u\ U2 Dinsdag 2 December 1919. 106' jaargang. Bij dit nnmmer behoort eefl bijvoegsel. Gemoedsbezwaren. Blaas- en Nierziekte, ABONNEMENT Pril* pec 'ewMts.il, ia Goes 1,25 buiten Goes 1,40 Afsonderiyke nommers 5 cent. VerschyutMaandag-, Woaasüag- an Vïfdasc»7oad. GOËSCHE Uitgave Nasml. Venn. „G&escke Courant''. COURANT DirecteurG. W. Tan BarnoTeld. ADVKRTENTIËN ran 15 regels 90 cent, elke regel moer 18 een». Driemaal plaatsing wordt tweemaal berekend, Familieberichten 1—10 regela f 1,80 Bewijsnummer! 5 cent. Advertentiën worden aangenomen tot 12 uur voormiddag*. De Staatkundig Gereformeerde Partij zet haar actie tegen de verzekering» wetten voort. Op haar jongste verga dering nam zij een resolutie aan, waar in onder meer het volgende voorkomt dat de partij overeenkomstig haar programma uitspreekt, dat verzekerin gen in strijd zijn met het geloof in Gods voorzienigheid dat geen werkgever de premie mag betalen en zich liever moet laten ver oordeel en, dan over zijn consciëntie heen te* stappen. Nu zullen er zeker werkgevers zijn, die werkelijk uit volle overtuiging dien raad zullen opvolgen, maar wij vreezen dat er ook onder zullen wezen, die elders met verzekering wel een beentje hebben gelicht. Wanneer b.v. deeisch zou worden gesteld, dat het hebben van gemoedsbezwaren ook zou moeten blijken uit het niet verzekerd zijn tegen brandschade, dan zijn wij overtuigd, dat verscheidenen hunner te licht zou den moeten worden bevonden. En dan spreken we nog niet over andere voor behoedmiddelen, welke in het landbouw bedrijf door hen worden toegepast, als daar zijn, behandeling van zaaitarwe met kopervitriool, besproeiing van aardappelen enz. Wij willen met dat alles maar zeggen, dat de Minister door toegeven hieraan een stap zet op een gevaarlijken weg, waarvan de consequentie moeilijk is te voorzien. WTe vreezen, dat andere cate- goriën met bezwaarde gemoederen zullen volgen. De Minister van Arbeid zegt in zijn memorie van antwoord 'dienaangaande, dat hij bereid is ernstig te onderzoeken, in hoeverre met gemoedsbezwaren tegen den verzekeringsplicht kan worden rekening gehouden. Hij stelt zich daarbij echter op het standpunt, dat zoolang geen wettelijke voorziening te dezer, zake is getroffen, alle ingezetenen verplicht ziju de wet 11a te leven. W. (Buitenland. Wilhelm II. Hst bo;k van KanUky, waarop wü reeds ia one vorig o verziekt do aan dacht hebban govsetig-i, is sis bijlage gepubliceerd door da N. K. Crt. Ven dit boek vormen inderdaad de eigen handige bijschriften van den geweren keizer het belangrijkste gedeelte. Deze toevoegingen, gemerkt met oen W. atvllea de persoonlijkheid van Wilhelm II in een eehal, meedoo- genl.os scherp licht. Wilhelm II was gosa superieur memeh, geen groot en wijs men. Wel was h(j scherpzinnig, was w(j hopen aan te toonec. HJ wal doortrokken van den geest Tan het verleden, belast mot het voorbeeld van zijn groote voervaderen, die hem wel steeds voor oogen moeten hebben •-gestaan.' Verschillende zinnetje, van den keiser zonden van don Al te Frit* kansen »6o, van aea grootea keur vorst of vsn Blüchsr, wiens .Immer feste d'ruf* ook don kroonprins by wyien door hot hoofd heeft gespookt. Door don moord van Sarajswo werd het monarchistisch bewustzijn van den koizsr tan zeerste geschokt. Zijn verontwaardiging was groot Servië moest tan .