N°. 92 1917
Dinsdag 7 Augustus
104de jaargang.
In de verdrukking.
Uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond
uitgezonderd op feestdagen:
Prfs per kwartaal, In Goes f 1,—batten Goes, franco 1,26.
Afzonderlijks nommers 5 cent,
Snaendtng van advert on tlën op Maandna:, Woeasdaar
an V KIJDAO vóór is ure v..
Telefoonnnmmer 22.
De prjs der gewone advertentlin Is van 1-6 regels 62 Jot., elke ragel mee
12 y, ot. Bf directe opgaaf van driemaal plaatsing derielfde advertent!
wordt de pry» slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, hnwelfk- en doodsberichten en da daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 1—!,G tegels 1,25 berekend
Sewfsnuamen! sent.
Uitgave vsn de Naaml. Vennootschap „Goescbe Conrant." Directeur G. W. van Barnbvïld.
Het kleine Nederland zit in de ver
drukking.
Toen onze voorouders, de Batavieren,,
ons grondgebied ais liet meest ge-
wenscfite kozen, hebben zij geen oogen-
blik kunnen beseffen welk een aïler-
ougeiukkigst plekje van Europa zij
voor bet nageslacht als -woonplaats
hadden uitgezocht.
Over den grond zelf, over de ligging
van Nederland aau zee, in verband
met handel eu industrie, ziju wij te
vreden.
Al is onze grond geen schatkamer
van steenkolen en metalen, ze is door
en door gezond en vruchtbaar.
Op de Hollandsche groene weiden
graast het weldoorvoede vee en de
vreemdeling, die ons land in den
spoortrein doorkruist en uit het coupé
raampje kijkt, moet onwillekeurig den
indruk krijgen, dat Holland een land
is van water en gras, een land met
hier en daar een boom en in de verte
de draaiende wiekjes van een molentje,
dat het water uit de slooten wegmaait.
De weiden zijn vol schapen en
koeien, die altijd herkauwend, met
droomerige oogen den trein nastaren
en den reiziger voor - goed in het ge
heugen prenten, dat Holland "een land
is, dat boter en kaas uitvoert.
Ook onze akkers zijn vruchtbaar.
Het tekort in deze tijden ligt niet
aan den grond, waarin de boer zijn
zaad uitstrooit, want die grond is
vruchtbaar _en zal bij goede bewerking
een rijken oogst geven.
Nederland ligt aan zee en ziju
handelsschepen, met de vader] andsche
driekleur in top, stoomen in uprmale
tijden onze breede riviermonden uit en
in, brengen de voortbrengselen onzer
industrieën naar verre landen en keeren
terug met de grondstoffen, waaraan
onze fabrieken behoefte hebben.
De vreemdeling, die vóór den oorlog
een wandeling langs de Rotterdamsche
havens maakte en daar het bedrijvige
leven van lossen en laden, van af- en
aanmonsteren gade sloeg, moest den
indruk krijgen, dat Nederland een
handelsstaat was, die voor zijn bestaan
en zijn toekomst nog steeds op de
koopvaart naar verre werelddeelen was
aangewezen.
De tijden zijn wel veranderd.
Nog geeft het Hollandsche gras de
weiden eeu groene kleur, maar de boer,
die er zijn oog over laat gaan, vreest
het ergste voor den hooioogst
en voornamelijk de Zuid-Beveland-
sche" boer denkt met schrik aan
bet moment, dat de militaire autori
teiten weer aan zijn schuurdeur zullen
kloppen en hooi zullen opeischen, dat
niet gegeven kan worden om de een
voudige reden, dat het er niet is.
En de veehouder, die nog zoo kort
geleden zijn weide instapte en met zijn
pijpje in den mond met welgevallen zijn
doorvoede koeien, ossen en vaarzen
beschouwde, staart nu, met de courant
in de hand, somber naar zijn prachti-
gen veestapel en leest ziju verschrikte
vrouw voor, dat afslachting van een
half millioen runderen, met het oog op
de schaarschte aan veevoeder, door de
regeering dringend noodzakelijk is
geoordeeld.
