N°. 28.
Dinsdag 5 Maart 1918.
105° jaargang.
Gooien met stenen!
FEUILLETON
De gmngers® van Zenda,
ARBEIDERS.
ABONNEMENT
PrJ» por kwartaal, lm Goes tl,—,
bultea Goes fl,26.
Afzonderigke nommers 5 cent.
Venoh§nt: Maandag-, Woensdag
en Vi-gdagavond.
GOESCHE
Uitgave Naaml. Venn. „Goesehe Courant''.
COURANT
Directeur: G. W. van Barneveld.
ADVEBTENTIËN
van 15 rogels 75 cott, elke
regal meer 15 eeat
Driestaal plaatsing wordt tweemaal
berekend.
Familieberichten 1—10 rsgeli f 1,50
Bewijsnummers 5 eent.
Advsrtemitn worden aangenomen
tot 12 uur voormiddag*.
"Wie draagt als de kerstboom, juist
zoveel als de schooljeugd hem strikte
in de takjes is dood, maar leven
moet de mensDat isgevoelen,
denken, werken-, streven, en vruchten
dragen, honderd duizenvoud Wie
niet meer geeft dan hij ontving, is
nul, en deed met z'n geboorte on
nodig werk.
Dat was de geest, welke sprak in
de Koningin 'uit Multatuli's vorsten
school Wij beamen dat volkomen en
ons vorig artikelArbeidersliep daar
mede paralel. Werlccn is nodig en vooral
in deze tijd, waarin zoveel is verwoest
o]) stoffelik ge})ied, maar waarin ook
de geestelike toestand van de mens
zoveel heeft geleden. Achteruitgegaan,
zouden we willen zeggen, want wij zijn
beslist overtuigd, dat de moraal der
mensheid, het zedelik peil in doorsnee
is gedaald. Zeggen we hiermede te veel
O neen, wij kennen mensen, eerlike
mannen, die zich een paar jaar terug
zouden hebben geschaamd, wanneer ze
in aanraking hadden moeten komen
met de kantonrechter en die nu bewust
tegenover overheidsmaatregelen ingaan,
de hun opgelegde boete betalen, maar
zich beslist niet schuldig gevoelen
En dat zijn nog de besten Anderen
kennen wij -ook, die geen onderscheid
meer gevoelen tusschen handel en zwen
del en toch zich evenmin diep schuldig
achten. En niet alleen aan het dorre
maar ook aan het groene hout zit
genoemd kwaad
Hoorden wij niet vantknoeierijen op
grote schaal in hoge kringen Is
het niet diep treurig en tekent het
niet de geest van de tijd, dat Kamer
leden het nodig hebben geacht om
regelen vast te leggen tegenover Ge
vallen van onrechtmatige bevoordeeling
enz.", wat dus in goed - Hollands wil
zeggen, dat zij zich geroepen hebben
gevoeld als het ware een buitengewone
rechtbank in 'i leven te roepen voor
gebleken en nog te wachten konkela-
rijen Nog eens en voor 't laatst
Hebben we geen gelijk in onze bewe
ring, dat bet zedelik peil der mensheid
is gedaald
Werk is daardoor aan de winkel
gekomen, veel werk voor allen, die het
wel menen met ona volk. Eu iedereen,
die wil, kan daaraan medehelpen. Wie
niet spreken kan, bij schrijvewie niet
schrijven kan, bij spreke in eigen kring
in zijn gewone taalWie noch spreken
of schrijven kan, hij geve door zijn
daden een voorbeeld aan anderenZo
kan gemeenscbappelik worden gearbeid,
zo kan, om een landbouwterm te ge
bruiken, breedwerpig worden gezaa'1
Maar nu komt de terugslag of wel
de gevolgtrekking uit dat alles Moed.
durf en volharding zijn daarbij nodig,
want men gaat daarbij stroomopwaarts,
moet roeien tegen de gangbare mening
in. En daardoor moet men gaan werken
aan de weg, komt men te leven in een
glazen buisje, bekeken en in zijn daden
beoordeeld door bet ganse publiek
Iedereen heeft dan vat en iedereen
speelt troeven uit
En werkelik, „men" hangt dan niet
aan een paar dagen Integendeel, het
ganse leven van zo iemand wordt af
gegraasd. Tot zelfs in 't ver verleden
32
door
ANTHONY HOPE.
