BIJVOEGSEL
G0E8GHE COURANT
Wandelingen door Zuid- en Noord-Beveland,
in den ouden tijd,
VAN DE
VAN VRIJDAG 30 JANUARI 1925.
ALWEER EEN NIEUWE
POLITIEKE PARTIJ.
Wij hebben in ons Maandagnummer
melding gemaakt van de oprichting van
een nieuwe politieke partij: „Het Vader-
landsch Verbond".
Reeds meermalen hebben wij in een
artikel de vorming van nieuwe partijtjes
gelaakt, omdat wij van meening zijn. dat
versnippering op politiek gebied niet is
in het belang van ons land.
Wat hebben in de laatste jaren de klei
ne groepjes in de Kamer weten te be
reiken? Al bitter weinig. Zeker, de kwa
liteit der afgevaardigden doet ook een duit
in het zakje. Maar meer toch nog dc
kwantiteit. Met een krachtige partij wordt
in de Kamer rekening gehouden, mei een
eenling-partij niet. De vertegenwoordiger
van zulk een partij, mag nog zulk een
loud-speaker zijn, practised bereikt hij
niets.
Eendracht maakt macht is een leuze,
die thans hier te lande in het staatkun
dig leven opgeld behoort te doen.
Dc stichting eener nieuwe partij brengt
echter ook dit groote nadeel mee, dat dc
kracht van andere, van bestaande groepen
erdoor wordt verzwakt.
Zonder onze politieke partijen te willen
vergelijken met de bekende dikhuiden, moe
ten we toch constateeren dat de kiezers-
spoeling weer verdund wordt.
Ditmaal zou waarschijnlijk de Vrij
heidsbond van zijn kiezersieger soldaten
zien overloopen, al is het natuurlijk niet
onmogelijk dat een aantal nieuwe recru-
ten dit verlies aan deserteurs weer zou
compenseeren.
Mr. Dresselhuys heeft het onlangs in
zijn Rolterdamsche rede zoo juist gezegd:
Uit de kranteil blijkt, dat al weer een
nieuwe partij is opgericht (Het Vader-
landsch Verbond). Hun program lijkt ge-
copieerd van dat van den Vrijheidsbond.
Onder de onderteekenaars vindt men
namen uit de partij van Houten en van le
den van den Vrijheidsbond. Ais ze van den
Vrijheidsbond een of twee zetels weet
te winnen, dan is er weer splitsing, weer
schade gebrarht aan de liberale partij.
Hadden deze ontevredenen niet op andere
wijze hun invloed kunnen oefenen?
Tenslotte dreigt bij een kie ne partij nog
dit nadeel, dat niet eens het benood gde
percentage van den kiesdeeler wordt be
reikt. Dat er hcalcmaal geen vertegen
woordiger der partij in de Kamer komt
en dat een aantal waardevolle stemmen
dus verloren gaat.
Om bovengenoemde redenen meenen we
de geboorte van deze nieuwe partij met
met blijdschap te kunnen begroeten.
BINNENLAND.
Huldiging van dr C. Lely.
Maandagavond hebben de fracties van
'de Eerste en Tweede Kamer van den
Vrijheidsbond een feestmaaltijd aange
boden aan dr. C. Lely.
Mr. H. C. Dresselhuys heeft daarbij
in herinnering gebracht dat de aanlei
ding tot deze huldiging was de 70ste
verjaardag van dr. Lely, die wel reeds
in September plaats had, maar toen door
verschillende omstandigheden niet kon
gevierd worden. De spr. heeft in dr. Lely
in het licht gesteld het bijzondere van
zijn veelzijdige openbare loopbaan, bij
zonder vooral door het weinig opzien
barende van zijn rustige persoonlijkheid,
zijn poli eken invloed zonder schijnbaar
:e min.'- e moeite voor populariteit, zijn
invloed, die als het ware vanzelf Lely
naar vor:n deed komen, zoodra aan een
leidende figuur er behoefte ontstond; de
eigenschappen, die hem als een stil ge
leerde dc t het leven zouden hebben doen
gaan, indien het licht zijner talenten niet
onweerstaanbaar aantrok en hem moest
aanwijzen voor organisatie en regeering.
