DE WENTELTRAP
N°. 95.
Vrijdag 15 Augustus 1926
115® Jaargang.
Bij dit nummer behoort een bijvoegsel.
De watervoorziening van Zuid-Beveland.
ORANGE II,-
a« FEUILLETON
MIJNHARDTS's
ABONNEMENT
Prijs per kwartaal, in Goes f2,
buiten Goes f2,
Afzonderlijke nummers 5 cent.
Verschijnt: Maandag-, Woensdag
en Vrijdagavond.
GOESCHE 1 COURANT
Uitgave Naamfooze Vennootschap Goesche Courant |jK^§gg|) en Kleeuwens Ross' Drukkers- en Uitgeversbedrijf
ADVERTENTIEN
van 15 regels f 1,20, elke rege
meer 24 cent. Driemaal plaatsing
wordt tweemaal berekend.
Dienstaanbiedingen en aanvragen 15
cent per regel. Advertentiën worden
aangenomen tot 12 uur voormiddag
II.
Onze waterbronhoe het water uit den grond ge
haald wordt en wat er zooal gebeuren moet alvorens
het geschikt is voor drinkwaterhet pompstation
het buizennetwaarop de Zuid-Bevelanders trotsch
kunnen zijn.
ers spuit het water fijn verdeeld omhoog,
waarna het over cokesbeddeo van aanzien
lijke afmetingen druppelt. Hot ijzer, oor
spronkelijk in oplosbaren vorm in het wa
ter aanwezig, scheidt zich in oinoplosbareo
vorm af, het water heeft zuurstof uit de
ludhit opgenomen em koolzuur afgegeven,
en het onoplosbare ijzer heeft zich ge
deeltelijk in de cokes, gedeeltelijk ia het
bezinkbassin onder de cokesbedden. af
gezet. Ter volledige afscheiding van het
ijzer uit het water, wordt dit dan in het
filtergebouw door zandfilters gefiltreerd.
Het filtergebouw bevat vijf gemetselde
filterbakken, is als een kelderruimte ge
bouwd en met grond afgedekt. Naast deze
ruimt loopt boven- en ondergrond, een
gang, waarin bui zen-afsluiters en regel-
inrichtingen der filters zijn aangebracht.
Als men deze inrichtingen bezichtigt
en het water op zijn weg naar de zuivcr-
inrichitingen volgt, wordt eigenlijk voor
het eerst de indruk gevestigd, dat deze
vloeistof een teer product is, dat met zeer
veel zorg behandeld moet worden wil het
genietbaar onder de mensdhien komen.
Water heeft in den tijd dal het van grond-
product tot consumptie-artikel wordt, een
rustige behandeling noodig. Zoo rustig
zelfs, dat een bij het bedrijf betrokkene
aan den smaak vain hel wa'er, dat uil de
leiding in de buizen getapt wordt, kan
proeven als er iets gebeurd is, waardoor
de gewone behandeling een kleine afwij
king moest ondergaan.
Uit de filters stroomlt het water in het
rein waterreservoir, dat een totaal inhoud
van rond 100 kub. M. heeft. De vloei
stof die zich daarin bevindt - de naam
zegt het reeds - is geheel gereinigd,
(d.w.z. het bevat nog ijzer, doch slechts
zooveel als het bevatten moet ki verband
met onze lichamelijke- en smaak-eischen)
en dus gereed om naar de woningen van
de aangeslotenen te worden vervoerd. De
machines pompen het wa'er weer op en
brengen het in het buizennet. De aandacht
mag erop gevestigd worden, dat de ver
zorging op het pompstation dan achter
den rug is, het water is uit de aarde in
de buizen gebracht zonder dat het met
iets anders in aanraking kwam dan, met
rein materiaal en met niet verontreinigde
ludht. Dit laatste is van veel beteekenis,
en daarom wordt nauwkeurig toegezien,
dat alles wat maar eenigszins aan onrein
heid doet denken, verre wordt gehouden.
Alle inrichtingen op het station worden
onderhouden op een wijze, die bewonde
ring wekt. EI eel wat meer terrein dan
voor de directe waterwinning noodig was
is door de maatschappij aangekocht, ten
einde het in de hand te hebben, dat zelfs
de onmiddellijke omgeving van de prise
Als het water op Zuid-Bc\ eland uit de
kraantjes vloeit heeft het een omvangrijke
verzorging genoten en een langen weg
afgelegd.
