Lintvelt s Bazar
Voor Gas-, Waterleiding-, Sanitaire-
en Electrische Artikelen
GASGLAZEN en -KOUSJES
en GASSLANG.
is Uw adres LANGE VORSTSTRAAT 41, GOES
Gaslampen met fijne zijden kappen,
Bandlampen voor gas met glazen stengels
Alluminium en Emaille Keukengereedschappen.
D. de Koning f, de Goesche
gemeente-architect, die het dj.
recteurschap der gasfabriek van
den heer Wolters overnam.
fabriek dienst als opslagplaats van I
verband met de distributiewet in beslag
genomen goederen. Als zoodanig wers
den daar opgeslagen steenkolen, ijzeif
lood, rijwielen, tarwebloem, hennep>
zaad, bruine en witte boonen, waar
door soms den indruk verkregen van een
magazijn van ongeregelde goederen.
Met een vrijen omzet, kwam
spoedig weer toename van het gas_
debiet en 29 November 1919 zal een
heuglijke dag blijven in de geschiedenis
van het Gemeente Gasbedrijf in Goes,
toen werd n.I. voor het eerst een mil.
lioen kubieke Meters gas geproduceerd
binnen een jaar.
In 1921 ging de Gasmeester H. van
Riel naar Pernis, opgevolgd door P.
van 't Sand, die in de zelfde functie in
Leerdam werkzaam was. Wij waren
elkaar niet vreemd, want we hadden
een jaar samengewerkt, aan de gas
fabriek te Leerdam, maar het ging jn
Goes evenals in Leerdam. Nadat hij
een jaar in het bedrijf was, vertrok ik
naar eene andere plaats.
Einde Juli 1922 nam ik afscheid van
de Gasfabriek Goes en alles wat daar
mede verband hield. Het ligt voor de
hand, dat een bedrijf, waaraan men
tracht zich te wijden, dat men naar zijn
beste weten beheert en met zoo weinig
mogelijk kapitaal uitbreidt, dat door
groei toont levenskracht te hebben
steeds een plaats in iemands leven blijft
S. H. Bonthuis, thans directeur der
gemeente-lichtbedrijven te Almelo
innemen. Daarbij de als regel zoo pret
tige samenwerking van autoriteiten en
eveneens van de zijde van het perso
neel; is het dan te verwonderen, dat
ik aan de Goesche Gasfabriek bijzonder
aangename herinneringen behoud
S. H. BONTHUIS,
Directeur Gemeente Lichtbedrijven
Almelo.
Uit de geschiedenis van het
Goesche Gasbedrijf.
Interessant zal, naar ik vermoed, voor
vele lezers zijn, kennis te nemen van
onderstaande, met betrekking tot den
gang van zaken van het Gemeente
Gasbedrijf alhier, gedurende de jaren
I SS71927. Verschillende gegevens
werden gevonden in oude bescheiden
en notulen van Gascommissievergade-
ringen.
Toen in 1887 de fabriek overging
in handen der gemeente Goes, werd
voorzoover is na te gaan, op voorstellen
van den adviseur, den heer P. Polet,
destijds directeur der Middelburgsche
gasfabriek, de fabriek ingericht met 2
ovens an 6 en 1 oven van 3 retorten
en pijpcondensors. Verder 1 körtings-
stoomstraalexhauster met zelfwerkende
regulateur, gevoed door een horizon
taal stoomketeltje, 2 waschkisten met
centrale afsluiter of tamboer, 4 zuiver-
kalkkisten, fabrieksmeter en gashouder
met afmetingen 10 M, dianieter en 4.80
M. hoogte. De capaciteit der fabriek
bedroeg daarmede rond 280.000 M3.
jaarproductie. Als bijzonderheid dieut
nog gememoreerd, dat als nieuwigheid
worden toegepast z.g. self-sealing retort-
monden en dat de bestaande cokes-
toren omgebouwd zou worden in een
z.g. dampfscrubber, zulks om de stoom,
welke de nieuwe Kortings-stoomstraal-
exhauster in het buizennet zou blazen,
terug te houdeu. Onder leiding van
den eersten Directeur aan het Gemeente
bedrijf. den heer G. J. Wolters, kwamen
de meeste van bovengenoemde ver
grootingen en verbeteringen in 1887
alras tot stand. Ook werd later over
gegaan tot aanschaffing van een veri
ficateur Géroud, een toestel om de
kwaliteit van het gas te meten.