De minister of regeerman zonder harts
tocht, maar met onvergelijkelijken takt; in
zijn werkelijkheidszin schijnbaar plooibaar,
maar ienax proporiti, met on verwrikbaren
wil om zijn doel te bereiken als geen an
der, cn daardoor iemand wien zonder haat
of afgunst het succes in het leven rijkelijk
is toegediend, succes voor zijn land en zijn
stad, en alleen als natuurlijk en niet ge
zocht gevolg, succes en eer voor zichzel-
n.
Hierna werd den jubilaris aangeboden
een schilderij van den kunstschilder H.
van Meegeren, voorstellende den bijna
vol to oiden dijk, die Wieringen met het
vasteland verbindt. Het schilderij draagt
als opschrift:
„Aan Dr. C. Lely, den Schepper van i
Neêrland's twaalfde provincie, opgedra-1
gen door de fracties der beide Kamers
van den Vrijheidsbond.
LANDBOUW, VEETEELT
EN VISSCHERIJ.
Ned. Chr. L andarbeidersbond
In een op 23 Jan. te Goes gehouden
vergadering is gevortnd een district van
bovengenoemden Bond. Het bestuur werd
naar de „Z." meldt, als volgt gekozen:
P. Luikenaar, voorzitter; D. de Leeuw,
secretaris en A. de Bel, penn.ngmeester.
Oorzaken van oestersterfte.
Men schrijft uit Zeeland aan de N.
R. Crt.:
Bij het oesterbedrijf hoort men vaak
klachten over de groote sterfte, die dik
wijls onder deze schelpdieren voorkomen;
enorme hoeveelheden oesterschelpen wor
den dan ook jaarlijks opgevischt en als
zoogenaamde oestertarra verhandeld. De
vruchtbaarheid van den oester is zeer
groot cn van de Zeeuwsche wordt gezegd,
dat zij per moeder-dier tot 2 miüioen
eitjes loost, maar vanaf de geboorte is,
tengevolge van de leer van evenwicht in
de natuur, de kans om op naar beurt aan
de voortplanting van het geslacht deel te
nemen zóó gering, dat slechts een, klein
getal die ontwikkelingsperiode bereikt, de
vele cn talrijke gevaren, die het oester-
broed bedreigen, zorgen wel, dat het even
wicht wordt bewaard. Het broed wordt
door vloed- en ebstroom meegevoerd naar
plaatsen, waar het zich nergens aan hech
ten kan, of waar het geen voedsel vindt,
de temperatuurverschillen doodt veel van
het jonge broed, terwijl het getal visschen,
weekdieren, schaaldieren, polypen enz.,
dat in de wateren leeft, ép' van dit broed
leeft, zoo groot is, aat- een ware ver del -
gings-oorlog wordt gevoerd. Is eenmaal
het broed op de juiste plaats gekomen om
van voortbestaan verzekerd te zijn, dan
komt voor de jonge oester weer een nieu
we strijd, die zich op allerlei wijze doet
gevoelen. Onder de gevaren die dan voor
komen worden genoemd zeer strenge win
ters, waarbij vooral de oesters in ondiep
water liggende, de dupe worden en in de
strengste winters der laatste halve eeuw
zelfs 60 pet. werd gedood, terwijl ook
omgekeerd zeer hooge zomertemperatuur
zeer nadeelig werkt. Verandering van den
stroom, wat meermalen voorkomt, brengt
de jonge oesters vaak onder zand of mod
der, waardoor zij verstikken. Een enkele
maal komt het voor, dat voedselgebrek
sterfte doet ontstaan, maar dat is hoogst
zelden. Een eenigszins te dichte bevol
king kan oorzaak worden dat de oesters
zich aan elkaar hechten, terwijl ook vreem
de parasieten den groei bemoeilijken; ook
worden de schelpen vaak doorboord door
een soort van boor spons, die de schelpen
ziek maken, maar nog erger is het, als
parasieten de oesters zelf aantasten. In
dertijd is dan ook geducht gelet op het
invoeren van vreemde oesters, die onze
Zeeuwsche met besmetting bedreigden.
