DE GRIFFIOEN
RECHTZAKEN.
BEKENDMAKINGEN.
GOES.
BURGERLIJKE STAND.
WAAR IS WERK?
(ingez. Med.)
weer in de literatuur. De wereld buiten
ons werd niet beschreven om der wille
van zichzelf, maar als symbool van in
nerlijk gebeuren; de intuïtie, het gevoel,
overheerschten de rede. Aan deze op
vattingen gingen gepaard een uitdruk
kingswijze, een woordmuziek, die de
teerste stemmingen, de fijnste schakee
ringen van het gevoel wisten te vertol
ken. Spr. toonde aan hoe sterk het sym
bolisme den invloed heeft ondergaan,
eerst van Baudelaire, dan van Rimbaud,
Verlaine en Mallarmé. Voorts stond zij
stil bij den roman A. Rebours van Huys-
mans en bij een novelle (Vera) van Vil-
liers de L'Isle-Adam, die bij hun ver
schijnen zoozeer de aandacht trokken en
waarin de grondgedachten van het sym
bolisme terug te vinden zijn. Zij vertelde
van den bundel Déliquescences, die met
de nieuwe beweging den draak stak, een
kostelijke parodie, te vergelijken met
de Julia-mystificatie van Kloos en Ver-
wey, in de jaren der tachtigers. Met tal
rijke voorbeelden wees spr. op het ver
schil tusschen de kunst der symbolisten
en die van de aan hen voorafgaande
dichters. Vervolgens gaf zij een over
zicht van de voornaamste groepen en
tijdschriften die de nieuwe richting ver
tegenwoordigden. Zij vertelde o.a. van
de rumoerige bijeenkomsten in den Chat
Noir, waar de enthousiaste jongeren hun
denkbeelden propageerden, tot ontstel
tenis van de eerzame burgers, wier
nieuwsgierigheid hen erheen had gelokt.
Spr. stond stil bij den invloed dien Ri
chard Wagner op de beweging heeft uit
geoefend. Daarna behandelde zij uitvoe
rig Verlaine's gedichtje Art poétique, dat
als het ware een samenvatting van het
streven der symbolisten geeft. Zij be
schreef vervolgens hoe talrijke aanhan
gers der beweging veel verder gingen
dan hun groote meesters, en zich aller
lei vrijheden met rijm, rhythmus en vers
vorm veroorloofden, zoodat enkelen in
hun ongebondenheid het proza nader
den, hetgeen spr. met voorbeelden uit
het oeuvre van Verhaeren en Paul Fort
verduidelijkte. Na nog gewag te hebben
gemaakt van de Romaansche School, die
de dichter Moréas in 1890 stichtte, en
die bedoeld was als een reactie tegen
het symbolisme (zij huldigde de traditi-
oneele versvormen en de dichters der
Renaissance) en na op de blijvende
schoonheid die de Poëzie door het sym
bolisme verkreeg te hebben gewezen,
eindigde spr. haar voordracht.
De Concertgebouw-prijsvraag.
De inzendingstermijn voo* de door 't
Concertgebouw uitgeschreven prijsvraag
voorveen Nederlandsch werk voor klein
orkest Ls 15 dezer gesloten. In het ge
heel zijn 54 composities ingezonden.
't Voornemen bestaat, het te bekronen
door
dr. W. S. UNGER.
De aankoop van De Griffioen door de
gemeente was een gereede aanleiding,
omtrent de geschiedenis van deze bui
tenplaats een onderzoek in te stellen.