Do man zwoeg; en ik verzocht Fritz
hem weg te brengen en ham goed te
doen verzorgen ik voegde hem echter
nog toe:
„Als men vraagt of er te Zenda
iemand gevangen wordt gehouden,
moogt ge zeggen „ja." Maar geef
geen antwoord al» men U vraagt wie
het li. Want geen enkele m(jner be
loften zoude U kunnen redden, zoo
men hier van U de waarheid over
den gevangene in Zenda zou hooren.
Ik zou U alt 'n hond dooden, als er
ook maar hst minste van bekend
wordt."
Nadat hy weggegaan was, keek lk
Sapt aan.
„Het is een hard gelag," zei Ik.
„Zoo hard," zal hg, „dat ik D het
volgende jaar nog alt Koning van
Buritanle zal zien," en hfj brak in
verwensehlngen tegen Michael uit.
Ik leunde weer in rnjne kussens.
„Er tehyuen mj," merkte ik op,
„twee wegen toe, waarop de Koning
levend nit Zenda kan komen. Een
wordt rond gegrabbeld, in' de hoop
daarin nog wel iets laakbaars terug
te vinden om dat opnieuw den volke
te kunnen vertonen. En wee, zo iets
gevonden wordt. Dan wordt dit van
de daken verkondigd, zelfs soms met
huichelend gebaar van heilige veront
waardiging. Dan wordt de tiUnder ge
dood, omdat hij rups eens was, dan
wordt vergeten, dat het liooi andire
geuren heeft dan 't pas gemaaide gras.
En vindt men niets of weinig, dat
in zou kunuen slaan bij 't grote publiek,
och, dan grijpt men naar een ander,
nog giftiger wapen, de laster. Men wil
nu eenmaal met stenen gooien en men
wordt daarin gesteud door een vervloekt
lelik, oud Hollands spreekwoord, dat
geen koe „Bontje" wordt genoemd,
zonder dat er een vlekje aan is! In
zo'n strijd is het moeilik overwinnaar
te blijven Velen, vol idealen begon
nen, zijn dan ook terug gekrabbeld,
hebben gegooid het touwtje in de boot
en hebben zich teruggetrokken, niet
meer durvende verder te gaan. Zij
hebben gevoeld gemis aan kracht en
hun werd niet tijdig ruggesteun gege
ven. Meer nog, zij zagen ontvallen zelfs
hen, die hun het naast stonden, be
vangen als deze waren door het zwarte
vlekje van de bonte koe. Dan werd
opgehouden met het werk van de ge
meenschap, voor de mensheidmen
trok zich terug, niet willende vechten
tegen de bierkaai! Maar juist daardoor
wordt bet. doel der meerderheid, die
in 't lage haar bestaan vindt en dat
wenst te behouden, bereikt.
Een waarschuwing en een steun
tevens wilden we door ons korte woord
aan dezulken geven. Van nabij kennen
wij de in-droeve strijd, die dan in de
binnenkamer moet worden gestreden,
maar toch roepen wij uit„Houdt vol!"
Wij schreven'l reeds eerder. Niet gauw
gaat iets goeds verloren. Zelfs het zaad,
aan de weg gevallen, kreeg nog een
bescheiden bestemming ten goede
Voorwaarts dan 1 Niet toevallig wordt
gesproken van de smalle weg, die naar
boven leidtBaanbreken kost moeite
en strijd, maar wie die strijd heeft
aanvaard, moet volhouden, al vallen
velen om hem weg, ja, al moet hij
stappen over hen, die hem eertijds na
stonden. Willen is kunnen en de kracht
groeit met het kruis Wie aan de weg
timmert heeft kans slagen te ontvangen,
staat bloot aan het oordeel der „mensen"
en dikwijls, wij gaven het te kennen,
is dat oordeel niet malsEn dat is
niet van vandaag of gisteren In heel
oude tijden ging men nog verder dan
„stenen gooien", men nagelde aan het
kruis, of men verbrandde De „Grote
Meester" wist het reeds, maar gaf ons
steun in negatieven zin, toen hij sprak
„Wee u, wanneer alle menschen
wel van u spreken 1"
Krahbendijke. JAC. WELLEMAN.
