N°. 138.
Donderdag 22 November 1917.
1016 jaargang.
De stad Goes 141719i7.
FEUILLETON.
DE GELE AFGOD
ABONNEMENT
Prjjs per kwartaal, in Gosi f 1,
bulten Goea f 1,25.
AfZGnderlJke nommer» 5 cent.
Verachjjnt: Maandag-, Woenidag-
en Vrydagavoud.
Uitgave'.Jfaaml. Venn. „Goesche Courant''.
COURANT
DirecteurG. W. ran Burueveld.
ADVERTENTIE N
van 1—5 regela 62cent, elke
regel meer 121/( cent.
Driemaal plaatiing wordt tweemaal
berekend.
Familieberichten 1—10 regel» f 1,25
Bewijsnummer» 5 cent.
in.
Men was genoodzaakt door de vele
concurrentie een onderscheiding aan te
brengen. Hoe zou men dat doen de
stad was nog niet in wijken verdeeld,
de huizen droegen geen nummer. Ieder
gaf toen zijn huis een naam, enkele
leven nog voort. Wie kent niet het
huis de Egyptenaar in de Langevorst
het huis de Aschbak op den Opril,
(Jroote Markthet huis Het Wagen
schot op de Vlasmarkt, het huis het
Roosje, de drie Koningen, ln de Meer
min, op de Kade, De gloeiende oven
in de 's lieer Hendrikskinderenstraat,
Vier vierendeel in de Wijngaardstraat,
enz. enz. Enkelen schreven in dicht
maat de waren, die bij hen te ver
krijgen waren. Zoo las men boven een
bakkerij
In de drie worsten,
Bakt men brood met korsten
en Brusselsche bestellen
'die in de melk zwellen.
Bij een tabakshandelaar las men
Mozes heeft de kindeien Israels droog
voets door 't roode meer geleid
Dat Earaö en al zijn volk op 't droe
vigst heeft besehreid.
Heer, wil mij mee zoo goedgunstig a's
Mozes zijn,
Hier verkoopt uien tabak, gedistilleer
de wateren en Brandewijn.
Boven de deur van een huis, waarin
geen winkel werd gehouden, las men
Geschied U leid
Wees niet bereid,
Om dat de wreken fel,
Want Petrus zeidt
Schuwt nijdigheid,
Wil altijd spreken wel.
Dat het Goes en zijne bewoners goed
ging, bleek in J615 op bijzondere
wijze. Het land van Borssele, dat bij
den vloed van 1530 geheel was onder
gegaan, werd door het gemeentebe
stuur van Goes in 1615 aangekocht
a's schor om in te dijken. Deze in
dijking ging met vele tegenspoeden
gepaard. Eindelijk, in 1616 kwam het
werk klaar, de koop van Borssele bracht
.oes niet veel voordeel aan. In 1685
oesten door overstrooming 55 geme-
n worden buiten gedij kt, in 1715 ging
geheele Wolfertspolder met 242
ameten te niet. Goes besloot 8 Maart
750 geheel Borssele te verkoopen.
"'hr. Jan van Borssele werd nu eige-
iar,. Als herinnering aan Borssele
rijkt op het kerkorgel in de Neder-
uiscli Hervormde Kerk en op de poort
Van het .,mauhuis" nog altijd het wa-
en van Borssele, verbonden met het
«apen van Goes. De armenzorg onzer
gemeente had nieuwe banen gekozen,
in 1626 ging het bestuür over tot
stichting van het weeshuis, ter voor-
zieniug in een behoefte, die reeds lang
gevoeld werd. Deze nuttige inrichting
is nog steeds een sieraad voor de ge
meente.
