N°. 137.
Dinsdag 20 November 1917.
1016 jaargang.
Bij dit no. behoort een
Bijvoegsel.
De stad Goes 141719i7.
ABONNEMENT
Pi'5« per kwartaal, ii: Goes fl,
batten Goes f 1,25.
Afzondsriyke nommeri 6 cent.
Versehjnt: Maandag-, Worn «dag
en Vrijdagavond.
GOESCHE
Uitgave! Naaml. Venn. „Goesclie Courant''.
COLKANT
DirecteurCt. W. van Barneveld-
ADV ERTENTIË N
van 1—5 regeli 62 ty« cent, eike
regel meer 12 Va cent.
Driemaal plaaUlng woidt tweemaal
berekend.
Familieberichten 1—10 rogel» f 1,25
Bewysnnmmer» 5 cent.
li.
Donkere wolken hingen in 14-27 bo
ven de poorten en vesten van Goes
wat had men toch gedaan, zuchtten de
ingezetenen, met zulk een privilegie
te vragen. De eene rentmeester trad
na den andere af. Wel waren de bui
len in den bodem der Goesche schat
kist te zien, maar geld was er niet
meer in, en het scheen niet meer te
komen ook. De schuldenlast was door
al die versterkingswerken zoo hoog
gestegen, dat men geen raad wist. I »e
bewoners, zeer gedrukt door de bui
tengewoon zware lasten, verlieten in
grooten getale Goes, en vestigden zich
eiders, in de omgeving der stad, bui
ten de poorten. Vanzelf verergerde dit
den toestaud zeer. De Raad besloot
Philips een brief te vragen, waarin het
metterwoon verlaten der stad verboden
werd. Deze brief, die kort en krachtig
is, draagt tot opschrift
„Van dat die Poorters om der stede
last wille niet ende ruimen zouden."
De inhoud luidt als volgt:
„Niemand mag uit de stede Ter
Goes vertrekken, of hij heeft eerst ziju
deel in de stadsschulden gedragen.
Ingeval hij onwillig is, zullen zijne
goederen door het gericht der stad
worden verpand."
Deze brief werkte verrassend op de
ingezetenen, nu verliet niemand Goes
meer. Wel kwamen zich velen hier
vestigen, handel en nijverheid bloeiden
weder. Men wist geen huis le krijgen
in Goes. Het gmg den toenmaligen
bewoners als nu vele woningen waren
er te kort. De Raad had al in vele
zittingen overwogen hoe en waar men
toch uitbreiding aan de stad zou geven.
In Augustus144-4- kwam er uitkomst.
Te Kloetinge kwam een groot terrein
vrij. néu der ambachtsheeren was
overleden Men Yeikreeg op verzoek
van den Graaf vergunning tot uitbrei
ding der stad, men kocht 500 gemeten
grond in het ambacht Kloetinge met
het ambaehtsrecht. Deze grond lag
juist achter de oost- en zoute vest.
Ziehier de wording van Oude Singel,
Oost Singel en Voorstad. De grond
werd in erfpacht uitgegeven enkele
huizen zijn er, waarop deze veiligheids
maatregel, cijns genaamd, nog drukt.
Al was Je stad nu van poorteu en
vesten voorzien, nog andere rampen
waren er, waarin deze veiligheids
maatregelen niet. voorzagen. Men had
brand gehad in het midden der stad,
het was September 1476. De blussching
was niet naar behooren geschied. In
de eerstvolgende raadsvergadering na
den brand kwam er een ordonnantie
op maatregelen tegen brand ter tafel.
We willen eeuige belangrijke punten
uit dit reglement mededeeien.
Als men brand of zelfs geruchten
van brand hoort, is uit ieder huis
iemand verplicht naar de markt te
loopen met een emmer, bij brand zal
men bij dag uit ieder huis hangen
een koord en des nachts een lantaarn
met brandende kaars.
Nog is ieder verplicht bij brand
voor ziju huis te zetten een tobbe,
teele of gelte met water, en een oostvat
er in.
Verboden wordt en met zware boete
bedreigd, hij of zij'die met stokken,
zwaarden of wapens, des nachts bij
brand buiten verschijnt.
