ProVincieiueuWs Stadsnieuws. Binnenland her een gunstig gelegen centrum en haid een goede marktplaats, en daarvan en van het Land' om haar is Goias afhankelijk. Het ked minder dan andere plaatsen ip Zeeland onder den wangunst der tijden of verzanding van stroomen en verleg ging van wateren. Wel zag het in de 15e eeuw een haven dichts lippen, en later ook idle tweede afgesloten worden door aan landingen, zood:at het havenkanaal in 1809 moest worden verlengd, maar dit alles ondermijnd^ niet haar weivaart. En ook thans nog hesft het een uitgang bij de samenvloeiing van Zandkreek en Ooster- schelde op een dijk, op een plaats, waar een onverschrokken loods dor O.-I.- Compagnie op zijn ouden dag Lichtwach- ter was en 29 Augustus 1818 stierf. Het was Frans Narebout, de kloeke men- schennedder, wiens assche rust onder de gewelven der schitterende Magdalena- keark. Spr. weet niet wanneer het slot is ge sticht, maar wel, dat het in 1300 werd belegerd door Jan van Renease en door de Reimerswalers werd ontzet, van wie er een bezetting onder Boudewijn Ker- vickszoon was gelegerd. Sedert 1313 bleef Goes aan de GrafelijIdieid en vele vrijheden werden haar vooral door de graven uit het huis van Beijeren gegeven. Zoo kwam Jonkvrouwe Jacoba van Beijeren op het Oude Slot en hield er hof. Nu 500 jaar gekden (1428) ontmoet te zij daar in den tuin van de Sociëteit Van Ongenuchten Vrij voor het eerst Frank van Borsselen, die vroeger tegen haar had1 gestreden. ïn 1432 huwde zij met hem in het geheim te 's Gravenhage en- ging women op zijn slot te St. Maar tensdijk, doch stierf in 1436 op 36-jari- gen leeftijd op het slot Teylingen. Wellicht heeft de edele hertogin-gra vin van Zeeland, dame van Zuid-Beve land, de Schutterskoningiin op de Schut tersfeesten, hier op deze plaats haai* ge lukkigste tijden in haar kortstondig leven doorgebracht en spa*, herinnert aan het Idoor hem voorgelezen lied van Römea* op het slot Ostende. Met nog enkele voorbeelden toont spr. aan wat Goes dankt aan het Beiersche Stamhuis en speciaal aan Jacoba van Beieren. Zij heeft mede den grondslag ge legd voor den bloei en de welvaart van het stedeke Goes, waarin wij ons nu het meer en meer niet alleen een centrum van Westelijk-Zuid-Beveland, maar van ge heel Zeeland is geworden, van harte ver heugen. Toch is ook die welvaart te danken aan arbeid1. Zonder arbeid geen produc tie. Spr. is daardoor gekomen aan het tweede deel zijner rede „Landarbeid en loonen". Spr. zegt dat het vraagstuk van den landarbeid en daarmede in verband van de landarbeidersloonen, een der belang rijkste van onzen tijd is. Zij, die leiding geven aan het landbouwlevein. moeten meer studie maken van de oecomomie en gezonde denkbeelden en begrippen aan brengen bij degenen, die leiding geven aan het hoogere cultuurleven van ons volk en te veel kijken naar de steden en Üe industrie. De landbouwers slaan 'hun handen ineen over de oeconomische on zin, die werkelijk intellectuee'e menschen dikwerf voortbrengen wanneer zij rege len willen voorstelden ook voor het leven ten plattelande en voor den landbouw. Men moet daarbij laten varen een conser vatief napraten van verouderde stelling. Het nieuwe leven, de nieuwe ontwikke lingsfrase der Maatschappij moeten wij nagaan en daarbij de eenvoudige onom- stootelijke, oude waarheden toepassen. Inzonderheid eischt dan het loonvraag- stuk onze belangstelling, maar dit is bij den landbouw niet hetzelfde als bij de industrie, men kan bij den landbouw het taakloon slechts in beperkte mate toe passen. Er is minder goed controle moge lijk, en de arbeider heeft te maken met planten en dieren, dus met levend organis me, die toewijding en zorg vereischen. Men is er veel meer van weers-, en bo demgesteldheid afhankelijk, er is minder arbeidsverdeeling