Al ging het den ingezetenen goed,
toch was er een zaak, die reeds lang
broeide. liet ging met de regering onzer
gemeente niet naar wensch, politieke
kuiperijenewaren aan de orde van den
dag. Baljuw, Burgemeesters, Schepenen
en de magistraatspersonen waren tegen
elkander verdeeld. Was er een betrekking
open, men wist eer de raad vergaderde,
wie deze zou vervullen, familierelatiën
92
naar Het Engelich
VAN
H. RIDER HAGGARD.
Een ©ogenblik later begon ean
andere nil in de verte te schreeuwen,
'waarop da dria voornaamste dragers
elkaar toeknikten. Misschien hadden
s(j reeds meermalen dien nacht nllee
hooren schreenwen en misiohien ook
wisten zy, dat Jeekie, die „Bonna zoo
van naby kende", slechts getroffen
kon worden door een direct bevel van
Bonsa, gegeven door den mond van
de Asika self. Ook is het mogelijk,
dat zy ieto wisten van het nachtelijk
onderhond van deze twee allen, die,
zocali meermalen met zulk behekst
gevogelte in Wett-Afrika gebenrt, zich
ontpopten in men6cheiyke gestalten.
Een van hen bleek Jeekle te zyn en
de andere een Asiki-prlester, die toe
valligerwijze nog familie van Jeekie
was.
werkten hier niet weinig aan mede. Aan
de eene zijde stond de baljuw met de
zijnen, wien als grafelijk officier, als
stedehouder van den Prins toegerekend
werd de kracht der priveligiën te willen
ontzenuwen.
Aan den anderen kant schaarden
zich zij, die vasthielden aan een eenmaal
verkregen recht. Geen wonder, dat de
burgerij in deze partij koos, en zich
tegen misbruikeu verzette. De eerste
partij, die des baljuws, werd krachtig
gesteund, door de leus, die zij huldigde
handhavingvanhet Stadhouderlijk gezag.
Aan den anderen kant schaarden zij
zich, die vasthoudende aan een verkregen
recht, de verkiezingen zochten over te
brengen bij de Oudermannen In 1655
kreeg men een anderen baljuw te Goes
Hiervoor was gekozen Barlholomeus
Dankerts. Nadat hij eerst als burgemees
ter zich bij de ingezetenen gehaat had
gemaakt, was hij thans de oorzaak, dat
een vreeselijk twistvuur ontbrandde,
toen hij bij de verkiezing van twee
stadsrentmeesters op den 2en Kersldag
1656 bij het staken der stemmen de
de zijne wilde laten beslissen. Twee
burgemeesters met vier schepenen hadden
hunnë keus uitgebracht, en de baljuw
met vijf schepenen twee andere candi-
daten daartegenover gesteld; de baljuw
meende als grafelijk officier het recht te
hebben om te beslissen. De burgemeester
beweerde, dat de inhoud der privilegiën
dit verbood. De laatsten drongen door
beëegdigden de nieuw benoemde rent
meesters onder protest van de eersten.
De baljuw liet zich niet van zijn stuk
brengen, hij beklaagde zich bij de Staten
van Zeeland. Hij beschuldigde de
burgemeesters, dat zij drinkgelagen
voor gemeene luiden hadden aangericht
om dezen tot oproer te bewegen, verder
dat zij kogels hadden uitgedeeld aan de
schutters, toen er sprake van was, dat
er Gedeputeerden uit de Staten zouden
komen om de zaak te onderzoekeu. De
Staten kozen partij voor beide partijen,
het besluit der Staten was, dat men de
oude rentmeesters in functie zou laten
tot het onderzoek der Staten afgeloopen
was. Dit besluit schreef men weer op
rekening van den gehaten baljuw.
Hierdoor en ook door bet voortdurend
verzet van den een tegen den ander
groeide de haat tegen Dankerts zoo aan,
dat hij door een hoop opgehitste lui
uit zijn huis werd gehaald, naar het
schuttershof der Culoviers werd gebracht
en aldaar gedwongen werd zijn degen af
te geven, als teeken dat hij zijn ambt
uederlegde. Dubbele wachten werden
dadelijk uitgezet om de rust te herstellen,
de aauhangers Van den baljuw waren
woest, deze vielen uit boosheid een
patrouille aan, die juist in de 's-IIeer
Hendrikskinderenstraat marcheerde.Men
was voor het huis van dhr. v. d. Steene.
Deze behoorde tot de partij van den
baljuw, en was lang niet bemind bij
de burgerij.
