N°. 94 1917.
Zaterdag 11 Augustus.
104do jaargang.
DE GELE AFGOD
Bij dit no. behoort een
Bijvoegsel.
KERKKLOK OF KANON.
FEUILLETON
GOESCHE
Uitgave dozer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond
oitgesouderd op feestdagen;
Prjs per kwartaal, In Goes 1,buiten Goes, franco f 1,25.
Afsondoriyke nommers 5 eent.
Znaandlng van adveztenHdit dp Maandag. Woensdag
en VRIJDAG vóór IS uren.
COURANT.
Da prjs der gewone advartentiSn is van coge 621ft- -, eike regel tneer
12 if, et. BB dlraute opgaaf van driemaal plaatsing d talfde advertentie
wordt de prijs slechts tweemaal here end,
Geboorte-, hawelfk- en doodsberichten es de dat -op betrekking hebbende
dankbetuijtagen rvorden van 1—10 regeis k 1,25 berakend.
Bsw3*«t5MMsri>S seat.
Telefoonnummer 22.
Uitgave van de Naam). Vennootschap .Goesohe Courant.' Directeur G. W. van Bahnkvsld,
WIE ZAL HET WINNEN.
Toen ik een poosje geleden het j
bericht las, dat in een der oorlog- j
voerende landen, door eenigekerkelyke
gemeenten het besluit genomen was, j
om de kerkklokken uit de torens te i
doen halen en het metaal af te staan
ten dienste van den oorlog, had ik
een oogenblik het gevoel of de mensch-
heid nu wel voor goed zich verwijderen
ging van wat eens het zienersoog van
een van Israels profeten aanschouwde
en waarvan zijn lippen profeteerden
met de woorden„zij zullen hunne
zwaarden tot ploegscharen omsmeden,
hunne speren tot sikkelen geen natie
zal meer tegen een andere het zwaard
opheffen en zij zullen den krijg niet
meer leerenmaar ieder zal zitten
onder zijn wijnstok en vijgeboom, zon
der dat iemand hem opschrikt." Eeuwen
zijn na dit woord voorbijgegaan en de
oorlogsdonder is niet van de lucht
geweest. De verschrikkingen zijn toe
genomen. Onze dagen zijn getuigen,
van de vreeselijkste worsteling, die er
ooit op onze planeet heeft plaats gehad.
Om uit te maken wie er de baas zal
zijn op de zee en op het land zijn de
wapenen gescherpt geworden, wordt er
dag in dag uit en ook in de nachte
lijke uren ammunitie gemaakt, door
mannen en vrouwen, om dood en ver
derf te brengen onder de kinderen der
menschen. En waar de grondstoffen
voor dit doel ontbreken gaan; worden
de klokken uit de kerktorens genomen,
om er kanonnen en kogels van te gieten,
die vernielen moeten, wat er met zorg
en moeite werd opgebouwd, die de
harten doorboren moeten" van jonge
mannen, die nog alles van het leven
verwachten.
Als ik op een heerlijken zomer-
•Zondagmorgen wel eens een wandeling
maakte in de vrije natuur en ik ver
nam dan in de verte het plechtig
klokgelui, dan ben ik wel neer gaan
zitten om het goed te hooren en was
het mij vaak als het fluisterend gebed
van eeu biddende in den statigen
tempel der natuur. Want die metalen
stem sprak mij vau wat uitgaat boven
liet gelijkvloersche, van het blijvende
te midden der dingen, die eeuwig wor
den en veranderen.
De Genestet zei er van
'tZijn zachte, vrome stemmen,
Vol zaal'ge weemoedsvreugd.
Ze spreken van mijn avond,
Ze fluist'ren van mijn jeugd.
