GOESCHE COURANT
BIJVOEGSEL
Aan de lezers van ons wekelijksch artikel over
Zuid- en Noord-Beveland,,
andelingen door Zuid- en Noord-Beveland,
in den ouden tijd,
VAN DE
van ZATERDAG 1 NOV. 1924.
PLAATSELIJKE KEUZE EN
DE EERSTE KAMER.
De Eerste Kamer heeft een vrijwel
vernietigend rapport uitgebracht over het
voor stel-Rutgers, i.z. Plaatselijke Keuze.
In aanmerking nemende dal het alco
holgebruik in Nederland steeds dalende
is, dat het in 1892 nog 8.88 L. per hoofd
der bevolking bedroeg en in 1922 nog
laar 2.88 L., heeft hot indienen van dit
oor stel dan ook veel van het intrappen
an een open deur. Blijkbaar is den a.r.
it matige gebruik nog te veel. Overbo
dige mededccling. meent hel „Vaderland",
Jaar ook 0.00088 Liter por hoofd dezen
geheelonthouders nog te veel zou wezen.
Het blad bestrijdt dan het voorstcl-
Rutgers en merkt daarbij op, dal'de ainti-
cvolutionair meent, dat een kwaad niet
eer bestaat, zoodra hij het niet meer
~iet. Als hij een einde maakt aan Mrs.
Warren's professie, dan is er voor hem
~en einde gemaakt aan de prostitutie;
ls dc Staatsloterij wordt opgeheven, en
nderc loterijen verboden, dan is er nic-
and nicer in Nederland, die dobbelt,
m als door Plaatselijke Keuze eene ge
beente drooggelegd wordt, dan is de
eele gemeente cene verzameling geheel-
nthouders geworden.
In het zelfde blad treffen wc ooit een
rtikel tegen Plaatselijke Keuze aan, van
hand van dir. F. J. Soesman.
Die uitspraak 'heeft des te meer waar-
i, daar ze in dit geval komt uit bij uit
lek deskundigen mond. Wie toch den
rbeid kent van dezen medischen leider
an het Consultatiebureau voor drank-
uchtigcn in Den Haag; wie weet hoe
de schijnbaar reddeloos verloren dronk-
ards door hem aan de maatschappij als
uttige leden daarvan,-en aan hun gezin
ls ijverig kostwinner zijn teruggegeven,
ooit dat hier een bestrijder van het
rankmisbruik aan het woord is, die heel
vaL langer en dieper nagedacht heeft
ver dc vraag, hoe dat euvel te beteugelen
in de Hr. Rutgers cm zijn medestanders.
Dr. Soesman verdedigt een matig ge-
ruik (natuurlijk is hij een tegenstander
an mis-bruiik), in een gezellig en goed
eventilecrd lokaal.
Hij schrijft o.m.
Het is gebleken, dat alcohol, zelfs
geringe hoeveelheid, dc psychische as-
ociaties na een wijle verlangzaamt cn den
ijd, waarop men op uitwendige prikkels
cageort, den z.g. reactie-tijd, verlengt.
extremist onder de geheel-onthouders
isbruikt deze waarheid aanstonds voor
ijn propaganda cn vraagt zich geen oo-
enbiik af of déze verlangzaming niet bij
ijlen een heil/amen invloed kan uitocfc-
cn op verschillende belangrijke hersen-
enlra en bedenkt evenmin, dat bij dc mo-
erne hoogconjunctuur van het gccstes-
wen een verlangzaming der assoói&ticS
oor een énkel glas bier of''wijn niet even
uttig is als die welke door geestelijke df
'chamelijkc afleiding ycékj'ég'cn" Vvordt-
Met de zelfde logica zouden zij lolnnen
ewijzen, dat dc slaap, die dc hersencentra
ijna volkomen verlamt, een vernietigende
itvinding der natuur is.