mogelijk. De betrekking in den landbouw is berekend op langerer idiuur en dienen de contracten voor min stens een jaar, van oogsttijd tot oogst tijd te woonden afgesloten. Het geven van een eigen bedrijf zal daaraan mede hel pen en spr. wijst in deze op het nuttfig werken der landarbeiderswetOok is de persoon van den arbeider bij den land bouw van groot gewicht. De loonen in den landarbeid en in de industrie moeten el kander zooveel mogelijk naderen. Daar bij zullen zich tallooze vragen en bezwa ren voordoen. Voor verhoogde prestaties moet bijv. verhoogd loon worden gegeven in den vorm van een, aandeel in de pro ducten. Doelmatig toegepast prestatieloon kan hier ook zeker medewerken. Meer dere rationa li seering van den ar beid, zoo mogelijk doelmatig geordende uitbreiding van het taakloon en beschikbaarstelling van goede stukjes land behooren tot de belangrijkste middelen om tot een gezon den landarbeidersstand te komen en deze te behouden. Men zal een ontvolking van het platteland er door tegenhouden en Idaaraan moet ook verhooging van het peil \m teven van de arbeiders mede helpen door middel van waterleiding, elec- tniciteit, goede transportmiddelen, en goede scholen. Men moet komen tot meer prestaties en door goed onderwijs en vakopleiding maken, dat de schrandersten het verder in de wereld1 kunnen brengen. ïSpr. ont kent, dat hooge loonen de kapitaalvorming tegengaan of dat deze hoogere loonen toch maar worden verteerd. Kapitaal te willen vormen ten koste der loonen, werkt averechts. Te meer waar de arbeiders niet degenen zijn, die als regel hun geld in het buitenland verteren en daar door andere doelen van eigen volk in de gelegenhe-d stellen hun bezit te vermeer deren. Men moet volgens Nobel de weel deartikelen, die uit het buitenland ko men, zwaar belasten en dat geld ten deele besteden om binnenlandsche ondernemin gen te steunen. Aanleg van een goed we gen- en kanaalnet is daarvoor een der aangewezen middelen, inzonderheid ook omdat b.v. goede autowegen vreemdelin- genbezoek trekken. Verkeerd is de stelling dat door bepierkfeng in de loonen kapitaal vorming moet plaats hebben. De waardee ring der arbeidsprestaties uitkomende in de belooning daarvan is van het grootste gewicht. In den feodialen tijd was arbeid een schande, nu is ledigloopimg en luiheid een schande en terecht noemde de spreu kendichter der Schrift lediggang der dui vels oorkussen. Ideaal zou het zijn, wan neer de hoogste en zwaarste prestaties ook het hoogst werden beloond en daar naar moet worden gestreefd. Een collec tief arbeidscontract zou dan niet mogen bestaan, er moet zijn loon naar arbeid. Waar een afzonderlijk bedrijf niet alleen het loon zal verhoogen, rijst de vraag of een minimumloon dient te worden vastge steld', maar spr. meent, dat de wet dit nimmer mag doen. Het beschermt wel den arbeid', maar kan het getal werkloo- zen doen to enemen. Toch is z.L een hoog loon te prefereeren. Zulks ook in het be lang van den binncnlamdschen afzet der producten. De V. S. van Amerika zijn juist rijk geworden dbor de hooge loo nen, wat spr. nader uiteen zet. Ook Duitschlamd is eerst welvarend' gewor den sedert stijgende loonen in binnen- en buitenland een massnverbruik en djaar- mede een massaproductie van vele soor ten van goederen hebben mogelijk ge maakt. Door die hooge loonen kan de ar beider spoedig ondernemer won-den en juist omdat arbeiders ondernemers wil len worden, zijn de loonen zoo hoog. Spr. wijst dan op een meening van Smid' in zijn Landbouw en Democratie, dat men be volkingsvermeerdering moet tegengaan door een premie te stellen van f 1250 voor ieder, die op zijn 30e jaar nog on gehuwd' is. Spr. is het echter meer eens met Nobel, dat kapitaal in zich geen waarde heeft, wanneer het niet dienstbaar