De over den draad gevluchte Duit-
xscher, die per trein naar het internee-
ringskamp wordt gebracht, kijkt met
heel andere oogen naar het blanke
vee in de weide dan de vreemde toerist
nog voor weinige jaren gedaan heeft.
Hij merkt het karakteristieke van
liet Hollandsche landschap niet meer
op, maar ziet in iedere koe een stuk
vleesch, waarvan een klein gedeelte in
Holland blijft» en van de helft van de
rest zijn familie in der groszen Heimat
wellicht voor grof geld een klein stukje
zal kunnen machtig worden.
De landbouwer, die vjoeger kon na
gaan hoe en wat hij het voordeeligste
kon verhouwen, moet tegenwoordig
iederen dag de courant inkijken om te
lezen hoe weinig hij nog wel mag doen
en hoeveel hij moet laten.
Hij bromt op minister Posthuma
en alle binnenlandsche consumenten
en eindigt met toe te geven.
En ook de burgerbevolking wordt
ontevreden. Want er zijn arbeiders,
wier loonen niet verhoogd werden,
wier patroons de veranderde tijdsom
standigheden niet zagen of niet wilden
zien, en die met schrik bemerken, dat,
wat zij vroeger voor een gulden koch
ten, tegenwoordig al een daalder kost.
Er zijn menschen, die met schrik
aan den naderenden winter denken en
wel graag alle zeep, rijst en havermout
uit de stad zouden willen opkoopen
als er maar meer bonnetjes in hun
boekje waren dan het gemeentebestuur
er in 'gedaan heeft.
Er staan in onze havenplaatsen
standbeelden en zij zijn door een dank
baar nageslacht zoo geplaatst, dat de
helden, die zij voorstellen, naar zee
kunnen kijken.
Dat gebeurde vóór den oorlog.
Wanneer zij nu nog geplaatst moesten
worden, zouden wij ze met den rug
naar de zee zetten, omdat wij het niet
noodig vinden, De ïluyter en Tromp
te laten zien, wat er tegenwoordig in
onze territoriale wateren voorvalt.
Kortom, wij leven in een anderen
tijd dan vroeger en wij weten heden
niet, wat de dag van morgen ons
brengen zal.
Wij zitten in de verdrukking en dat
is slechts gedeeltelijk onze schuld daar
wij een klein volk zijn met een klein
leger en weinig kanonnen, wat in den
tegenwoordigen tijd wil zeggen, dat
wij ons veel moeten laten welgevallen.
De beide voornaamste tegenstanders
in het huidige conflict zijn Engeland
eu Duitschland en juist daartusschen
staat Nederland vol belangstelling op
den uitkijk wie het winnen zal.
Vol belangstelling in den beginne,
maar vol ongerustheid nu reeds.
Want John Buil en de .groote
Michel trachten elkaar van onze pla
neet af te dringen.
Zii zetten zich beiden schrap eu
drukken de breede ruggen tegen elkaar,
zij bijten op hun tanden, duwen zoo
hard zij maar kunnen en kijken zoo
nu en dan eens achter zich om te zien
hoever zij den tegenstander reeds van
zijn plaatsje gedrongen hebben.
En tot hun groote verbazing be
merken zij telkens weer, dat zij beiden
nog op dezelfde plek zitten en dat er
niets is verandert.
Maar de" kleine onzijdige Nederlander,
die op een trapje geklommen was om
goed te kunnen zien wie het winnen
zou, loopt gevaar tussehen de breede
ruggen der vechtenden doodgedrukt
te worden.
Hij schreeuwt en hij. spartelt en als
hij al te hard schreeuwt, kijken de
vechtenden eens om en zeggen „wat
doe je er ook tussehen
Zoo gaat het van dag tot dag en
terwijl Engeland de vrije zee afsluit
en vrachtschepen uit onze eigen wate
ren wegsleept, doet Duitschland onze
visschersschepen meedoogenloos naar
den bodem der zee verdwijnen.
