N°. ISA.
Wandelingen door Zuid- en Noord-Beveland,
Dinsdag il November 1921
III8 Jaargang.
Gebrand
Kloosterbalsem
in den ouden tijd,
ABONNEMENT
Prijs per kwartaal, in Goes f2,—
buiten Goes f2,
Afzonderlijke nummers 5 cent.
Verschijnt: Maandag-, Woensdag
en Vrijdagavond.
G0ESCHE
Uitgave Naaml. Venn. „Goesche Courant"
COURANT
en Kleeuwens Ross' Drakkers- en Uitgeversbedrtyf
ADVERTENTIEN.
van 15 regels f 1,20, elke regel
meer 24 cent.
Driemaal plaatsing wordt tweemaal
berekend.
Familieberichten 110 regels f2,40.
Bewijsnummers 5 cent.
Advertentiën worden aangenomen
tot 12 uur voormiddag.
DE VRIJZ. DEM. EN
DE ONTWAPENING.
Wij hebben reeds gemeld dat de alg.
verg. der vrijz. dem. de nieuwe ontwa
peningsparagraaf heeft aangenomen.
Het hoofdbestuur had zijn voorstel aan
gevuld met een nieuw punt, luidende:
„Vervulling van de verplichtingen
welke aan Nederland als lid van den Vol
kenbond zijn of zullen worden opgelegd".
Dit werd z. h. st. aangenomen.
De vrijz. democraten zijn toch een
eigenaardig slag van menseden. Pas heb
ben zij in den lande de ontwapenings
trompet gestoken. Zij waren nog sterker
voor ontwapening dan de soc. democraten,
die indruk werd gewekt. Nog klinkt de
stem van prof. v. Embden in menig oor
na. Een verschrikkelijk beeld hing deze
op van den toekomstigen oorlog, benau
wend als een nachtmerrie.
En thans, thans schrijft de Vrijz. Dem.
Bond niet in zijn programma: „ontwa
pening", maar „vervulling van de ver
plichtingen, die de Volkenbond ons zal
opleggen".
Was de rede van prof. v. Embden. dan
toch een verkiezingisrede, om de Hol-
landische goegemeente de ontwapenings-
honing om den gretigen mond te smeren?
Of zijn de vrijz. dem. reeds thans tot
de gegronde conclusie gekomen, dat de
heer v. Embden in zijn ontwapenings-
speech niet zuinig overdreef?
Wat nu de verplichtingen betreft, wel
ke de Volkenbond ons zal opleggen, deze
zijn nog onbekend. Gewoonlijk maakt on
bekend onbemind, maar bij de vrijz. dem.
schijnt dat net andersom te zijn.
Het is tenslotte geenszins onmogelijk,
dat de Volkenbond ons land zwaardere
lasten zal opleggen, dan de huidige de
fensie-begrooting -mechrengt. Ten op
zichte van België slaan wij op militair
gebied nog maar een poover figuur. En
dan Holland is buiten den oorlog geble
ven, het rijke Holland.
Het zou dus kunnen zijn dat de plich
ten, welke de Volkenbond ons zou op
leggen, ons misschien niet feitelijk,
maar dan toch moreel - zouden' dwin
gen tot grooter uitgaven.
Ons zouden kunnen nopen tot het leve
ren van en gewapend contingent, voor het
geval de Volkenbond door de een of
andere staat zou worden aangevallen. En
die eenzame aanvaller zal natuurlijk tegen
over een overmacht de gruwelijkste midde
len bezigen. Ook tegenover de Holland-
sche mannen, die buiten onze grenzen
gezonden zouden worden.
Nu willen we gaarne bekennen, dat ook
wij behooren tot de groote voorstanders
van den Volkenbond.
En dat wij ons ook in principe kunnen
vereenigen met de vervulling der plichten,
welke dat lichaam ons zou opleggen, ge
dachtig aan 'het woord dat zegt, dat rech
ten ook plichten meebrengen.
En met groote belangstelling wachten
we een gedetailleerde opgave dier ver
plichtingen af. Maar we maken niet te
voren reclame voor een eenzijdige ont
wapening van Nederland.
De vrijz. dem. bond evenwel plaatst
in zijn program: de vervulling van
de nog onbekende verplichtingen.
Na eerst de groote mo-, trom, willen
we zeggen, geroerd te hebben voor ont
wapening.
BUITENLAND.
Critiek uit eigen boezem.