Het resultaat vindt men in het hierna
volgende.1)
De oudste geschiedenis van het ge
bouw is onbekend. Op de bekende kaart
van Goliath in Smallegange's Chronijk
van Zeeland is ter plaatse een gebouw
geteekend ook een voorlooper van
den fraaien koepel blijkt al aanwezig
dat veel met het huidige achtergebouw
overeenkomt, en waarachter een fraai
aangelegde tuin. Dit werk is versche
nen in 1696, en daarmede de datum
waarvóór de buitenplaats moet zijn ge
sticht, van zelf gegeven. Nu wil echter
het geval, dat deze plattegrond reeds
in 1657 door Goliath is vervaardigd,
maar daar voor de verschijning ook op
andere punten (b.v. Oostkerk) het oor
spronkelijke is bijgewerkt, kunnen wij
zonder meer niet concludeeren, dat zij
in 1657 reeds bestond. Onmogelijk is dit
echter niet; uit de consoles onder de go
ten rond het achtergebouw mag wor
den afgeleid, dat de buitenplaats om
trent het midden der zeventiende eeuw
zal zijn aangelegd. Wie echter de stich
ter is geweest, is onbekend. De
transportregisters der stadsambachten,
die het gewenschte licht zouden moe
ten brengen, vangen eerst met 1692 aan.
Zij noemen dan als eigenaar Herman van
de Putte, hetgeen wij ook van elders
wisten, doch die de bouwheer van „de
Griffioen" wel niet zal zijn geweest,
daar hij is geboren in hetzelfde jaar 1657,
waarin Goliath zijn kaart teekende.
HermanvandePutte, de eerst-
bekende eigenaar van de buitenplaats,
was omstreeks 1700 een bekend Middel-
burgsch koopman. Als zoovelen zijner
tijdgenooten, bedreef ook hij de in dien
A) Enkele, jongere, gegevens hierom
trent werden mij welwillend verstrekt
door dr. J. H. Vernhout, alhier, die aan-
teekeningen heeft verzameld betreffende
Walchersche buitenplaatsen; het ge
meente-archief verschafte de rest.
werk op den tweeden avond van de se
rie klein-orkest-concerten (te geven in
de groote zaal van het Concertgebouw)
Donderdag 15 December, onder leiding
van dr. Willem Mengelberg ten gehoore
te brengen.
De Goethe-Tentoonsiellingen.
De verschillende Goethe-tentoonstellin-
gen, die dit jaar te Frankfort zijn ge
houden, hebben zich 'kunnen verheugen
in een groote belangsteHJling van den
kanl van het publiek. Het nieuwe Goe-
(hemuseum gelegen in den Grossen
Hirschgraben, naast het geboortehiuis van
den dichter, werd alleen in Juli en Augs
bezocht door ongeveer 50.000 personen.
Op de tentoonstelling Kunst en Cul
tuur van Frankfort ten tijde van Goethe
werden ongeveer 25.000 bezoekers ge
teld.
Wering van buitenlandsche musici.
De Ned. Toonkunstenaarsbond heeft
zich thans met een adres tot de Twee
de Kamer gewend om aan te dringen
op wering van buitenlandsche musici,
dis in nog steeds toenemenden stroom
hier te lande worden te werkgesteld,
opdat daardoor de algeheele ondergang
der Nederlandsche toonkunstenaars wor
den voorkomen.
verduistering door een brievenbesteller
Voor de Rotterdamsche rechtbank
heeft terecht gestaan de 26-jarige brie
venbesteller J. C. O., wien ten laste ge
legd was, dat hij als brievenbesteller,
;en hem ter bezorging toevertrouwden
brief had verduisterd. Sub. was hem ver
duistering zonder meer ten laste gelegd.
Verdachte heeft reeds in April van dit
jaar terecht gestaan ter zake van valsch-
heid in geschrifte. Hoewel hij in het
vooronderzoek een volledige bekentenis
had afgelegd, kwam hij in de zitting met
de verklaring, dat niet hij maar zijn
vrouw de valsche handteekeningen had
geplaatst. Ter verder onderzoek heeft
de rechtbank daarop de behandeling
voor onbepaalden tijd aangehpuden.
Thans diende deze zaak tegelijk niet die
van den verduisterden brief.
Ook in deze zaak ontkende verdachte.
Het O.M. meende in de zaak betreffen
de valschheid in geschrifte vrijspraak te
moeten eischen. Wat de tweede zaak
betreft, het primair ten laste gelegde
achtte het O.M. niet bewezen, wel ech
ter de verduistering. Zijn houding acht
het O.M. verre van sympathiek en het
eischt 8 maanden gevangenisstraf. Het
vraagt daarbij verdachte's onmiddellijke
gevangenneming.