Hugo Münsterberg, de grootc Duitscli-
merikaanschc drankbestrijder en psycho-
og, gaat zelfs zoover, dat hij het matig
Naar aanleiding van de publiceering van het werkje, getiteld: „Wande
lingen door Zuid- en Noord-Beveland in den ouden tijd", krygen we van
vele zijden de vraag of het niet mogelijk zou zijn dit feuilleton verkrijgbaar
te stellen als boekwerk.
De telkens varieerende grootte van de afdrukken in de courant, met
aan de achterzijde ander nieuws bedrukt, maken het weinig geschikt om
te bewaren, en zou voor velen, die dit blijvend in hun bezit willen hebben,
het verschijnen in boekvorm een uitkomst zijn.
Wij hebben dezen vorm van uitgeven al eens overwogen, doch kwamen
voor nog al groote kosten in verhouding tot den vermoedelijken verkoop.
Nu er echter veel belangstelling blijkt te bestaan voor dit werkje, willen
we trachten dit plan alsnog uit te voeren.
Wij stellen ons voor de uitgave daarvan te doen drukken op uit
stekend papier, waardoor een goed verzorgde druk is gewaarborgd
en de tand des tijds geen invloed daarop kan hebben. Verder zullen bij
deze uitgave 10 illustraties worden ingevoegd van verschillende
dorpen en kasteelen uit de oudheid der Bevelanden.
De aflevering zal bij telkens 8 vel (48 pag.) geschieden waarvan de
prijs 75 ets zal bedragen.
Het totale werk zal compleet zijn in 3 afleveringen en dan
f2,25 kosten. Voor innaaien in een daarbij geleverd omslag wordt 25 ets.
berekend.
Alleen bij voldoende inteekening zullen we tot dezen vorm van uit
geven kunnen overgaan. Wij verzoeken dringend met het toezenden van
onderstaand inteekenbiljet niet te wachten, daar zoo spoedig mogelijk moet
beslist worden of dit merkwaardig boekje weer in zijn geheel voor het
nageslacht bewaard kan blijven.
Een alfabetische naamlijst der inteekenaren zal aan het werkje toege
voegd worden.
Wij maken er nog attent op, dat ook medelezers van de inteekening
kunnen gebruik maken.
wordt.
Verhouding tusschen Neder
land en België. Indien de berichten
volgens welke de moeilijkheden welke na
den oorlog tusschen Nederland en België
zijn gerezen, haar oplossing nabij zijn,
juist zijn, zouden sommige leden gaarne
vernemen, in welke richting deze oplos
sing zou gaan.
Een'ge lede.i brachten de vers billende
kanaalontwerpen tusschen de Schelde, de
Maas en den Rijn ter sprake. Vertrouwd
werd, dat de Minister de Kamer de noo-
dige inlichtingen zal verstrekken en dat
hij geenerlei toezeggingen zal doen voor
dat hij de Kamer in de gelegenheid zal
hebben gesteld naar aanleiding van die
inlichtingen met hem van gedachten te
wisselen.
De aandacht werd erop gevestigd, dat
die hoeveelheid water, welke van de Maas
mag worden afgetapt voor de Zu:d-Wil
lemsvaart en het Wilhelminakanaal te ge
ring is.
Inpoldering van gronden. Ge
wezen werd op de wenschelijkheiddat
voor inpoldering rijpe gronden zoo spoe
dig mogelijk voor de cultuur worden ge
wonnen. Gedacht werd hierbij o.a. aan
de Schorren onder Borssele.
Inteekening op de uitgave„Wandelingen door Zuid- en Noord-
Beveland" door J. Ab. Utrecht Dresselhuis, door ondergeteekende
te
(Kan als drukwerk worden verzonden).
gebruik van lichte bier- cn wijnsoorten
wcnscht te propageeren als middel tot ver
hooging van het geestelijk peil eener na
tie, daar dit gebruik den verbeeldings-
factor tot ontwikkeling brengt, die be-
bchoedt tegen het al te kille mate
rialisme der hcdendaagsche samenleving.
Amerika leert, dat bij drooglegging voor
het drinken in gezelschap de „solitary
drink" (eenzame dronk) in de plaats
komt, onder alle vormen van drinken ver
reweg de gevaarlijkste.