De mensch kan alleen bij brood
niet ieven.
Het hoofdartikel van den heer J.
Welleman lezende, voelt men zich ge
dwongen uit te roepen eindelijk, ein
delijk ook in de vrijzinnige beweging
eens een oproep èn een aanklacht
Een oproep om dat materialistisch
ervan is verraad van de volgMlagrn
van den Hertog."
„Daar vult haelemaal niet aan te
denkan,* zeids Sapt.
„Ik hoop van wel," antwoordde ik,
„want de tweede weg,' dion lk dan
slechts ken is een wonder van
den hemel."
XIV.
Een nacht balten het kasteel.
Het goede volk van Bnritanie zon
zich zeer verwonderd hebben, als het
ieto geweten had van al het hiervoor
besprokene. Volgens het officieels
rapport had lk op de jacht door een
ongelukkig voorval een diepe en ge-
vaariyke wond ontvangen. Ik liet
door balletles de zaak als ernstig
voorstellen, waardoor grooteopwinding
veroorzaakt werd en drie zaken ge
beurden tan eerste beleedigda ik de
medische faculteit van Strelsau zeer
door te weigeren oen van hare leden
aan mijn bad te ontvangen, behoudens
een jonge man, een vriend van Fritz,
dien we goed konden vertrouwen
ten tweede ontving lk van Maar
schalk Strakenez bericht, dat myne
bevelen al even weinig waarde
hadden als de sflne, daar de Prinses
Flavia er op stond naar Tarlenhelm
te vertrekken en hy onwillig toe
moest gevea (ik kan niet ontken
nen, dat dit nleaws mj zeer ver-
bedrijf te keeren, dat tegenwoordig
door geheel het maatschappelijk leven
heen vreet, maar ook een aanklacht
tegen de vrijzinnigen om hetgeen ver
zuimd of nagelaten is.
De heer Welleman haalt in zijn
hoofdartikel o.a. dat Oude Boek aan,
dat ons zooveel wijze lessen geeft.
Maar hoevelen onder U, vrijzinnigen,
kennen dit Boek, hoevelen onder U
ouderen en jongeren Hoe is
de opvoeding, de geestelijke opvoeding
■eest van het geslacht., dat thans
regeert, thans nog de meerderheid uit
maakt in parlement en overal elders f
Wij allen zijn het product van het
verleden - hoe was dat verleden en
dan speciaal onder ons vrijzinnigen f
Denken we terug aan de 70-ger en
80-ger jaren, toen het liberalisme,
speciaal het conservatief liberalisme,
zijn hoogtij vierde, hoe was het toen
gesteld met de geestelijke opvoeding
der jeugd f Het godsdienstig ieven
der massa was als een sleur, nieuwe
gedachten, nieuwe opwekking, ze kwa
men niet voorbehoudens een hoogst
enkele uitzondering aart de Univer-i-
teiten, bleef het geestelijk leven suf
en dor. Daar kwamen de Bijbelcri-
tieken als een bom te midden der
droomerige massa en het gevolg was
verrassend, men meende het in den
vervolge best, ja veel beter zonder dat
Oude Boek te kunnen stellen en de
jeugd, ja, die mocht in den vervolge
kiezen, welk geloof hij wilde hebben,
als hij eenmaal op een leeftijd was
gekomen, die zelfstandig oordeelen kon
Al die oude verhalen, ze werden spot
tend besproken, goed geacht voor de
kinderkamer, de tijd van het humanisme
was aangebroken, men brak geheel met
de kerk en zij, die daarin overbleven,
sloten zich nog vaster aaneen, weerden
alle critiek af, de orthodoxie had daar
de macht in handen. Eu nu de gevolgen f
Wij weten het allen, op school was
van godsdienst geen spiake, daar werd
ons geleerd, dat we in het leven hadden
te werken, te vechten om vooruit te
komen, ons ideaal was macht, roem, eer
èn veel geld. Een enkele ging nog bij
uitzondering ter catechisa'.ie, de meer
derheid bleef vreemd en totaal onwetend.