De verdediger was het met het O. M.
eens, dat verdachte in de eerste zaak
zal moeten worden vrijgesproken. Wat
de tweede zaak betreft heeft het O. M.
het primair te laste gelegd reeds laten
vallen, doch volgens pleiter is ook het
subsidair niet bewezen. Mocht de recht
bank echter verdachte's schuld aanne
men, dan verzoekt pleiter hem een
voorwaardelijke straf op te leggen.
Na re- en dupliek weigert de recht
bank het verzoek tot onmiddellijke ge
vangenneming.
Voor de rechtbank te Groningen had
zich Vrijdagmorgen te ve-antwoorden
de 34-jarige D. I., wegens poging tot
doodslag. In den nacht van 28 op 29 Au
gustus had hij een schot gelost op het
raam van een woning in de Raamstraat
te Groningen waarachter hij meende,
dat zijn vrouw sliep.
Op het oogenblik dat hij zijn revol
ver afschoot, bevond zij zich echter
voor een ander raam, terwijl bovendien,
doordat een vriend van den man dezen
trachtte de revolver uit de hand te slaan,
het schot in een verkeerde richting af
ging, zoodat de vrouw niet geraakt
werd. Tevoren had de man in de Hee
restraat ruzie gezocht met een persoon,
dien hij daar ontmoette en ook op de
zen had hij een schot geTost zonder hem
te raken. De verdachte zeide van het
geheele geval niets te herinneren. Hij
had meer dan 30 borrels gedronken.
De Of'icier eischte tegen den man,
die reeds meermalen was veroordeeld,
2J4 jaar gevangenisstraf.
Valsche munterij.
De rechtan'k' te Amsterdam deed uit
spraak in de zaak tegen twee Duitsche
kooplieden en een Nederlandschen typo
graaf, verdacht van valsche munterij.
Zij zouden Nederlandsche bankbiljet
ten van f 10 hebben nagemaakt.
Bij den inval van de justitie ten huize
van de Duitsche verdachten, werden 600
bankbiljetten in beslag genomen. De uit
gifte was echter weinig vlot gegaan.
Het O. M. eischte tegen den jongslen
Duitscher anderhalf jaar legen den HolU
Inndschen typograaf drie en een half jaar
en tegen den Oudsten I)uitschei vier
jaar gevangenisstraf.
De rechtbank vonnis wijzend1, veroor
deelde den jongsten Duitscher wegens
medeplegen van "het namaten van bank
biljetten tot een gevangenisstraf van 6
maanden. Wegens hetzelfde feit werd
de Iiollandsche typogjraaf veroordeeld
'tot twee jaar gevangenisstraf.
Ten opzichte van den oudsten Duit
scher wees de rechter een interlocutoir
vonnis en bepaalde dat op 3 Nov. a.s.
tijd gebruikelijke kaapvaart; een nota-
rieele akte van 16952) noemt hem als
„boekhouder" van het schip De Grif
fioen toenmaals meer voorkomende
overeenkomst van naam van huis en
schip (of omgekeerd?) dat commissie
vaart uitoefende, zooals het toen werd
genoemd. Zijn echtgenoote was Maria
van den Brande, een althans later zeer
gefortuneerd geslacht. Gargon, de schrij
ver der Walchersche Arkadia3), geeft
van den toenmaligen staat van huis en
hof een aantrekkelijke schildering. Toen
het gezelschap der spelerijders, wier
hoofsche deelgenoot Heerman niemand
anders dan onze kaapvaarder was, van
den Seisweg komend, voor de buiten
plaats was aangekomen, noodde de huis
heer vóór het avondeten tot een be
zoek aan den hof. En Gargon vervolgt
dan: „hierop traden zij in, en ter zijde
van het huis om, daar Ewoud (een der
feestgenooten) met overgroot vermaak
eenen wijngaard zag in een hoogen,
2) Protocol notaris Steven de Swarte
van 10 December 1695,
Uitrusting van het schip „de Put",
dat slaven zou brengen van Afrika naar
Suriname, vermeldt 't protocol van no
taris Daniel Scheurwater van 2 Juli
1697.
3) Aldaar (ed. 1715) dl. I p. 249 vlg.
een nader getuigenverhoor zal plaats
hebben.