Amerika houdt onze schepen vast
en vreemde anioriteiten bepalen wat
wij van onzen kleinen voorraad levens
middelen nog naar Londen en Berlijn
moeten sturen.
En hoeveel krijgsgevangenen wij in
ruil daarvoor tot na den oorlog zullen
mogen voeden en huisvesten.
Nederland zit in .de verdrukking.
Niet in de allereerste plaats door zijn
klein leger en weinige kanonnen, want
een klein leger kan dapper zijn en met
weinige goed gerichte kanonnen kan
meer gedaan worden dan met vele,
die slechte kanonniers hebben.
Maar wel door omstandigheden buiten
zijn schuld, door de allerongelukkigste
plaats van ons kleine landje, welks
naam wij op de Europeesche oorlogs
kaart juist tussehen die van de twee
'machtigste vijanden kunnen lezen.
Buitenland. -
De strijd in en buiten Europa.
Von Kühlmann, de vroegere Duit-
sshs gezant te 'g Gravenhage, ig staats
secretaris van bultonlandgche zaken
geworden in de plaatg van Zlmmer-
mann, die op weinig eervolle wijze van
het politieke tooneel verdwenen 1b.
De groote fout van Zlmmermann ig
het beruchte voorstel aan Mexico ga-
weeit, om met Duitschland samen te
gaan, wanneer de Vereenigde Staten
deze mogendheid den oorlóg zouden
verklaren.
Het vooritel zelf wag nog zoo dom
niet, want wanneer Mexico geljjktjdig
mat de centralon tegen zij a ouden,
wjj zouden bjjca zeggen natuurlijken
vy md was opgetreden, zon Amerika
de handen heel wat voller gehad heb.
ban dan nu het geval flehiint te z?n.
Maar het was Ztmmermanc's ongeluk,
dat het Dnitsohe voorstel in verkeerde
handen kwam, wart daardoor kon er
van de verwezenlijking daarvan niets
meer komen en kregen de Amerikaan-
sche staatslieden een prachtig reclame-
middel in handen om rle bevolking
geestdriftig voor den oorlogte stemmen.
In allen gevalle, van da overeen
komst met Mexico kwam niets en daar
om kon Zlmmermann geen goed meer
doen.
H{j is een roemloozen dood op het
politieke slagveld gestorven.
Von Kühlmann wacht thans een
zware taak, maar h(j heeft reeds als
gezant te 'sGravenhage getoond een
nlterst bekwaam man te zijn. Door
siju verblijf hier te lande kent hij den
toestand van ons land-en is Nederland
niet onwelwillend gezind.
De conservatieven, 700ral de %gn,
Alduitsohors, de jonkers en militairen,
die nog Bteeda van een grooter Dutteoh-
land droomen, ziju met de benoeming
van Von Kühlmann niet erg Ingenomen.
Da beruchte graai Keventiow, die
niets liever zou zien, dan dat ook
Nederland in den oorlog betrokken
werd, schrijft, dat Von Kühlmann een
vier overtnlgdigste aanhangers van
de politiek van den vorigen Bjjks
kanselier was, die naar een toenade
ring tot Engeland streefde.
De benoeming van Von Kühlmann
zou er dan wel op wp-ssD, dat met do
meening der jonkers niet zoo streng
meer rekening wordt gehouden.
In Engeland weet men nog altijd
-niet goed of men aan de conferentie
te Stockholm al dan niet deelnemen
zal.
De Engelsche minister Bonar Law
heeft in het Lagerhuis de verklaring
afgelegd, dat geen lid der regeering
naar Stockholm zon gaan.
Da arbeiderspartij schijnt ook niet
te weten hoe ft beslatten zal, waar
door er groote kaïs op een scheuring
bestaat.