Ze gingen zonder eenigen geestelijken
steun het leven in, de sterksteh wisten
er zich door heen te slaan, de zwak
keren vielen en hoe weinigen hadden
den moed en de kracht om weer op te
staan En toch, men voelde wel, dat
er iets ontbrak, de Kerk daarmee
had meu afgedaan, thans vereenigde
men zich in loges, afd. van het Nut,
enz. enz. de liefdadigheid werd veel
betracht, maar overigens de massa
alweer leefde geheel op zichzelf
ieder voor zich en God voor ons allen
was de leuze en ben ik „mijns broeders
hoeder" werd schouderophalend beant
woord.
Maar eindelijk kwam er verandering,
moest er verandering komen, evenmin
als een bron gestopt kan worden, even
min kan het Woord verborgen blijven,
het moet. weer uitbreken, opnieuw zijn
kracht doen gelden.
Op tal van plaatsen in ons land
heeft men zich weer tot de.kerk ge
keerd om te luisteren naar predikanten,
die uit dat Oude Boek nieuwe waar
heden opdiepen, die ons weer bijbrengen
het geloof in de menschlieid, als kin
deren Gods, waarin het goede steeds
aanwezig is, het goede, de kern, die
ontwikkeld, geleid moet worden èn
beschermd. Zij brengen een nieuw ge
uit!, waarnaar wij met verrassing luis
teren, zij openen ons nieuwe horizonten
omtrent het meuschelijk lot, zij ont
sluiten ons hart en versterken onzen
wilskracht.
En hoe staat het hier ter stede onder
de vrijzinnigen en de Kerk
Heeft de geest der tijden ook hier
zijn invloed doen gelden
In die wondermooie Magdalenaktrk,
dit ar is het nog steeds het oude klacht
volle lied, wij zijn zondaren, tot niets
bekwaam en slechts gered door het
offer van Jezus. Men komt uit den
dienst, versomberd, gebogen ouder den
last van al die schulden en zouden.
Wanneer zal ook hier de frissche wind
eens de klanken voeren van dien nieu
wen tijd, die den geheelen mensch
eischt, den mensch opgewekt tot zelf
strijd en zelftucht, bezield door hoog
geestelijk leven. Hoe kil en dor en
dóodsch is het geestelijk leven der
vrijzinnigen te dezer stede.
Inderdaad er dient hier door de vrij
zinnigen gearbeid te worden, de sleur
moet worden gebroken, zoo niet voor
henzelve, dan voor de jongeren, want
zij vormen de toekomst. Van alle kan
ten barst hel nieuwe leven open, zal
men dan hier blijven slapen A.
(Bovenstaand artikel werd ons met
verzoek om opname toegezonden. Wij
meeuen goed te doen door aan het
verzoek van A. gevolg te geven.
Het godsdienstig leven onder de
vrijzinnigen hier ter stede is als een
bijna uitgedoofd vuurtje. Wanneer daar
voor nieuwe brandstof wordt bijeenge-
dragen en een frissche wind blaast
onder de asch nog gloeiende vonken
tot nieuwen warmtegevenden gloed, dan
kan de nu Zoo koude haard voor velen,
die zich hebben afgekeerd, opnieuw
een plaats van verwarming en daardoor
versterking worden.
Elk mensch heeft behoefte aan iets
hoogers dan alleen de voorziening in
de stoffelijke behoeften, en het koude
materialisme dezer dagen beangstigt
menigeen.
Waarheen moeten zij zich wenden,
die niet behooren tot de leerstellige
gemeente, doch niettemin behoefte ge
voelen aan zedelijke opwekking
Wij weten, dat er steden zijn, waar
in de Nederd. Herv. Kerk, naast de
predikers van meer behoudende be
ginselen, ook verkondigers van het
Evangelie in vrijzinnigen geest worden
aangesteld. Zoude een dergelijke op
vatting ook hier niet in praktijk wor
den gebracht, wanneer voldoende be-
belangstelling bestond f Mocht dit, om
welke reden dan ook, tot de onmoge
lijkheden behooren, dan kunnen wij
nog wijzen op de vele afdeelingen van
den Nederl. Protestantenbond, die in
de ook door den heer A. zoo zeer
gevoelde behoefte, op vele plaatsen
hebben voorzien. Red. „G. Ct.")
nuugde); en ten derde werd mijn
broeder, de Hertog van Streleaa, hoe
wel te goed op do hoogte om te
weten, wat h$ var, hot ontstaan mijner
■iekte geloovon moest, door m|ns
voorgewende werkeloosheid er toch
van overtuigd, dat lk in waarheid
niet in staat was iets te verrichten, en
mijn leven in aenig gevaar verkeerde.