Brailsford, de hoofdredacteur van de
New Leader, het officieele orgaan van
het Britsche vakverbond, valt, in zijn blad
Mac Donald heftig aan over het geval
Zinowjef. Brailsford, zegt, dat de brief
natuurlijk valsch was en dat Mac Donald
zijn energiek protest baseerde op de on
derstelling, dat het vrij zeker autenthiek
was. Het zal daarom niet mogelijk zijn
de vriendschappelijke betrekkingen met
Moskou te herstellen, zoolang deze aan
gelegenheid niet is bijgelegd. Mac Donald
moet zijn nota herroepen, zegt Brails
ford, anders zal de Labourpartij in het
parlement niet in staat zijn te protestee
ren tegen mogelijke ongunstige maatrege
len van de conservatieve regeering ten
aanzien van sowjet-Rusland, daar Mac
Donald zelf daartoe de conservatieven
wapens in handen heeft gegeven. In elk
geval had men van een socialistische pre
mier mogen verwachten, dat hij na zijn
fout te'hebben ingezien, de nota zou heb
ben herroepen, inplaats van haar als een
steen des aanstoots voor zijn opvolgers
achter te laten.
Uit Oostenrijk.
In Oostenrijk is een spoorwegstaking
uitgebroken. Deze is algemeen óp de
bonds-spoorwegen. De Regeering is af
getreden.
Revue.
Er iis een complot ontdekt tegen het
directorium der Spaansche fascisten, dat
zooals men weet, de regeering in handen
heeft. Verschillende aanhoudingen hebben
plaats gehad.
Uit een onderzoek is gebleken, dat
het déraillement van den expres trein van
jLiverpool naar Blackpool et Lytham ge
weten moet worden aan het springen van
een band van een van de wielen van de
locomotief, ten gevolge van een fout in
het metaal. Deze fout was met de ge
wone middelen niet te ontdekken geweest.
De wielbanden zaten om de velg „gekrom
pen" en waren verder verzekerd met fij
ne schroeven. Vóór het ongeluk gebeurde,
had de wielband 101.067 mijlen geloopen.
Te Solingen en omstreken hebben
zich den laatsten tijd verscheidene typhus-
gevallen voorgedaan. Tot dusver zijn reeds
12 lieden aan de ziekte gestorven. De En-
gelische militaire overheid heeft de stad
besmet verklaard.
STATEN-GENERAAL.
TWEEDE KAMER.
Tabaks-accijns.
De verhooging der tabaksaccijns is
Woensdag door-de Tweede Kamer aan
genomen. Minister Colijn verklaarde het
geld niet te kunnen missen en met 5622
stemmen ging de verhooging er door.
(Tegen soc.-dem.vrijz. dem. en comm.).
Deze zal vijf millioen in het laadje bren
gen. Thans bedraagt de opbrengst der
tabaksaccijns reeds ruim 16 mill., zoodat
thans de opbrengst de 30 millioen zal
te bovengaan.
De accijnzen bedragen n.l. thans voor si
garen en gekorven tabak 10 pet. van den
kleinhandelprijs en van sigaretten 15 pet.
Aanvankelijk had de minister hiervan
20 en 40 pet. willen maken, wat de op
brengst dus minstens zou hebben verdub
beld.
Hiertegen rees zulk een sterke oppo
sitie, dat de minister van dit voornemen
Tocb hoopte hij toen nog 9 millioen
uit verhooging van den tabaksaccijns te
halen, die voor sigaren en gekorven tabak
op 15 en voor sigaretten op 25 pet. zou
worden gesteld. Zwichtende voor de klach
ten der belanghebbenden en de bezwaren,
welke in de secties waren geopperd, heeft
minister Colijn ten slotte nogmaals een
concessie gedaan en zich voor den accijns
van sigaren tot het oude percentage
tien ten honderd beperkt.
Daarna interpelleerde dhr. Gerhard
(soc. dem.) over de ambtenaarssalarissen
en het georganiseerd overleg. Tegen het
nieuwe bezoldigingsbesluit had dhr. Ger
hard tal van grieven.
Hij wilde de gehuwde ambtenaren voor
1925, 95 pet. van hun oude salaris ga
randeeren, iostede van 90 pet., gelijk de
regeering doet.
Doch dhr. Gerhard wilde ook dezelfde
garantie ten aanzien van ongehuwden.