((engste wprdan gestraft. Hlartos lotto Wilhelm OosteürSk a&a, bjj dreef de Donau monarchie tot het scherps ultimatum, lot don coriog mot Sec tie). Wanneer Taehirschky vanuit Wcenec op 90 Juni 1914 oen rapport zendt aan den rykskai-esller to Berljja en hierin schrijft: „Hier hoor ik, ook b{j ernstige menschen, veelni den wense'a, dat men nu eens grondig met de Serviërs moet afrekenen*, dan set de kaleer dsarbg„Nu of cooit I* Eu als Tsohirschüy vervolgt: ,Ik ge bruik elke geiogenüeiö, ocq kalm maar zeer nadrukksiyk en ernstig togen overhaaste stappen te waarschuwen,, dan lezen wc- dasrtji de volgende kaatteekenlng van Wilhelm: .Wie heeft hem daartoe gemachtigd Dat is heel dom 1 Gaat hm In het geheel plets aan, daar hst uitsluitend Oosten rijke zaak is, wat het nu danst te doen. Later wordt gezegd, ais het verkeerd gaatDn'-tsehlaad wilds nietI Tsehirsehky moet alsjeblieft dien onzin laten I Met de Serviërs moet schoon schip gemaakt worden cu wel spoedig." Dit laatste zinnetje is kenschetsend voor de w(jzo, waarop de Daitiahe keizer trachtte In te gr0- pca en invloed uit te oeferen op de politiek van zijn bondgenoot. Ook in den krijgsraad, die op 5 Juli te Pots dam word gehouden laat do keizer een dergeiyken toon hoor en. Eu de Ooztonrfjkiche gezant te Berlijn Bzögyey, welke Kauttky In tegenstelling mei dr. Goose heslemaa! niet als ontoerekenbaar beschouwt, rapporteerde: „Ds keizer zon het be treuren, dat wü bet tegenwoordige, voor ons zoo gunstige oogenblik on gebruikt lieten." Oostenrijk echter aarzelde en Jtst kostte moeite out dit isod nit sija gemoedelijk tempo te brengen. Eindelijk werd echter hei ultimatum verzonden. Begrijpelijker wflse kon de Servische ministerraad hierop maar niet terstond een ant woord geven. By een telegram dat meldt: .De mlaioterraad kas echter niet tot een bedui, komen", plaatst Wilhelm da volgends opmerkingen ,Dc üsrs 8;aven „Hoa voos toont zich da heelo, zoogenaamde Servische groote staat. Zoo staat het met alle Slavische staten geschapen Het ge spuls maar ferm op de voeten getrapt.' Tcrwjjl de Duitsche rogeerlng den oorlog van Oostenrijk met Servië --.'Hde, en ook voor een oorlog met Rusland on met Frankryk niet terug deinsde, wear hes wist Italië naast zich ie hebben, was zy uiterst bevreesd voor een oorlog met Engeland en wilde dit volk buiten den ssrSd hou dan. Engeland plaatste zich op het standpunt dat aan Servië gematigde eischen gesteld moesten worden ea sir Edward Grey wilde z(jn inviosd gebruiken om Servië die gematigde eischen te doan aanvaarden. Toen het echter bleek dat de eischen voor Sac?ië doaieiyk waren, toen het bleek dat een conflict op het punt stond uit te barsten dat byna geheel Europa zou omvatten, werd het weldra dui delijk dat Engeland lich in dat con diet niet neutraal zou houden. Dit was een onaangename verrassing voor den keizer, hij geeft iu een lange verhandeling nitlng van i{|<: teleurstelling en woede en hij schrijft: „Het Is voor mj aan geen twyfel meer onderhevig: Engeland, Rusland en Frankryk hebben een afspraak gemaakt om tegen ons den vernleti- glngsoorlog te voeren. Vandaar Grey's cynische opmerking tot Lichnowokjj: zoolang de oorlog tot Rusland sa Oostenryk beperkt bleef, zon Engeland stil zitten, pas als wij en Frankryk er out inmengen, zou hij gedwongen z$n, actief tegen ons te worden. Het net ie ons plotseling over het hoofd gehaald en hoonlachend heeft Eogs land ichtlterond succes van sQa hstrd- Lokktg volgehouden pure anti Dultsehs wereld politiek, waartegen w0 machte loos aQa gebleken, doordat hst ons geïsoleerd in het net cpartelend uit onze hondstrouw tagenorer Oostenrijk den strop voor onze politieke se economische vernietiging draait.' Gezien de voorwaarden van het vredesverdrag spreekt hier uit de woorden van Wilhelm II een greote