N°. ISA. Wandelingen door Zuid- en Noord-Beveland, Dinsdag il November 1921 III8 Jaargang. Gebrand Kloosterbalsem in den ouden tijd, ABONNEMENT Prijs per kwartaal, in Goes f2,— buiten Goes f2, Afzonderlijke nummers 5 cent. Verschijnt: Maandag-, Woensdag en Vrijdagavond. G0ESCHE Uitgave Naaml. Venn. „Goesche Courant" COURANT en Kleeuwens Ross' Drakkers- en Uitgeversbedrtyf ADVERTENTIEN. van 15 regels f 1,20, elke regel meer 24 cent. Driemaal plaatsing wordt tweemaal berekend. Familieberichten 110 regels f2,40. Bewijsnummers 5 cent. Advertentiën worden aangenomen tot 12 uur voormiddag. DE VRIJZ. DEM. EN DE ONTWAPENING. Wij hebben reeds gemeld dat de alg. verg. der vrijz. dem. de nieuwe ontwa peningsparagraaf heeft aangenomen. Het hoofdbestuur had zijn voorstel aan gevuld met een nieuw punt, luidende: „Vervulling van de verplichtingen welke aan Nederland als lid van den Vol kenbond zijn of zullen worden opgelegd". Dit werd z. h. st. aangenomen. De vrijz. democraten zijn toch een eigenaardig slag van menseden. Pas heb ben zij in den lande de ontwapenings trompet gestoken. Zij waren nog sterker voor ontwapening dan de soc. democraten, die indruk werd gewekt. Nog klinkt de stem van prof. v. Embden in menig oor na. Een verschrikkelijk beeld hing deze op van den toekomstigen oorlog, benau wend als een nachtmerrie. En thans, thans schrijft de Vrijz. Dem. Bond niet in zijn programma: „ontwa pening", maar „vervulling van de ver plichtingen, die de Volkenbond ons zal opleggen". Was de rede van prof. v. Embden. dan toch een verkiezingisrede, om de Hol- landische goegemeente de ontwapenings- honing om den gretigen mond te smeren? Of zijn de vrijz. dem. reeds thans tot de gegronde conclusie gekomen, dat de heer v. Embden in zijn ontwapenings- speech niet zuinig overdreef? Wat nu de verplichtingen betreft, wel ke de Volkenbond ons zal opleggen, deze zijn nog onbekend. Gewoonlijk maakt on bekend onbemind, maar bij de vrijz. dem. schijnt dat net andersom te zijn. Het is tenslotte geenszins onmogelijk, dat de Volkenbond ons land zwaardere lasten zal opleggen, dan de huidige de fensie-begrooting -mechrengt. Ten op zichte van België slaan wij op militair gebied nog maar een poover figuur. En dan Holland is buiten den oorlog geble ven, het rijke Holland. Het zou dus kunnen zijn dat de plich ten, welke de Volkenbond ons zou op leggen, ons misschien niet feitelijk, maar dan toch moreel - zouden' dwin gen tot grooter uitgaven. Ons zouden kunnen nopen tot het leve ren van en gewapend contingent, voor het geval de Volkenbond door de een of andere staat zou worden aangevallen. En die eenzame aanvaller zal natuurlijk tegen over een overmacht de gruwelijkste midde len bezigen. Ook tegenover de Holland- sche mannen, die buiten onze grenzen gezonden zouden worden. Nu willen we gaarne bekennen, dat ook wij behooren tot de groote voorstanders van den Volkenbond. En dat wij ons ook in principe kunnen vereenigen met de vervulling der plichten, welke dat lichaam ons zou opleggen, ge dachtig aan 'het woord dat zegt, dat rech ten ook plichten meebrengen. En met groote belangstelling wachten we een gedetailleerde opgave dier ver plichtingen af. Maar we maken niet te voren reclame voor een eenzijdige ont wapening van Nederland. De vrijz. dem. bond evenwel plaatst in zijn program: de vervulling van de nog onbekende verplichtingen. Na eerst de groote mo-, trom, willen we zeggen, geroerd te hebben voor ont wapening. BUITENLAND. Critiek uit eigen boezem. Brailsford, de hoofdredacteur van de New Leader, het officieele orgaan van het Britsche