N°. 186.
Zaterdag 17 November 1917.
101® jaargang.
Bij dit no. behoort een
Bijvoegsel
De stad tfoes 1417—1917.
FEUILLETON.
DE GELE AFGOD
ABONNEMENT I
Pr5« pet' kwartaal, in Goes fl,
'bulten Goes f 1,25.
Afiondorljko nummers 5 cent.
VeTtch{at: Maandag-, Woensdag
en Vrijdagavond.
««HE
Uitgave Vattml. Venn. „Goesche Courant''.
COURANT
DirecteurG. W. van Barueveid.
ADVEBTENTIËN
van 1—5 regels 62 Vs cent, elke
regel meer 12oent.
Driemaal plaatsing wordt tweemaal
berekend.
Familieberichten 1—10 regels 1,25
Bewijsnummers 5 cent.
i.
Naar aanleiding van liet 500-jarig
bestaan der stad Goes op 21 November
a.s., verzoekt de adj. gemeente-archivaris,
de heer De Kmij ter, ons opname van
het volgende
Aangenaam doet ons elke herden
kingsdag in bet leven aanfeestelijk
wordt die aangenaamheid in rustige
tijden verhoogd, en nog hooger stijgt
vaak die vreugde van zulk een dag,
wanneer (volgens Zeeuwsch gebruik) bet
een kroonjaar is.
Dit jaar is een kroonjaar voor de
gemeente Goes, bet feit, dat eeue
gemeente 500 jaar bestaat mag toch
niet onopgemerkt voorbij gaan. De tijd,
waarin deze herdenkingsdag valt, is
niet geschikt om feest te vieren alom
woedt de oorlog. Ons land tot heden
nog gespaard, ondervindt in ernstige
mate de gevolgen van dezen wereld
brand.
We willen trachten in het kort u
iets mede te deelen over Goes in
Vroeger tijden. Veel kunnen we niet
mededeelen, daar wijlen Dr. R. A. S.
Piccart iu zijn Bijzonderheden uit de
geschiedenis der stad Goes (uitgave F.
Kleeuwens Zoon 1864) ons de ge
schiedenis van Goes zoo trouw heeft
verhaald.
We kunnen met de geschiedenis van
Goes niet verder terug dan tot onge
veer het jaar li 00. Vermoedelijk be
stond voor dien tijd niet veel meer dan
een verlanding in het riviertje Gosaha.
Aan den oever van dit riviertje had
men een Bomeinsch huis of villa ge
bouwd (de laatste overblijfselen van dit
riviertje zijn nog aanwezig, het water
tusschen de scheepstimmerwerf en huize
Havenoord herinnert ons aan de Gosaha).
De villa noemde men Ter Gosaha. De
historiebladen verhalen ons, dat in het
jaar 1100 er een gehucht was, Ter
Goes geheetea, dat een villa en 8 ït 9
huizen telde.
Lang heeft het geduurd eer de ge
schiedenis weer sprak over dit gehucht.
Men schreef toen 1270 In Ter Goes
stichtte men een klooster der Regu
lieren, en een slot of sterkte genaamd
Oostende. Wij allen kennen nog de
plaats, waar het slot gebouwd werd.
Rondom dit slot begonnen de bewoners
zich te vestigen. Hun bedrijf was
meeteelt, zoutnering, pottenbakkerij,
bierbrouwerij en olieslagerij. Ziehier de
eerste takken van nijverheid in Goes,
die tot het midden der 19de eeuw
hebben voortbestaan. Meerdere bewoners
kwamen zich te Goes vestigenhet
gehucht werd dorp genoemd. Men
breidde het uit naar de zijde der zee
(thans de haven). We willen Goes in
die oude gedaante eens doorwandelen.
We beginnen ouze wandeling bij de
villa (ongeveer hij de Gasfabriek) langs
de van der Goeskade, die toen niet
verder kwam dan het huis. Hier lag
een brug over de oude haven recht
tegenover de Rozemarijnstraat, genoemde
straat gaan we door en dan komen
we op de Turfkade, gaan de Keizer
straat doo.r, den Iloogendijk (thans
Magdalenastraat) langs, het Wagen
schot af (thans opril Vlasmarkt), de
Vlasmarkt over naar de Wijngaardstraat.