(Dhr. Gerhard wilde dus, dat op de
salarissen van alle ambtenaren dezelfde
kortingen zouden worden toegepast en
wel nevens het verhaal van 8 en een
half pet. voor de pensioenspremie slechts
eenmaal een korting van 5 pet.)
Spr. vroeg opschorting van het nieuwe
bezoldigingsbesluit en herstel van de be
trekkingen met de Centr. Comm. van ge
organiseerd overleg.
De minister bleek tot geenerlei con
cessie bereid. Volgens hem bestond er
zoowel ten aanzien van deze overgangs
bepaling als in het algemeen alle aanlei
ding tot een onderscheid tusschen gehuw
den en ongehuwden.
Tusschen dezen en genen was immers
een belangrijk verschil in kosten van le
vensonderhoud. Tegen de grief van den
heer Gerhard, (schrijft de overzicht
schrijver der N. R. Crt.), dat dit ver
schil zeer sterk geaccentueerd was ten
opzichte van de onderwijzers, voerde de
minister-president aan, dat dit reeds eeni-
ge jaren aldus was. De veronderstelling
van den heer Gerhard, dat dit mede ge
schiedde om hen, die kuischheidsgeloften
hebben afgelegd, niet in onnoodige gun
stige omstandigheden te brengen, weer
sprak minister Ruys de Beerenbrouck
niet; hij roerde haar zelfs niet aan. Op
een meeting heeft de heer Ossendorp
onlangs medegedeeld, dat men volgens
minister Westerveld om deze reden van
Gereformeerde zijde zoo gesteld is op
onthouding van de vier laatste periodieke
verhoogingen aan ongehuwde onderwijzers.
heelt alle wonden
Donderdag werd het debat over de
interpellatie Gerhard voort gezet.
Dhr. Bongaerts (r.k.) gaf indexcijfers
Tegenover honderd in Maart 1920 staat
106.8 in September van hetzelfde jaar
en 82.5 in September 1924.
Spr. kwam tot de eindconclusie dat
de totale vermindering van 18 en een
half pet. zeer wel harmonieert met de
daling der indexcijfers.
Dezelfde betoogde dhr. Snoeck Hen-
kemans (c.h.) met beroep op de Haag-
sc'he indexcijfers.
Ook dhr. Schouten (a.r.) ging met de
salarispolitiek der regeering accoord.
De heeren der rechterzijde hadden wel
enkele wenschen, doch deze betroffen be
trekkelijke kleinigheden.
Dhr. Gerhard (s. d.) was door het ant
woord van den minister niet bevredigt
en meende aan de indexcijfers weinig be-
teekenis te moeten toekennen.
Hij heeft zijn verlangen ten aanzien der
salariskwestie in een motie belichaamd.
Dhr. Ketelaar (v.d.) kwam met het
voorbeeld van een ongehuwd schoolhoofd,
welke zijn salaris met 28.9 pet. had zien
teruggaan.
Dhr. Braat (p.p.) bepleitte verlaging
der ambtenaarssalarissen en wees op het
verschil in Loomen met het personeel in
landbouwbedrijven'. Er zijn veel te veel
ambtenaren. i
Dhr. v. Ravesteyn (comm.) was tegen
alle verlaging (ook pensioenkorting).
Vrijdag was het de dag der moties. Er
kwamen niet minder dan 8 in stemming,
die alle werden verworpen! Er was een
Katholieke motie om, wanneer de kosten
van het levensonderhoud niet dalen en de
verbetering van 's lands financiën blijft
toenemen, dit mede ten goede te doen ko
men aan de ambtenaars- en onderwijzers
salarissen over 1925. En voorts vroeg zij
herstel van het georganiseerd overleg.
Dze motie viel met alle stemmen tegen,
behalve die der katholieken.
De heer Dresselhuys kwam met een
motie, uitsprekende dat de garantie voor
de gehuwden ook dient te gelden voor
1926 en 1927 tenzij de kosten van het
levensonderhoud dalen.
Met 54 tegen 29 stemmen werd zij
verworpen. (Tegen rechts, plattelanders
en communisten).
De heer Gerhard had zijn motie in vie
ren geknipt.
De eerste (terugneming van de kor
tingsmaatregelen) kreeg alleen de stem
men van soc. dem,, vrijz. dem. en com
munisten.
De tweede (geen hoogerc korting voor
ongehuwden dan voor gehuwden) dito.