Dit hoorde lk van Johan, dien ik na;-,r
mijne meesing kon vertrouwen, en
dien ik naar Zenda teruggezonden
had, waar hg door Hapert
onder handen genomen was, wijl by
de strenge voorschriften van het
kasteel geschonden had door, ter wille
van de liefde, den geheelen naeht
nit te blijven. Dit trok Johan zich
zeer aanen de goedkenring van den
Hertog met dien uitbrander van Rn
pert deed meer dau al mijne beloften
om Johan aan onze zyda te brengen
BU Flavla's komst kan ik niet ver
wijlen. Haar vrengda mg goed en
wol te vinden In plaats van te bod
en dcodeiyk ziek, toovert mg nog
een zoo heerlijk sohildery voor de
oogen, dat de tranen nog by my op
komenhare verwgteo, dat ik haar
zelfs niet had vertrouwd, moetan de
manier wel verontschuldigen, waarop
ik haar troostte. Haar nog eent by
my te hebben, was als een proefje
van den hemel voor een vervloekte
ziel, te aangenamer nog door het
Buiten land.
De strijd in en batten Europa,
By het schelden ven da markt, leert
men de kooplni kennen I
Hot is misschien wat voorbarig z ,o
w? den oorlog voor eon oogenblik
met een markt ve^j-eigfcende, reeds
van „scheiden* oprekt® want het
door mlllioenen vurig verlangde olude
schijnt nog niet nabg. Wij hebbei?
den den oorlog In zjjn geheel op 't
oog, dia nog steeds In alle wereld
delen en woreldzeeSo zijn verderfe
lijks nltworklng doet gevoelen. Oor-
logvoerond of onzSdlg elk land
OBdervteSt de eilonds van de Jen
incnechonteerouden strijd, die steeds
zgn offer» biyft elsohen en het orde-
lïko lezen verstoort.
Nog ls het elode niet te voorzien,
maar toch li er kontoricg merkbaar.
Nadat er heel lang over vrede ge
sproken was, werd er eindelijk ook
vrodo gesloten 1 Maar het ware was
het nog niet. Dat bleek al spoedig en
dat blykt na degelijks moer.
Asnv&nkeigk was mes geneigd te
dsnkoaals er één sohaap over de
brug 1», volgen er meer ea wat kon
voor de gemartelde volken aansteke-
ljjker zSn dan vrede te elniten 1
Mot spanning werden da vreds»-
onderhandelingen ta Brcat-Litovsk
gavolgd en za waren da belangstelling
dan ook overwaardda eeno verras
sing volgde op de andere, dank zy
Trotsky's wonderlijks bokkesproagen
maar «en vrede, die aaar meer dost
smaken, ia er tot-heden niet nil voort
gekomen.
De oorzaak hiervan moet voor can
groot deel worden gezocht in da by-
zoadero omstandigheden, waarin zich
hst voormalig Tsarenrijk bevindt.
Wat in Rusland bi",nart het bestek
van esn enkel jaar is voorgevallen
kunnen wy in ons rustig land, waar
veranderingen meestal o zoo langzaam
plaats grijpen, nauweigks beseiïsa.
Wg wotcn or wel het «en en ander
van, de meeste feiten zallon ons wel
b«k>:nd zyn, maar tegenover hes
eigenlijk geestelijke levea, de psyche
van dat geweldige volk, staan wij als
voor een raadsel Onze beste gidsen
zijn hier de groota Bnaelsche sehrgvers,
die lts verschillende meesterwerken
de ziel van hua volk hebban nitge-
beeld en ons met Mills bewondering
hsbbeu vervuld voor de groote kraoh'
ten en mogeigkheden, welke zich in
het Oosten van ons werelddeel lang
zaam ontwikkelen. Men voelde daar
als het ware de kiem sluimeren van
Iets nieuws, waaralt eenmaal do
frissche kracht zon geboren worden
waaraan onze geleidelijk aftakelende
Wce'ersche beschaving behoefte had
om tot nisuwea bloei te komen.