Voor dit huis ontstond een bloedig
gevecht tusspheu de beide partijen. De
kapitein der burgerwacht met ziju man
schappen kwam spoedig aanrukken,
maar niets mocht baten, enkele oogen-
blikken later vloeide het burgerbloed
door de straat. Kapitein Gilles van der
Ni»se en de schutter Jacob Gorsen
waren gesneuveld bij dit oproer. Dit
treurig geval verhoogde de woede. Men
liep naar het huis van den baljuw
Dankerts om hem persoonlijk aan Ie
vallen, anderen koelden hunne woede
aan het gezin en het huis van den heer
v. d. Steene. De bewoners moesten
„Heel goed broeder", zetde de uil
No. 1, „al wat gy verlangt Is de blanke
man, dien de Asika zieh als echtge
noot begeert. In hemelsnaam, ik heb
myn best voor hem gedaan, maar ik
moet aan myself en aan anderen
denken en hy gaat groot geluk tege
moet. Ik gaf ham een slaapmiddel.
Kom dus dadeiyk met acht man, meer
niet, anders zullen wy u dooden, naar
de omheining en wy zullen den blan
ken man Vernoon overleveren. Gy
zult hem dan teruggeven aan do
Asika, die u een prachtige belooning
zal geven, een belooning, zooals ja je
niet voorstellen kant. En laat my na
uw antwoord hooren".
Daarop antwoordde uil No. 2.
„Broeder, ik neem uw aanbod aan
nit naam van het leger en bezweer
dit by het Dubbele Zwemhoofd van
Bonsa. Wy zullen komen en de blanke
man Vernoon, die Mangana worden
zal, meenomen. In ruil hiervoor be
loven wy nöeh n te volgen of kwaad
te doen, nösh de andoren, die in uw
kamp zyo. En waarom zouden wy
dat We zyn er niets op gesteld om
gedood te worden door die afschuwe-
ïyke toovermaeht.die u hebt, een macht
vluchten, het hnis werd geplunderd en
geheel geruïneerd. Ieder onzer kent nog
de plaats in de 's Heer Hendrikskinde
renstraat, waar het huis eenmaal stond.
De rij huizen is hier onderbroken, het
uieuwe (thans Soutenstuin) werd achter
uit geplaatst. Of dit ter gedachtenis zoo
gedaan is, zegt de geschiedenis ons niet.
Deze politieke strijd heeft nog jaren
voortgeduurd, en veel ellende voor de
inwouers van Goes veroorzaakt. Met het
begin der 18e eeuw was deze strijd
geëindigd. Ouder deze droevige omstan
digheden deed het gemeentebestuur zjjn
best voor de inwoners. Dit bleek in
'16 toen ze overging tot het stichten
van een Oude Mannen- en Vrouwenhuis
in de Zusterstraat.
De 18e eenw scheen rust te brengen,
men bracht heel wat goede inrichtingen
tot stand, versierde Goes uit- en inwen
dig, maar dat alles kostte veel geld,
en Goes was geen rijke plaats. Het
kon niet anders of de linantiën der
gemeente moesten hierdoor lijden.
Menige jaarrekening der gemeente sloot
met een tekort. Tijdens de jaren der
politieke onlusten (16541700) ging
het met de gemeentefinantiën steeds
achteruit het tekort uit de vorige
eeuw bedroeg in 1700 nog f 26268. In
1734 sloot men een leening groot 333
pd. vl. In 1735 1133 pd. vl. In 1737
200 pd. vl., 1739 700 pd. vl., 1740
200 pd. vl., 1741 200 pd. vl., 1744
150 pd. vl'., 1756 238 pd. vl.
Voor het sluiten dezer leerlingen ziju
in de notulen geen redenen opgegeven
of in den raad geen besluiten genomen.
22 December 1754 klaagde de rent
meester, dat hij de schulden der stad
niet kon voldoen. Hem werd toegestaan
eene leening te sluiten van 1000 pd.
vl. a 3 pet., tijdelijk.