De prise d'eau van de Bevclandsche
waterleiding is de omgeving van de Pol-
lenberg onder de Brabantschc gemeente
Ossendrecht. De maatschappij heeft daar
thans ongeveer 30 H.A. heidegrond in
eigendom, die de grensscheiding vormt
tusschcn hel hooge Brabaotsche landschap
en het karakteristieke vlakke en op een
veel lager peil liggende terrein zooals
we dat in Zeeland en even buiten de
provincie kennen. Bekend is, dat het on-
dergrondsche water zich van de hoogere
streken* naar «.de laag gelegen landen be
weegt. Van deze verptlaatsing, die men
zich kan voorsteHLen door vergelijking met
een traag functionneerende gieter van reusi-
achtige breedte, maakt de waterleiding
maatschappij gebruik. In de stroomrichting
van het water, tot op 35 tot 60 M.
onder den bodem, heeft men op
grooten afstand van elkaar 8 putten ge
pulst, die de vloeistof verzamelen. De
bodem is een prachtige wa.erzu.veraar,
het water, dal in de putten komt is dus
uit hygiënisch oogpunt rein te noemen.
Geschikt voor drinkwater, dat door een
maatschappij naar elders gebracht moet
worden is het echter niet. Het houdt te
veel ijzer in, wat een schoonheidsgebrek
is en tevens tectumschc bezwaren bij de
distri buiie met zich brengt. De zorg der
waterleiding is dus liet water te ont-
ijzeren. 1 Iet wordt aan de putten onttrok
ken door pompen en naar de ontijzerings-
inrichting opgevoerd. Heeft het daar zijn
bewerking ondergaan, dan verzamelt het
zich in het reinwa Ier-reservoir, van waar
uit het ten tweede male door pompen
in het hoofdbuizennet met zijn water
toren wordt geperst.
De ontijzcrings-innchling is onderge
bracht in een tweetal gebouwen, waarin
zich het ontijzeringsproces als volgt vol
trekt. Het uit den grond gewonnen water
wordt eerst in een ruim gebouw, waar de
lucht (niet stof en andere onreinheden)
vrije ^toegang heeft, in innige aanraking
gebracht met de atmosfeer. Uit 96 sproei-
I LIMONADESIROOP
Sinaasappel. Per Aesch.
Fa. J, A. L. Q. WITTE.
Tel. 264, Goes.
Naar het Amerikaansch van
MARY ROBERTS RINEHART.
)o(
„Ik doe mijn uiterste best om er ach
ter te komen,zei ik. „Waar wil je toch
in hemelsnaam naar toe?"
„Er is een gat in de muur van den
kofferzolder, en dat is er sinds gister
avond in gemaakt. Het is groot genoteg
om er je hoofd in te stoken en het ligt
er vol met kalk".
„Onzin" zei ik. „Dat er wat kalk valt
is toch niets bijzonder".
Maar Liddy liet zich niet van de wijs
brengen.
„Vraagt u het maar aan Alex", zei
zeToen hij er gisteravond de
c koffer van de nieuwe keukenmeid neer
zette, was de muur volkómen glad. Nu
is er een gat in en er ligt allemaal kalk
op den koffer. Juffrouw Rachel, al haalt
u tien detectives in huis en al zet u er
een op iedere trap hier in huis, dan be-
bereikt u nog niets. Er zijn dingen, die
je geen handboeien kunt aanleggen.
Liddy had gelijk. Zoo gauw ik kon,
ging ik naar den kofferzolder, die vlak
boven mijn slaapkamer lag. De indeeling
van de bovenste verdieping was in hoofd
zaak precies zooatls op de tweede verdie
ping. Maar ïjet oostelijke deel was niet
heelemaal afgewerkt, het was de bedoe
ling geweest om er in de toekomst een
balzaal te bouwen. De diensltbodenka-
mers, de kofferzolder en verschillende
andere vertrekken onder andere een rui
me linnenkamer, kwamen op een lange
gang uit, net als op de tweede verdieping.
En zooals Liddy gezegd had was er op
den kofferzolder een gat i|n het pleis
terwerk.