Midden op de Vlasmarkt stond toen
een varkenshok voor de St. Anthonie-
91
naar het Engelsch
VAN I
H. B1DEB HAGGARD.
Daar er dai niets anders oplat,
bleven zy den gansohen dag verder
werken aan de versterking van hnnne
omheining. Elndcigk was de boma
of omheining van takken, die gestat
werden door een aarden wal, zoo hoog
en dik, dat het moeilik soa s(]n om
hier door te komen, voor mensehen
gewapend slechts met speren. Op
regelmatige afstanden waren gaten
opengelaten om door te kannen varen.
Het was een ellendige dag voor
Alan, die na tevens aan Barbara's
veiligheid denken moest. Barbara,
met wie hg nanwelQks een woord had
kannen wisselen, 's Avonds was h(j
werkelijk zoo moe en nitgepnt, dat
hg nanweljks meer staan kon. Jeekle
die den geheelen middag bijzonder
rustig en nadenkend geweest was,
varkensdeze diereu liepen vrij roud,
ieder inwoner wierp het afval van eten
buiten de deur, dat deze dieren tot
voeding diende. Deze varkens hadden
tot onderscheiding een rood geschilderd
kruis op den rug, ze waren eigendom
der burgerlijke gemeente de opbrengst
bij de slachting dezer dieren, die jaar
lijks in November plaats had, diende
tot-onderhoud der kapel. Goes bezat
toen nog geen geplaveide straten, zoo
als thans. We vervolgen onzen weg
en wandelen de Wijngaardstraat door,
die toen eindigde bij het huis. Zoo
liep men langs liet slot Oostende, dat
geheel door een gracht omgeven was.
Éven buiten het erf van het slot stond
de kapel, thans huis.
Zoo kwam men op de Groote Markt.
De bewoners van Kloelioge en Kapelle
kwamen Goes binnen per schuitvaart,
die op het Valkenplein eindigde. Ze
kwamen de Ganzepoortstraat binnen,
men ging de Lange Vorststraat door,
de Vischmarkt over (thans Oude Visch-
markt), de Vischpoorl door, opril Groote
Markt af en zoo kwamen de bezoekers
op de Markt.
De bewoners der eilanden Wolferts-
dijk en Heinkenszand en van het dorp
Nisse kwamen in het Gauzenest bij het
Noordeinde aan.
De bewoners van 's Gravenpolder,
's H. Ahtskerke en Ovezande landden
met hun. bootjes op Beekaf, (thans v.
d. Spiegelstraat). In 1304 zag liet er
voor Goes en zijn bewoners niet best
uit. Men hoorde, dat een leger Vla
mingen op reis was naar het dorp Goes
men wilde liet slot innemen. Het be
hoorde toen aan de heeren van Bors-
selen, die het ook bewoonden. De
bewoners van Reimerswaal en de land
zaten van Zuid Beveiand werden te
hulp geroepen. Deze kwamen in grooten
getale oprukken ter verdediging van
genoemd slot. Men overwon de Vla
mingen en velde er 1800 ter neder.
Hiernaar kan men de toenmalige sterkte
van het slot afmeten. Tijdens de re
geering van Graaf Willem van Beij-
eren (1.350) verbnyg Goes veie privile
giën en rechten. Langzaam ging Goes
vooruit, men begon meer mede te leven
en zich van oude gebruiken los te
maken. Goes had gelijk andere plaatsen
ook zijn school. Ook hier gold het
oude gebruik, als de vader overleden
was, trad de zoon als onderwijzer op,
of hij ook bekwaamheden daartoe bezat,
vroeg men niet. Het scheen een erfelijk
recht. In 1414 maakte de regeering
hieraan een einde. De raad zou voorlaan
bij overlijden van den meester, zelf
een nieuw hoofd der school benoemen,
zonder verplicht te zijn den zoon
van den overledene te benoemen. Een
nieuw tijdperk brak aan. Men was
al eenigen tijd bezig met het restau-
reeren van het slot. Jacoba van Beijeren
zou zich metterwoon te Goes vestigeu.