Verder wordt iedere straat gelast 3
brandladders en 3 brandhaken te heb
ben, op elk uiteinde der straat een
ladder, en een in het midden der straat.
Om de lengte dier ladders te bepalen
wees men het hoogste huis voor elke
straat aan; zoo bepaalde men voor de
Lange Kerkstraat, de brandladders en
haken voor de Lange Kerkstraat, moeten
lang zijn, 3 sporten hooger dan het
huis van meester Cornelis, zijnde het
hoogste huis der Kerkstraat.
Deze brand, die onder Je ingezetenen
zooveel angst had verwekt, was mede
de oorzaak om naar een flinke luiklok
uit te zien. Waar zou men deze klok
hangen De kerk had maar een
kleinen toren, met luiklokje van de
kerkelijke gemeente, voor een groote
bel was er geen plaats in den toren.
De oude kapel met den zonnewijzer er
op stond nog altijd ongebruikt. Op
deze plaats liet het gemeentebestuur
een klokhuis bouwen en men bestelde
te Mechelen een prachtige groole klok.
Deze klok doet nog eiken Zondag dienst.
Jammer, dat haar schoon geluid niet
beter kan vernomen worden door de
ingezetenenin de wandeling wordt
ze de ,,doove klok" genoemd. Ze draagt
tot opschrift„Merten het ic, en ben
gliegoten van Sijmoen Waghevens te
Mechelen". Binnen „Looft God ut
rechter minnen" In 't jaer ons heeren
MCCCCXXXIIIl" (1434).
^Dat onze burgemeesters alle eeuwen
door trouw voor de ingezetenen gezorgd
hebbeD, is genoegzaam bekend, maar
men kan ook wel eens te veel zorg
krijgen. Dit bleek in 1485, de zorg
der burgemeesters strekte zich ook uit
over de weezen niet alleen zorgde
Z l£d. voor de opvoeding bij gebrek
aan een weeshuis, maar hij droeg ook
zorg voor hun nagelaten goederen.
Hij stelde wel voogden aan en liet
deza de goederen besturen, maar de
meesten bh ken niet berekend voor zulk
een taak. Hierdoor ontstonden allerlei
aangenaamheden tusschen den Bur-
meester en sommige ingezetenen. Ten
einde raad vroeg men Philips van
Oostenrijk, Graaf van Zeeland een
octrooi, waarbij Goes gerechtigd werd
een weeskamer op te richten. Zulk
een inrichting was ongeveer gelijk aan
het tegenwoordige Kantengerecht, alleen
met dit verschil, dat cr geen strafzaken
werdeu behandeld. Zij bestond uit 8
weesmeesters, die zorgden voor aan
stellingen der voogden ze beheerden
de goederen vooi hen, die krankzinnig
waren enz. Van dit college deed een
voogd rekening en verantwoording van
ziju beheer. De instelling heeft tot
het begin der 19e eeuw bestaan.
Wanneer we in het jaar 1485 eens in 'i
toenmalige Goes een kijkje hadden kun
nen nemen, zouden we zeker zeer verwon
derd zijn geweest, zooveel menscheu
's morgens reeds kerkwaarts te zien
gaan. Wat was toch wel dereden hier
van P Voorheen had men alle proclama
ties in de kerk afgelezen. Nu had het
gemeentebestuur een proclamatiehuisje
bij de kerk laten bouwen. Alle mede-
deelingen, die het burgerlijk leven be
troffen, werden hiervoor afgekondigd.
Couranten, omroeper, aanplakborden,
strooibiljetten, het' zijn immers a'le
artikelen van lateren tijd. Toch bestoud
er toeu, zoowel als nu, behoefte om
mededeeliugen te doen aan het publiek,
de koster luidde om 8 uur de procla
matiebei, eu begon ziju dagelijksch
nieuws voor te lezen. We hooren, dat
er visch aan de markt isdat Cesiju
de Toonder zijn landhoeve te 's Graven
polder afgebrand isde zusters van
St. Aguetta zullen geen personen meer
opnemen met vreemde ziekten besmet
Burgemeester en Raden maken bekend,
dat het stadshorloge (torenuurwerk) met
de meesle ooirbare securigheit weer in
orde is en op Paulus' bekeeringsdag
's morgeus 11 uur weer zal beginnen te
slaan, en dat Jan Silversmit het voortaan
gangbaar en wel bewaart zal behouden.