De opening bleek nog dieper te gaan
dan liet pleisterwerk. Ik stak er mijn
hand iin en voelde op ongeveer een me
ter afstand de steeman van de tussdhen,-
muur. Om de een of andere roden bad de
architect, die het huj.s gebouwd had, daar
een opening tosschon gelalen,, en ik dacht
onwillekeurig, toen ik het ontdekte wat
een geweldige trek dit moest geven in
geval van brand.
„Weet je zeker, dat het gat er giste
ren nog niet was'?" vroeg ik aan Liddy,
op wier gezicht een mengsel van schrik
en voldoening te lezen stond. Bij wijze
van antwoord wees ze op de koffer
van het nieuwe keukenmeisje. Deze was
van boven bedekt met fijne, witte kalk,
evenals de vloer. Maar er lagen nergens
groote stukken kalk, en ook geen latje
of tengelwcrk. Toen ik Liddy hierop
Hoofdpijn-Tabletten 60 ct.
Laxeer-Tabletten 60 ct
Zenuw-Tabletten 75 ct
Staal-Tabletten 90 ct
Maag Tabletten 75 ct
Bij Apoth en Drogisten.
d'eau niets zal kunnen bevatten, dat het
water ook maar een ie'.sfje zou kunnen ver
ontreinigen. De tweB huizen, die zich op
het terrein bevinden zijn won.ngen voor
bet personeel, en zij zijn nog zoo geplaatst,
dat zij slaan beneden den waterstroom,
die aan het drinkwater wordt dienstbaar
gemaakt. Kortom alles op het mooie plekje
natuur om den Pottenberg getuigt van
verstrekkende zorg voor he. element, dait
in de samenleving van Zuid-Beveland zulk
een voorname plaats inneemt.
Het hoofdbuizennet vervoert het water
van Noord-Brabant naar Zeeland. Het is
rond 213 K.M. lang ein kan verdeeld
worden in: de toevoerlei dung, de ringlei
ding en de spruitleidingen.
De toevoerleiding van het pompstation
naar den watertoren bij Goes is lang
39.400 M. Zij loopt op Brabantsch ge
bied door Ossendrecht en Woensdrecht,
ligt in Zeeland langs den Scheldedam en
daarbij over 7.500 M. evenwijdig aan en
op hel terrein van den spoorweg Bergen
op Zoom Middelburg. Achtereenvolgens
komt zij door de gemeente Rilland, Krab
bend ijk e, Kruiningen, Schore, Kapelle,
Kattendijke, Kloetinge tot Goes. In den
watertoren daar ter plaatse is steeds een
groote hoeveelheid water in reserve. In
den toren is een vlotterbocstel aangebracht,
waarvan de vlotten* met den waterstand
rijst en daalt. Deze rijzing of daling
wordt door het toestel, met het geven van
een contact, electrisch naar het pomp
station bij Ossendrecht overgebracht, waar
de gegeven seinen automatisch worden
geregistreerd. Bereikt de waterstand in
den toren het vastgestelde laagste peil,
dan treedt in de machinekamer en in de
woning van den chef op het pompstation
een alarmbel in werking, waardoor hij
weet, dat de machines moeten worden te
werk gesteld. In Ossendrecht kan tenen
dus ten alle tijdie de voorraad water in dien
watertoren te Goes con troleeren. Als men
de diagrammen beschouwt, krijgt men een
aardig overzicht van het waterverbruik op
diverse dagen. Duidelijk komt uit op wel
ke uren de verbruikers het eten gereed
maken, en op welke dagen zij schuren.
Als de brandweer in actie is blijft dit in
de Ossendrcchtsche machinekamer geen
geheim.
Behalve de toevoerleiding ligt er in
den grond de ringleiding. Deze is 32.900
M. lang en loopt vanaf den watertoren
te Goes naar 's Heer Arendskerke, Hein-
kenszand, langs de grens van s Heeren-
hoek, Ovezande, Oudelande, Baarland,
Hoedekenskerke's Gravenpolder, Kloe
tinge terug naar toren I, het uitgangspunt.
Aan deze ringleiding staat, aan de tegen
overgestelde zijde van den ring ais de
toren te Goes, de watertoren onder Oude
lande. In het normale bedrijf worden de
gemeenten Driewegen en Ëllèwoutsdijk
attent maakte, trok ze alleen haar wenk
brauwen op. Ze was er van overtuigd
dat het gat daar door een spook gemaakt
was en kon zich niet inlaten met zulke
kleinigheden als tengel en kalk.