Het dagelflksch bestuur van het
Algemeen Verbond van Vakvereenl-
gingen heelt besloten, niet samen te
komen met vertegenwoordigers van
vijandelijke landen aleer de Duit.
schers Frankrijk en België ontruimd
hebben, welk besluit door eenige
arbeldersmlnliters voor de arbeiders
aio het juiste wordt aangeprezen.
De regeering staat dus weer voor
da moeilijke taak, de aanhangen van
verschillende opvattingen tot elkaar
te brengen teneinde blnnenlandsohe
tweedracht zooveel mogelflk alt den
weg te ruimen.
iw
De Fransehe Kamer heeft zich blik
baar met het Inzicht van den premier
kunnen vereenigen. Voornamelik wat
betreft de teruggave van Elzas Lat-
harlngen, bljft Frankrijk opzjjnstuk
staan.
Een motie van vertrouwen in de
regeering is met 392 tegen 61 stem
men aangenomen.
Overdeneu orienterung in Dnltsch-
land komen berichten, die er op wjj-
zen, dat de invloed van het parlement
op de regeering nog niet zoo bjxon-
der groot te noemen is.
Dr. Mlchaells zal thans een voorstel
van een 'Pruisisch" kiesrecht op den
grondslag van het algemeen kiesrecht
Indienen, maar wat de inniger samen
werking tussehen Rijksdag en regee
ring betreft, bljft het voorhands bi)
lapmiddeltjes.
De regeering wil blijkbaar een
lichaam stichten, dat overleg zal
honden met de regeerlog eenerzjjds
en de volksvertegenwoordiging ander-
zUds, een lichaam, dat dus de weder-
zljdsche klachten zal opvangen en de
tegenstrijdige opvattingen tot over
eenstemming zal trachten te brengen.
Of dit lichaam in den geest van de
volksvertegenwoordiging zal vallen
en de Ryksdagleden erg zullen inge
nomen zijn met een dergelQke oplos
sing van het vraagstuk van meerdere
samenwerking, mag met reden be
twijfeld worden.
Do strijd op het Westelijk front is
ultgeloopen op eenige gevechten van
meer plaatselijke beteekenia. Het
groote Engelsche offensief heeft dus,
ondanks het dagen lang voorberei
dende roffelvuur, weer niet tot resul
taten van beteekenia geleid.
Het is er mee gegaan als met zoo
vele groote aanvallen nlt de laatste
jaren. Men wint bij den eersten
krachtigen stoot een belangrijk ter
rein, maar ls dan niet meer b<j machte
het offensief met dezelfde kracht voort
te zetten, waarna menigmaal de ver
dediger er weer in slaagt een groot
deel van het verloren terrein succes
sievelijk weer te heroveren.
Op het O. front wordt de strijd met
zichtbaarder resultaten gevoerd. De
Sussen zja nu van den W. oever van
den benedenloop van de Zbrucz ver
dreven.
Laskowcy, slechts een flinke dag-
marseh ten W. van de Russische stad
Kamienee—Podolski, Hie hot begin,
pnnt van den spoorweg achter het
Snstische front is, is door de centralen
bezet.
Zooals wij reeds meldden, is Ozer-
nowitz in handen der Centralen ge
vallen. Meer Z., In het Karpathan-
geblod, veroverden de Oostenrijkers
Klmpolnog en trokken de Bussen bj
Dorna Watra terug.
Binnenland.
Hooi ten behoeve van het leger
Het is gebleken, dat in de St.ct.
van 28 April 1917, no. 99, geplaatste
kennisgeving verwachtingen heeft
opgewekt, als zon ook voor reeds
afgedane hoolvorderingen nog een
bijslag voor rontevorlies en bewaar-
loon aan de verstrekkers toegekend
worden. Voor het verleden echter
eene zoodanige regeling alsnog toe
ts passen, ls niet meer uitvoerbaar.