Als voorzitter van de gascommissie
fungeerde in de eerste jaren de heer
J. J. Ochtman.
In liet begin der exploitatie bedroeg
het aantal gasverbruikers 250. Dit
getal was vroeger grooter en volgens
mededeelingen der concessionarissen
reeds 500 geweest.
In 1888 bedroeg de kolenprijs per
H.L. 80 K.G.) f 0,52J franco loswal
fabriek. Verbruikt werden toen per jaar
circa n a 12000 H.L. Het teer bracht
per H.L. f 1,52 op, het ammoniak-
water van 3 gr. f 0,35 per H.L., voor
elke 4 graad zwaarder werd f 0,06
per H.L. meer ontvangen, voor elke
'/4 graad minder werd f 0,07 per H.L.
afgetrokken. De cokes kostte in die
dagen af fabriek, grof, bij afname van
1 H.L. tegelijk f 0,35 bij afname van
25 H.L. f0,30, van 50 H.L. f0,27
en bij 100 H.L. f 0,25, Het winstcijfer
over 1887 bedroeg f 9439,67^.
Bij de behandeling van de begrooting
1889 wordt in de gascommissie o.a,
voorgesteld de opbrengst particulier
gasverbruik te verminderen, zulks in
verband met vermoedelijk minder ge
bruik in de gevangenis en het ver
dwijnen der meelfabriek uit Goes.
In 1890 lezen wij, dat door de staking
der mijnwerkers in twee rijken tegelijk
(vermoedelijk Engeland en Duitsch-
land) en tevens door de heerschende
influenza onder de mijnwerkers, de
kolenaanvoer bemoeilijkt wordt en de
prijzen enorm stijgen. Zoo worden kolen
aangeboden tegen f 0,96 per H.L. franco
loswal Goes,
In datzelfde jaar wordt aan den heer
Wolters op de meest eervolle wijze
ontslag als Directeur verleend wegens
zijn vertrek naar Zaandam en wordt
in zijn plaats als Directeur benoemd
de heer D. de Koning.
Als bijzonderheid is waard om ver
meld te worden, dat in 1891 besloten
wordt, den grooten gashouder 900 M3.
door het aanbrengen van contragewich
ten te verlichten, een en ander om den
druk van 10 c.M. terug te kunnen
brengen tot 5 c.M., waardoor bereikt
zou worden door betere drukverhou-
dingen, dat de gasproductie met meer
dau een u/0 zou worden opgevoerd.
De kosten van een en ander worden
geraamd op f 1000, De opdracht tot
uitvoering wordt gegeven aan De Plet-
terij te Den Haag.
In 1892 werd iii een der gascom-
missie-vergaderingen besloten, de enkele
geplaatsre droge gasmeters van de hand
te doen en in het vervolg uitsluitend
natte te plaatsen.
De stokersloonen bedroegen toen
f0,14 per uur, het gemiddelde week
loon f9.- tot f 11.Aan den incas
seerder, den bode M. J. van Houten
werd voor het innen der kasgelden
f25,per jaar vergoed. De Stokers
stonden toen nog 12 uur per dag. De
becijferde winst in 1893 bedroeg
f 1891,671.
In 1894 werden door de commissie
stappen gedaan voor het personeel
ongevallen- en levensverzekering te
sluiten. Aan de stokers werden veilig-
heidsbrillen verschaft. Besloten wordt
o.a. tot bijbouw van een 4e rooster-
vuuroven met 7 retorten. Leverancier
voor retorten en vuurvast binnenwerk
is I. Sugg Cie te Gent voor f 3500,
leverancier van benoodigd ijzerwerk is
De Pletterij, Den Haag, voor f2025,-.
Als concurrent naar deze laatste leve
ring dong mede de Kon. Grofsmederij
te Leiden.
De koolteerprijzen liepen toen op en
bedroegen f 3,50 per Zweedsch fust
120 L.).
1894. is van groot gewicht, omdat
besloten werd een proef te nemen met
gasgloeilicht op het fabrieksterrein en
verder om H.H. B. en W. te spreken
over een proefneming met deze ver
lichting in enkele straatlantaarns.
Als voorzitter der gascommissie trad
nu op de heer J. J, Ramondt.