En ditzelfde land leert ons, hoe de
verbodsbepalingen aanleiding geven tot on
dermijning van het respect voor dc wet
zoowel aan de zijde der smokkelaars als
aan die der consumenten cn tusschenhan-
dclarcn.
Wat te denken van een bericht in de
Münch. med. Wochenschrift van 5 Sept.
1924, dat in het boekjaar 19221923 in
1 de Ver. Staten in 11.268.269 gevallen door
apothekers eri andere daartoe bevoegde
kleinhandelaren alcoholische dranken wer
den afgegeven op geneeskundig voor
schrift en hiervan te New-York alleen in
3 ,'638.751 gevallen?
Het moge dan waar zijn, dat droogleg
ging de geheelc hoeveelheid alcohol der
consumptie ietwat vermindert, het staat
o.i. vast, dat deze geringe afneming in de
verste verte niet opweegt tegen de alge-
meene corruptie, welke zij door de stel
selmatige ontduiking der wet met zich
medebrengt, tegen het laten verdwijnen
der lichtere dranken en tegen den gevaar-
lijkstcn vorm van drinken, den „solitary
drink". En bovendien doet het volledig
drankverbod de massa met haar instinc
tieve behoefte aan genotmiddelen uitzien
naar andere, veel gevaarlijker middelen als
morfine, cocaïne, atropine, haschisch,
opium, e.a. en leidt ook langs dezen weg
tot geestelijke en morccle verwording.
BINNENLAND.
Buitenlandsche zaken
Aan het voorloopig verslag der Twee
de Kamer over de begrooting 1925 van
buitenliandsehc zaken is het volgende ont
leend
Volkenbond. Van verschillende zij
den werd er op aangedrongen dat de re-
gcering zich over de beteekenis van het
protocol voor de vreedzame regeling van
de internationale geschillen en over de
wijze, waarop de hoofdpunten daarin ge
regeld zijn, nu reeds tegenover de Sta-
tcn-Generaal duidelijk zal uitspreken. Met
het verstrekken van toelichting wacht de
regeering niet totdat b.v. een goedkeu
ringswet bij de Kamer aanhangig gemaakt
STADS-NIEUWS.
f' KM EH NT KR A AD
De openbare vergadering van den Raad
onzer gemeente, ging gisteravond terstond
na opening over in een zitting met ge
sloten deuren, nadat de V o o r z. had
medegedeeld dat dhrn. Labrijn en Goed-
bloed met kennisgeving afwezig waren.
Later is dhr. Labrijn echter nog ver
schenen.
Na heropening van de openbare zit
ting vroeg dhr. E c k h a r d t of aan de
kolenhandelaren hier ter stede gelegen
heid wordt gegeven om steenkolen aan
de gasfabriek te leveren.
Hierop werd door den voorz. der Gas-
commissie, dhr. S t i e g e r bevestigend ge
antwoord.
Daarna sluiting.
PROVINCIE-NIEUWS.
Kapelle. Onder voorzitterschap van
dhr. H. Blok kwam het Nutsdepartement
in vergadering bijeen. Door de commissie
leden tot verkrijging van een bewaar
school werd verslag uitgebracht. Ernsti
ge pogingen zullen in het werk gesteld
worden om tot stichting hiervan over te
kunnen gaan. Besloten werd hiertoe een
bazaar te houden. Voor de Bibliotheek die
242 nummers bevat werd f30, uitge
trokken, ook is aan de boekerij, die o.s.
nieuwe werken bevat, waaronder van de
nieuwste schrijvers, een jeugd-bibliolheek
toegevoegd; hiervoor werd eveneens voor
aanvulling f20,uitgetrokken. Door de
lezers van het leesgezelschap zullen na
lezing, de boeken geschonken worden voor
de bibliotheek. Besloten werd tot een
aanvulling van f30, boekwerken. Ook
zijn haar geschonken door bevriende hand
20 werken van Charles Dickens. Een
druk gebruik wordt van de werken ge
maakt. Het winterprogramma werd vast
gesteld, binnenkort zullen de passiespe
len in de Ned. Herv. Kerk daartoe vrij
willig afgestaan, plaats hebben. Een spre
ker zal zeer waarschijnlijk in Dec. en
een in Jan. optreden; ook zal door Dr.