Dadelijk na het ontbijt bracht ik Ja-
mieson boven om hem het gat te laten
zien. Er kwam een zonderlinge uitdruk
king op zijn gezicht toen hij het zag en
het eerste wat hij deed, was probeeren
te ontdekken met welk doel zulk een
gat gemaakt kon zijin. Hij haalde een
eindje kaars, en door de opening nog wat
grooter te maken, kon hij zien wat
achter lag. Het resultaat was nihil. Hoe
wel er op den kofferzolder evenals in
de rest van het huis, centrale verwarming
was, was er ook nog een stookplaats
en een schoorsteenmantel. De opening
was gemaakt tusschem het rookkanaal en
den buitenmuur van het huis.
Bij het onderzoek vond hij aan den
eienen kant de steencn van den schoor
steen en aan den- anderen kant die van
de buitenmuur; naar beneden toe ging de
opening niet verder dan den vloer. Het
gat was ongeveer ruim een meter boven
den vloer gemaakt en de stukken kalk lagen
allemaal binnen in. Het spook was zeer
systematisch te werk gegaan.
Het was een groote teleurstelling. Ik
had minstens een geheime kamer ver
wacht, en ik geloof dat zelfs Jamieson
zich verbeeldde, dat hij er wel een spoor
Een nieuwe veiligheidsmaatregel,
Bovenstaande foto geeft een beeld van het beproeven van een nieuw soort veilig
heidsrem voor treinen, waardoor hopenlijk in de toekomst groote gevaren zullen
worden voorkomen. Vporal b/ij onbewaakte overwegen kan het toestel prachtige diëti
sten bewijzen, biet toestel voor de eerste maal beproefd. Toch wel een beetje grie
zelig om bij zoon gelegenheid op de rails te gaan liggen 1
van water uit dezen toren voorzien, ter
wijl hij bij groote wateronürekking aan
zijne toevoerleidingen water teruggeeft.
Behalve deze hulptoe voorleidingen zijn
nog rond 40 K.M. spruitleidingen met
doorsneden van 150 tot 80 m.M. gelegd.
In het geheele net zijn 883 brandkra.-
nen en 375 afsluiters van diverse door
sneden ingebouwd.
Na beschrijving van het oindergrond-
sche bezit der waterleiding, willen we nog
even terugkeeren naar de gebouwen bij
den Pottenberg. We spraken reeds over
de woningen der beambten en over de
ontijzerings-inriclliting. Behalve deze be
vat het pompstation een machinegebouw
met toebehooren. In het machinegebouw
is de machinekamer, waar de machinale
inrichting is ondergebracht. Deze bestaat
uit twee stuks van elkaar onafhankelijke
machine-complexen, teneinde bij mogelijk
defect^ steeds over reserve-pompvermogen
te beschikken. Elk machine-complex wordt
gedreven door een staande Dieselmotor.
Verder bevat het machinegebouw o.m. nog
eenwerkplaats,een schaf tLokaal.Len kantoor
ruimte, een badgelegenheid en een vertrek
tot ontwikkeling van aërogeengas, waar
mede de gebouwen en die woningen worden
verlicht en verwarmd.
We kunnen deze beschrijving van de
bezittingen der maatschappij beëindigen
met vermelding van de kantoorlokalen te
Goes.
Bij de inrichting der waterleiding, een
ontwerp van de firma Carl Franoke te Bre
men, uitgevoerd na goedkeuring van den
huidigen directeur Ir. J. van Poelgeest,
is rekening gehouden met eventueele uit
breiding. Met geringe kosten zou dit ver
zou vinden. Maar blijkbaar was er verder
niets meer te ontdekken; Liddy vertelde
dat de bedienden volkomen rustig waren
en dat ze geen van allen lawaai hadden
gehoord. Maar het ergerlijkste was, dat
de nachtelijke bezoeker blijkbaar op meer
dan één wijze het huis kon binnen komen
en wij spraken af, dat we dien avond
alle deuren en ramen nog eens extra goed
na zouden zien.