Deze blijde mare was reeds lang be
kend. Het duurde niet lang of Jaeoba
voelde zich recht tehuis ouder de Goe
sche en Zuid-Bevelandsche bevolking. Ze
deed mede aan haar feesten, schonk
menige gunst aan de dorpers, en in het
bijzonder aan Goes. Zoo kreeg Goes in
1417 een vrije jaarmarkt. In hetzelfde
jaar, n.l. 21 November 1417,icerd Goes
bij privilegie ah stad erkend.
Het Privilegie luidde als volgt
Jacoba, bij der genade Godts Herto-
ginne van Beyeren, Uelphine in Vienzen,
Gravinne van Henegouwen, van Hol-
landt, van Zeelandt, en de Vrouwe van
keek ham eens goed aan en zeide
toen
,U moet eens flink glas whisky
drinken en wat gaan slapen, majoor.
Dicht b{ Miss Barbara's tent is aardig
klein hatj* en a kant desnoods onder
het linnen van de tent haar hand
vasthouden, dat is gezellig voor haar
en tooh heel sorrect. Jeekle wordt
nooit moe, hg zal goed de wacht
hoaden en als er iets gebeurt, nal hg
bet a laten weten, dan bent n weer
geheel opgefrlscht en vecht zoo hard
als gg kont.'
Eerst weigerde Alan hiernaar te
lalsteren, maar toen Barbara hem
ook smeekte Jaekle's raadgevingen op
te volgen, stemde hg toe. Hg gebruikte
een glas whisky, dat hg reeds klaar
vond staan in de tent on was tien
minuten later zoo vast ln slaap, als
hg nog nooit geweest was.
.Waak over hem, Miss Barbara en
roep mg, als hg wakker wordt. Na
zal ik dien fraaien lord xgn avondmaal
brengen en zien of hg wel alles heeft
Jeekle heelt het erg druk vanavond,
evenals wanneer de majoor een diner
had te Tarleys en onde keukenmeid
in de keaden dronken werd.'
Had Barbara Jeekle op de daarop-
Vriesiandi, doen kondt allen luyden
want wij na zede ende ghewoonle van
anders goede vorsten ende vorstinnen,
ende sonderlinghe na ouser lieflijker
bescheideliisse, die ons van onsen edelen
voorvaderen, zaliger gedachten inge
boren is, alle welghenegen zijn, bij na-
tuyrlycken reden, tot oirbaer ende
zaligheyt onser lande, ende tot vestig
heyt onser goede sleden, daer ons ende
onsen erven, eer ende nntschap af
komen mag. Soo hebben wij aanghezien
eu oock wel bedacht dit ouse ghetrouwe
stede van der Goes open, krank, ende
onbevest is, daer ons in toekomende
tijden groot verlies of omen mcehte
ende verderffenisse onser stede voor
noemt, ende oock onser goeder onder
zaten, daer omtrent in den iande ge
zeten ende hebben daeroinme ende om
te verhoeden alle ongerijinpte, die over
mits kranckheit onser stede voorschreven
in onsen lande aldaer de Godt verbiede,
gheschien sonde moggen onzen glie-
trouwen schout, schepenen, ende Raden
onser goede stede van der Goes, ende
anders allen onsen goedeu luyden, ende
ghemeijnte aldaer, mit goeden berade,
gheconsenteert ende geoiriooft, consen
teren ende willendal sij die selve vesten
sterken, en bezorgen mit mirten, graven,
en de andere goede weeren, als zij oirbaer-
licxst, kunnen naer harcr vermogen.
JiehowMick, of sij in der vestinghe
voorschreven, yemande den sijuen Am-
bachte, en de erve besc'iadiciide dat sij
dat van onzer stede weghe verichten
ende der luyden ghemoede daer of
hebben sullen, na de beste redelickheijt,
bij goelduncken ons Rentmeesters
Bewesterscheldt, Heere Philips van
Borsselen, dien wij belast hebbqii van
onsen weghen, daertoe te sien, ende
ten besten te helpen, tot onzen eere,
ende tot onser stede oirbaer. In oirkonde
dezer dinghen, soo hebben wij onzen
zeghel aen dezen brieve doen hangen.
Ghegeveu in den Hape, op ten een
en twintichsten dagh ii November, in
't jaer ons Heeren, duysent vier honderd
ende seveutien.