gemaakt wordt door het gebruik. Niemand kan bezit krijgen als anderen niet zorgen voor het verleeren. Maar niemand moet verteren wat hij door arbeid, spaar zaamheid, erfenis of schenking heeft ver kregen. Maar wel is spr. het met Nobel eens, dat ieder idoor arbeid in zijn be hoeften moet kunnen voorzien. Arbeid blijft de grondslag der productie. Dood kapitaal is op zich zelf niet productie. Ieder kan feitelijk ondernemer worden, en het zijn niet de slechtsten onder de ar beiders, die daarnaar streven, en door hooger loon moet daartoe de mogelijk heid' bestaan. Maar Ide strijd' was meestal over dien grond, den bodem, zoowel onder de in dividuen als de groepen en de volken. Die strijd blijft omdat de grond beperkt is en de menschheid toeneemt. De strijd kan oeconomisch en vreedzaam gestre den worden. De beperktheid van den bo dem doet de vraag naar voren komen, wat beter is het grootgrondgebruik of het kleingrondgebruik. Groente bedrijven kunnen niet geheel worden gemist en spr. wijst er o.a. op wat man in Zeeland aan den Wilhelminapolder en de Bathpolders te danken heeft. Maar ook is het waar, dat op klemera bedrijven meerdere per sonen kunnen leven en arbeiden en inten siever bemesting meer uit den bodem doet halen. Spr. meent, dat op de boer derij geen ambtenaren moeten regeerem, daarom geen staatsexploitatie. In plaats van initiatief, komt dan hef zoeken naat middelen om gedekt te zijn. Het privaat bezit of de private exploitatie is voor den landbouw het meest doelmatig. Spr. meent, dat iedereen het niet zoo aanstonds met zijn beschouwingen zal eens zijn, maar dat is ook niet de bedo<eIing. Maar wat hij zeidie is z.i. de moeite vain het overdenken en bespreken bijv. op dë win tervergaderingen der afdeelingen over waard'. Ook de landbouwer kent, gelijk hij het leven zijner dieren kent, als een rechtvaardig man dat zijner arbeiders en terecht liet Ten Kate een Zeeuwsch land bouwer zeggen, dat als hij zijn naasten niet deed leven, zijn land voor tarwe dis tels moge geven. Hierna kwam spr. tot het eigenlijke landbouwoverzicht, waarin gewezen wondt op een algemeen zeer gunstige weersge steldheid', op het groot economisch risico, op het nog steeds voortwoekeren der ma laise als uitvloeisel van den oorlog, op het hoogtij voeren van protectionisme, op de gro-ote nadëelen der internationale handelsbelemmeringen, op- het grondge brek waardoor meer dan ooit het pacht- vraagstuk in ons land in het teeken der belangstelling staat. Verder op het weg nemen der beste krachten door emigra tie en op de gro-ote belangstelling voor den tuinbouw. Het volgen van de mede- deelingen over alle producten zou ons te ver voeren. Voor de bijenteelt komt steadis meer belangstelling. De handel in paarden is eerder nog ongunstiger gewor den dan verbeterd. Toch blijft de be langstelling voor de fokkerij' levendig. De beteekenis der melkveehouderij is in sommige deelen dfer provincie nog toe nemend'. De veem ester ij neemt gestadig in beteekenis af. De fokkerij van varkens was gedurende een groot deel van het jaar niet kronend. Ook de resultaten van de mesterij wa ren gedurende de eerste 9 maanden van 1928 ongunstig. Het vereenigingsleven op het gebied vain geitenfokkerij blijft leven dig. De boterprijzen waren beduidend hoo ger dan in vorige jaren. Voor consumptie- melk waren de prijzen gewoon. De resul taten der pluimveehouderij kunnen onver deeld gunstig worden genoemd. Verder geeft het verslag, dat uitvoerig in het Landbouwblad' zal worden opge nomen, over tal van zaken betreffende het landhouwleven, het onderwijs en de instellingen der Z.L.M. belangrijke bij zonderheden. Spr. komt dan weer terug op zijn his torisch overzicht va nden zoo bij uitstek gunstig gelegen vruchtbaren lering Wes telijk Zuid-Beveland'. Spr. wijst