vakverbond, valt, in zijn blad Mac Donald heftig aan over het geval Zinowjef. Brailsford, zegt, dat de brief natuurlijk valsch was en dat Mac Donald zijn energiek protest baseerde op de on derstelling, dat het vrij zeker autenthiek was. Het zal daarom niet mogelijk zijn de vriendschappelijke betrekkingen met Moskou te herstellen, zoolang deze aan gelegenheid niet is bijgelegd. Mac Donald moet zijn nota herroepen, zegt Brails ford, anders zal de Labourpartij in het parlement niet in staat zijn te protestee ren tegen mogelijke ongunstige maatrege len van de conservatieve regeering ten aanzien van sowjet-Rusland, daar Mac Donald zelf daartoe de conservatieven wapens in handen heeft gegeven. In elk geval had men van een socialistische pre mier mogen verwachten, dat hij na zijn fout te'hebben ingezien, de nota zou heb ben herroepen, inplaats van haar als een steen des aanstoots voor zijn opvolgers achter te laten. Uit Oostenrijk. In Oostenrijk is een spoorwegstaking uitgebroken. Deze is algemeen óp de bonds-spoorwegen. De Regeering is af getreden. Revue. Er iis een complot ontdekt tegen het directorium der Spaansche fascisten, dat zooals men weet, de regeering in handen heeft. Verschillende aanhoudingen hebben plaats gehad. Uit een onderzoek is gebleken, dat het déraillement van den expres trein van jLiverpool naar Blackpool et Lytham ge weten moet worden aan het springen van een band van een van de wielen van de locomotief, ten gevolge van een fout in het metaal. Deze fout was met de ge wone middelen niet te ontdekken geweest. De wielbanden zaten om de velg „gekrom pen" en waren verder verzekerd met fij ne schroeven. Vóór het ongeluk gebeurde, had de wielband 101.067 mijlen geloopen. Te Solingen en omstreken hebben zich den laatsten tijd verscheidene typhus- gevallen voorgedaan. Tot dusver zijn reeds 12 lieden aan de ziekte gestorven. De En- gelische militaire overheid heeft de stad besmet verklaard. STATEN-GENERAAL. TWEEDE KAMER. Tabaks-accijns. De verhooging der tabaksaccijns is Woensdag door-de Tweede Kamer aan genomen. Minister Colijn verklaarde het geld niet te kunnen missen en met 5622 stemmen ging de verhooging er door. (Tegen soc.-dem.vrijz. dem. en comm.). Deze zal vijf millioen in het laadje bren gen. Thans bedraagt de opbrengst der tabaksaccijns reeds ruim 16 mill., zoodat thans de opbrengst de 30 millioen zal te bovengaan. De accijnzen bedragen n.l. thans voor si garen en gekorven tabak 10 pet. van den kleinhandelprijs en van sigaretten 15 pet. Aanvankelijk had de minister hiervan 20 en 40 pet. willen maken, wat de op brengst dus minstens zou hebben verdub beld. Hiertegen rees zulk een sterke oppo sitie, dat de minister van dit voornemen Tocb hoopte hij toen nog 9 millioen uit verhooging van den tabaksaccijns te halen, die voor sigaren en gekorven tabak op 15 en voor sigaretten op 25 pet. zou worden gesteld. Zwichtende voor de klach ten der belanghebbenden en de bezwaren, welke in de secties waren geopperd, heeft minister Colijn ten slotte nogmaals een concessie gedaan en zich voor den accijns van sigaren tot het oude percentage tien ten honderd beperkt. Daarna interpelleerde dhr. Gerhard (soc. dem.) over de ambtenaarssalarissen en het georganiseerd overleg. Tegen het nieuwe bezoldigingsbesluit had dhr. Ger hard tal van grieven. Hij wilde de gehuwde ambtenaren voor 1925, 95 pet. van hun oude salaris ga randeeren, iostede van 90 pet., gelijk de regeering doet. Doch dhr. Gerhard wilde ook dezelfde garantie ten aanzien van ongehuwden. (Dhr. Gerhard wilde dus, dat op de salarissen van alle