 daartoe aangewezen rechters eene her
ziening van het vonnis Callas en de uitslag was
dat de onschuld van den terdoodgebrachte zonne
klaar bleek
Men heeft Zola een nieuwe Voltaire genoemd,
Dreyfus een nieuwe Callas.
Maar de vergelijking gaat naar onze meening
niet geheel op.
Zola een nieuwe Voltaire te noemen, deze
vergelijking is juist. Ook Zola gelooft aan de
onschuld van Dreyfus, ook Zola is bewogen met
het lot van den in zijn oog onschuldigen banneling
van het gruwelijk Duivelseiland, ook Zola heeft
de kracht van zijn woord gebruikt om Europa
tot medelijden met Dreyfus te stemmen.
Maar, dat Dreyfus onschuldig is, het is er nog
verre van dit reeds te mogen aannemen. Voor-
loopig is Dreyfus nog niet de Callas van de
vorige eeuw, ook hier weder moet men in zijn
oordeel voorzichtig wezen en niet te stout zijne
conclusiën trekken. De revisie van het vonnis
alleen kan in deze zekerheid geven.
Doch, er is iets anders. Ër werd vermoed,
dat het proces tegen Dreyfus niet naar den eisch
van rechtvaardigheid werd geroerd en de loop
Tan het proces Zola, vooral het verhoor der
schriftkundigen, heeft dit vermot den reeds ;ot
volkomen waarheid gevoerd.
Gehoord de advocaat Demange, die indertijd
Dreyfus verdedigde; gehoord de schriftkundigen;
gehoord de andere getuigen door Labori zoo
meesterlijk verhoord, durven wij dit reeds vrij
moedig uitsprekenDreyfus is, schuldig of on
schuldig, niet naar den eisch des rechts gevonnisd.
En juist omdat wij die overtuiging bezitten,
staat voor ons het optreden van Zola zóó hoog,
achten wij dit proces het proces om de recht
vaardigheid, om de voldoening van het be-
leedigd rechtsgevoel eener natie, van gansch een
beschaafde wereld het belangrijkste proces
dat in deze eeuw gevoerd is.
Wij leven thans in den sterfavond van de
negentiende eeuw. Boven ons welft zich reeds
de avondhemel van dezen scheidenden dag. En
zij, de negentiende eenw, zal in ons achterlaten
het droef besef van de feilbaarheid der justitie,
heeft in ons, terwijl reeds haar doodsklok luidde,
hevig doen rijzen het mededoogen met alle ge-
richten in deze honderd jaren, omdat misschien,
misschien, iets, veel, goeds in hen was, dat het
menschelijk oog der justitie niet heeft kunnen
zien. Dit is de hooge moraal van het proces
Zola: dat voor ons oog géén veroordeelde meer
mag en kan wezen de zwarte deugdelooze ipis-
dadiger.
Het proces Zola heeft in ons den twijfel gebracht.
Naar datzelfde heeft ook het proces Voltaire-
Callas aan onze voorouders gegeven en nog is
de mogelijkheid blijven bestaan wij zien het
in het proces Dreyfns, dat een man veroordeeld
wordt op lossen grond; en nog is twijfel aan
den schuld van een gevonnisde.
Dit laatste zien wij ook in ons land in de
beweging ten gunste der Hoogerhuizen. Hier
en daar is de zaak Dreyfus gelijk en gelijkvormig
verklaard met die der Hoogerhuizen, eu maar
zelden hebben wij oppervlakkiger uitspraak ge
hoord. Men twijfelt aan beider schuld, alleen
daarom raken de beide gevallen elkaar.
Maar de Hoogerhuizen zijn in openbare zit
ting, na openbaar onderzoek gevonnisdDreyfus
is in geheimen raad, op een geheim stuk, op
onbetrouwbare schriftkundige rapporten veroor
deeld. Men vergete niet dat duizenden voor
standers van revisie van het proces Dreyfus, de
schild of de onschuld van den veroordeelde buiten
besthonwing laten misschien gelooven zij
zelfe aan de schuld.
Wij willen een eerlijke, openbare behandeling,
een behandeling in het volle licht, hun strijd,
de groote strijd Zola, is een strijd om het licht,
dit l proces werd gevoerd tegen de duisternis.
Al schijnt Zola zelf overtuigd van Dreyfus'
onsihuld, ons kan geen andere beoordeeliog van
zijr edel optreden gerechtvaardigd schijnen.