Van 4 Aug. 1759 lezen we een
zonderling besluit. Dhr. President Bur
gemeester heeft aan den raad geschre
ven, dat in den boedel vhn zijn broeder
gevonden is eene administratie, die
dezelve in qt. als secretaris dezer stad
geoefend heeft over verscheidene effecten,
deze stad toebehoorende, bekend onder
den naam van secrete kasse, dat apparent
geene of ten minste zeer weinigen waren
onder de tegenwoordige regenten, die
de origine van die secrete kasse bewust
zijn. De burgemeester geeft in over
weging om de rekening dezer kasse
vanaf heden op het stadhuis te doen
plaats hebben, en deze rekening in de
stadsrekening over te brengenbij het
doen dezer rekening bleek het, dat de
kas stipt in orde was. Men ging steeds
voort met het opnemen van kapitalen,
de leening der kapitalen zal zeker haar
oorsprong gevonden hebben in meer uit
gaven dan dat men inkomsten had. In
1768 brachten de gezamenlijke inkom-
'steu slechts 4,200 pd. v). op, terwijl
de vaste uitgaven 5,800 pd. vl. be
droegen, zoodat steeds moest geleend
wordeD, tot zoo men zeide redres van
stads verloopen financiën. Zulk een toe
stand was vanzelf onhoudbaar. Iu een
tijdvak van nog geen 50 jaar (17 50-1800)
belastte men de stad met een schuld
van f 262,000, waarvan ieder jaar
interest moest worden betaald. Het ge
volg was, dat men gebrek kreeg aan
fondsen om de intresten te voldoen. De
intresten over 18001811 bleven on
betaald. De tierceering kwam als gevolg
van de keizerlijke decreten 2 Juli
18 Oct. 1810. In 1817. bleek, dat de
onbetaalde intresten over 18001811
(1) Zeeland 1855, bl. 207—215.
dia geluld geeft au dan vau ver af
door iemand» lijf heen dringt. Welke
waren da woorden der A»ika „Breng
Vernoon terug, of sterf. Niets auders
verlang ik; breng Vernoon terug,op
dat hy myn echtgenoot wordt".
„Goed", zeide uil No. 1, „binnen
ean half uur gal Vernoon voor u kiaar
sïn".
„Goed", lelde uil No. 2, „binnen een
half uur zullen aebt onzer aan den
oostkant van uw kamp *yn om hem
te ontvangen*.
.In alle stilt»
„In alle stilte myn broeder. Alshy
schreeuwt zuilen wy hem een prop ln
den mond doen. Vrees niets, niemand
zal iets weten van uw aandeel in deze
zaak".
„Goed, myn broeder ln Bonsa. A
propos, hoe is- hot met Groote
Bonsa Ik vrees, dat de blanke man
Vernoon hem zwaar gewond heeft tn
daarom lover ik hem ook uit om
zyn heiligschennis."
„Toea ik vertrok was de God zeer
ziek en het geheele volk treurde.
Maar by is zonder twytel onsterfelijk."
„Ongetwyfeld Is hy onsterfeiyk,
mjjn broeder, een weinig too ver ug ln
bedroegen f 115,904,60 die toen gecon
verteerd werden in rentegevende schuld
h l pet., waarvan een geregelde aflossing
jaarlijks beeft plaats gehad. De schul
den der stad beliepen toen buiten de
zooevengenoemde f 115,000 plus minus
f335,000. Sedert heeft men aange
vangen de schuld te delgen tegen
betaling van 30 pet. voor ieder pet.
betaald wordende intrest, waardoor de
geconverteerde achterstallige renten zijir
afgelost, waarmede jaarlijks ook voor
de andere gevestigde schuld is voort
gegaan.
De strijd uit de dagen der patriot
ten Het zich in het stille Goes ook
hooren. Juist was er een oorlog uit
gebroken tusschen Nederland en
Duitsekland. Ook in Zeeland begon
men bevreesd te worden. Goes had nog
wel zijn drie schutterijen, maar of de
99 schutters een schot konden lossen,
bleef een open vraag. Men deed aan
d«u wapenhandel in de schutterijen
niets. De patriotten maakten van den
toenmaligen oorlog gebruik, zij richtten
een vereeniging op tot beoefening der
wapenen, onder de zinspreuk ,,De
Vrijheid." De meeste inwoners zagen
deze oefeningen aan voor een vermaak.