Ook de krabben en zeesterren vragen soms
duizenden en duizenden jonge oesters als
slachtoffer, verschillende planten, water
vogels en verschillende ziekten eischen
ook hun deel. In de laatste jaren heeft
men ook ernstig te kampen gehad met
den val van mosselzaad. Bijna elk jaar
verneemt men, dat mosselzaad op som
mige banken valt en dat men zich haasten
moet om het zaad weg te ruimen en al
wordt tijdig ingegrepen, dan hebben de
oesters, die onder het mosselzaad hebben
gelegen toch achterstand in groei. Geen
wonder alzoo, dat van de reuzenbroed-
loozing van elke moederoester zoo weinig
terecht komt, maar ook geen wonder, dat
de wetenschap zooveel mogelijk ingrijpt
om den broedval te doen slagen, n.l. be
scherming van de jonge oesters en verdel
ging van de vijanden. Deze bescherming
bestaat voornamelijk in het kunstmatig
opvangen van het broed.
MIJNHARDT's
Keelpijn-Tabletten 60 ct.
Hoest-Tabietten 60 ct.
Bij Apoth. en Drogisten
SCHOOL EN KERK.
Geref. Gemeente.
Tweetal te Dirksland J. Fraanje te
Barneveld cn G. H. Kersten te Ierseke.
Get ef. Kerk
Ds. Doekes te Nieuwdorp heeft, wegens
voortdurende ongesteldheid, tegen Meaa.s.
emeritaat aangevraagd. Z.Eerw. diende
van 1898 - 1907 de gercf. kerk van Heem-
se, daarna die te Nieuwdorp. Hij is hoofd
redacteur van „De Wachter" en redac
teur van „Het Jaarboek" der geref. kerken.
STADS-NIEUWS.
Opheffing Strafgevangenis.
Bevestigd wordt dat met ingang van
1 Maart a.s. dc strafgevangenis alhier
wordt opgeheven. De daarin aanwezige
gevangenen zullen naar verschillende ge
stichten worden overgebracht.
PROVINCIE-NIEUWS.
Kortgene. Dinsdagavond vergaderde de
gemeenteraad. Alle leden waren aanwezig.
De voorzitter, de burgemeester, herdacht
in zijn gebruikelijke Nieuwjaarsrede de
voornaamste in het afgeloopen jaar geno
men besluiten en memoreerde in het bij
zonder de oprichting der U.L.O.-school,
waarvan spr. veel voorspoed voor de ge
meente verwacht. Er werden in 1924
verschillende nieuwe woningen gebouwd;
de bevolking nam met 14 personen toe en'
in 't algemeen zijn allerwegen bewijzen
van vooruitgang waar te nemen. Dhr.
Dorst dankte den voorz. voor zijn woor
den en wensen t nog een langdurige sa
menwerking tusschen burgemeester en
raad. Van het Burg. Armbestuur i9 be-
richt ingekomen, dat het een jaarlijksche
bijdrage aan de gemeente in de kosten
van den geneeskundigen dienst zal verlee-
nen van f 150,doch er niet over denkt
een woning aan te koopen, voor de be
woners der noodwoning daar dit niet tot
de taak behoort van het Armbestuur. Dhr.
Salomé is, wat dit laatste betreft van een
ander gevoelen, en vindt in ieder geval
den toon van dit schrijven op het onge
paste af. Op een verzoek van P. Holle-
stelle tot verplaatsing van een lantaarn
paal aan den Molenweg wordt afwijzend
beschikt. Aan Gebr. Schippers, timmer
lieden alhier, zal voor 7 jaar worden ver
huurd een stukje grond ter grootte van 60
vierk. M., liggende op het zuidoostelijk
gedeelte naast het nieuwe havenplein te
gen een jaarlijkschen huurprijs van f 18,
behoudens goedkeuring door Ged. Staten.
Vastgesteld werden: het kohier der hon
denbelasting voor 1925 tot een totaal be
drag van f 180,alsmede een wijziging
van- en een af- en overschrijving in de
begrooting voor het dienstjaar 1924 in
verband met de ontoereikende raming van
verschillende uitgaafposten. Tot lid der
Commissie, bedoeld in art. 176, tweede
lid, der Lager Onderwijswet 1920 wordt
benoemd de heer J. C. Schuilwerve.
Vervolgens werd met 4 stemmen tot
schoonmaakster der U. L. O.-school be
noemd W. Moerland; op de Wed. C.
Amper se waren 3 stemmen uitgebracht.