Ende had een roodi -zeghel uithan
gende in dubbelen steerte.
Dit privilegie bewijst ons, dat Goes
in 1417 gepoort en gevest werd. Nu
was men stad; een weekmarkt werd
ingesteld op Dinsdag.
Het jaar 1418 liep ten einde. De
poorten, vesten en vestingwerken waren
klaar, men kon den vijand zoo noodig
buiten de stad houden. Onze burge
meesterswerkzaamheden waren ook weder
vermeerderd door het bouwen der
poorten; het was een echt huishoudelijke
tijd. Hunne trouwe zorg voor de
ingezetenen bleek nu weder, eiken avond
9 uur op de poortklok ging een der
burgemeesters (men had in dien tijd
twee Edelachtbaren) met den knaap
van het smedengilde naast zich, zien
of de poorten wel goed gesloten waren.
Behalve de sleutels der poorten droeg
de knaap in den winter een brandende
fakkel. Deze poortvreugde duurde kort
men kreeg al spoedig het verzoek om
later dan 9 uur in en uit de stad te
mogeu gaan, van zelf onder allerlei
voorwendselen. Men besloot, dat ieder,
die na 9 uur de poort door ging f 0,05
zou betalen. Ook dit leverde veel
moeilijkheden op, men betaalde niet,
of liet da poort openen, en liep dan
hard zonder betaling te doen door.
Vele klachten kwamen er bij het
gemeentebestuur in. Tot er eindelijk
een klacht inkwam van den portier
volgends uren kannen nagaan, zjj zou
waarichgnigk hebben toegestemd, dat
hg het druk had. Een: ging hg naar
Aylward'i tent en gaf hem, xooals hg
gezegd had, sgn avondeten, benevens
een halvo Heath whisky, die hg voort
durend bg lich gedragen had, omdat,
zooals hy zeide, de dragen die andert
maar zouden opdrinken. Aylward
wilde aleohta weinig eten. Daar zjn
armen vaatgebondtn waren, voerde
Jeekle hem zooala men dat een jonge
apreeaw doet, terwyi hg ondertussohen
heel aangenaam met hem con verleerde.
Hg raadde htm onder meer aan, om
.groote gebeden* op te zeggen, omdat
de Aalkl'a waaraehgniyk vóór den
morgen zUn keel zonden afsnijden.
Aylwtrd, die in een toestand ver
keerde van bovenmonacheiyke woede,
antwoordde nanweigka op dit gepraat;
alleen merkte hg op, dat all zgn keel
zon worden afgesneden, het tenmlnate
een troost war, dat de keel van Jeekle
en zgn meester ook op dezelfde wflze
zoodon worden bewerkt.
,Ja Lord', antwoordde Jeekle, ,dat
ia heel waar, drink daa eens op onze
volgende ontmoeting, hoewel ik geloof,
dat gg naar een heel andere plaata
Kaat dan ik en all a staart hebt ge-
der Ganzepoort, z66 gegrond, dat de
raad zich genoodzaakt zag een ordon
nantie te maken op liet sluiten én
openen der poorten. Wat was er gebeurd
met den portier der Ganzepoort? Eeuige
jongens hadden aan den portier geroepen
of hij de poort open wilde doen. Toen
hij aan dit verzoek voldoen wilde,
hadden ze hem bij het openen der
poort geholpen, doch bij het doorgaan
hadden ze den portier een slag gegeven,
met het gevolg, dat hij op den grond
rolde, om zoodoende zonder betaling de
poort weder door te loopen.
11e raad besloot nu de poorten voor
goed te doen sluiten van 1 April tot
1 October,.des avonds 11 uur, van 30
Sept. tot 31 Maart 's avonds 9 uur,
niemand mocht nu meer in of uit de
poort zonder vergunning van den
burgemeester. De portiers moesten na
den iaatsten klokslag "boven op de poort
staande luid roepen „de poort gaat
dicht", onmiddellijk daarna de poorian
sluiten en de sleutels aan het huis van
den burgemeester bezorgen.
Goes. J a c. de Kr.
Buitenland.
De stryd in en buiten Europa.
Het la alt de verwarde, tegenstrg.
digc berichten niet op te maken, wat
sleh de laatste dagen in Baaland af.
tptelt.