scherpzinnigheid, een voornltslenden blik. De Entente heeft werkelQk den strop om den nek van Duitschland dicht getrokken. Uit Kanlsky's boek komt düldelfik naar voren dat bet eoallct den kei zer over het hoofd gegroeid is. Hy bad niet voorzien dat Engeland s(ja neutraliteit zou prijsgeven. DU was nit de vriendelijke houding van den koning van Engeland ook niet op te makes. De Daiiiehe kslzer wilde dat Ooi- tsnrSk zijn poti-.ie op den Balkan zou verbeteren, waar Dnitschlacd natuur Hik proffit zoa hebben getrokken. Daarom werd Oostenryk tegen Servië opgestokelcl. Do oorlog tuscchen deso beide landen deed Rusland mobilises roc. Duitschland verklaarde dit land 'den oorlog. Frankryk gebaarde zich aan da zjda van Rusland, Engeland snelde Frankrijk te hulp. Deze gang van zaken doet denken aan een on geluk ln hst hooggebergte. Da toe. risten sy-j allen door een ljjs mst el kaar verbonden. De eerste valt in een diepe ravQa. De tweede giydt daar door de helling af en zoo storten ai- les ln don afgrond. .Zeker Wilhelm II heeft door het opzetten van ayn bond genoot de lont ln het buskruit ge worpen. Hat bleek eehter dat dat buskruit or was, dat het als esn ring om het Doiteehe woonhuis waz neer gelegd. Dit geeft ook Kauisky toe. Hij schrgft ln het hoofdstuk over DnUschlanö'a Isolatie: „Geen wonder, dat Duitschland in de wereld s'eeda meer gehaat ward, niet alleen by de imperialisten, die met de Daitsche macht rivaliseerden, maar ook by de voorvechters van volksvrede en vol. ksnvrfjheld." Mag men nu msar do cocelusia trekken dat de keizer zUn volk misleidde, toen hij van een ver dedigingsoorlog sprak Zeker, aas- vankeiyk was hei dat niet. Tfjdeni don loop der gebeurtenissen gingen Ingezonden Mededeeling. mosilyka, pgniyke en gelurige Urine loosing worden spoedig genezen door de Santalpllleu van Dr. Robert. Prjs per flicoa f120. Verkrjgbaar ln de meeste Apotheken, en Drogtitwlnkels. Te Goes jrerkrflgbaar by Firma GEBR. MULDER. don keizer de oogen epen, zag hy dsn band die om Duitsetland ge smeed was. Js, toen was het wol een verdedigingsoorlog. Hst boek van Ksntsky bewyst dat Wilhelm II niet do hoogeta&nde per soon was, welke men aan het hoofd van een groot 6nergiak vo'.k wen- schen en verwachiea sou. Ditzelfde echïer kan gezegd wordeo van Frans Josef, vau Nicky, den czasr der Ras ton en van Georgia, den koning van Engeland, Deze kleine persoonlijkhe den zyn niet de oorzaak van den grooten oorlog. Die ligt riet vericho len in den enkeling De 400.000 ton. Inzake de 400 000 ton icheepsma terlaal door Duitschland uit te leveren is het laatste woord nog niet gespro ker!. De opperste raad der geslleerden heeft in beginsel aangenomen, dat de Daitcekc schepen, di: ln banden der geallieerden zijn, vernietigd sullen worden. De kwestie wie hst cudyssr zal krygen, li nog niet geregeld. Nu zou mea zoo zeggen De geallieerden mogen de Duitschers wel dankbaar ijju voor het doen zinkeu der schepen te Scapar Flow. Zy hielpen de En tente een handje met het vernielen en zouden als belooning daarvoor wel 400000 ton scheepsmateriaal van de Entente mogen ontvangen. Iotusechen heeft de opperste raad medegedeeld dat nog ges» beslissing ts genomen Inzake het scheepsbouw- materiaal, dat van Duitschland zal wor den geëircht. Er is dus weer hoop. Het schynt ook dat Duitschlscd in deze kwestie niet zal toegeven, aangezien de uitlevering van het geëleehta ma teriaal Ünltcchisads acuzomlach be staan eenvoudig onmogeiyk zou ma kt k. Het Belgische ministerie. Da deficltievs samenstelling van hst nieuws Belgi-cbe ministerie ie als volgt: flianclër, Delacroix (premier), justitie Vandorvelde, openbare werken Anseele, economische aaken Jaupar, landbouw Baron Ruzette, Industrieën ravltailisering Wauters, oorlog Masaon, koloniën Franek, wetenschap ea kunst Dostrés, bulienlandtche zaken Paul H0mans, bSnnenlandsche zaken Ren kit, spoorwogee Poullet. Het liberale en Vlaamsebgeslnde Laatste Nieuws was over de aar-,van- keiyfea samenstelling pist erg tevre den en klaagde dat de liberalen vol gens die combinatie orer genu enkel departement beschikten, waarvan eau invloed op de blnnenlandsuhe zeken van het land uitging. Het scheen alsof het aan Dslaero x niet zou gelukken een kabinet samen te stellen. De op lossing werd gevonden door de por tefcniiiswisseling van Poullet eu Reu kin. Hierdoor kreeg de liberale mi nister Renklc, blnfienlandseha zaken in de drie liberale ministers besloten de verantwoordelijkheid mede te aau- vaarden.' Stadsnieuws I Miljosn M\ Gas binnzn 't jaak. Zaterdagmiddag word aan de ge meente gaBfabrisk alhier voor het eerst binnen een kalenderjaar 1 miljoen M3. gas geproduceerd. Dit feit dat getuigenis aflegt van don groei en bloei van dit gemeestnlfjk bedrijf, word feestelijk herdacht. V»n de gas houder wapperde de nationale drie kleur, van do kolen transportbaan do Goesehe vlag en het rooi wit blauw. Tegen drie uur verzamelden zich de genoodigden in de directeurskamer aan de gasfabriek, welke evenals het kantoor feestcljk wss versierd met groene palmen. In de diree teurskamer hing een grafische voor stelling van de gasproductie van 1 Januari 1887, in wslk jaar het bodrjf door de gemeente werd over genomen, af tot heden tos In 1887 was het verbruik 200.000 M3ln 1913 byna 700000 MA, in 1916 bijna 950.000 MA sn 29 November 1919 1 000 000 MA Aan da heagalgke ge beurtenis horinnerds ook een var- sameliGg photo's ia l\jtt gevat, waarop bshalve velschillende kiekjes uit het bedrijf, ook het personeel was afge haald. Onder da genoodlgden, welke ontvangen werden door den voorzitter der gaeeommleile, Mr. J. H. M. Stieger en den dlreoteur van het gemeente- gasbedryf, -den heer S. H, Bonthuis, merkten wc op den burgemeester der gemeente Goes, den heer G. A, Haje- niae, den hoer D. D. van den Bout, wethouder, den heer J. J. Ochtm&n, oud wethouder en oud-voorzitter der gaicommissie, byna alle leden van den gemeenteraad, den heer Van Ballegoyen do Jong, secretaris der gemeente en den hear G. Rothuizen, directeur vsn gemeentewerker!. Toen hei groots oogenblik naderde glngon alle a&nwsstgsn naar de metorkamer. Om den grooten meter hing een groene lauwerkrans en het inwendige van het gebouw was met vlaggcdoek versierd. Het personeel der gasfabriek had zich hier opgesteld. De meter wees op dat oogsnuiik aan 541052. Wanneer dit getal was 541065, zon hst glooie oogenblik daar zjjü. Er was das nog 33 ma den tjjd Regel matig verschoof het MndcSfer. We hoorden als bfjtonderheid ver melden, dat juist op den lsatsten tcandjig (Dinsdag 25 Nov.) een nisxl- mums-dags-erbrulk was geconstateerd van 5020 M3. Daar klonk een herhaald, schel gegil van de stoomfluit, tan teeken da? de miljoenste MS. was ter wereld gebracht. Nu nam Mr. Siiegar het woord on heette de aanwezigen har- tslgk welkom, Het denkbeeld om dit gewichtig feit feestelijk te herdenken 's niet van de tegenwoordige gas- commlsslo. Men vond het els het ware in portefeuille en heeft hst van de vroegere commissie overgenomen. Er ia alle aanleiding juist deze ge beurtenis te vieren, boven een Zooveel jarig bestaan, omdat dit feest den groei es bloei van het bedryf zoo anideijjk doet uitkomen. In 1859 werd door de gemeente concessie verleend aan een combinatie tot 1892. Reeds in 1886 echter, dus voordat da tijd wss verstreken kwam het plan op om door overname door de gemeente, dit badryf te brengen is gemeente exploi tatie. Aan het initiatief van den heer J. J. Ochtman is hst te danken dat de gemeente daartoe heeft besloten. Het pleit- voor het helder doorzicht van dan oud-wethouder, den hser Ochtman, dat deze het gewicht van dien stap besefte. Spr. wousc.