Bij de rondvraag informeert dhr. Sa
lomé of er dit jaar niet wat minder
macadam voor de wegen gebruikt kan
worden; het vrijkomende geld zou dan
kunnen dienen voor een herstelling van
den rijweg door de Voorstraat, wat hoog
noodig is. Ook vraagt spreker hoe het
staat met de aanschaffing van meters voor
't electrisck licht, warop hij reeds eerder
heeft gewezen. Dhr. Dees wijst op enkele
slechte plaatsen in den grindweg onder aan
den Torendijk, terwijl dhr. Verburg be
ducht is voor 't verzwakken van het oude
havenplein. De voorz. antwoordt dhr. Sa
lomé dat omtrent de aanschaffing van de
hoeveelheid macadam nog moet worden
beslist en de zaak der electriciteitsme-
ters bij B. en W. nog in onderzoek is.
Dhr. Dees wordt verbetering van bedoeld
gedeelte weg toegezegd. Van den toestand
van de oude haven heeft de gemeente
opzichter een rapport ingediend en deze
is van meening dat er voorloopig geen
gevaar dreigt. Daarna sluiting.
Wemeldinge. Alhier is, 81 jaar oud,
overleden de heer A. Ruisaard, van 1901
1913 lid van den gemeenteraad; ook
diende hij jaren lang de kerk als ouder
ling en als voorzitter van het college
van notabelen. (z.)
Krabbendijke. Vrijz. Hcrv. Gem. Gods
dienstoefening Zondag 1 Februari des
avonds half zes, Ds. H. de Jonge van
Bergen op Zoom.
Op de voordracht voor hoofd der
Openbare Lagere school te Oud-Sabbinge
komt als no. 2 voor de heer A. K. Meu-
lendijk, alhier.
Rilland-Bath. Woensdagavond werd in
bet vereenigingslokaal „Ons Huis" een
vergadering gehouden van het Dames
comité der Bewaarschool, die door veel
belangstellenden was bezocht. Deze ver
gadering, aldus de voorz., was belegd om
nadere besprekingen te voeren en tot rege
ling te komen voor te houden bazar ten
bate der bewaarschool. Besloten werd dat:
het dames-comité zal rondgaan met lijs
ten om geldelijke bijdragen in te zamelen,
eventueel andere giften. Daar onze ge
meente zeer uitgestrekt is, waren nog an
dere personen bereid aan deze werkzaam
heden mede te helpen. Hiermede zal eerst
daags worden aangevangen. De vergade
ring werd voorgesteld Mevr. P. A.
Schwartz te verzoeken of zij het eere-
voorzitsterschap zou willen aanvaarden.
Verder werd besproken wanneer en waar
de bazar zal worden gehouden. Defini
tieve beslissingen daaromtrent moesten nog
worden uitgesteld, De vergadering werd
met een woord van dank aan de aanwe
zigen gesloten.
Voor den Dienstplicht van de lich
ting 1926 zijn in deze gemeente 27 per
sonen ingeschreven.
GEMENGD NÏLUWS.
Familie drama op Sard ilië.
Er heeft een afschuwelijke misdaad
plaats gehad te Jerzu, bij Cagliarizi (Sar
dinië). Reeds kon worden vastgesteld, dat
de misdaad haar grond vond in een oude
veete. Uit de nadere berichten blijkt thans,
dat de misdaad zorgvuldig en lang voorbe
reid was. Moordenaars hebben geprofi
teerd van de afwezigheid van de familie
Boi. Zij kwamen het huis met valsche sleu
leis binnen en begonnen met alle electri-
sche draden door te knippen. Vervolgens
vertokken zij weer en wachtten de terug
komst der bewoners af. Daarna drongen
zij het huis weer binnen en volvoerden hun
vreeselijke misdaad.
De zwager van Boi, die het misdrijf het
eerst ontdekte, werd bij den aanblik krank
zinnig en nam de vlucht onder het uitstoo-
ten van verschrikkelijke kreten.
Toen de gendarmen op het tooneel van
de misdaad verschenen, stonden zij tegen
over een afgrijselijk schouwspel.