Het proces der Hoogerhuizen wordt reeds
herzien, althans mr. Troelstra, wiens aanklacht
van meineed tegen enkele getuigen behandeld
wordt, ziet zelve in deze behandeling een her
ziening. Een vergelijking met het Eransche
geval gaat dus mank.
Zola strijdt tegen een gansch volk, waarvan
slechts een deel der beschaafde bevolking zich
aan zijn zijde heeft geschaard. En al is hij
veroordeeld, een onsterfelijken roem heeft hij zich
mot dit optreden verworven.
8) door Lr. J. C. 1)E MAN.
(Uitgegeven door het Zeeuwsch Genoot-
sohap der wetenschappen.)
Het eerstgenoemde ridderkasteel, vele malen
onder anderen in de wandelingen in Zuid-Beve
land door Dresselhuis, afgebeeld, had zijn vlied
berg, die vrij hoog was. Men heeft hem later
gebruikt voor lustberg in den tnin, zooals uit
Smallegange's platen schijnt te blijken. Een
andermaal wordt hij met een staak er op afge
beeld, en dus is het wel vermoedelijk, dat men
hem ook gebruikt heeft voor het in Zeeland,
maar vooral rondom Goes, zoo gebruikelijke
gaaischieten. Men weet niet dat er ooit iets
is gevonden, maar alleraardigst is het, dat nu
juist deze vroegere, zoo al gelegene berg, aan
weinige Zeeuwen bekend, de eer heeft genoten
in een Italiaansch werk, voorhanden onder de
boeken van het Zeeuwsch Genootschap, te
worden afgebeeld.
Het was de ingenieur Aegidio Sadeler, die
in 1606 te Praag een quarto werk heeft laten
drukken met 50 platen en met den titel
Vestigi delle antichita di Roma. Al die platen
geven dan ook afbeeldingen van oudheden uit
Rome, behalve de laatste; op deze staatYestigi
d' antichita presso a Barland villagio celébre
dell' isola Suyd-Bevelant nel contrado di Selamla,
Het is een gezicht van het kasteel Hellenburg
met een van den vliedberg; hij noemt ze
Monticelli di Terra.
Het ie vreemd dien vliedberg te vinden bij
de monumenten van Rome. Zeker is de inge
nieur, die aan het hof van den keizer eene waardig
heid bekleedde, verbaasd geweest over onze, zoo
echt oorspronkelijke, gedenkteekenen. Hij heeft
gewis zijne landslieden eens willen vergasten up
monumenten, die er geheel anders uitzagen als
het Colosseum of de zuil vau Trajanus. Hij
wist niet, dat er in Etrurië ook nog vele
zulke bergjes wareu, die in de 19e eeuw door
Pagorini zouden worden beschreven als paal-
8T. ANNALAND. Vrijdag jl. gaf de zang
vereniging „O.D.I." alhier voor een volle zaal
eene openbare uitvoering, die veel succes had.
Het programma was vol afwisseling en zeer aan
trekkelijk. Onder de nummers kwam ook voor
„Lang leve de Koningin," dat in dit krouings-
jaar een zeer actueel lied is. De zangnummers
waren over het geheel eenvoudig, maar werden
dan ook goed uitgevoerd. De komische gezel-
schapsseèue „De Landverhuizers" door jongens
en de vroohjke chansonnette „Tevredenheid"
door meisjes voorgedragen, en beiden begeleid
met de viool, vielen zeer in den smaakde
eerste door haar kluchtigheid en de tweede door
haar bevalligheid. De actueele coupletten „Het
liedje van den orgelman", gezongen en met de
viool begeleid door den directeur, werden met
veel genoegen aangehoord.
woningen of palafitti.
Sadeler beschouwt ze als vluchtbergen en wel,
zooals toen gebruikelijk was, van Celtischen
oorsprong.
Hoedekenskerke.
De bewoners noemen het Oetjeskerke en zeer
natuurlijk, want Oetje is de echte Zeeuwsche
kosenaam, en niet Hoedeke, geweest voor een
verloren geganen eigennaam Hoede.
7.
Ook deze voor rampspoeden zeer blootstaande
heerlijkheid zal wel een berg gehad hebben.
Ik heb niets kunnen vinden dan dat er een
hoog stuk land bestaat, dat men den Roovers-
berg noemt. De arts Sprnitenberg, toen in die
gemeente wonende, heeft niets daarover kunnen
uitvorscheu. De naam doet mij echter deuken
aan een lang afgegraven vliedberg, en daarom
heb ik hem op de kaart opgenomen.