DRANKWET.
Burgemeester en Weth. van Goes
brengen ter algemeene kennis, dat bij
hen is ingekomen een verzoekschrift van
CORNELIS PIETER VOOIS, oud 37 ja
ren, winkelier, wonende te Goes, om
een verlof A voor de benedenzaal van
het perceel, kadastraal bekend gemeen
te Goes sectie D no. 401 (gedeeltelijk),
plaatselijk gemerkt Bierkade no. 1.
Binnen twee weken, nadat deze be
kendmaking is geschied, kan ieder te
gen het verleenen van dit verlof schrif
telijk bezwaren bij Burgemeester en
Wethouders inbrengen.
Goes, den 20 October 1932.
Burgemeester en Weth. voorn.,
HAJENIUS, Burgemeester.
VAN BALLEGOIJEN DE JONG, Secr.
Middelburg.
Van 19—21. Ondertrouwd: D. van Biel
zen 56 j. en T. van de Voorde, 5-1 j. F.
C. J. Baljeu, 20 j. en M. E. P van den
Blroék, 25 j.
Getrouwd: W. M. Hertenij^S j. en A
S. G. Joosse, 26 j.
Bevallen: G. Reijerse geb. Murk, z.
Overleden: M. Raspe, wed. van W. H.
Hogestijn, 72 j.; J. J. Biaas ongeh. d.
23 j.
Goes.
Getrouwd: J. A. van Oers, 24 j. en
M. van Loenhoud, 22 j. L. Provoost,
27 j. en J. A. Versé, 23 j. H. Min-
naard, 29 j. en T. J. van Hese, 31 j.
M. Rooze, 22 j. en J. Kaaysteker, 25 j.
Overleden.' P. Zwartepoorte, 66 j.,
man van P. M. de Kok.
Vlissingen.
Van 1320 Oct. Ondertrouwd: F. La
gendijk, 24 j. en J. B. F. van Hal, 24 j.
J. B. Palmkoeck, 25 j. en K. Verstraate,
24 j. P. Loekemeijer, 26 j. en A. M.
Schets, 22 j, A. Davidse, 34 j. en J.
Gebraad, 26 j. M. Rab, 26 j. en E. M.
Zoete, 23 j. H. J. Belfroid, 24 j. en
M. Vinke, 19 j. A. A. Goethart, 25 j.
en E. M. Karlsen, 23 j.
Getrouwd: C. J. L. Sitsen, 59 j. en J.
A. C. de Feijter, 39 j. H. Mommaas,
21 j. en A. E. Smit, 20 j.
Bevallen: D. van de Grijp, geb. Meu-
Ienberg, z. C. T. A. Stroo, geb. van
Huizen, z. M. de Baar, geb. Lippens
breeden glazen kas besloten, en door
weersluil der zonnenstralen gekweekt,
reeds dikgezwolle druiftrossen dra
gende", hetgeen het gezelschap stof tot
discussie bood. „Dus koutende, kwamen
zij in een vermaaklijk speelhuis (boven
genoemde koepel), dat zijn uitzicht op
de buurhoven en wijduitgestrekte wei
den had, en van den stilstromenden wa
tergang bespoelt wierd". Het fraaie uit
zicht naar de duinen en de vischrijkdom
van den watergang leverden het gezel
schap zooveel stof tot gesprek, dat zij
den tijd vergaten. Maar eindelijk „traden
zij uit het speelhuis, en ter slinkerhand
in den Hof, daar een dubble reeks van
net-gekroonde oranjeboomen het cierlijk
pad nog cierlijker maakte", over welker
onderhoud in den winter de huisheer
een en ander vertelde. Daarop „kwamen
zij bij een schoon lust-prieel, dat aardig
gebouwd en "nog aardiger geschilderd
was, want de pylaaren, die op 't hout
alleen geverwd waren, scheenen uit den
grond uit te schieten, en het gebouw te
onderschragen. Het prieel had de ge
daante van een tempel, daar eenige beel
den stonden, die ieder als uitnodigden
om in te treden, en niet alleen de ge
noeglijkheid van den Hof te genieten,
maar ook aan het uiteinde van een lange
hooge dreef een groot gedeelte van Mid
delburg te zien". Hiervan is nu niets
d L. C. Beun, geb. Nagtegaal, d.