Welvaart en tegenspoeden waren ook
voor Goes de wisselingen van haar be
staan. De bloeimaand van 1554 had
juist haar 22en dag bereikt, en de
nachtwacht riep door de straten „brand";
een hevige brand was uitgebroken in
een der zoutkeeten. Spoedig tastte deze
brand het nevenstaande eener meestoof
aau. Het vuur deelde zich daarna aau
nevenstaande huizen mede. Onze brand
weer was niet opgewassen tegen zoo een
grooten brand. Een N.O. wind droeg
het vuur over den wal en weldra stond
de geheele Noordstraat in braud de
huizen toen nog met riet gedekt, waren
niet weinig de oorzaak van dit groote
onheil. Bij den herbouw, enkele jaren
later, verloor deze straat haar oorspron-
kelijken naam. Tot gedachtenis aan
dezen brand noemde men deze straat
Nieuwstraat.
Eén jaar nadat Karei V de stad Goes
financieel had helpen herstellen, kwam
Zeeland onder de regeering van Philips.
Nauwelijks was deze graaf aan de re
geering of Alva was met 10,000 mau
Nederland binnengerukt. Nadat de Wa
tergeuzen in 1572 den Briel hadden
geuomen, verklaarden ook VJissingen en
Veere zich voor den Prins, Alva vond
bet nu veilig Goes van bezetting te
j voorzien hij liet de vestingwerken aan
de haven uitbreiden en de reeds be-
staande verbeteren. Goes had het ver
zoek om een Spaansche bezetting binnen
haar poorten te leggen, afgewezen.
Hiermede kwam men er echter niet af,
want nu deed Alva het voorzichtiger.
Men schreef, dat er schepen met sol
daten aan liet hoofd kwamen liggen,
dat men dezé tegen betaling van leef
tocht moest voorzién. Men wachtte
geen antwoord. Reeds den volgenden
dag landden de soldaten, een groote
opschudding had er plaats in Goes.
Alva deed allerlei listige pogingen om
het krijgsvolk binnen de stad te bren
gen. Nu dit niet ging werd de drang
zoo sterk, dat men wel besluiten moest
om de Spanjaarden te laten binnen
komen. De bakkers en vleesckhouwers
sloten hunue wiukels en moesten door
de «tedelyke regeering gedwongen wor
den om aan de Spanjaarden te verkoo-
pen. Was het te verwonderen, dat men
in Goes niet gesteld was op de Spnan-
sche soldaten? Nauwelijks waren ze
binnen de poorten of de soldaten
eischten van de ingezetenen wijn,
waarvan in Goes geen voorraad was.
Isodoro Pacheco, de aanvoeder, moest
met zijn gevolg van alles worden voor
zien door de ingezetenen.
Onder al deze omstandigheden ver
liep de handel in Goes geheel, veleu
vertrokken naar elders. Verhaald wordt,
dat er nauwelijks vijf en twintig per
sonen in de stad werden gevonden, die
tweemaal daags de tafel konden laten
dekken.
De Gouverneur van Vlissingen, H.
Tseraerts, kwam Goes eens beproeven
men had hem gezegd, dat er velen in
Goes voor den Prins waren. Bij zijn
komst vond hij de poorten gesloten,
hij trok terug om binnen weinige wekeu
later weder te keeren, om de stad van
de andere zijde te beproeven. Het was
Augustus 1572 dat Tseraerts voor Goes
landde. Een kleine bezetting Spanjaar
den lag in de eosterschaus, deze werd
gevangen genomen. Een uitval der
belegerden ging samen met het in brand
steken van de zoutkeeten tusschen de
twee poorten, opdat de vijand zich daar
in niet nestelen zou. Het leger van Tse
raerts schoot twee bressen in de wal
len. De Spaansche soldaten hielden
zich stil. De belegeraars verdeelden
hunne manschappen, één deel zou de
's-Heer Henderikskindereu poort inne
men, een ander deel de Donkere poort
en weer een anderen de Keetpoort.