Besprekingen werden nog gehouden
om enkele verbruikens een muntgas
meter beschikbaar te stellen. Gevreesd
werd echter, dat de hooge gasprijs
vooreerst nog een beletsel zal zijn, om
deze op grootere schaal in te voeren.
Toen was gas zeker nog luxe.
Op 5 November 1895 werd besloten
vooreerst geen ander gloeillicht te ver.
koopen dan van Selten en wel het z.g.
K. Brink, de huidige directeur
der gasfabriek
goudlicht en verder de uitbreiding van
het gloeillicht voor de straatverlichting
niet voor te staan,
In verband met moeilijkheden in de
condensatie werd besloten de toestellen
daarvoor onder dak te brertgen. De
bouw van dat werk werd begroot op
f 900, Dat deze begrooting juist was,
blijkt uit de ingekomen inschrijvings
biljetten met cijfers van f894,-, f885,-,
f9°5.f 9>o,-.
In 1896 schijnt kookgas ook meer
in de mode te komen. In de Gascom-
missievergadering. 23 Jan. van dat jaar
wordt tenminste met een enkel woord
gesproken, om gas voor koken tegen
lageren prijs verkrijgbaar te stellen.
In Maart 1896 komen andermaal de
muntmeters ter sprake. Besloten wordt
alsnog deze niet in Goes in te voeren.
In 1896 wordt een pensioensregeling
personeel besproken.
In 1897 word besloten tot het plaat
sen van een exhauster, leveranciers L.
Smulders Co., Utrecht.
In datzelfde jaar werd aan de Mee-
stoof „Nederlandte 's Heerenhoek,
voor het laatst cokes geleverd tegen
den prijs van f0,39 Per H.L. Nadien
ging deze klant voor altijd verloren.
In 1893 komt bericht binnen van de
Directie der Staatsspoorwegen, dat zij
besloot tot aansluiting van het Station,
met uitdrukkelijke conditie echter, dat
de minimum-avonddruk, waaronder het
gas geleverd zou worden, niet kleiner
mocht zijn dan 22 m.M. waterdruk. In
verband daarmede wordt een gedeelte
van het buizennet verzwaard, o.a. aan
den Singel een 2-duims op een 5-duims
diameter pijp. Dit werk wordt uitge
voerd door den aannemer George Wilson,
Den Haag.
1899 is vermoedelijk een jaar met
waternood. Besloten wordt tot het ma
ken van een groote regenbak.
In 1900 worden proeven genomen
met Duitsche kolen. Een en ander
onder drang, omdat de tot dusver altijd
verwerkte Engelsche kolen veel duur
der in prijs worden,
Klachten komen geregeld binnen
over uitgewaaide lantaarns (vermoedelijk
te lagen druk? zulks in verband met
de steeds grooter wordende gasafgifte?
Vergeten moet niet worden, dat nog
steeds met open vleermuisbranders ge
werkt wordt).
In verband vermoedelijk met deze
klachten, wordt in het laatst van 1900
besloten, ook over te gaan tot invoe
ring van gasgloeillicht voor de straat
verlichting.
In 1900— 1901 komt ter sprake de
zuivering met ijzeraarde en toevoeging
van eenige procenten lucht.
Het 3-ploegenstelsel voor de stokers
wordt ingevoerd in 1902.
De gasprijs bedroeg in dat jaar f 0,07
per M3., de kolenprijs f 11,50 tot f 12,50
per 1000 K.G., de cokes bracht f 0,40
per H.L. op.
In datzelfde jaar komt de Arbeids
inspectie op bezoek en verlangt voor
het personeel bouw van bad- en wasch-
lokaal met urinoir en privaat en dicteert
veiligheidsvoorschriften.
Volgens ingekomen rapport van den
Directeur blijkt, dat de grens van de
productiemogelijkheid der fabriek be
reikt is en uitbreiding noodzakelijk.
In 1903 worden door den adviseur,
den heer Ir. J. E. H. Bakhuis, directeur
Gasfabrieken, Den Haag, en den Di
recteur plannen tot vergrooting en
verbouw gemaakttot bijbouw van een
nieuwe oven wordt direct overgegaan.
Hoek Koningstraat en Magdalenastraat
Een der beste
adressen voor Uw
zeer voordeelig in prijs.
ALLES PRIMA WAAR.