Overleden: C. J. Smit, z., 44 j. T.
Muller, d., 19 j. - J- Marijs, z., 27 j.
Souburg-
Van 12-18 Oct. Ondertrouwd. H. van
Halen, 27 j. en G. H. Wareman 24
Getrouwd: C. J. Venema, 26 j. -n J.
Bosselaar, 29 j. n
Bevellen: C. D. van Luijk, geb. Rogge
veen, z.j J. Boone, geb. Marijs, d.
De Districts-Arbeidsbeurs v0°j:
gemeenten tusschen Ooster- en Wester
Schelde zendt ons de volgende aanvra-
gen.
Binnenland.
MAASTRICHT: bekwame glas-m-
loodzetter, dadelijk, 55 cent per uur,
voor pl.m. 3 maanden, reiskosten nader
overeen te komen, zonder goede getuig
schriften onnoodig zich aan te melden.
MAASTRICHT: 2 bekwame glazen
makers, dadelijk, 55 cent per uur, voor
ongeveer 3 maanden, reiskosten nader
overeen te komen, zonder goede getuig
schriften onnoodig zich aan te bieden.
LEIDEN: bekwaam gereedschapma-
ker-stempelsnijder, 0.65 per uur, en
een bekwaam zilverdraaier, 0.65 per
uur tot 0.70 per uur, voor onbepaalden
tijd, reiskosten worden bij oproeping
vergoed.
NIJMEGEN voor winkel in optische
artikelen, assistente, b.m. bandages
strekt tot aanbeveling, dadelijk, loon
vanaf 70 per maand, bij voorkeur
P.G.
Vakafdeeling Landbouw.
Geplaatst kan worden: een boeren-
dienstbode, een aankomend boeren
knechtje, alsmede landarbeiders.
Aanbiedingen uitsluitend aan de Dis
tricts-Arbeidsbeurs te Middelburg.
Verkoopingen - Verpachtingen
Zeeiaiid
Oct.
25 Souburg, Hofstede,
Blaupot ten Cate.
25 Goes, Auto's, De Wilde.
26 Oostkapelle, Huizen,
Blaupot ten Cate.
27 Heinkenszand, Huizen en land,
Werkum en Jonkers.
28 Zoutelande, Huizen en erven
Blaupot ten Cate.
28 Serooskerke, Hofstede en land,
v. d. Harst.
Nov.
1 Middelburg, Inspan, Blaupot t. Cate.
2 Wissekerke, Bouwland,
Sadee en Jonkers.
3 Nisse, Weiland, Sadee en Jonkers.
3 Wolf aartsdijk, Huizen, v. Dissel.
9 Middelburg, Inboedels, Notarishuis.
9 Westkapelle, Huizen en
bouwland, Loeff.
15 Middelburg, Inspan, Struve.
29 Middelburg, Inboedels, Notarishuis.
Dec.
14 Middelburg, Inboedels, Notarish.
meer over. Daarna ging men verder
„langs de hoog- en gladopgeschorene
boommanteling om den meloenberg te
zien", en toen „langs 't einde des vijvers,
en een groen perkveld, daar een levens
groot beeld stond, d&t Huis en Hof
scheen te bewaken en 't roofziek ge
vogelte van de moeskruiden en heining
vruchten te verjagen. Hierbij stonden
eenige hooge, breede lindenboomen, die
't huis voor zon en wind beschutten en
een koelen ingang verleenden". En zoo
geraakte men binnen.