Ze zingen aan mijn dooden
Een vriend'lijk graflied toe,
En vragen bun, die leven
„Zijt gij des zwervens moê ?'*-
61
caar het Engelseh
VAN
H. BIDEB HAGGABD.
Zij was op dat oogenblik ook niet
iemand, waar men met genoegen naar
kflkt. In het wilde gespring en ln de
opwinding van haar waanzinnigen
dans had sfi haar gouden borstplaat
weggeworpen. Zfl was nu geheel van
kleederen ontdaan, behalve haar
opperkleed, een dunne met goud be
werkte shawl over haar schouders,
waar haar swarte wanordelijke haren
over heen vielen. In hot zilveren
masnlioht vormde haar lenig, koper
kleurig lichaam oen groot contrast
met het masker van Kleine Bonsa,
dst op haar hoofd s»t en dat met
gijn starre, kristallen oogen rond-
glnnrde, als zij haar langen hals heen
en weer bewoog. Zoo uitgedost had
de Asika niets mensoholjjks meer en
Alan's hart was vervuld van mede
lijden voor het arme, versierde wezen,
dat sU haar echtgenoot noemde, en
die zoo juist gedwongen was ge
worden, om den datum vau züu zelf-
In Genie du. Cristianisme vertelt
Chateaubriand, dat hij in de tonen
eene'r dorpsklok bij zomer-avond een
Oostersch instrument hoorde, waar een
engel een lied van Naomi op speelde
en Karl Mayer, eeu Duitsch dichter,
getuigde in zijn Glockenlaute, dat al
wat zondig eD aardsch is van hem
week, bij het vernemen van die heer
lijke klanken en dat wat er leefde in
zijn ziel, met die tonen - hemelwaarts
wilde zweven.
Voorzeker, Schiller h«d het nooit
gedacht, dat de door hem bezongen
klok, daar opgehangen in.den toren,
ter verkondiging van het hoogste en
het beste, wier metalen stem als her
haalt dien engelenzang van „Eere zij
God in den Hemel en vrede op aarde",
zou-worden omgoten ten dienste van
het vreeselijkste V{at zich op aarde
indenken laat, ten dienste van een
stelsel, dat leeft in bloed en vuur, in
gruwel en ellende, in roof en uitzui-
niging, kortom in aHerlei misdadig
bedrijf. Ik weet er geen andereu naam
voor. Ik heb van een oorlogsmoraal
nooit iets begrepen. Als twee men
schen tegenover elkaar staan en de
een doodt den ander, dan wordt de
euveldader gegrepen en als booswicht
in de gevangenis opgesloten. Maar
als tienduizenden tegenover tienduizen
den staan, dan w.orden als helden ge
prezen, die de meeste moorden op hun
geweten hebben. Als iemand in een
winkel wat moois ziet en hij loopt er
mee weg, dan gaat hij als dief achter
slot en grendel, maar als een machtige
der aarde denkt, dat stukje grond of
die havenplaats kan ik wel gebruiken
en hij zendt er een leger heen om het
te gaan halen, dau wordt aan grendels
niet gedacht, dan wordt de lof bezon
gen van den als veroveraar geprezene.
Ik sprak in den aanvang van een
gevoel, alsof de menschheid voor goed
zich verwijderen ging van Micha's
profetie. Maar misschien zijn we nog
nooit zoo dicht bij de vervulling ge
weest en was dit vreeselijke, dit ont
zettende, dit helsche noodig om de
banden te slaken van een menschheid,
die schier onverbreekbaar verbonden
zat aan een verleden, vol van onna
denkende geestdrift voor ieder plan,
dat uitgebroed was door roofzuchtige
wolven in menschengedaante. Wie zal
zeggen of dit gemeenschappelijke leed
der volkeren niet noodig was, om nader
tot elkaar gebracht te worden.
De broederschap der volkeren, die
komen zal, verlangt ongetwijfeld een
grootscher taak van de regeeringen,
dau om uit te denken, of dit te letten
doen, het meest vernielend moordtuig
Als al de misbruikte krachten
in de jaren, die achter ons liggen, in
het werk gesteld waren om tot voor
ziening te geraken van de duizenden
nooden, hoe anders zou de wereld
onzer dagen er uit zien.
moord aan te kondigen.
Hjj vergat hem echter spoedig,
want een nieuwe akte van het drama
was begonnen. Twee priesters, gekleed
in vellen, staarten en horens kropen
naar den troon en maakten, op een
teeken, het masker van de Kleine
Bonsa los. De Asika deed het nu van
haar verhit gelaat en hield het ln de
hoogte. Daarna bracht a$ het lager
ter hoogte van haar borst en het met
belde handen vasthoudend, liep zg
tot den rand van de verhpogisg,
waar priesters, die v{janden voor
stelden, er naar begonnen te springen,
trachtend het met hnnne vingers te
bemachtigen en het aan haar greep
te ontrokken. Een voor een sprongen
zg met de wanhopigste energie op
haar af. Ieder mocht drie pogingen
aanwenden en Alan merkte op, dat
deze nieuwe sprlngwedstrUd door alle
toeschouwers met de grootste belang
stelling gevolgd werd; op dat oogen
blik wist h(j nog niet wbArom.