De derde (geen verdere korting van
de vaststelling der salarispositie op 1
Oct.) kreeg ook nog den steun van den
Vrijheidsbond.
De vierde (herziening met medewer
king van het Georg. Overleg) werd bij
zitten en opstaan verworpen, met dezelfde
verhouding.
De motie-v. Ravesteijn (te niet-doe-
ning van alle kortingen van de loonen
beneden f40 p. w.) werd met 84 te
gen 2 st. verworpen.
SCHOOL EN KERK.
Ned Herv. Kerk
Rilland-Bath. Voor de toezegging van
beroep naar deze gemeente als predikant
der Ned. Herv. Kerk is door Dr. van
Wijngaarden te Voorschoten bedankt.
RECHTSZAKEN.
Politierechter te Middelburg.
Zitting van 7 Nov. 1924.
De volgende zaken werden behandeld:
G. d. W., 19 jaar, arbeider te 's Heer
Arendskerke, werd beklaagd dat hij op
20 September 1924 te Wolfaartsdijk heeft
weggenomen drie gulden, toebehoorende
aan M. Dalebout. Eisch f20 b. of 20
d. h. Uitspraak f 15 b. of 15 d. h.
J. J. B., 52 jaar, werkman te Goes,
werd ten laste gelegd, dat hij in den
nacht van 23 op 24 September j.l. te
Kloetinge, toen hij in de woning van M.
A. M. Vollebregt wederrechtelijk ver
toefde, niet op de vordering van de recht
hebbende die woning heeft verlaten. Deze
zaak werd uitgesteld.
BINNENLAND.
De postchèqne- en girodienst.
Met ingang van heden (Maandag) is
de postcheque- en girodienst in zijn ge-
heelen omvang heropend.
De electrificatie van Schouwen en
Duiveland.
De heer Braat, lid van de Tweede
Kamer, heeft aan den Minister van Bin-
nenlandsche Zaken en Landbouw de vol-
vragen gesteld:
Is het Zijne Excellentie beltend, dat
DOOR J. AB UTRECHT DRESSELHUIS.
(Nadruk verboden.)
b. Oud Bewesten Ierseke.
De Oostelijke helft der Breede Watering, welke wij thans
bezoeken zullen, was oorspronkelijk nog meer gebroken, dan
de westelijke. De „IJerseke", die haar van de oostwatering
en van Kruiningen afscheidde, vormde aan deze zijde een
uitgestrekte moeras, nog in de „moeren van IJerseke en Vlake
aanwezig. Door den „Wij'tvlict of Wiohvliet", waaruil
naderhand de heerlijkheid van Kattendijke voortkwam, de
„Zwaak en de Dcurlo". welker namen nog onder Wemel-
dinge bewaard zijn, werd deze laatstgenoemde plaats zoo zeer
van de zuidelijke gronden afgescheiden, dat zij langen tijd
eene afzonderlijke dijkaadje uitmaakte, en zelfs nog op het
einde der 16e eeuw de Dijkgraven van het breede genoemd wer
den: „Dijkgraven van het breede bewesten IJerseke en
van Wenieldinge'
Kloetinge.
De heerlijkheid van Kloetinge, welke wij thans binnen tre
den, en die het breede als het ware in tweeën scheidt, was
oorspronkelijk insgelijks een groot moeras, waaruit enkele
droogten, „Kluiten" opkwamen, op welke wederom
vliedbergen waren opgeworpen. Voorheen werden er niet
minder dan zeven zoodanige in dezelve aangetroffen, waar
door deze uitgebreide heerlijkheid, welke nog in noord, mid
del en zuid-ambacht gesplitst is, voorheen onderscheiden werd
in „Siihelsdorp", „de Bordenloo", (nog Borreloop) langs
de „Mannée", „Roelofsdorp", „de Groe", waar een kapel
letje voor St. Maarten stond „Abo's kinderen", „de Smalle-
gange", waarbij later eene ridderhofstede werd opgetrok
ken, die in 1560 afbrandde enz.
De schoon® en ruime kerk, met haren fraaijen toren en
kapellen, is nog een gedenkteeken van den vroegeren luister
dezer plaats, die in de laatste helft der 16e eeuw vreesselijk
geleden heeft, en in 1572 door de muitende Spanjaarden bijna
geheel in de asch gelegd werd. Dat zij uit dezelve, gelijk van
den phoenTks verhaald wordt, heerlijker herrezen is, kimt
gij zien. Ginds, ten N. van het dorp, lag weleer een kasteel,
doch daar de oude Heeren van Kloetinge, reeds met de 14e
eeuw uitstierven, en de heerlijkheid nu eerst in handen der
van Borssele's van Vere, en in 1487 weder in die der van
Brederode's overging, werd niet veel ter verbetering of ver-
fraaijing van het hetzelve aangewend. Voor ruim eene eeuw
is het afgebroken.