ambtenaren dezelfde kortingen zouden worden toegepast en wel nevens het verhaal van 8 en een half pet. voor de pensioenspremie slechts eenmaal een korting van 5 pet.) Spr. vroeg opschorting van het nieuwe bezoldigingsbesluit en herstel van de be trekkingen met de Centr. Comm. van ge organiseerd overleg. De minister bleek tot geenerlei con cessie bereid. Volgens hem bestond er zoowel ten aanzien van deze overgangs bepaling als in het algemeen alle aanlei ding tot een onderscheid tusschen gehuw den en ongehuwden. Tusschen dezen en genen was immers een belangrijk verschil in kosten van le vensonderhoud. Tegen de grief van den heer Gerhard, (schrijft de overzicht schrijver der N. R. Crt.), dat dit ver schil zeer sterk geaccentueerd was ten opzichte van de onderwijzers, voerde de minister-president aan, dat dit reeds eeni- ge jaren aldus was. De veronderstelling van den heer Gerhard, dat dit mede ge schiedde om hen, die kuischheidsgeloften hebben afgelegd, niet in onnoodige gun stige omstandigheden te brengen, weer sprak minister Ruys de Beerenbrouck niet; hij roerde haar zelfs niet aan. Op een meeting heeft de heer Ossendorp onlangs medegedeeld, dat men volgens minister Westerveld om deze reden van Gereformeerde zijde zoo gesteld is op onthouding van de vier laatste periodieke verhoogingen aan ongehuwde onderwijzers. heelt alle wonden Donderdag werd het debat over de interpellatie Gerhard voort gezet. Dhr. Bongaerts (r.k.) gaf indexcijfers Tegenover honderd in Maart 1920 staat 106.8 in September van hetzelfde jaar en 82.5 in September 1924. Spr. kwam tot de eindconclusie dat de totale vermindering van 18 en een half pet. zeer wel harmonieert met de daling der indexcijfers. Dezelfde betoogde dhr. Snoeck Hen- kemans (c.h.) met beroep op de Haag- sc'he indexcijfers. Ook dhr. Schouten (a.r.) ging met de salarispolitiek der regeering accoord. De heeren der rechterzijde hadden wel enkele wenschen, doch deze betroffen be trekkelijke kleinigheden. Dhr. Gerhard (s. d.) was door het ant woord van den minister niet bevredigt en meende aan de indexcijfers weinig be- teekenis te moeten toekennen. Hij heeft zijn verlangen ten aanzien der salariskwestie in een motie belichaamd. Dhr. Ketelaar (v.d.) kwam met het voorbeeld van een ongehuwd schoolhoofd, welke zijn salaris met 28.9 pet. had zien teruggaan. Dhr. Braat (p.p.) bepleitte verlaging der ambtenaarssalarissen en wees op het verschil in Loomen met het personeel in landbouwbedrijven'. Er zijn veel te veel ambtenaren. i Dhr. v. Ravesteyn (comm.) was tegen alle verlaging (ook pensioenkorting). Vrijdag was het de dag der moties. Er kwamen niet minder dan 8 in stemming, die alle werden verworpen! Er was een Katholieke motie om, wanneer de kosten van het levensonderhoud niet dalen en de verbetering van 's lands financiën blijft toenemen, dit mede ten goede te doen ko men aan de ambtenaars- en onderwijzers salarissen over 1925. En voorts vroeg zij herstel van het georganiseerd overleg. Dze motie viel met alle stemmen tegen, behalve die der katholieken. De heer Dresselhuys kwam met een motie, uitsprekende dat de garantie voor de gehuwden ook dient te gelden voor 1926 en 1927 tenzij de kosten van het levensonderhoud dalen. Met 54 tegen 29 stemmen werd zij verworpen. (Tegen rechts, plattelanders en communisten). De heer Gerhard had zijn motie in vie ren geknipt. De eerste (terugneming van de kor tingsmaatregelen) kreeg alleen de stem men van soc. dem,, vrijz. dem. en com munisten. De tweede (geen hoogerc korting voor ongehuwden dan voor gehuwden) dito. De derde (geen verdere