De oude moeder Boi lag dood in de ka
mer van haar zoon. Deze laatste lag op zijn
bed, doorboord met messteken. Een jong
meisje lag uitgestrekt voor de deur, even
eens dood. De vrouw des huizes en haar
zuster lagen geworgd op bed. De andere
kinderen lagen op bed doorboord met dolk
steken of met hamerslagen afgemaakt.
Alle gedooden waren vrijwel naakt,
wamt de aanvallers hadden hen in. hun
slaap verrast. De misdaad kon ongestoord
volbracht worden, aangezien het huis der
Boi's nog al afgezonderd ligt.
De omstandigheden deden onmiddellijk
het vermoeden van wraak rijzen. Als ern
stig verdacht van dezen moord gepleegd
te hebben of daaraan medeplichtig te zijn,
werden gearresteerd drie neven van de ver
slagenen en twee andere personen.
Als vreeselijk détail kan nog worden
medegedeeld, dat de misdadigers den kan
delaar, die blijkbaar had gediend om het
tooneel van den moord te verlichten, had
den geplaatst op het voorhoofd van een
klein vermoord meisje.
Schipper in brand.
Maandag ontstond brand in het ruim
van een boot der N. V. Van der Schuyt
liggende in de havenkom te Eindhoven.
„Het „Eindh. Dagbl." meldt, dal de
machinist daarbij in brand geraakte en ge-
keel in vlammen gehuld op het dek ver
scheen. Spoedig toegeschoten bootwerkers
DOOR J. AB UTRECHT DRESSELHUIS.
(Nadruk verboden.)
HET EINDE DER SPAANSCHE REGERING.
1. Door dit ontzet hetgeen de stad in handen der Span
jaarden deed blijven, werd intusschen het lot harer ingezetenen
niet verbeterd. Het scheen veeleer als of men het er op toe
legde dozen geheel ten onder te brengen. Onder gestrenge be
dreigingen werden de uitgewekenen teruggeroepenwas het
den stedeling verboden om buiten de stad te vernachten, den
landbewoner om zonder eenen bijzonderen pas binnen dezelve te
komen. De vèstingwerken werden hersteld; de door den vijand
opgeworpene verschansingen geslecht; en de landzaten door
den verregaanden moedwil der Spaansche benden op allerlei
wijze gekweld. Men klaagde bij den landvoogd en ontving
fraai je woorden, benevens schoone, doch nimmer vervuilde
beloften. Men bad om terugroeping van tenminst een gedeelte
der zware en kostbare bezetting, en werkelijk werden er ook
een paar kompagniën, die de meeste zieken hadden, naar Ant
werpen opontboden, doch weldra, op het eerst gerucht dat men
eene nieuwe landing in Zuid-Beveland beproeven wilde, ver
vangen door 400 nieuwe naakte en berooide huurlingen, welke
al wederom ten laste en koste der ingezetenen waren, en dezen
zoo zeer kwelden, dat de regeering in 1575 aan don Requesens
schreef, dat zij „den armen burger het vleesch en bloed van
„het 'ligchaam aten, den menschen handelden als slaven, hun
„niet toelatende te leven van het weinige dat God hun ver-
„leende, maar nog dagelijks bestelende". Nu kwam er eenige
matiging, doch dit was slechts voor eenen korten tijid. Dje
burger, die den soldaat het pond wit gebuild tarwonbrood en
de stoop bier voor een halve stuiver, het pond rundvleesch
voor een braspenning, en het overige naar evenredigheid moest
leveren, ontving schaars betaling en moesf bovendien de soldij
voorschieten. De landman werd gedwongen zijne granen in de
stad te zolderen, en wanneer hij er gebruik van wilde makejn,
met schimp en spot terug gedreven. Met één woord, die Span-
ward die den Nederlander verachtte, meende hem te mogen
mishandelen en plunderen, gelijk hij den zwakken Amerikaan
had gedaan. Dit, is het gewjoon gevolg van vreemde over-
heersching, Onze vaderen moesten zich dit laten welgevallen
en als volk schandelijk ten onder gaap, of zij moesten er zich'
tegen verzetten en hun goed regt manneljijk verdedigjem. Zij
deden het laatste. De verdrukking deed de geestkracht groeajen.
Het juk werd afgeworpen; de keten verbroken; de vreemdeling
uit het land gejaagd.
2. Vier jaren hadden Holland en Zeeland met den Prins
van Oranje aan het hoofd, reeds tegen Spanje gestreden.