Dit had tengevolge, dat er een 2de
vereeniging onstond tot beoefening van
den wapenhandel, genaamd ,,het avond
gezelschap," De vereen. „De Vrjjheid"
scheen het te betreuren, dat de vrien
den van Oranje ook een vereeniging
hadden opgericht tot beoefening vau
den wapenhandel. Ze besloot haar oefe
ningen te staken en de vereeniging om
te zetten in een leesgezelschap onder
de zinspreuk „Nut en Vermaak." In
November 1785 werd door Ds. A.
Staal, Doopsgezind predikant alhier,
als secretaris van het leesgezelschap
een schrijven aan den raad gericht om
vergunning voor die vereeniging, ten
einde voor eigen rekening wijn en bier
te mogen tappen. Dit verzoek werd
toegestaan men huurde de bovenzaal
van het toenmalige logement „De
Meermiu" op de Kade, het trok de
aandacht der ingezetenen, dat dit ge
zelschap enkel uit patriotten bestond.
Te Utrecht had men ook zulk een
vereenigingdeze had het regeerings-
reglement der stad naar haar zin weten
gewijzigd te krijgen. De patriottische
courant uit die dagen, had heele arti
kelen over deze zaak. De Goesche
vrienden zouden deze overwinning fees
telijk vieren. Men plaatste kaarsen voor
de rameD van hun sociëteitsgebouw en
men hing een verlicht transparant voor
de ramen, waaop stond
Ter eer van Utrechts burgerij,
veriicht men deze maatschappij.
De Oranjegezinden waren hierover
zeer boos. De burgemeester verbood
alle illuminaties. Het waren lastige'
dagen voor den magistraat, nu was er
weer een klacht ingekomen over een
beleedigeud uithangbord bij een schoen
maker, dat groote ergernis aan de
Oranjegezinden gaf. Deze burger had
zijn uithangbord opnieuw laten schil
deren, op de volgende wijze Een man
met een vrijheidshoed op het hoofd,
gewapend met een bijl, den voet rus
tend op een verbroken juk, met bij
schrift
In de Bijleman
Die de «choen past trekt hem an.
Goes. J a c. de Kr.
Jiuitenland.
ïÜq maag al» hy er een heeft
kan Item niet schaden. Vaarwel, dier
bare broeder lu Bonsa, Ik wenichte
wel in uw plaats te zyn, om de groote
belooning te ontvangen, die de Asika
u zal geven. Vaarwel, vaarwel."
Toen gingen de belde vogels elk
een anderen kant alt, nog voortdurend
schreeuwend, tot zy elk by hun eigen
kemp waren aangekomen.
Jeekie was ln de tent van Aylward
bezig om by het licht van een kaarsje
den lord in allerzonderlingst tollet uit
te dossen. Uit zjjn zak haalde Jeekie
het gondlinnen masker te voorsehyn,
dat Alan zoolang had moeten dragen
en bond h»t zorgvuldig over Aylward'»
gelaat, in zichzelf mompelende:
„Gy Meldt altyd zooveel van goud,
edele Lord Aylward, en Jeekie belooft
n, dat gy nu genoeg daarvan zult
zien."
Toen ontdeed by zyn Lordzchap
van zyn ja», zyn vest, zyn sokken en
zyn schoenen en trok hem daarvoor
In de plaats zijn eigen veriUten Ailkl-
eandalen en zyn eigen Aiikl-overkleed
aan.
„Daar," iel hy, „zoo zal 't wel gaan,"
De strijd in on buiten Europa.
Langzamerhand begint er een beetje
teekening in den Ruseischen chaos te
komen.
Als vaststaande kan worden aange'
nomen, dat Keren sky's troepen tns.
schea Gatsjina en T»jarskoje Selo ver
slagen of gevangen genomen zyn.
Dat evenwel de maximalisten zich
niet lang zullen kannen handhaven,
biykt wel uit de mededeellng, dat
tusschen hen en de thans afgezette
regeerlngsperaonen onderhandelingen
gevoerd worden over een gomoen-
schappeiyk bestuur, waarin alle socia
listische groepen, das ook de Bolsje-
wikt, vertegenwoordigd zouden zyn.
Een arbeldersleger zoa dan voor
geheel Rusland in het leven geroepen
moeten worden.