korting van de vaststelling der salarispositie op 1 Oct.) kreeg ook nog den steun van den Vrijheidsbond. De vierde (herziening met medewer king van het Georg. Overleg) werd bij zitten en opstaan verworpen, met dezelfde verhouding. De motie-v. Ravesteijn (te niet-doe- ning van alle kortingen van de loonen beneden f40 p. w.) werd met 84 te gen 2 st. verworpen. SCHOOL EN KERK. Ned Herv. Kerk Rilland-Bath. Voor de toezegging van beroep naar deze gemeente als predikant der Ned. Herv. Kerk is door Dr. van Wijngaarden te Voorschoten bedankt. RECHTSZAKEN. Politierechter te Middelburg. Zitting van 7 Nov. 1924. De volgende zaken werden behandeld: G. d. W., 19 jaar, arbeider te 's Heer Arendskerke, werd beklaagd dat hij op 20 September 1924 te Wolfaartsdijk heeft weggenomen drie gulden, toebehoorende aan M. Dalebout. Eisch f20 b. of 20 d. h. Uitspraak f 15 b. of 15 d. h. J. J. B., 52 jaar, werkman te Goes, werd ten laste gelegd, dat hij in den nacht van 23 op 24 September j.l. te Kloetinge, toen hij in de woning van M. A. M. Vollebregt wederrechtelijk ver toefde, niet op de vordering van de recht hebbende die woning heeft verlaten. Deze zaak werd uitgesteld. BINNENLAND. De postchèqne- en girodienst. Met ingang van heden (Maandag) is de postcheque- en girodienst in zijn ge- heelen omvang heropend. De electrificatie van Schouwen en Duiveland. De heer Braat, lid van de Tweede Kamer, heeft aan den Minister van Bin- nenlandsche Zaken en Landbouw de vol- vragen gesteld: Is het Zijne Excellentie beltend, dat DOOR J. AB UTRECHT DRESSELHUIS. (Nadruk verboden.) b. Oud Bewesten Ierseke. De Oostelijke helft der Breede Watering, welke wij thans bezoeken zullen, was oorspronkelijk nog meer gebroken, dan de westelijke. De „IJerseke", die haar van de oostwatering en van Kruiningen afscheidde, vormde aan deze zijde een uitgestrekte moeras, nog in de „moeren van IJerseke en Vlake aanwezig. Door den „Wij'tvlict of Wiohvliet", waaruil naderhand de heerlijkheid van Kattendijke voortkwam, de „Zwaak en de Dcurlo". welker namen nog onder Wemel- dinge bewaard zijn, werd deze laatstgenoemde plaats zoo zeer van de zuidelijke gronden afgescheiden, dat zij langen tijd eene afzonderlijke dijkaadje uitmaakte, en zelfs nog op het einde der 16e eeuw de Dijkgraven van het breede genoemd wer den: „Dijkgraven van het breede bewesten IJerseke en van Wenieldinge' Kloetinge. De heerlijkheid van Kloetinge, welke wij thans binnen tre den, en die het breede als het ware in tweeën scheidt, was oorspronkelijk insgelijks een groot moeras, waaruit enkele droogten, „Kluiten" opkwamen, op welke wederom vliedbergen waren opgeworpen. Voorheen werden er niet minder dan zeven zoodanige in dezelve aangetroffen, waar door deze uitgebreide heerlijkheid, welke nog in noord, mid del en zuid-ambacht gesplitst is, voorheen onderscheiden werd in „Siihelsdorp", „de Bordenloo", (nog Borreloop) langs de „Mannée", „Roelofsdorp", „de Groe", waar een kapel letje voor St. Maarten stond „Abo's kinderen", „de Smalle- gange", waarbij later eene ridderhofstede werd opgetrok ken, die in 1560 afbrandde enz. De schoon® en ruime kerk, met haren fraaijen toren en kapellen, is nog een gedenkteeken van den vroegeren luister dezer plaats, die in de laatste helft der 16e eeuw vreesselijk geleden heeft, en in 1572 door de muitende Spanjaarden bijna geheel in de asch gelegd werd. Dat zij uit dezelve, gelijk van den phoenTks verhaald wordt, heerlijker herrezen is, kimt gij zien. Ginds, ten N. van het dorp, lag weleer een kasteel, doch daar de oude Heeren van Kloetinge, reeds met de 14e