Aanbevelend, H. P. VAN DER HELL ZOON,
Loodgieter, Gas- en Waterfitter, Gediplomeerd Electricien.
In 1904 komt vergrooting gashouder
berging met gashouder van 2500 M3.
inhoud tot stand.
In 1906 bedroeg het batig exploi
tatie-saldo f 552,72.
Na het aftreden van den heer Ra-
mondt in 1904 wordt de voorzitters
hamer der commissie gehanteerd door
den heer D. D. v. d. Bout.
In 1907 was het kolenverbruik per
jaar al gestegen tot 22000 H.L.
Met den nieuwen gashouder worden
door het scheefzakken moeilijkheden
ondervonden. Om den vischstand geen
kwaad te doen, werd besloten het gas
houderwater bij het ledigen van den
gashouder, in het kanaal af te voeren.
In een door den heer G. v. d. Hoek,
kort geleden nog Apotheker hier ter
stede, uitgebracht rapport wordt o.a.
gezegd, dat 10 pCt. gashouderwater
naar zijn meening geen kwaad aan het
vischwater zal doen.
Een cokesklopmachine werd aange
kocht.
In het laatst van datzelfde jaar werd
besloten de straatverlichting 150
lantaarns) automatisch te doen ont
steken en blusschen. Ingevoerd werden
de natte toestellen van den heer
Bauduin, leverancier Gasmeterfabriek,
Dordrecht.
In 1908 werd de oude gashouder-
kuip ingericht voor teer- en ammoniak-
put.
Op 15 Januari 1909 is baas J. van
Oosten 25 jaar aan het Gasbedrijf
werkzaam. Deze dag ging niet opge
merkt voor hem voorbij.
De gruisvoorraad wordt te groot
ze wordt verkocht op enkele dagen in
de week tegen 5 cent per H.L. In ver
band daarmede wordt nagegaan het
als stooksel in de ketel met geforceer-
den trek te gebruiken.
Verder wordt besloten tot invoering
van muntgas met muntmeters ingericht
voor 21/2-centsstukken en dubbeltjes.
In datzelfde jaar komen plannen tot
stand voor groote uitbreiding van de
openbare straatverlichting in de buiten
wijken. De kosten worden geraamd op
f IT.595,—.
Besloten wordt tot bouw van een
nieuwen oven f ö.ooo,en aanschaf
fing van een laadmachine met dubbele
lade.
Als voorzitter der Gascommissie trad
toen de heer Mr. J. de Witt Hamer,
wethouder van Goes, op.
In het daarop volgende jaar wordt
aan L. Smulders Co., te Utrecht,
opdrazht gegeven tot levering van een
tweeden exhauster van 5000 M8. Ook
komt bouw van een groote kolenloods
tot stand.
In 1913 wordt een omloopregulaieur
(L. Smulders, Utrecht) geplaatst.
In datzelfde jaar wordt op zeer eer
volle wijze ontslag verleend aan den
Directeur D. de Koning en wordt als
zoodauig benoemd de heer S. H. Bont
huis.
Het voorzitterschap der Gascommis
sie werd in 1913 waargenomen door
den Burgemeester, de heer J. B. de
Beaufort.
De nieuw benoemde Directeur is in
1914 druk met den bouw van zuiver
huis voor natte- en droge zuivering en
nieuwe stokerij.
Voor uitbreiding en verbetering van
het stadsbuizennet wordt overgegaan
tot aankoop van 100.000 K.G. gegoten
ijzeren buizen en hulpstukken. De le
vering wordt opgedragen aan Geveke
Co., Amsterdam, tegen prijzen van
f5,— tot f6,voor de buizen en
f9,— tot f 10, voor de hulpstukken.
In bovengenoemd jaar kwam ook de
gasvoorziening Wilhelminadorp tot
stand.
De gehouden gastentoonstelling in
dat jaar boekt veel succes.
In 1915 worden nieuwe kantoren en
gasmeesterswoning gebouwd en wordt
brsloten tot aankoop van een ireuvve
meter- en regulateurs-installatie.
De met de gemeente Kloetinge ge
sloten overeenkomst voor gaslevering
kwam in 1916 tot stand.
In hetzelfde jaar gebruiken de Kloe-
tingers voor het eerst gas.
De oorlogstijd belemmert de gas
voorziening begin van de rantsoe
neering.
In 1917 werd overgegaan tot bouw
van een kolentransportbaan.