er op hoe men reedis in zeer vroeg© tijdien leest vain Goes en Beveland'. In 776 leest men vindt men die villa ter Gosse en- leest pia- gus Bevelandus en gewaagt men van Van Brumsole (Borssele). In 966 van drie eilanden: prima Bievelant, secunda Spie sant, tertia Gersele (d.i. Ierseke). Ver moedelijk is de naam Suth Bevelant het eerst genoemd in een charter van 1147 en North Bevelant in een van 1228. De naam van het oude eiland Wolfaartsdijk komt het eerst voor in een stuk van 1105, onderteekend o.a. door Gisebertus van Wolfgersdike, dienstman van den bis schop van Utrecht. Spr. zet don in den breed© uiteen hoe Zuid-Beveland er in de middeleeuwen geheel anders uitzag dan thans. O.a. wees hij op de afzonderlijke eilandjes Borsse len en Baarland tot in de 15e eeuw. Schor ren en slikken waren van reedls bedijkte gedeelten gescheiden door den arm van den Schenge en van Walcheren door de Lemmel en de Welsinge. Zij waren door sneden met stroompjes als db Loo. y Ve., die uitkwam in de Zwake, die de West watering aan de Zuidzijde bespoekle en haar weder van de Baarlanden scheidde. Het zou veel te veel ruimte vergen den zoo ingewijden spreker op den voet te volgen, alleen kunnen wij het betreuren, dat niet veel meer personen hem hebben kunnen volgen en hopen, dat dit historisch overzicht in druk verschijnt. Het zal o.a. in archieven en bibliotheken een waardige plaats innemen. Zoo geeft spr. o.a. een herinnering aan het bedijken van den Lodewijkpolder on der Lodewijk Napoleon, later veranderd in Wilhelminapolder, genaamd naar H.M. Fredierika Louisa Wilhelmina, eebtge- noote van Koning Willem I. In 1821 liet I. G. J. van den Bosch, toten hij in het huwelijk trad met mej. G. A. Kakebeeke een huis voor zich in den polder bouwen. Zoo kwamen er meerdere benevens Beni ge hofsteden en werd: dorp en polder ge lijk men ze thans ziet. Zoo ligt daar thans aaneengesloten Westelijk Zuid-Beveland' en is Goes daar van meer en meer het centrum gewor den; te belangrijker naas-mate de bedij kingen toenamen en Westelijk Beveland een geheel werd. Vermoedelijk is hel schier niet te gelooven, hoe eenmaal de Zeeweg van Middelburg naar Antwer pen ging langs Heinkeniszand. Niet geloo ven, voor wie oppervlakkig het land ziet en Zeeland niet kent, diat dit Westelijk Beveland1 doorsneden geweest is met al lerlei stroompjes en 'bestaan heeft uit tal van eilandjes. Spr. herinnert dan aan verschillende verdwenen kasteelen. Na nog verschillende bijzonderheden over de verschillende dorpen en hun ont staan, zegt s pr. dat het is een schoon, een schitterend land, van ongekende vrucht- b baarheid, rijkdom en weelde, waarvan J. A. v. d'. Goes reedls zong en aan welk eiland en haar bewoners ook anderedich ters hun hulde brachten, ook al keken vroeger de Brabanders laag neer in het Hof, waar schor en slik lag en het zilt© nat speelde en het gekrijsch der meeu wen opsteeg. Meewarig schudden zij het hoofdZee land geen land', ik houd het met den hei kant. Maar uit dat schor en slik is de prachtige provincie geboren, die als 't ware goud in den bodem heeft en door krachtige energieke menschenhawd1 onder Hoogeren Zegen is herschapen tot het vruchtbaarst bouw- en weiland' in het heerlijkst klimaat van Nederland'. Een prachttand, geen eentonige vlakte, maar doorbroken met trotsche dijken, die zich als guirlanden van groen dëor de kameren van Zuid-Beveland' slingeren en daartus- schen in liggen de velden, de tuinen met bloemen, de schoone vriendelijke dorpen, alles juicht en jubelt en lacht vriendelijk U tegen, Gezegend land. En daarin dë brunettes met het don ker ronkelcnd oog en de frissche blo zende koon. Zij zijn het nageslacht der levendige Kelten en der energieke, vrije Franken, dus half bovemaardsche ver schijningen. Hoe