eeuw uitstierven, en de heerlijkheid nu eerst in handen der van Borssele's van Vere, en in 1487 weder in die der van Brederode's overging, werd niet veel ter verbetering of ver- fraaijing van het hetzelve aangewend. Voor ruim eene eeuw is het afgebroken. Dijkwel. Het eerste dorp, dat wij nu, den straatweg volgende, aan treffen, heeft zijn naam van de aloude kapel op „Dijkwel". Deze benaming, welke nog bewaard is in eene kleine buurt schap, ten Z. W. van gezegd dorp gelegen, werd oorspronke lijk gegeven aan de gezamenlijke gronden, die het eerst tus schen den Wijtvliet ten N. en de Honte of Westerschelde teil Z. bewoond werden, en beschouwd moeten worden als de kern, rond welke de overige opkwamen. Kattendijke, Eversdijk, Schore en Vlake. In den Wijtvliet zeiven, door een der oude Heeren van Kats in de 12e of 13e eeuw afgedamd, verrees de heerlijk heid „Kaïts of Kattendijk". Gij ziet den toren der, tegen den zeediijk gestichte, kapel, ginds in het N. Op eenigen afstand van daar, niet ver van den BordenJoosöhen dijk, thans mon- nikendijk geheten, lag het, tot dezelve behoorende, klooster, op welks puinen thans eene hofstede, het monnikenhof genaamd, is opgetrokken. In het Z. W. bedijkte men den „Ever", thans Eversdijk, hetwelk langen tijd met Kapelle en Bieselinge één leen uit maakte. en eerst later er van afgescheiden werd. Gij ziet er nog den toren en de bouwvallen der, in 1821 ingestorte kapel, die aan de kerk van Kapelle ondergeschikt was. In het Z. O. won men het Schor en het Vlakke, thans Schore en Vlake. Het eerste nog een niet onaardig kerk- dorpje, het laatste een gering gehucht. Ook van deze is niets bijzonders te melden, weshalve wij er ons niet zullen ophouden. Kapelle en Bieselinge. Dit is evenwel het geval niet met de moederplaats, welke wij thans binnentreden. De gronden van het D ij k w e 1 werden doorsneden van de „Bieselinge", die, afgedamd, zijnen naam gegeven heeft aan het op zijnen oostelijkcn oever gestichte dorp. Het afgedamde gedeelte van den stroom vormde eene lange schuurkom voor de haven, was reeds' in de 12e eeuw bekend als het „Maluth of Molenwater", en gaf zijnen naam weder aan een der beide oude burgten, die ter dekking dezer gronden waren opgetrokken, t.w. aan het slot „Maalstede". Het stond ginds ten O. van het dorp, had eene ruime voor plaats, aanzienlijke zalen, en prijkte op den N. W. hoek met een toren. Het werd in do laatste helft der voorgaande eeuw afgebroken. Den anderen burg „Bruelle of Bruëlis", eigenlijk een zware wachttoren, gaf Graaf Willem IV, in de eerste helft der 14e eeuw, benevens vele andere goederen in dezen omtrek, aan zijnen broeder of neef Simon, een natuur lijke zoon van zekere Jonkvrouw van Haamstede. Deze maakte van den toren een waardig ridderhof, hetgeen, in de laatste tijden, nogtans weder plaats heeft gemaakt voor het gindsche buitenverblijf in den hedendaagschen smaak. Deze Simon van Bruëlis, bedijkte ook in 1352 een schor voor de sluis van Vlake, tegen de Bieselingsche haven, naar hom de „Simons- polder" geheeten. i Behalve deze sloten vond men er weleer insgelijks do Huizen „Gistellis, Poucques en Vronenburg". Ook lag ten N. van het dorp de „Eliwerve", welker naam, 'in de „Dui velsberg" verbasterd, tot dwaze sprookjes aanleiding heeft gegeven. Hij duidt nogtans alleen eene kleinere soort van terpen, of opgeworpen hoogten aan, op welke men bij voor keur de landhoeven opsloeg, wier omgelegene grond daarom ook de werfof gelijk men hier zegt het erf genoemd worden. (Wordt vervolgd).

Krantenbank Zeeland

Goessche Courant | 1924 | | pagina 1