-'e den heer Ochtman van harte geluk met dezen dag. (applsns). Was in 1883 geproduceerd 162000 M3 nadat het bedrjjf op 1 Januari '87 aan de ge meents waa overgegaan sleeg da productie jaariyks met ongeveer 6000 kubieke meters, onder do leiding van don directeur, den hear Walters ea later van dsn hser de Koning. O.iAcr de energieks leiding van den tegen- woordigpn directeur, dm heer S H. Bonthuis, nam het bedrijf een nog grootere vlucht Dit lag voor Ja hand. Immers, do heer Bonthuis kwam hier, toegerust met de nieuwste kennis op het gebied van gas en ondtr ziju directie is het bedrijf als 't ware van gedaante veranderd. Het eerste jaar, dat da hes" Bonihuls hier was, werd reeds 11000 MA maar geptoduae&rd dan hot voiigs jaar. I< do toenemends bloei van da gasfabriek voor een groot deel het work van den directcar, ook san de ambtenaren sn werklieden komt esn woord van lof toa. Zij vervulden hun taak mat c&uwgessUe plichtsbetrach ting, waardoor er steeds een aange name vorstaaoisoudisg hesriohts rui schen pers-meel en directie. Spr. hoopte dat dit stsads zoo sou blijven zoowel la het belang vau het perso nefl, als ln hst belang vsrt het bsdrgf. Gevolg gevoed san de» wensoh van den directeur heef, de gascom missie besloten a&a hst gebade per- saaee-1 een weok «xtr*salaris toe ta kennen, een bsslnit waarop door B. en W. gunstig werd beschikt. Tevens zal ieder een totografle ontvangen is ifjat van bet personeel. Spr. hoopte dat deze een eereplaats ln de hnlckamer zon i&r.eaen. Ds heer Stinger wendde zich daarsa tof den burgemeester. Het deed spreker gsnosgnn dat desa faastaiyka gebsur- tsnle plaats vindt tydans het bewind van burgemeester Hsjenius. Spr. tp:ak de wencel» uit dat Goss, onder diep» krj-nlg bestuur steeds «si mogen vooruitgaan. Mr. Stleger dankte hierna de leden en tpeciaal de oud leden der gascommfcele en in 't bijzonder den heer van der Leeuw, die gedurende 20 jaren oüstfgebroken lid van de gascommisrie Is geweoct. Tenslotte sprak da hoer Sitagar da hoop uit uat onder de kranige raiding van den directeur het gssbedryt een tQdperk van ongebonden groei en bloei ion tegemoet gaan tot welzijn van de stad Goes. Da heer S. H, Bonthuis dankte den voorzitter der gaicommissie voor de waardesrende woorden tot hem ge sproken. Doch wat kan men doen wanneer men niet den steun heeft van de gemsante? Het gemeente-bestuur heeft getoond een goed bedryfslelder te syn. Toen spr. hier kwam, was er reeds terstond geld noodig om het bedrjjf op gang te houden. De eerste aan vraag van 43000 gulden, werd on- middeliyk goedgekenrd. Voor de gaütentoouitelling ondervond spr. dadeiyk de medewerking van het gemeentebestuur. Ook voor zyn plan nen tot voorzienlbg van de buiten gemeenten. Withelminadorp werd aangesloten en ia de oorlogsjaren ook Kloetinge, dank zy het gemeente- bestuur. Daarop kan de huide spr. gebracht das grootendecls terugge bracht worden. Moeiljk waren de jaren van rant- soeneering. Maar ook in den crisiityd tcosde het gemeentebestuur een hel der inzicht to bezitten. Een wasergasfabrlik, die een uitgaaf