Roomsch en Onroomsch verlangden, bij de toenemende wreed
heid des vreemdelings, onuitstaanbaar naar bevrijding, toen in
1576 dc Spaansche Landvoogd plotseling overleed, zonder
eenen opvolger te hebben. Het gunstig oogenblik werd te baat
genomen. Al de Nederlandsche gewesten vereenigden zich bij
het Centsche vredesverdrag op den 8 November, om de Span
jaarden ten lande uit te drijven, en de Algemeene Staten zamem
tc roepen. Wel dra bleek het dat het dezer uitdrukkelijk verlangen
was, dat ook Goes, waar de Regeering zoo zeer aan de Roomsche
belijdenis verkleefd was dat zij geene andere binnen hare muren
dulden wilde, zich aan Oranje als stadhouder van Holland en
Zeeland zou onderwerpen, na omtrent dit en eenige andere
punten voldoening te hebben ontvangen. De bezetting ontving
bevel om naar 's Hertogenbosch te vertrekken en verliet de
stad op dm 26 Februari) 1577; en op den 22 Maart daaraan
volgende verkreeg zij de verlangde voldoening, bij welke dei
handhaving van den Roomschen eerdienst, vrijdom van de ver-
pligting om tegen den zin der regeering bezetting te ontvangen,
behoud van het regt tot magistraatsvermaking, bevestiging der
overige handvesten en voorregten, benevens eenige andere
zaken bedongen werden, maar tevens de grondslag gelegd tot
twist en verwarring in volgende tijden.
DE HERVORMING.
1. Reeds het eerste artikel dezer „Satisfactie .waarbij
de uitoefening van de Roomsche eerdienst als eenige gehand
haafd werd, moest bij de gezindheid der burgerij aldra groote
gevolgen doen verwachten. Nog voor de openlijke afkondig.ng
er van op den 26 Maart, waren een paar honderd hoofden
van huisgezinnen van voornemen, bij den Prins een smeek
schrift in te dienen, ter verkrijging der vergunning om bij de
zelve ook de Hervormde eerdienst te mogen uitoefenen, doch
de Stadsregeeringgelijk die der meeste Nederlandsche ste
den no; niet rijp voor zoodanige verdraagzaamheid, kwam
met geweld daartegen op en bande de hoofden dezer onder
neming voor verscheidene jaren buiten Holland en Zeeland
Daarmede was echter de zaak niet afgedaan. De overige ver
gaderden een tijdlang in het geheim, nu ©erts hier dan daar;
verkregen van lieverlede meerderen moed en verzochten ein
delijk dc regering op den 28 September 1578, vermits het huis,
waar zij nu meer openlijk ie zamen kwamen te klein was geworden,
dat hun eene der kleinere kerken mogt worden afgestaan. De
Magistraatspersonen zochten uitstel, doch de verzoekers lieten
zich niet afzetten. Eenige traden gewapend binnen, eischend©
één der gevraagde heiligdommen en dreigende zoo men er geen
gewilliv afstond er een met geweld te zullen nemen. Nu welrd
hun voorloopig en mondeling der kruisbroederenkerk toegezegd
doch toen de zaak een paar dagen later haar vol beslag zou
erlangen, was er in de uitdrukkingen en handelingen der regen
ten het een en ander hetwelk den hervormden zeer hinderde
en veler'gemoederen aan het gisten bragt. De eischen werden
dus dringender en meerder, maar terwijl de voornaamsten met
de regering ten stadhuize aan het onderhandelen waren, drong
een hoop van het ruwst gemeen ter groote kerke in en begon
moedwillig beelden en altaren te verbrijzelen en kostbaarheden
weg te halen. Vruchteloos waren de pogingen der Predikanten
en oudsten, die op de eerste mare met eenige regenten derwaarts
spoedden om dien euvelmoed te stuiten. De belhamels gingen
voort met breken en plunderen, tot dat er niets meer te plunde
ren of te breken viel. Daarop verliet deze woeste hoop de stad
en trok van dorp tot dorp, overal schrik en vernieling veroorr
zakende tot dat op den 8 October Jonkheer „Willem van Kats'
opdaagde, en in naam van den Prins van Oranje aan dit geweld
een einde maakte.
(Wordt vervolgd).