Zgn de Bolajewikl nog heer en
ineeater van de hoofdstad of ia Ke
reneky ar in geslaagd mat z(n troe
pen tiet gezag van de voorloopige
regeering weer te heratellen
Het biyvec vragen, waarop voor
het oogenblik nog geen antwoord ie
te goven.
Aan telegrammen over de gebeur-
tenliaen der laatate dagen ontbreekt
het niet, maar zy spreken elkaar
alle op de meeat beiUste wjze tegen.
Volgent sommige Zweadsehe bladen
zUn de Bolajewikl door Kereneky ver-
Blagen, wien het golakt zoa zgn, zich
met Kornllof en K&ledin te vereen!'
gen, volgen» andere bladen evenwel
zon Kerensky het apel verloren heb;
ben en t'j zgn opmarssh near Faire
grad onderhandelingen hebben aan
geknoopt.
De laatste berichten, walke over
Haparanda alt Rusland zgn ontvan
gen, melden, dat Lenln nog meester
van do hoofdstad Ia en dat de atryd
om de oppermacht voortduurt.
Volgena bladen dar Bolijawiki zoa
ln de baart van Tsarkoja 8elo Zater
dagavond een hevige atgd zgn be
gonnen tnaaohen Ketensky's troepen
en de Bolajewikl, waarby meer dan
daixend dooa u zgn gevallen. De
troepen van Kerensky zonden geze
gevierd hebben en da Bolajewikl
zonden teruggetrokken zgn in de
richting van Petrograd van waaruit
han gewapende arbeiders te hnlp zgn
gekomen.
Van andere z'jde wordt weer ge
meld, dat dn troepen van Kereneky
Zondag Petrograd binnen rnktan waar
by gedeelten van het garnizoen zich
by hen hebben aangealoten en het
tot heftige straatgevechten kwam.
Maandag zoa de toestand veranderd
zyn. De troepen van Kereneky wer
den toen door de Bolajewikl van alt
Beval in den rag aangegrepen bg
welke gelegenheid 6000 man tot de
Iaatsten overliepen.
Kerensky zon by die gelegenheid
gevangen genomen maar later weer
ontvlocht zyn.
Kaledin zon zich met zyn troepon
in de baart van Charkof bevinden en
tot diotator van Zuid Boiland benoemd
zyn.
kregen sn ik vleugels en n hoorns
op het hoofd en ik atralenkrana, kan
nen w# natuurlijk niet veel met
elkaar spreken,' en hy hield een beker
whisky en water zeer voel whisky
en heel weinig water voor dsn
mond van zyn gevangene.
Aylward dronk het glas geheel
ledig, daar hy behoefte gevoelde aan
iets opwekkends.
„Kyk,* zeide Jeekle het glas on
derste boven hondond, ,g8 drinkt het
heelemaal leeg en biedt den armen
Jeekle geen droppel aan. Maar hij is
afschaffer geworden, das dat doet er
niet toe. Goeden nacht, mgn brave
Lord, en Ik zal a roepen als de Aaikl's
komen.'
,WIe zyn de Aiiki's vroeg Ayl
ward doezelig.
„O, wilt n dat weten 1 Dan zal ik
het n vertellen", en hg begon een
lang verward verhaal..
Voor by geëindigd had, was Aylward
op zy gevallen en lag vast ln slaap.
Lieve hemelt* zeide Jeekle hem
beschouwend, ,dte whisky Is erg sterk,
hoewel het merk hetzelfde is als de
Leden van het Lagerhais drinken.
Die whisky is zoo sterk, dat Ik de
reit maar zal weggooien', en dat deed
Korniloi zon In Motion hat Krem
lin ingesomen hebban waar de Bols-
jewlki hnn hoofdkwartier hadden
opgeslagen. Het zoa hem evenwel
niet gelakt zyn, de Bolsjewiki te over
winnen.
Uit Stockholm wordt d.d. 13 No
vember gemeld, dat Kereneky thans
Petrograd genomen zon hebban, dat
Moskou het hoofdkwartier der voor
loopige regesring gis, dia over
heel Ballend, met uitzondering van
een klein deel der hoofdstad, de macht
weer in handen hebben. Kaledin zoa
dictator van Zaid Rutland zyn ge
worden en de kozakken zonden de
Boode Garde vernietigd hebben.