eischte van f 40000, werd opgericht en geeft een biyvende productie: verhoogiag. Men zegt wel eens .Jullie doen water by je gas* en dan heeft men een gevoel alsof men ver sneden w0n proeft. Dit ls niet juist. Het watergas is calorisch wel niet zooveel waard als het stesnkolengas, maar toch krijgt men waar voor zijn geld. De gasprys le slechts 13 cent per MA Het manggas heeft een waarde van 4500 calorieën, het (teenkolengas van 5000, das i/» meer. De waarde van 1 M3 stesnkolengas zou dusl4Vs h 15 cent zyn. Echter zouden we komen tot een prys van 1 M3 steen- kolangas van 20 cent. Dat is dus heel wat meer. Spr. dankte het gemeente bestuur voor de msdewerking, steeds betoond en hoopte deze ook in de toekomst te zullen ondervinden. Men heeft spr. weieens een idealist ge noemd. Zeker, spr. heeft zyn idealen. Hg heeft plannen voor gaslevering aan de buitengemeenten, voor een inrichting voor - eigen amonlak-ver- werking, voor den bouw van een nieuwen gashouder. Wanneer deze plannen vcrwezonlgkt worden, dan zal het niet lang meer duren of er komt nog 500000 M3 per jaar by, Vervolgens nam de burgemeester van Goes het woord. Hy citeerde een versje van De Genestet, waarin wordt gezegd dat overal poëzie in ligt, maar dat man die moet weten te vinden. Deheer Bonthuis heeft in het prozaïsche gasbedrijf poësis weten te ontdekken. Beads by hat eerste bezoek van den heer Bonthuis aan spr. die toen nog secretaris der gemeente was, dacht spr..Dat wordt eenmaal onse gas- directeur." Deze gedachte werd be waarheid. By het biymoedlg optimisme van den heer Bonthuis dacht spr. wel eens „Beware, waar moet dat naar tos gaan." Maar dan aaide spr. tot zichzelve: .Daar heb jy toeh geen begrip van, van het gasbedrijf-" Spr. dacht steeds aan de administratieve zorgen van de gemeente ln haar hoe-sn omvang. Over de gasfabriek hesft spr. zich echter nooit bezorgd gemaakt, overtuigd als hy was, dat dc leiding by don direeteur eu by de gascommirsie ln bekwame handen wss. Aan den hser De Koning wydde spr. cenige woorden van dank voor de w0ze waarop hy ln tün tyd de belangen van het bedryf had behar tigd en ook aan don heer Ochtman bracht do burgemeester een woord van hnlda. Spr. hoopte nog lange jaren getuige te mogen aQn van den bloei van het bedrgf, waartoe het gemeentebestuur zooveel mogeiyk zal bijdragen. De heer Ochtman, het woord voe rend, zeida zeer aangenaam verrast ts s(jn door de nitnoodiglng, waardoor eon reeks van herinneringen nit den ouden tijd wekker werden. Met den heer Polet, directeur van de gasfabriek te Middelburg, had hj destyds de toestand oens opgenomen en een rapport omtrent overname van het bedryt aan het gemeentebestuur uit gebracht. Spr. was destyds onderden Indruk van dsn treurigon toestand, waarin het 'oedryf verkeerde. Het was een oud rommeltje en bet leek hem lang geen 50000 gulden waard, Spr. herdacht dcc eersten directeur, de beer Woltsrs, die b{j da uitvoering ven zyn taak zooveel moeiiykheden te overwinnen heeft gehad. Het initia tief heeft wel waarde, maar op de altvoering komt het toeh aan. By de woorden van wuardeerlng tot den heer Bonthuis gesproken, sloot hy zich geheel aan. Spr. heeft wel eens geneusd ln het '.ydschrift „bei Gas". Dan biykt het dat er steeds nleuwo uitvindingen op het gebied van gas plaats vinden. Er Is dus steeds werk te doen. Men moet de vorderingen der techniek volgen, met zQu tyd mesgaan. De heer Ochtman sprak de hoop nit dat het bedryf zou bloeien tot ln lengte van dagen. Ook de heer Fransen van de Putte

Krantenbank Zeeland

Goessche Courant | 1919 | | pagina 1