Keremky, die met zyn staf ln het
gsvecht om de hoofdstad gevangen
genomen waa, is plotseling verdwenen.
Van den stryd om Motkou zyn nog
weinig vertrouwbars berichten.
Generaal Ksledln, die met 20000
kozakken naar Muskou oprukte om ds
Boltjewlkl te verdrijven, zou verslagen
ziju, welk bericht niet zoo hesl onge-
loofoiyk is als men bedenkt, dat vol
gens d«n correspondent van de Daily
Chronicle, de BoUjewiki in Mockou
zeer sterk waren.
Dat het in den stryd om Moskou
warm toegegaan is biykt wel uit de
telegrammen.
Tot 14 November was het aantal
a - dsn 3000, voornameiyk burgers,
w'er lyhsn dagenlang in gangen en
trappen bleven ligeen.
Da ouo- Russische kerkenstad Is
zwaar beschadigd. Hst Kreml heeft
dco het bombardement geleden en
tal van prachtige kathedralen zyn
zwaar gehavend.
Volgens ds Lokal Anzeiger nemen
da maximalisten thans maatregelen
om wat meer orde in den Rmsisehen
enaos te brenveu. De regeering zou
voraDswuordeljjgrsiald worden tegen
over een lichaam van 100 afgevaar
digd en van de stadsdoema's uit
Petrog rad en Moskou, 80 vertegen
woordigers van de weermacht, 20 van
de vakvereeDigingen, 15 van den bond
van spoorwegarbeiders en 5 van de
posteryen en telegrafie. Het nieuwe
lichaam, waarin de voornaamste per
sonen, waarmede de regeering reke
ning hseft te houden das vertegen
woordigd zyn, zou dan de nieuwe
volksvertegenwoordiging van Rusland
vormen.
Of deze berichten betrouwbaar
zyn, moet nog afgewacht worden.
Hoewel de Bolsjewikt tot dusver
hun gezag nog steeds wisten te doen
gelden, moeten alle mededoelingen
betreffende hun optreden nog met
eenig voorbehoud aanvaard worden.
Terwyi wy dit ichryven ls reeds
bekend, hoe Lloyd George er in ge
slaagd li, zich in het Lagerhuis
tegenover hen, die hem over sjja
Parysche redevoering hebben aange
vallen, te verdedigen.
Iu de perz vond de eerzte minister
zyn aanvallers en verdedigers
Hy had het er by zyn vyanden
niet beter op gemaakt door zyo han
deltje tegenover Lord Cowdray,
den minister van het vliegweien.
Blykbaar om Lord Northollffe, de
man,die by verschillende groote bladen
aan de politieke touwtjes trekt, voor
zjjn zaak te winnen, had de premier
hem de portefeuille van het vlieg wezen
aangeboden, welke geweigerd werd.
Evenwel, ging dit alles bulten Lord
Cowdray om en dat deze, toen een en
ander bekend werd, verontwaardigd
zyn ontslag heeft genomen, ls niet te
verwonderen.
eu met welgevallen monsterde hy by
het zwakke licht van de kaars den
lord, die er zeker wonderlik genoeg
nitzag. „Zelfde hoogte, zelfde kleur
van haar, zelfde oude vuile klseren
en daar Asiki's nooit de majoor's ge
zicht gezien, omdat hy altyd maiker
dragen, ïyken »(j op elkaar ais twee
druppel» water. O, o Jeekie knappe
vent, Jeekie verduiveld knappe vent.
Maar ali Asika dat masker afdoet en
hem wil zoenen, o, o, wat zal ar dan
gebenren. Denk heeleBonsastad springt
in de lucht; denk groote waterval
stroomt recht naar bovendank zy
niet heel bigdenk edele Lord vindt
onaangename politie; denk Jeekie
biy, b|j nu aan de kust; denk, h(j
ga-->t nooit weer terug naar Bonsa-
■tado, tante, tante nsen, hy biyvon
in Engeland en Zondags tweemaal
naar de kerk', ea zyn twee groote
handen op zyn bnik houdend, rolde
hjj omver van het lachen.
(Wordt vervolgd).