Herman van de Putte, schepen en
raad en in 1721 burgemeester zijner ge
boortestad, de gelukkige eigenaar van
al dit schoons, heeft zijn bezit door aan-
koopen afgerond, en liet bij zijn dood
na 1722 de buitenplaats achter aan
zijn dochter Maria Johanna, die 29
April 1718 was gehuwd met mr. J o h a n
Assuerus Schorer, die van 1727
tot zijn dood in 1752 ontvanger-generaal
van Zeeland is geweest. Zij hebben de
veranderingen doen aanbrengen, die nog
heden 't meest spreken: de vernieuwing
van den voorgevel, en de vervanging
van bovengenoemden koepel door den
nog aanwezigen, die wel de voornaam
ste aantrekkelijkheid der buitenplaats
uitmaak, hoezeer het uitzicht ook door
de ophooging van het aangrenzende wei
land. met het slik der vesten, althans
tijdelijk, heeft verloren. Nog herinneren
de wapens en monogrammen van dit
echtpaar in den koepel aan zijn stich
ters.
Schorer overleed, als gezegd, in 1752;
zijn vrouw overleefde hem eenigen tijd,
maar daarna laten de bronnen ons eeni
ge jaren in den steek. De volgende
eigenares echter was Maria van
Reigersberg, gehuwd met mr. J. P.
van den Brande (overleden in 1758), fa
milie vermoedelijk van Herman van de
Putte's echtgenoote, en die in April 1768
stierf, nalatende twee kinderen: Jan
Pieter en diens zuster Maria, gehuwd
met de bekende mr. J. A. van de Perre,
bouwheer van het huis aan de Wa-
genaarstraat, thans als arrondissements
rechtbank in gebruik, en eigenaar van
Westhove. Van de buitenplaats werden
twee kavels gemaakt, zooveel mogelijk
gelijk, waarvan bij loting huis, hoveniers
woning en koepel aan mevrouw Van
de Perre kwamen. Uit hetzelfde jaar
dateert de belangrijke plattegrond, die
zich nog bevindt boven den schoorsteen
in de achterkamer. Daaruit blijkt, dat
toen de omvang van 't goed veel grooter
was dan nu 't geval is. Niet alleen was 't
terrein, nu ingenomen door de huizen
ten Westen van den Jodengang, dat in
onzen tijd is verkocht, als tuin beplant,
doch dat was ook 't geval met den grond
nu als kweekerij benut; bovendien be
hoorde ook een groot deel van het land
aan gene zijde van den watergang tot
het Griffioen-complex, en ook dit was
overeenkomstig de tuinarchitectuur van
den tijd aangelegd.
Mevrouw van de Perre legateerde de
buitenplaats in 1791 aan ds. J. de
F r e m e r y, van 1779 tot zijn overlijden
in 1819 predikant te Middelburg, in 1804
benoemd tot professor aan de Illustre
school, en die na den dood der erflaat
ster in 1795 eigenaar is geworden van
het goed. Vervolgens ging het over op
diens oudste dochter Suzanna P e -
tronella, in Mei 1800 gehuwd met
mr. Pieter Pous, die verschillende
betrekkingen bij administratie en judica-
tuur heeft bekleed en in 1851 overleed.
Bewoond hebben zij het buiten niet
steeds. In 1851 tenminste vierde jhr. mr.
E. van Vredenburch er zijn zilveren feest
als Commissaris des Konings, en Nagt-
glas vermeldt, dat hij „de Griffioen" des
zomers bewoond. De dochter van het
echtpaar Pous-de Fremery huwde in
tweeden echt ds. A d r i a a n Tak, heer
van Poortvliet, en bracht daardoor de
buitenplaats in deze familie. Na hun dood
was eerst een ongehuwd overleden doch
ter, daarna haar neef mr. A d r i a a n
Tak van Poortvliet eigenaar van
„de Griffioen".
In 1919 werd door hem de bui
tenplaats verkocht, en werd de heer E,
Berdenis van Berlekom, gep.
kolonel der mariniers, eigenaar en ge
regeld bewoner, totdat zij in 1926 over-
ging aan den heer A, F. d e P a a u w, die
onlangs door degemeenteMiddel-
b u r g, vermoedelijk wel voor langen
tijd, in den eigendom werd opgevolgd.
In- en uitwendig is in den loop der
eeuwen ook aan „de Griffioen" veel ver
anderd, en in den regel niet ten goede.
Doch hoezeer verminderd in vergelijking
van hetgeen het eenmaal is geweest, het
complex biedt vanaf het bolwerk nog
steeds een fraai beeld. Moge de toe
komst hierin niet teveel verandering ten
kwade brengen