Wie znlk car. prjcise voorzag, ra-
kesdc er achter op, dat daarmede nog
heel wat jaren n-m.eid zonden zijn.
Hoe anders liep alleB, ot' na oüc a
een jaar geleden de revolutie in Bas-
land uitbrak en met da etaatknndlge
omwenteling ook een algeheels omrno-
keer van geesteigk leven gepaard ging.
Eerst leek 't nog niet zoo erg. er
vloeide niet onmatig veel bloed en
men begon onder Kerensky's bewind
te gelooven, dat da groote verande
ring zich zonder al te groote sohokken
zon voltoekken. Hoe weinig wist men
toen in West-Europa af van de dia
pere roerselen des levens in Rusland.
Deze bleken eerst by de tweede
revolutie en tgdens de vreeieigko ge
beurtenissen, welke daarna zgn voor
gevallen.
Dit is werkelijk de revolutie sooal»
w$ haar kennen nit da historie, dat
ontzsttend proces der reactie, waaraan
een volk bloot -staat, wanneer het
in zijn vryheid door geweld is
onderdrukt. Jaren, eeuwen kan bei
geweld zegevieren, maar éées komt
onvermijdelijk verliezen, dat spoedig
sou volgen. Twee volle dagen kon
ik van baar bijzijn gesleten. En toen die
twoe dagen om waren, organiseerde
do hertog van Strelsau een j chtpartj.
Da aanval moent nu spoedig ge
beuren. Want Sapt on ik haddon sa
angstige besprekingen, besloten, dat
wa nu oen kans moesten wagenons
beslalt werd nog verhaast door Johan's
bericht, dat d» koning zink en bleek
werd, eo diens gezondheid onder het
rigoureuss syeteem zeer te ljjöen had.
Welke man, koning of niet, zon plet
eiken anderen dood verkiezen boven
dien van langzaam to verkwSneu in
oen kolder. Deze gedachte maakte
spoedig handelen in het belang - au
dan koning raadzaamen wat mijzelf
betreft, een oplossing moest nu ook
gevonden worden. Want Strakenez
drong by my op een spoedig huwelijk
aan, en roUn eigen neigingen onder-
stannden hem met znlk «cd hevigheid,
dat ik voor myc eigen besluit vreesde.
Ik geloof niet, dat tk de daad begaan
zon hebben, waarvan fk droomde;
maar fk zou hebben kunnen vluchten,
en mgu vlucht zou de zaak bedorven
hebben. En ja, ik ben geen
heilige (vraag het mar.r aan myn
schoonzuster), en erger dingen hadden
nog kunnen gebeuren.
Hot zjI wel altgd een ongewoon
verschijnsel in de geschiedenis van
een land bigver, dat de broeder van
den koning en de voorstellen van den
koning, in een t$d van volkomen
binnen- en baiteplsndschen vrede,
natg 8>"n flinke stad, ocder mom van
vriendschap een wanhopiger-, strijd
voorde om den persoon en het leven
van den koning. En toa'n begon nn
zulk een strijd tu«<oh»n Zenda en
Tarlcuheim. Als lk op dien tijd terug-
siv, komt het mi) voor alsof ik toen
halfgek gswsoet ben. 8apt heeft tny
verteld, dat ik geen lnmwgingdnldde,
en naar geen vertoogen lnieti rceen
als ooit entj koning van Burltauloals
een despoot regeerde, dau wa:i lk het
ir, die dagen. Ik zag destijds niets,
dat mgu leven mil aangenaam kon
maken, cn ik nam mijn eigen levens
lot in mgna handen en sprong er
even onachtzaam mee om als een
meneeh een ouden handschoen weg
werpt. In het eerst trachtten ze mg
te beschermen, mg te veiligheid te
houden, my te overtnigets mg niet aan
gevaar bloot te stellenmaar toen r.y
zagen hos hst met mij gesteld was,
kwam bij hen hot gevoelen boven;
of ae d® waarheid wisten of niet....
dat het noodlot zyn gang moest gaan,
eö dat het aan mg moest worden
overgelaten m?n eigen spel met
Michael op myn eigen wyze te spelen.
f Wordt vtrvolgA