Toen men voor genoemde poorten
kwam, bleken de stormladders te kort,
nauwelijks was men begonnen met over
den wal te klimmen, of een geducht
vuur door de Spaansche soldaten werd
op hen geopend. Met groot verlies
vluchtten onze soldaten naar hun
schepen terug. Nu werd het nog erger
voor de inwoners van Goes, de schepen
bleven voor de haven liggen. Hulp
was wel beloofd door Alva, maar ze
verscheen niet. De vooruitzichten wer
den met den dag donkerder.
De levensmiddelen waren geheel op,
velen werden ziek. De Spanjaarden,
die men als vrienden en bevrijders had
moeten achten, werden nu de grootste
vijanden der ingezetenen. Het leger
eischte van de bewoners alles op, de
burgers kregen niets. Dit beleg duurde
9 weken; op 21 October 1572 kwam
er uitkomst, Een. Spaanscli leger kwam
hulp bieden. Het sloeg het leger der
Nassausehen, die terugtrokken op hunne
schepen en verder gingen.
Nu meende men, dat er betere tijden
zouden komen. Het krijgsvolk zou ver
trekken, dacht men, maar helaas, nu
waren het niet alleen Spaansche troe
pen, maar ook een Duitsch leger bracht
men te Goes onderdak. Het volk leed
zwaar ouder deze omstandigheden. Had
men maar gedaan als Vlissingen en
Vere, maar 't was te laat. De 21 Eebr.
1577 bracht verademing voor Goes,
de laatste bezetting vertrok uit Goes.
Was Goes nu gewonneu voor den
Prins Geenszins. Maar wat de wape
nen niet vermogen, vermocht de poli
tiek. De Algemeene staten bepaalden,
dat Goes wel zou deelen in het genot
des vredes tusschen hen en den Prins
van Oranje gesloten, maar Goes mocht
geen stem hebben, zoolang het zich
niet had gevoegd onder het stadhou
derschap van den Prins. Dit wenschte
men in Goes wel te doen, maar men
bedong eerst en vooral bescherming
van den Roomschen Godsdienst. Hier
aan werd toegegeven en door de satis
factie van den 22 Maart 1 577 .werd
Goes met de andere steden van Zee
land vereenigd onder de regeering van
den Prins. Een nieuw tijdperk
trad er iner waren nog eenige woe
lingen op kerkelijk gebied, doch die
eindigden in 1578. De ruwe oorlogs
storm veranderde nu in rustige sfilte.
De industrie herstelde zich ditmaal
bijzonder vlug, vooral de zoutbereiding
en de pottenbakkerij, het Goesche
aardewerk zond men tot in Keulen.
Buitenland
De strijd in en buiten Europa.
Groot la de oogst ft&D interftesattte
telegrammen over den oorlog en alles
wat daarmede In betrekking staat,
voor hedeu niet en wa kunnen ons
dan ook tot oen kort algameen over
zicht van den toestand bepalen.
Uit do weinige tegenstrijdige tele
grammen uit Rusland blfjk; nog steeds
niet duidelQk welke p&rtf er op het
oogenblik in geslaagd is, zich van de
hoogste staatsbetrekkingen meester
te maken.
Het meest waarschijnlijk is, dat de
maximalisten zich nog altQd hand
haven. hoewel zij met andere partCen
tot «ene overeenkomst trachten te
komen.
De socialistische leiders wonschen
een concentratie der linkerpanden
met uitsluiting van de Boljawiki, wat
natuurlek bQ de iaatsten in tuinder
goede aarde is gevallen.
De socialisten verlangen ontwape
ning der roods garde, schorsing der
vijandelijkheden en plaatsing van het
Petrograder garnizo?u ouder contróle
vav> het gemeentebestuur.
Daartegenover wordt beloofd, dat
Ke.eneky's leger zonder iemand over*
last aan te doen 8t. Petersburg zal
binnentrekken en dat, wanneer den
vroegeren miniQter-pre?ident de hoofd
stad teruggegeven zal zjjn, deze spoe
dig vrede zal sluiten, het land aan
de boereneomité'i zal overgeven en
de constitucoreude vergadering bijeen
zal roepen.