Hoorweg een lezing gehouden worden,
verduidelijkt met lichtbeelden; onderwerp
T.B.C.-bestrijding. Besloten werd cursus
sen te doen (nlouden in Eng. Taal, een
ontwikkelingscursus, een voor vervolgon
derwijs en een voor eerste hulp bij on
gelukken. De laatste te geven door Dr.
Pfeiffer. De vergadering, die een geani
meerd karakter droeg, was zeer druk
bezocht.
Dhr. A. d. J. ontdekte Woens
dag op den Wemeldingschen grintweg een
voerman naast zijn kar en paard, in be-
wusteloozen toestand. De man die van
uit Wemeldinge kwam is na behandeling
van Dr. Pfeiffer per auto naar zijn wo
ning vervoerd. Voor paard en kar zorgde
dhr. A. d. J.
Biezeiinge. Woensdagmorgen had de
zoon van den landbouwer A. M. alhier,
het ongeluk van een voerbieten'wagen af te
glijden, met het noodlottig gevolg, dat
geneeskundige behandeling onvermijdelijk
was, die door Dr. Pfeiffer werd verleend.
Schore. Alhier verwierf het bewijs
voor geoefend man, hetwelk recht geeft
op vier maanden verkorting van eerste
oefening, dhr. Jozef Boonman.
Kruiningen. Van de lichting 1925 zijn
er te Kruiningen de volgende gewone
dienstplichtigen: 1. Jacobus Johannes Fran
ciscus E verhard; 3. Mairinus van den Dor
pel; 7. Christiaan Dek; 9. Marinus Pot
ter Dz.; 11. Cornells Marinus dc Baar;
13. Jacob Zweemer; 14. Max August
Leon Beuns; 18. Hendrik van Wijck; 19.
Marinus Adolf Hendrik Eijkc; 20. Wil
lem Christiaan Rijkhals; 21. Marinus Pot
ter Jz. Bovendien zijn er nog 26 bui
tengewone dienstplichtigen.
Hansweert. Schipper Kolkman van het
sleepschip O.N.N.J. had het ongeluk met
zijn rechterhand tusschen een staaldraad
beklemd te raken, waardoor een stuk van
een vinger werd afgeklemd en heeft zich
onmiddellijk onder geneeskundige hulp ge
steld.
Middelburg. Gisterenavond bleef de
8-jarige zoon Piet van de familie Mieras,
wonende in het Klein Vlaanderen weg en
verkeerde men begrijpelijker wijze in on
rust. Spoedig bleek, dat een vriendje, die
met den jongen was wezen wandelen, niet
had durven zeggen, dat de knaap spelende
bij de Bellinkbrug in het water was geloo-
pen. De politie ving toen, bijgestaan door
enkele schippers, met dreggen aan. He
dennacht te een uur was nog niets gevon
den en werd toen gestaakt tot van morgen
7 uur. Het zou echter 10 uur worden
voor het lijkje bij de Werf aan de Punt
werd gevonden, waar het heen
7 uur. Het werd gevonden, waar hei heen
schijnt gedreven te zijn. Op het politie
bureau, waarheen het lijkje eerst werd
overgebracht, constateerde een medicus
den dood door verdrinking, waarna de
overbrenging naar de woning van de diep
bedroefde ouders plaats had.
Wemeldinge* Donderdagmiddag liep
de Telegraaf boot tEugenie*, kapitein
Arnoudse, op de nog niet geheel open
staande Postbrug alhier, met het gevolg
dat het schip met de andere helft van de
brug in aanraking kwam, waardoor schoor
steen, brug en davids ernstig werden be
schadigd. In de brug werd een tamelijk
diepe deuk gevaren en eenige sponden
verbogen. De assistent J. P. kreeg een
slag van den sleutel waardoor deze licha
melijk letsel bekwam en buiten dienst
werd gesteld.