De eerste twee, die waarschjjnljk
al mensehen op leeftyd waren, slaag
den er bjj lange na niet in het doel
te bereiken. Hunne mlslnkte pogingen
werden met kreten van verachting
ontvangen. Zij vielen ultgepnt op den
grond en Alan zag aan het kramp-
aohtig bewegen van het lichaam, dat
een van hen snikte, terwijl de ander
We voelen het nu allen wel, dat er
geen volk is, dat belang bij oorlog
heeft. Niet bij menschenslachterij,
maar bij een stevig bondgenootschap
tusschen alle staten onderling. De
menschhèid moet de richting uit o.a.
aangewezen door Robert Whitaker, die
in zijn mooi gedicht„My country is
the world" de moederaarde zijn ge
boorteland noemde, de sterrenhemel
zijn vlag, de gansche menschheid zijn
partij en die zonder te toornen tegen
over andersdenkenden in kalmte den
tijd afwachtte, waarin de liefde voor
den mensch. het winnen zou van die
voor land of stam.
In het museum Wiertz te Brussel
hangt een schilderij, die den naam
heeft„Le dernier canon". Een vrou
wengestalte, voorstellende de bescha
ving, verbreekt een kauon, het laatste,
dat zij op haren weg over de wereld
ontmoet. Zij is omgeven door vier
maagden, die de menschheid uitnoodi-
geu tot het aannemen van de welda
den door de beschaving verspreid.
Drie barer stellen voor Vrede, Arbeid
en Vrijheid, terwijl de vierde in de
hand houdt eeu sabel aan eeu sikkel
gebonden, om daardoor aan te wijzen,
dat het metaal, waaruit het wapen
gesmeed is, aan den landbouw moet
dienstbaar gemaakt worden.
Het is dezelfde profetie van Micha,
door dezen schilder-denker op het doek
Buitenland,
Nu weet ik nog een legende van
koning Clotharis. Toen deze in 615
de stad Orleans belegeren wilde, liet
Bisschop Lupus met alle macht de
kerkklok luiden en de vijand nam in
groote verwarring de vlucht.
Moge de kerkklok èn ik noem
haar nu alleen als een symbool van
ons streven en zoeken naar waarheid,
reinheid en liefde het winnen van
het kanon, dat in dienst staat van de
machten der helvan onrecht, diefstal,
doodslag, barbaarschheid, beestachtig
heid, van allerlei zonden, bedreven in
het groot en gelauwerd bovendien.
Maxim Gorki, de bekende Russische
schrijver zei onlangs, staande aan het
ziekbed van een van de -gevangen
Oostenrijkers „het aanstaande inter
nationalisme zal 'niet het socialisme,
maar de mensehenliefde zijn. Dat
weet ik zeker. Ik geloof aan de
komende periode van broederschap,
even stellig als ik geloof aan God."
Als zulk een idealisme maar omhelst
worden gaat door de tienduizenden en
honderdduizenden in alle landen, dan
moet ook de verlossing komen waarnaar
we in onze dagen zoo reikhalzend
uitzien.
NONEBEL.
in dof stilzwijgen liggen bleef. Daarna
trad een jongere man naar voren,
die bg den derden greep bjna den
fetlsoh bemachtigd had. HU ion het
ook werkelijk gekregen hebben, in
dien do Asika hem niet gefopt had,
want ziende, dat hjj wel zou slagen,
hield zU het masker twee daim hooger,
zoodat ook h0 misgreep en sich met
een jammerkreet bjj de andere onga-
lukkigen voegde. Daarna kwam een
vierde priester naar voren, dia er nog
vreeseljker uitzag dan de andere
die hem voorgingen. Alan merkte op,
dat z{n masker lichter was, dat xjjn
toilet hoofdxakelSk bestond nit be
schilderingen en dat het geheel een
skelet moest voorstellen. Hg was een
magere lenige kerel, en de toe-
.schouwers begroetten hem met een
juichkreet. Eenlge seconden bleef hjj
staan, naar het masker loerend als
een wolf naar een onbereikbare prooi.
Toen liep hjj plotseling voorwaarts en
sprong ln de lacht. Zoo'n verbazing
wekkende sprong had Alan nog nooit
te voren geilen. Deze was inderdaad
soo hoog, dat het hoofd des priesters
op gelflke hoogte was met dat van
den fetlseh, hetwelk hjj met belde
handen vastgreep en het aan den
greep der Asika ontrukte. Met een
boni kwam hg weer op den grond
neer, daarna sprong hij heen en weer,
De strjjd in en buiten Europa.