Zoolang zij in het nieuwe Kabinet
geen zitting hebben, weigeren de
Bolijewlki, deze voorstellen te over
wegen.
De telegrafische gemeenschap tus
schen Zweden en Pstrogr&d is thans
weer hersteld. Wellicht zullen on«
spoedig mededeeliugen bereiken, die
een duidelijker overzicht van dec
toestand in do hoofdstad mogelijk
maken.
Tu?&chen Brenta en Plave rukkeu
do Contralen in Italië voort. Clsmon
in Brenta-dal in iü hunne handen
gevallen evenals een borgstelling ten
N. van Aeiaga.
Aan ion benedenloop der Piava
daden Hong^arcche troepen een aanval
op den W. rivieroever waarbij zfi
1000 gevangenen maakten.
President Poinaaré heafc de oude
heer Clerneneoaa, de tfiger, die in zfln
blad Vhomra^i Libre zoo dikwijls da
regeering en den president der repu
bliek heeft aangevallen, met do vor
ming van eon nieuw kabinet belast,
nadat door den oud-minister Pichon
een verzoening tusschen Clemecceau
•n Poincaró tot stand w^s gebracht.
Het is niet te verwachten, dat een
kabinetCLemeocnau er in dagen zal,
de sociaal demoeraten voor de reges
ring te winnen. Reeds heeft de socia
listische parlementaire groep oen stem
mig büölote om een kabiuetClemen-
ooau alk*n steun te onthouden.
Met zekerheid kan dus wel voorspeld
worden, dat het kabinet-Clemencs&u,
waarin Pichon minister vaa Balten-
landicha zaken is, maar van korten
duur zal *§n.
In het Lagerhuis is d« bespreking
over Lloyd George's Paryoehe rede
voering tot beden uitgestald.
Da bladen, die lijn besluit aanval
len, stollen in het lloht hoe de premier,
die steeds het werk van zijn voor»
gangers afkeurde, »u zelf gelegenheid
heeft gehad, iets tot stand te brengen
maar daarin evenmin geslaagd is.
Verschillende bladen keuren het ten
sterkste af, dat de leiding van den
oorlog uit handen van het kabinet in
die van een gemengde commissie te
Versailles zou overgaan.
Andere bladen, als de Laxly Oroni-
cle hopen, dat Lloyi George's optreden
niet tot een crisis zal lelden, wat zeker
mogelijk i« als Acqulth geen pogingen
doet om hst huidige kabinet ten val
te brengen.
Naar Reuter uit Tokio seint, begint
Japan zich ongeruit te maken over
den toestand in Rusland.
De Japaniohe ministerraad zon
byeengekomou s\)n om over dien
toestand te beraadslagen en men zou
algemeen belangrijke gebeurtenissen
verwachten.
Zou dit, waar Japanscbe hulp in
den oorlog tot duiver uitbleef, betee-
kenen, dat, nu de toestand voor de
Entente hachelijk is geworden, Japan
er in toegestemd heeft, troepen naar
het OostolQk front te zenden
Andere hulp van Japan is toch niet
mogelijk, waar het reeds eenige jaren
zfla geheele nijverheid aan het werk
zette om de geallieerden tegen goede
betaling van oorlogsmateriaal te voor
zien.
Zelfs indien het spoorwogverksor
in Rusland 100 goed in orde was, dat
er van een geregeld transport van
Japancche troepen naar hes Ocstelflk
front sprake zou kunnen zQc, zou het
nog de groote vraag zfln of de Ruisen,
die thans immers een ipoedigen vrede
wcnschen, van de hulp van des J&-
panichen bondgenoot gediend zouden
ztfn.
bmn euiaua.
Ds scheepvaart.
Naar de N. R. Ct. am> het departs
meat van battenl&ndache zaken ver
neemt, is by da regeering: geenerlei
voordel ontvangen van Amarikaansche
zijde tot regeling van den toeitand
onzer schepin ln de havens der Ver-
senlgde Staten, noch is tot daiverre
antwoord ontvangen op voorstellen
tot ten zoodanige regeling van Neder'
lardsahe zjde gedaan.