BURGERLIJKE STAND
VAN ^jOES.
Gehuwd: Jan Kornelis 26 j. jm. te
Kloetinge en Margaretha Slefess 23 j. jd.
Overleden: Jeanne Marie Asselbergs
54 j. gehuwd met Gerardus Emilius Flo-
rentius Maria Gei j sen.
DOOR J. AB UTRECHT DRESSELHUIS.
(Nadruk verboden.)
Heinkenszand.
De opkomst der plaatsen, welke wij thans nog bezoeken
uilen, dagtcckcnt van denzelfdcn tij<l, waarin Goes het
ugdig hoofd zoo krachtvol opstak, de 14o eeuw namelijk,
ij waren het gevolg der aanwinsten, welke men in het
en Z. zoo wel als in het N. door dc steeds toenel-
end e vcrlanding verkreeg.
Dc Hccren van Schenge hadden, reeds is 1289, tusschen
e Schenge cn dc Loijvc, liet „Oodcland" van Heinkenszand'
edijkt, waarbij spoedig het „Oostorland' cn de „Oude-
amcr" aangewonnen werden, cn dat eindelijk door de geheclo
erlamming van de „Schenge bij de bedijking der Zakpol-
ers, aan hot Br cede werd vastgehecht. De uitmuntende
gging aan dc Loijvc, die m de Zwake uitliep, en tot in het
iclden der 15c eeuw de hoofdstroom was, door welke men
il Middelburg naar Antwerpen opvoer en de bijzondere waar-
e dezer nieuwe gronden lokten spoedig zulk eene menigte'
"woners herwaarts, dat deze dochter van s Fleer Arends-
erkc hare moeder weldra in schoonheid cn rijkdom voorbij
troefde. Spoedig verrees er eene zware, op twee reien]
ilaren rustende, kerk, met een daaraan geëvenredigde hoogc
_n, wöl'k heiligdom op verzoek van den toenmaligen Am-
achtshecr „Jan van Schenge", in 1455, zelfs tot den rang
an Parochie-kerk verheven werd, en niet ver van dezelve,
gen over elkander, een paar fraaije ridder hofsteden „Wa-
"vliet en Banbistcin", welke echter, door gedurige verbou-
ingen, in volgende tijden, de oorspronkelijke gedaante geheel
loren. Het eerste, hetwelk aan de Z. W. zijde der straat
"d, is, op hot laatst dor vorige eeuw, geheel verdwenen,
arbistein, thans de kerk der Roomschgezinden, vertoont
ich uitwendig nog nagenoeg in de gedaante, welke er de
oessché Burgemeester „Cornells van der Nisse", in de 17e
eeuw, aan gegeven heeft. De voortgaande verlanding had
reeds in het begin derzelve aan alle scheepvaart een einde
gemaakt. Het dorp echter is, zoo als gij zien kunt, nog steeds
een der fraaiste van ons eiland gebleven.
Nisse en 's Gravenpolder.
Door diezelfde verlandinig is ook het, nu verder in onzen
weg liggende, Nisse, schoon oorspronkelijk ouder, tot des-
zelfs tegenwoordigen bloei geraakt. De benaming „de Nisse",
(of, zoo als het ter onderscheiding van andere ook genoemd
wordt, „de Gervenisse",) waarvoor men thans „het Schor"
zou zeggen, duidt reeds aan, dat het eene aanslibbing tegen de
oudere gronden was. De voormalige zeedijk, voor welken het
oprees, is nog overig in de zoogenoemde „Vijfzode" of
Loijvendijk, die bij den watervloed van 1530, toen ook de
dijk tegen den Loijven in de wandeling Lowijsen-polder
doorbrak, en de Nisse onderliep, nog het breede beveiligde.