Volgen» een telegram alt Wennen
is een proclamatie van maxinallstiacho
zyde, Woensdagmorgen nog alt het
hoofdkwartier verzonden, wat or op
soa wgzen, dat de Bolsjewiki do
macht nog in handen hebben.
Men ziet het, aan berichten over
den toestand in Rusland ontbreekt
bet niet, doch zjj toonen onderling
de grootste tegenstrydlgheid.
Waarschynigk worden de gevechten
dezer dagen met afwisselend succes
gevoerd en geelt ieder nieuw voor
deel aan de eene of andere zgde tot
een beschouwing over den toestand
aanleiding.
Afgescheiden van da mogeigkheld,
dat Kerensky's troepen de overwinning
behalen, Is de verwachting, dat de
Bolsjewiki zich lang zullen handhaven
niet groot.
Dat men dit ook in goed ingelieHte
Russische kringen gelooft, bigkt wsl
nlt hot feit, dat verschillende Raisiiche
gezantschappen nog steeds biyven
weigeren, de regeering der maxima
listen te erkennen.
Bigkbaar verwachten zy, dat deze
niet van langen daar zal zyn.
Da naaste toekomst zal het moeten
leeren.
Na den doorbraak tnssches Sagana
en Ciamondal, hebben de Centralen ln
ItallS Primolauo aan de Brenta en
Feltz genomen.
Het ziet er niet naar alt of de
Italianen zich aan den Westeiyken
oever der Piave zullen kunnen hand
haven.
Zoowel de Centrale troepen in het
gebergte en die op den O oever der
beneden-Plave ataan op het punt de
vlakte tan W. der rivier binnen te
rakken.
Op do hoogvlakte van Asiago la
weer een pantaerfort der Italianen op
den Monte Llaser bezet.
Lloyd George heeft zloh in Parga
de vingers gebrand.
H'j heeft ln de Fransehe hoofdstad
een redevoering gehouden, die in
Engeland aan zeer onaanganamen
Indruk gemaakt heeft.
Dit bigkt het beat uit de verachil-
lende persstemmen.
De Times noemt Lloyd George'e
redo over de üratagle der geallieerden
wel esrigk en oprecht, maar meent,
dat de opvattingen van den eersten
minister over strategie dikwgis hol
zyn en niet te rUmen zgn met de
lelteiyke omstandigheden.
Volgens de Star zou Lloyd George
een rede vol tegenstrgdigheden ge
houden hebben en o.a. gezegd hebben,
dat wanDer-r de geallieerden één K.M.
in 's vijanda linie vorderen en een
armzalig dorpje nlt zyn wreeden greep
halen, zS een kreet van ongeveinsde
biydschap opzetten. Dat is, zegt het
blad, de voorstelling, die de Engalsche
minister-president van de slagen aan
de Sommo geeft, de slagen, die Verdun
gered hebben.
Lloyd George hield zyn rede in
verband met de plannen der gealli-
hy hg nam zelfs de moeite de ftesch
met water na te spoelen. .Ziezoo, nn
zul je niemand meer in verzoeking
brengen*, zeide bg, de bovengenoemde
fieseh aankijkend met een eigenaardig
glimlachje, ,en dan nog, zal je nie
mand kwaad doan, evenals een
kns door de telephoonDaarna sloeg
hy de flasch kapot en verliet de tent.
Balten waehtten drie dir hoofd-
dragors, die vrienden van hem blaken
te zgn, hem op en hg raakte met
deze drie in een zacht ernstig gesprek,
zg schenen tot een besluit te komen,
dat zy bezworen mét een vreemd-
soortigen eed, dia bestond alt kratsen
en klappen der handen op bepaalde
wgze en andere symbolen, die bakend
zyn aan geheime genootschappen in
West-Afrika. Jeekle ging na hot kamp
rond, om te zien of elk op zyn pest
was. Daar deed hy iets, wat Iedereen
zeer vreemd en gavaariyk zoa vinden
hy klom nameiyk over de omheining
en verdween in het boscb, waar kort
daarna een kreet weerklonk als het
■chreeawen van een ail.
(Wordt vervolgd).