Dijkwel.
Het eerste dorp, dat wij nu, den straatweg volgende, aan
treffen, heeft zijn naam van de aloude kapel op „Dijkwel".
Deze benaming, welke nog bewaard is in eene kleine buurt
schap, ten Z. W. van gezegd dorp gelegen, werd oorspronke
lijk gegeven aan de gezamenlijke gronden, die het eerst tus
schen den Wijtvliet ten N. en de Honte of Westerschelde teil
Z. bewoond werden, en beschouwd moeten worden als de
kern, rond welke de overige opkwamen.
Kattendijke, Eversdijk, Schore en Vlake.
In den Wijtvliet zeiven, door een der oude Heeren van
Kats in de 12e of 13e eeuw afgedamd, verrees de heerlijk
heid „Kaïts of Kattendijk". Gij ziet den toren der, tegen den
zeediijk gestichte, kapel, ginds in het N. Op eenigen afstand
van daar, niet ver van den BordenJoosöhen dijk, thans mon-
nikendijk geheten, lag het, tot dezelve behoorende, klooster,
op welks puinen thans eene hofstede, het monnikenhof
genaamd, is opgetrokken.
In het Z. W. bedijkte men den „Ever", thans Eversdijk,
hetwelk langen tijd met Kapelle en Bieselinge één leen uit
maakte. en eerst later er van afgescheiden werd. Gij ziet er
nog den toren en de bouwvallen der, in 1821 ingestorte
kapel, die aan de kerk van Kapelle ondergeschikt was.
In het Z. O. won men het Schor en het Vlakke, thans
Schore en Vlake. Het eerste nog een niet onaardig kerk-
dorpje, het laatste een gering gehucht. Ook van deze is niets
bijzonders te melden, weshalve wij er ons niet zullen ophouden.
Kapelle en Bieselinge.
Dit is evenwel het geval niet met de moederplaats, welke
wij thans binnentreden. De gronden van het D ij k w e 1 werden
doorsneden van de „Bieselinge", die, afgedamd, zijnen naam
gegeven heeft aan het op zijnen oostelijkcn oever gestichte
dorp. Het afgedamde gedeelte van den stroom vormde eene
lange schuurkom voor de haven, was reeds' in de 12e eeuw
bekend als het „Maluth of Molenwater", en gaf zijnen naam
weder aan een der beide oude burgten, die ter dekking dezer
gronden waren opgetrokken, t.w. aan het slot „Maalstede".
Het stond ginds ten O. van het dorp, had eene ruime voor
plaats, aanzienlijke zalen, en prijkte op den N. W. hoek
met een toren. Het werd in do laatste helft der voorgaande
eeuw afgebroken. Den anderen burg „Bruelle of Bruëlis",
eigenlijk een zware wachttoren, gaf Graaf Willem IV, in de
eerste helft der 14e eeuw, benevens vele andere goederen in
dezen omtrek, aan zijnen broeder of neef Simon, een natuur
lijke zoon van zekere Jonkvrouw van Haamstede. Deze maakte
van den toren een waardig ridderhof, hetgeen, in de laatste
tijden, nogtans weder plaats heeft gemaakt voor het gindsche
buitenverblijf in den hedendaagschen smaak. Deze Simon van
Bruëlis, bedijkte ook in 1352 een schor voor de sluis van
Vlake, tegen de Bieselingsche haven, naar hom de „Simons-
polder" geheeten.
i Behalve deze sloten vond men er weleer insgelijks do
Huizen „Gistellis, Poucques en Vronenburg". Ook lag ten
N. van het dorp de „Eliwerve", welker naam, 'in de „Dui
velsberg" verbasterd, tot dwaze sprookjes aanleiding heeft
gegeven. Hij duidt nogtans alleen eene kleinere soort van
terpen, of opgeworpen hoogten aan, op welke men bij voor
keur de landhoeven opsloeg, wier omgelegene grond daarom
ook de werfof gelijk men hier zegt het erf genoemd worden.
(Wordt vervolgd).