voornaam zien de vrou wen er uit, van welk een levenslust getui gen die breede, uitslaande, ronde of vier kante mutsen. Hoe schilderachtig is die bonte doek om het slanke bovenlijf. Hoe beraristocratisch is de landbouwer. Hoe kan hij heerschen en regeeren. Hoe ziel vol ziet bet oog van onder den pluzigen wollen hoed over de velden. Hoe rijk en hoe prachtig staan hem zijn zilveren broek stukken. Geen land ter wereld' kent een volk als bet Zecuwsche. En onder het Zeeuwsche volk staat de Bevelandsche en inzonderheid weder de West-lBevelandj sche bevolking schitterend in het koor. Moge dat gezegend land, lange nog ge zegend blijven. Moge dat volk tot iq lengte van dagen en eeuwen blijven wat het was en zooals Jason's Pralis het zag reed's iin de 16e eeuw: Een volk, aan God1 gehecht, eenvoudig, goed' van zeden, Een rijk aian mannen, waar de wetenschap op boogt, Of zooals in later dagen de Thool- sche dichter Was mocht zingen van zijn geliefd gewest: 'kZag er wel geen trotsche steden, Geen paleizen, grootsch van bouw, Maar te meerder reine zeden, Gulle oprechtheid, blanke trouw, En door zelfzucht niet omkorst, Liefde in 'thart voor land en vorst. De heer D. Lindenbërgh doet na de rede van mr. Dieleman, die luide wordt toegejuicht, eenige historische mededeelingen over de afdeeling der Z. L. M., welke hij presideert. Spr. biedt mr. Dieleman bloemen aan, ter gelegenheid van de herdenking dat in 1844 de Z. L. M. werd opgericht. De heer v. d. Weijden, lid der Ged. Staten zegt tot de voorzitter der Z. L. M., dat Ged. Staten steeds met zeer veel belangstelling de kwesties volgen, die de Z. L. M. bestudeert en oplost. Spr. prijst verder den lof van mr. Dieleman, Goes toegezwaaid. Dank zij een krachtig gemeentebestuur gaat deze stad steeds in beteekenis vooruit. Destijds weigerde het gemeen tebestuur van Goes het kanaal door Zuid-Beveland. Het tegenwoordige stadsbestuur zou dit zeer zeker niet meer doen. De heer Molhuizen van het Kon. Ned. Landbouw Comité dankt de Z. L. M. voor de uitnoodigïng op de feesten tegenwoordig te zijn. Spg. spreekt woorden van waardeering tot de Z. L. M. en wekt de leden op an deren, die nog geen lid zijn, te bewe gen tot de Z. L. M. toe te treden. De heer G. A. Hajenïus dankt voor de woorden van waardeering aan het gemeentebestuur. Dit doet zijn best en de raad werkt aan het goede doel mede. Spr. hoorde straks iemand spre ken over den rustenden landbouwer. Dezen raadt hij aan zich in Goes te vestigen.' Verder voeren nog het woord de heeren De Vulder van Noorden, regee- ringscommissaris, Sneep namens de Noord-Brabantsche Mij. van Land bouw, en van Dixhoorn en Hanken. Hierna sluit mr. Dieleman de bij eenkomst. Te 2 uur is een rijtoer door Zuid- Beveland gehouden. Hierop komen we nader terug in ons volgende nummer. Stukken voor de Provinciale Staten van Zeeland. Thans zijn weder enkele stukken voor de Provinciale Staten in druk verschenen en wel de volgende: Subsidie Autobusdienst Kamper» landsche Veer—Kortgene. Naar aanleiding van de in hun han den gestelde aanvrage om subsidie van de N.V. „Auto", omnibtisdienst, ge vestigd te Wissenkerke, houdende ver zoek om subsidie voor den autobus- dienst tusschen Kamperlandsche. Veer en Kortgene, wijzen Ged. Staten er op, dat deze onderneming sedert 1 April 1920 steun van de Provincie heeft genoten en dat het de eenige on derneming is op dit traject, doch dat zij zonder de subsidiën van gemeen ten en provincie over 1928 een nadee- lig saldo van f917,87 zou hebben op geleverd. Zij stellen daarom voor van 1 Ja nuari 1929 af weder subsidie te ver- leenen berekend naar een maximum bedrag van f4900,—, zijnde de waarde van de bussen, zooals die door den keuringsdeskundige is geschat. Reglement op de wegen en voetpaden. Daar bij ambtenaren