Het It opmerkelijk hoe dikwjjls de
Engelsche staatslieden het der laat-
sten tijd noodzakelBk vin.-., rade-
voeringen te honden en - «5 -f
daarbij telkens weer op - een, 1 i
da tjjd voor een vrede, li it star u a
van den krijg, nog niet gekomen s.
Dat geeft onwillekenrlg den indruk,
dat het verlangen naar vrede ook in
Engeland sterker dan vroeger tot
nlting komt, nn de regeering krach
tiger dan tevoren haar houding inzake
het voortzetten van den oorlog moet
verdedigen.
Voornamelijk in FrankrQk heeft de
regeering sioh inzake het vredes
vraagstuk tot nu toe allesbehalve
tegemoetkomend betoond.
Niet alleen heeft de Fransche re
geering nog geen oogeóblik den
wensoh naar een spoedigen vrede ge
uit, doch zij houdt bovendien nog
hardnekkig aan de oude annexatie',
denkbeelden vast en droomt xleh een
glorierijke overwinning, waarbij
Dultichland, verslagen en vernederd,
het ElzacLotharingsche gebied voor
goed zal moeten prQa geven.
Er zal nog heel wat water door de
Seine moeteu stroomen, eer het oor
logsdoel der Fransche regeering meer
in overeenstemming is met dat van
het Russische- en tegenwoordig ook
van het Fransche volk zelf.
Want de Fransche socialisten, die
nog alt{jd niet goed knnnen verkrop
pen, dat hun onlangs de passen naar
de Stockholmsche conferentie z0n
geweigerd, eischen thans nadrukkelijk
aan de beraadslagingen in de Zweed-
sehe hoofdstad te mogen deelnemen.
Geeft de minister president Bibot
niet tos, dan znlleu de sociaal-demoi
craten hem waarechflaljfc hun verde
ren steau onthouden.
Want hnn partijgenoot Thomas, die
thans minister van jnstitie is en in
het Fransche kabinet noodo gemist
kan worden, zal dan gedwongen lijn,
het bgitje er bg neer te leggen.
Tronwens, hij zal dit wel nlt zich
xelf doen, want na zijn terugkeer nit
Knsland, waar hy onlangs een k9kja
is gaan nemen, heeft hg krachtig
voor deelname der Fransche sociaal
democraten aan het Stookholmsche
congres gepleit.
In Engeland heeft de sociaal-demo-
eratische minister Henderson ver
klaard, dat de internationale conferen
tie te Stockholm onvermgdeiyk is en
waar in Frankrijk de minister-presi
dent Bibot die conferentie ten sterkste
afkenrde, heelt de Engelsche premier
Lloyd George, zich er wel mede ver-
eenigd.
L'oyd George zal den sociaal demo
craten de passen voor een reis naar
Stockholm niet weigeren, maar voor
den toestand in Engeland ls het op-
merkeigk, dat vrl* arbeiders-organi
saties zelf van de internationale con
ferentie heel weinig willen weten.
Zoo althans willen ons verschillende
Beuter-telegrammen doen gelooven,
wat nog volstrekt niet zegg u w",
dat er geen andere werklleden-o:
nliaties zijn, die niet krachtig vóór
ondorwgl hot masker kussend Jv
menigte gilde nn:
.Kleine Bonsa heelt gekozen, a
lot gewordt de gevallenen Vraagt
het den priester?'
Do man etond stil en hield den
mond van Kleino Bonsa een t oor,
van tgd tot 'jji kulku-no of 'ij
tot hem eprak en hy h <o cc w y
zeide. Toen liep hg om n - rhoo g
heen, waar Alan hem nim meer mn
kon en kwam daarna terug met
Kleine Bonsa in x9n rechterband en
ln zgn linker een gouden kom. Diepe
stilte heerschte alom. Hij trad naar
den eersten man toe, die gesprongen
had en bood hem de kom. Deze wendde
zyn hoofd ai, maar dnlzenden stem
men riepen ,drlnk!" Toen nam hy
de kom en dronk, daarna volgde de
tweede, die op zUn benrt een slok
nam en daarna het vat aan den derden
priester reikte, dengeeo, die het mas
ker gegrepen ion hebben, indien de
Asika het niet hooger gehonden had.
De man dronk de kom tot den
bodem toe leeg en wierp daarna met
snik een woede de laigo schaal in
het gezicht van den gekozen prlezter,
dat deze op den grond viel en een
oogenblik liggen bleef. Nn begon de
priester, die het eerst gedronken had,
als een dolle te dansen, waarin hg
spoedig door de tw»e anderen werd
ee. deelname aan de conferentie
pli" n.