Halsey was geneigd om met de zaak
to spotten. Hij zei dat er misschien al
maanden geleden een gat in den muur
gekomen was, zonder dat het opgemerkt
was, en dat het stof waarschijn.ijk den
vorigen dag opgejaagd was. We konden
er tenslotte ook verder niets aan doen,
maar we hadden geen gezelligen Zondag.
Gertrude ging naar de kerk en Halsey
maakte 's morgens een lange wandeling.
Louise was in staat om op te zitten en
liet zich laat in den middafg door Halsey
en Liddy naar beneden brengen. Op de
veranda aan den oostkant was het ge
zellig, met planten en luie stoelen en
kussens. Waj zetten Louise op een dek-
stoei en daar bleef ze heel stil zitten
met haar handen in haar schoot.
Wij waren erg stil. Halsey zat op het
hek met een pijp en staarde naar Louise,
die peinzend over het dal naar de heuvels
keek. Er was een vreemde uitdrukking
in haar oiogen en Halsey's verrukking
over haar herstel verdween langzamerhand
kregen kunnen worden. In afzienbaren tijd
zal dit echter niet noodig zijn, daar c!e
thans beslaande inrichting voldoende capa
citeit heeft om alle perceelen op Zuic-
Beveland van water te voorzien. Op Zuio
Beveland komen rond 9500 perceelen voor
aansluiting in aanmerking, 2300 zijn even
wel nog van leidingwater verstoken, om
dat de bewoners meenen het nog zonder ie
kunnen stellen. Dit is evenwel slechts een
kwestie van tijd. De beteekenis van goed
water voor mensch en vee dringt langza
merhand tot de bevolking van ons gewe.vt
door, en ieder jaar neemt het aantal ver
zoeken om water toe. De Bevelanders
gaan inzien, dat het beter en ook goedkoo-
per is water in huis te hebben, dat betaald
moet worden, dan te zijn aangewezen cp
de vloeistof, die rechtstreeks en in sterk
varieerende hoeveelheden van de natuur
tot hen komt.
De waterleiding gaat hierdoor een goede
toekomst tegemoet. Temeer daar het niiet
geheel^ buitengesloten is, dat in verloop
van tijd Noord-Beveland tot haar ressort
zal behooren.
Den laatsten tijd is door ministerieel©
bemoeiingen weer eens het vraagstuk aón
de orde gekomen: Verplichte aansluiting
of niet.
Daar de gezondheidscommissie in drei
gende gevallen het recht hebben te hande
len, zijn we geen voorstanders van ver
plichte aansluiting. We maken, ons sterk,
dat het bestuur der waterleiding dit stand
punt deelt.
Het weet immers, dat verplichting niet
populair maakt, dat het inzicht der bevol
king, weliswaar langzaam, maar dan des
te zekerder verruimt, en dat een geheelo
van zijn gezicht. Hij begoin er oud uit
te zien en leek op zijn vader.
Tot Iaat in den middag bleven wij
zoio zitten en Halsey werd steeds brom
meriger. Tegen zessen stond hij op en
liep het huis binnen, en na een paar mi
nuten kwam hij terug en riep mij aan
de telefoon. Het was Anna Whitcomb
uit de stad, en ze hield mjij twintig ms-
nuten lang aan de praat met verhalen
over de kinderen die mazelen hadden en
hoo de naaister haar nieuwe japon had
verknoeid.
Toen ik klaar was stond Liddy achter
me met een zuur gezicht.
„Ik wou1 dat je je bost dood om er
wat opgewekter uit to zien, Liddy", zei
ik klagend, ;e kijkt zoo zuur". Maar Liddy
gaf geen antwoord op mijn gezegde en
keek nog nijdiger.
„Hij heeft haar opgebeld", zei ze ver
ontwaardigd „hij beeft baar opgebeld
en gezegd dat zij u aan do praat moes#
houden,^ dan kon hij met juffrouw Louise
praten!"
„Onzin! zei ik „ik had zoo veru
sitandig moeten zijn om hein alleen te
laten. Het is al lang geleden dat j ij en ik ver
heid waren, en we zijn het half vergeten"
Liddy trok haar neus op.
„Ik heb me nooit door een man voor
den mal laten houden antwoordt-
de ze op deugdzamen toon.
(Wordt vervolgd;.