Thans zou de wandeling ons brengen in den
omslreeks de helft der 14e eeuw door Graaf
Willem aangewonnen 's-Gravenpolder, doch wij
willen dezen liever tot het midden van Zuid-
Beveland rekenen, omdat de aanwas plaatsgreep
aan den anderen oever der Zwake.
De beide blijspelen met zang „Roode Sander",
en „Gesmokkeld" vonden grooten bijval, de rollen
waren goed verdeeld en alle dilettanten, gaven
blijken üink gestudeerd te hebben. Na afwerking
van het programma werden nog door het gezel
schap en publiek twee verzen van het Volkslied
gezongen. Het donker gemaakt tooneel werd nu
door bengaalsch vuur verlicht, wat een aardig eilect
teweegbracht. Wij spreken den wensch uit,
dat dit gezelsbhap bij voortduring den noodigeu
steun van de gemeentenaren moge ondervinden
het verdient het ten volle.
IERSEKE. Den Hen Maart zal de gym-
nastiekvereeniging „Vooruitgang zij ons streven"
een openhare uitvoering geven. Eenige adspi-
ranten zullen daarbij ordeoefeningen uitvoeren.
Vrijdagavond hadden we weder het ge*
noegen „Mozart" te hooren. Dit gezelschap
organiseerde een soiree, opgedragen aan de boog
schutters van St. Bastiaan en tevens toegankelijk
voor de begunstigers. Er was weer voor afwis
seling gezorgdmuziek, tooneelspel, een tableau-
vivant en een vrije voordracht, de laatste van
den heer M. Reijngoudt. In de looneelstukjes
„De Buren" van Justus van Maurik en „Het
bedrogen drietal" werkten weer dames mee.
Alles liëp uitstekend van stapel, en een der
leden van St. Bastiaan was, blijkens het her
haalde applaus, inderdaad de tolk van het publiek,
toen hij de medewerkers dankte voor den aan-
genamen avond en het voordeel van aamen
werking in het licht stelde.
Verleden Zaterdag werd hier een zesjarige
knaap, die al spelende in de haven was gevallen,
door de koenheid van een ingezetene aan een
wissen dood ontrukt. A. van IJseldijk, Wz.
zag namelijk het gevaar waarin de kieine ver
keerde, sprong hem na en bracht hem al zwem
mende behouden aan wal.
Eenige oesterkweekers en andere ingezetenen
vau Ierseke zullen op initiatief van de heeren
J. J. Van den Broeke en D. Sinke, op hun
wijze hulde brengen aan Emile Zola, als strijder
voor waarheid en recht. Zij zullen dit doen in
den vorm van een geschenk in oesters, hetwelk
vergezeld is door een album met fraai gecalli-
grafeerde opdracht eu de namen der bewonderaars.
Verder zijn aan het album toegevoegd eenige
portretten en groepen op de kunstmatige oester
teelt betrekking hebbende.
De heer J. A. Ket, hoofd der christelijke
school alhier, en benoemd tot onderwijzer in
Transvaal, nam hsden (Dond.) afscheid van zijne
leerlingen, hune ouders eu de schoolcommissie.
Den lOen Maart zal hij de reis naar zijne nieuwe
bestemming aanvaarden. Wij wenschen den geach-
ten mau van harte eene schoone toekomst in
het verre land.
Het midden van Zuid-Beveland.
Wenscht men heden ten dage van Middelburg
te wandelen naar Goes, men kan dit doen,
maar in den tijd, toen men de bergen maakte,
en nog veel later was er een uitgebreide zee-
waterplas tusschen de Walchersehe bergenstreek
bij Arnemuiden en den eersten berg, die bij
's-Heer Arendskerke in Zuid-Beveland. Deze
ondiepe, maar toch door bevaarbare geulen door
sneden, plas is nu in bouwland herschapen.
Hieruit volgt, dat men in al die vruchtbare
Kraaijertpolders, met het Nieuwdorp, geen
enkelen berg kan ontmoeten, evenmin als in
het ook in dat water opgekomen Nieuw en St.
Joosland. Die berg van Arendskerke was na
genoeg de grens van ons centraal gedeelte.
Noordelijk eu westelijk stroomde de Schenge,
zuidelijk de Zwake, Oostelijk de Ierse en in de
middeleeuwen lagen daar aan den waterkant
onderscheidene burchten om de Edeleu te
herbergen en de bevolking te beschutten.
Het spreekt van zelf, dat in die overoude
streek nog steeds honderden vau stroomen en
stroompjes het land in zoovelo eilandjes ver
deelden, die hun eigenaaia hadden, en in