Dit schor was echter reeds in de 12e eeuw, vermoedelijk om
streeks 1160, bedijkt door „Floris X Heer van Borssele",
aan wiens nakomelingen de heerlijildieid naderhand honderde
jaren toebehoorde. Eerst in de volgende eeuw werd er de,'
zoo als gij zien kunt, fraaije L. Vrouwekerk opgetrokken)
welke, met den toren, van den rijkdom des stichters getuigt.
Het oude Ridderhof heeft, door de gedurige vernieuwingen
der latere bezitters, alle sporen van den ouden tijd verloren,
en is in eene smaakvolle buitenplaats veranderd. Door dq
bedijkingen der Kruiningen. Loijven en andere polders, welke
tusschen 1517 en 1554, in de Zwake en Loijve plaats
hadden, heeft deze heerlijkheid nagenoeg de helft in
uitgestrektheid gewonnen.
Alle die aanwinsten waren voorafgegaan, door het bedij
ken van een schor ten jare 1325, hetwelk, ten O. der Nisse,
cn ten Z. der Breede Watering, bij de aloude Voorterpen,
aan dc boorden der Zwake was opgekomen. De aldus gewon
nen polder werd eerst „des Gravenpolder van Voortrappen
later eenvoudig 's Gravenpolder geheeten. Ook in deze,
waarin wij ons thans bevinden, verrees al spoedig eene kerk,
die langen tijd onder den naam van de nieuwe kapel bekend
bleef. Klaas van Borssele stichtte er het slot „Poelvoort",
hetgeen echter ook weder verdwenen is. Het bleef
Grafelijke bezitting, tot dat Vrouw Jacoba in 1430 haren
Hofmeester Willem de Bije met deze heerlijkheid beschonk,
welke wij thans bezigtigen zullen.
VAARTEN, STRAAT- EN ZANDWEGEN.
Terwijl wij thans, langs eenen fraaijen straatweg, naar
Goes terugkeeren zal ik u kortelijk den oorsprong verhalen
der uitmuntende straat- en zandwegen, op welke dit eiland
met regt kan roemen. Reeds ten jare 1554 verzocht de regee-
ring der stad Goes, die door een ontzettende brand vrecse-
lijk geteisterd was. de vergunning om, ten laste des baanders
of gebruikers, gedurende vier jaren, vier grooten van ieder
gemet lands te mogen heffen, tot verbetering der wegen, ten
einde alzoo de landlieden naar de Goessche markt te lokken,
en aldus den handel aldaar te bevorderen. Toen dit werd
afgeslagen deed zij, met goedkeuring van Koning Philippus II,
ten zelfden einde twee schuitvaarten vervaardigen. Dc cene
liep van buiten de Ganzepoort tot aan Kloetinge; de andera
van daar over "s Heer Abtskerke tot aan de Voortrappen^
welke gij hier ziet; en verder door de Vijfzode tot digt bij
Nisse. Deze vaarten voldeden eenen tijd lang zoo zeer aan
de verwachting, dat men bedacht werd ook andere laag gele
gene dorpen, op dezelfde wijze met de Stad in verbintenis
brengen. Zelfs nog op den 17 Nov. 1634 verzocht en verkreeg
de Stedelijke regeering van de Staten van Zeeland verlof om,
behalve gezegde trekvaarten, nog andere aanteleggen, mits den
grond volgens de schatting van Dijkgraaf en Gezworens der
Breede Watering aan eigenaren betalende en een derde dra
gende in de kosten, wanneer zij naderhand verdolven moesten
worden. Hiervan is evenwel niets gekomen. De Ambachtshee-
ren ontvingen den 25 Maart 1649 van gezegde Staten insge
lijks het verlof tot het heffen der vier grooten per gemet.
Het „middel van straten en wegjen" werd gevestigd, en
maakte, ten jare 1650, een begin met het aanleggen van goede
zand- cn straatwegen, door welke de vaarten weldra nutteloos
werden. Maar zie daar de Zuid of Ganzenpoort, welke
hare tegenwoordige gedaante in 1624 heeft ontvangen, en
bij welke onze eerste uitstap een einde zal nemen.
- -(Wordt vervolgd).