A leen vindt Beater he. dan niet
noodig, hnn besluiten weteldkundlg
te maken.
Het gaat met den Bsuterdlenat als
met alle nieuwsagentschappen, die by
e b»p», uoi o-i-p geïnteres-
to u ij /.g <>n alleen wat
hun g-wo- -clu v™ .cat en vers w0-
gen, w>. de mogend,,.;ien, wier spreek
trompet z9 zgn, minder voor public!-
teit geschikt achten.
Minister Thomas neemt thans deel
aan een conferentie der geallieerden
te Londen en het is waarsohyniyk,
dat daarop de Fransohe en Engelsche
regeeringen hnn hooding, inzake de
internationale conferentie teStockholm,
in onderling overleg sollen vaststellen.
Na Slam heeft thans ook Liberia
aan Daltschland den oorlog verklaard.
W|j stellen ons soo voor, dat de
Dalische minister van bnlteulandiche
zaken langzamerhand zelf niet goed
meer weet met welke staten zyn land
wel en met welke het nog niet in
oorlog is.
Een oorlogsverklaring als die van
Liberia zon Dnitsehland dan ook vr9
kond laten, ware het niet, dat daaraan
byzondere nadeelen voor den Dnit-
schen handel en indostrie verbonden
waren.
Met groote energie hebben de
Duitacho zakenlieden met bnitenland-
sche handelshallen betrekkingen aan-
geknoopt en veel Dnltsch kapitaal zit
ln belangrgke bnltonlandsche onder
nemingen.
Dit is hot, wat bg oorlogsverkla
ringen verloren gaat. Een staat als
Liberia verklaart den oorlog sleohts
om zich ongestoord van Duitsche be
zittingen, Behepen en industrieele
werken te kannen meester maken.
Het werk van jarenlangen gednldi-
gen arbeid gaat daarby voor Daltsch
land, ten bate der entente, verloren.
Het is te verwaohten, dat ook hier
voor de centralen by het bespreken
der vredesvoorwaarden vergoeding
zullen vragen.
- Want wanneer zy deze niet ont
vangen, biyft de entente in alle op
zichten de sterkste op de wereldmarkt
en xnllen de Dnltsche zakenlieden heel
wat jaren onder zeer ongnnstige om
standigheden moeten arbeiden om een
klein deel terug te winnen van wat
de oorlog thans in weinige jaren heeft
vernietigd.
De entente heeft getoond het niet
in de allerlaatste plaats op Dnltsch-
lands handel en indostrie begrepen te
hebben, zoo zelfs, dat het denkbeeld
.van een eoonomlschen oorlog na het
nitvochten van Jen stryd op de slag
velden geopper, 's.
Tegen een dergaiyka poging, een
concurrent van d wereldmarkt te
verdringen, zal Da jchland zonder
t*yfe, steik opkomen.
Tegenover den eiech der entente
van herstel van het door Daltsch
land in bezit genomen en verwoeste
gebied, zal Dultschland ongetwijfeld
den eiseh vaa herstel van al zyn ver
broken handelsrelatiSn van ternggave
a in bealag genomen koopvaardjj-
schepsLi industrieele ondernemin-
r t ,voL Hunne bewegingen waren
z allerdolst en hunne grimassen,
w t z0 hadden hnnne msiker» afge
daan, zoo dwaas, dat een laid gelach
van uit de tossunouwers opsteeg,
waaraan ook de Asika deelnam.
Eerst dacht Alan, dat het slechts
«sn gruz, was an d - m—sohan sleehts
-ujiodru kot, v"iwaren, totdat
1% in h« m-ou leb. a uitdrnkking
hunner oogen ,*m, en hy bo'
merkte, dat zg ontzettende pijnen
leden. Hy keerde zteh verontwaar
digd om en wilde een soort van pro
test tegen de Asika richten.
.Woest stil, Vernoon," zelde zy
ernstig, .bloed is orunda voor n en
ik eerbiedig dat. Daarom sterven
deze mensohen volgens den wensch
van den god door vergiftiging," en
weer begon ze hard mee te lachen
om de •tulptrekkingen der slacht
offers.
Alan sloot zyn oogen, en toen hy
ze elndeiyk, door een soort van
instinct gedreven weer opende, zag
hg, dat de drie stumpers zlch in het
water geworpen hadden, en xioh om
en om wentelden als gewonde bruin-
vluohen, totdat zy eiodeigk zonken
en in de diepte verdwenen.
f Wordt vervolgd}.