Het ministerie van bnitenlandsohe
zaken deelt mede:
Onlangs was in de pers sprake van
Nederlandsehe sehepen, die, nlt San
Francisco vertrokken, geen lading
hadden kannen Innemen voor Java,
maar enkel voor Japan en Singapore.
In BChe&pvaartkrlngen ln Iodlë leidde
men daarnlt af, dat de Voroenlgde
Staten geen altvoer naar Nederlandsch-
Indtë toestonden,
Aan het ministerie van bultenland-
acbn zaken beschikt men nog niet
over nauwkeurige inlichtingen om
trent deze zaak, doch de gezant te
Washington heeft op de vraag, of het
bedoelde bericht gegrond wat, geseind,
dat da tijding, alt Indlê ontvangen,
onjuist was.
Appelen.
Het oen'.raal bureau van de vellin
gen in Nederland heeft aan de fruit
veilingen medegedeeld, dat voor appels
de volgende prjzou zullen gelden:
A kwalltelt f 0,24—f0,26; B-kwaliteit
f 0,20—0,22; C-kwalitelt f 0,15—0,18;
U-kwalitoit fO,ll0,14 per K.G.
Voor zure bellefleur, mitt ln Bit-
stekende kwaliteit en prima sorteering
kan weer de A-prys besteed worden
voor Bella de Boskoop ot Goudreinet-
ten onder dezelfde voorwaarden van
f 0,26 tot f 0,28 per K.G.
Van het gedeelte, hetwelk voor het
buitenland ma|; worden geveild, kan
voor da pulp- en jambereldlng worden
verkocht, echter niet beneden de
bovenvermelde pryzeu en slechts zoo
lang, dat het totaal van deze aankoo-
pen niet ovnrtchrjjdt het of 25 pet.
van bedoeld bultenlandsen gedeelte.
Verder mag van het bnitenlandich
gedeelte hoogstens ty. gedeelte worden
verkocht voor neutrale staten, terwyi
het overige moet geveild worden voor
Oaitschland. Hit het kwantum, dat
voor DuitsoMand gekocht wordt, zal
worden afgestaan aan het Comité
Hollandals en de Belglsohe Belief*
commissie tot een door hst bureau te
bepalen hoeveelheid, waarvan aan de
leider» der exporteurs mededeeliag zal
worden gedaan.
Rit Duitichi vertperde gebied.
Het Ned. Corr.burean meldt, dat
omtrent een voornemen van Duitseh-
land betreffende verandering ln het
afgesperde gebied ln de n&bjjheid van
de Nederlandsehe kust nog geen
officieel bericht li ontvangen. Maar
een dergelijke maatregel is wel te
wachten.
Hy heeft echter niets uitstaande
met het verbod van uitvaren voor een
deel van de vlsschersvloot.
Omtrent dit laatst* verbod deelt
men ons mede, dat dit thans gtldt
voor atoomtrtllers, stoombeugers en
motorviaschersvaartulgen.
De 31ie broodkaart.
De directenr van het Centraal Brood
kantoor maakt bekend, dat de brood
kaart van het 33e tjdvak loopt van
18 tot en met 28 November.
Bons van deze broodkaart lullen
evenwel roids op Zaterdag 1T Novem
ber mogen worden ingenomen.
Boonen.
De minister van landbouw heeft
bepaald
a. als msxlmumprjs voor Heiurich
Elesenboonen f50 per 100 K.G.
b. dat het sub II van de beschik
king van 6 Oetober 1917, St.c». no.
23', bepaalde ook ten aanzien van de
onder a genoemde bco&en van toe
passing is;
o. dat voor de onder a genoemde
boonen van den oogst 1918 en vol
gende de maxlmnmpry's niet zal
afwykec van die van stamboonen.
Uit antwooii der Regeering.
De Memorie van Antwoord is ver*
schenen op het Vcorloopig Verslag
dor Tweede Kamer nopens de Staats
begroting voor 1918.
Wy ontleen en daaraan, dat het der
Eegaerlng niet geheel duldeljk is, wat
bedoeld wordt met de opmerking, dat
de invloed der Kamer op den gang