moeilijkheden zijn gerezen met de uitdrukking „be lasting van eenige as" waarvan sprake is in pan 1 van art. 78bis, stellen Ged. Staten voor dit te veranderen in „wïel- belastïng" zooals ook in art. 1 sub 1 van het Motor- en Rijwielreglement wordt aangegeven. Vervolgens is het wenschelijk geble ken aan de voertuigen, waarvoor een verbod om tijdens doolweder kunst wegen te berijden niet is toepasselijk verklaard, toe te voegen die, waar mede materiaal voor het onderhoud van den betrokken weg wordt ver voerd. Ten slotte wordt nog voorgesteld het berijden van kunstwegen, met twee aan elkaar gekoppelde voertuigen, al thans onbeladen, toe te staan, doch aan Ged. Staten het recht te laten dit in bijzondere gevallen te verbieden. Een nieuw veilingsgebouw te Middelburg. De Coöperatieve Veilingsvereeniging „Walcheren" te Middelburg, heeft gis teren een nieuw veïlingsgebouw, gele gen bij het station, officieel in gebruik genomen. Het gebouw is zeer ruim en voldoet in alle opzichten aan de eischen, welke aan een modern vei- lingsgebouw gesteld mogen worden. Burgemeesters. Benoemd tot burgemeester van yer- seke de heer H. C. J. Gunning. Herbenoemd tot burgemeester van Katfendijke de heer D. de Graaff, secretaris; idem van Wissenkerke, de heer M. J. Verhorst. HEINKENSZAND. Tot pasfoor van de R.K. Parochie alhier, is benoemd de heer Geldermans, thans pastoor Oud-Beijerland. KAPELLE. Onder voorzitterschap van den heer H. Blok, directeur van het Coöp. Elec. Bedrijf te Kapelle, kwamen de aandeelhouders ïn het hotel „de Zwaan" ïn vergadering bij een. De administrateur de heer M. Glas Jbz. deed rekening en verant woording over het gehouden beheer. De aansluitingen nemen steeds toe. Herkozen werden de aftredende be stuursleden de heeren H. Blok, P. Staal en M. Glas Jbz.; eveneens werd herkozen de heer D. van Maris, lid van den Raad van Toezicht. SCHORE. Benoemd tot onderwijzer aan een o. 1. school te Voorburg, de heer P. Baurdoux, onderwijzer al hier. De electrificatie. Maandag heeft de P.Z.E.M. een aan vang gemaakt met het leggen der laag- spanningkabels in onze gemeente. Men is begonnen op den Westwal en zal met het oog op de drukte der land bouwtentoonstelling voorloopïg de bui tenkanten der stad aanhouden. Als de feestdrukte geëindigd is, zal in de binnenstad worden begottnein en zulks als eerste kabels worden ge legd, die welke straks de „Nijtengo" moeten verlichten. Gedurende Maandag en Dinsdag is reeds een lengte van 400 M. kabel ge legd, en we zagen zelden een werk zoo vlot verloppen als dat. Op onze informatie of dit de kabel was waarop de huizen konden wor den aangesloten, kregen wij een be vestigend antwoord. Nu we dit begin gezien hebben, twij felen we niet meer of de bewoners van Goes zullen spoedig aan de knopjes kunnen draaien, vooral daar de hoofd- toevoerkabel vanuit Vlissingen heden reeds den spoorweg-overgang bij 'sE Arendskerke is gepasseerd en aan het begin der volgende week Goes bin nenkomt. Ook de werkzaamheden aan het on derstation op den Westwal maken goede vorderingen. Veemarkt. Ter marlet van gisteren- waren aange voerd 29 biggen. Inbraak ïn een juweliers- winkel* Maandagavond tusschen half acht en half elf Is een brutale inbraak ge pleegd ïn een juwelierswinkel in de Spuistraat te 's Gravenhage.' Een der grootste juwelierszaken in de Spuistraat is van de firma R., eige naar is de heer V. Sedert korten tijd vertoeft de heer V. met zijn echt- genoote buitenlands en heeft hij de zorg van de zaak overgelaten aanzijn zoon en aan zijn zuster. Maandagavond tegen half acht is het jongemensch met zijn tante uit gegaan. Er bleef toen niemand in den winkel achter. Zooals zijn gewoonte was, sloot de jonge heer V. de win keldeur zorgvuldig.

Krantenbank Zeeland

Goessche Courant | 1929 | | pagina 2