Ia 1916 zallen verschillende burger-
lQke autoriteiten bj) de hun door de
Inkwartieringswet opgedragen prijs
bepaling rekening hebben gehouden
met de uitgestelde levering, zoodat
verlies In de toegekende vergoeding
reeds eene vergoeding voor rente
verlies en bewaarloon Is moeten wor
den gevonden. Waar dit wel en waar
niet het geval is geweest, ontsnapt
thans aan elke beoordeeling.
Aan commissarissen dei- Koningin
en burgemeesters wordt daarom ter
aanvulling van de in genoemde St.ct.
opgenomen regeling in het algemeen
in overweging gegeven, een bijslag
eerst in hunne prijsbepaling op te
nemen voor die partijen gevorderd
hooi, voor welke, ongeacht den datum
van de vordering of dien van de af
levering, de toe te kennen schadeloos
stelling op 27 April 11. nog niet was
bepaald door den betrokken burge
meester, of voor welke op dien datum
de commissaris der Koningin op een
ingesteld beroep nog geen beslissing
had genomen.
BJ uitzondering zal het departement
van oorlog op daartoe strekkende
aanvragen van belanghebbenden (op
zegel gesteld) een bjslag voor het
verleden in overweging hemen, indien
bljjkt, dat bij de vordering aan den
eigenaar een bepaalde datum van
aflevering is opgegeven en de aldns
vastgestelde termijn niet onbelangrgk
ls overschreden.
Ontwerp van een waterleiding voor
Noordwestelijk N.-Brabant.
Onder het noenmaal, dat 21 Juli '16
te Utrecht werd aangeboden, ter ge
legenheid van de oprichting der spoor-
wegmaatschappt Tholen en WaBt-
Brabant, richtte de heer J. D. Blèrt
Dam-, burgemeester van Fij Haart tot
don heer dr. J. W. Ssnny Wefjerman
het verzoek om te helpen ook voor
N. Westelijk Noord-Brabant een wa
terleiding tot stand te brengen. Aan
de tot verschillende belanghebbenden
gerichte nttnoodiging, om gezamenlijk
bijeen te brengen een bedrag, dat
voldoende zou zijn om de aan het
maken van een plan verbonden kosten
te dekken, werd door zoovelen en tot
zulke flinke bedragen gevolg gegeven,
dat de heer JenDy WetJerman aan
het werk toog. De vrucht van zijn
arbeid heeft hij thans het licht doen
zien In een uitvoerig toegelicht
voorstel.
In het plan zijn aanvankelijk opge-
men de gemeenten Willemstad, Klun-
dert, Fijnaart, Zevenborgen, Dintoloord,
Oud- en Niéuw-Gastol, Standdaarbni-
ten, Oudenbosoh en Boeven, met
totaal 39.646 inwoners.
Het technische plan is opgemaakt
door E. Noorman, bijgestaan door J.
M. Pennink, oud-directeur van de
gemeente waterleiding te Amsterdam.
Hoewel de onkosten hooger dan vóór
den oorlog znllen zijn en 't geld duur-
der is, hebben de berekeningen uit
gewezen, dat de waterleiding gemaakt
kan worden zooder vrees voor over
belasting der onderneming.
De heer Wederman droeg den heer
Noorman op de waterwinplaats te ont
werpen op Bosschenhoofd onder Hoe
ven, omdat h? de stellige overtuiging
heeft, dat daar op een diepte van
ongeveer 80—100 M, goed water ln
overvloed te vinden zal zijn. Alleen
kan om jjieriug misschien vrij omvang
rijke inrichtingen vorderen. Laten
boren heeft hij niet. fly acht de resul
taten van do in den omtrek verrichte
boringen een alleszins voldoenden
grondslag.
De hoer Noorman berekent de- bo-
noodlgde hoeveelhald water op 250 000
MS. in het eerste bedrljfejaar. Buiten
beschouwing bleef daarbij do moge- -
ïyke afname van water door de suiker
fabrieken, waarvoor bijzondere con
tracten zallen moeten worden aange
gaan, en bijzondere werken zallen
noodig zijn.
De bouwkosten worden berekend
op f 1.250.000, dus per inwoner f 31.52.
Voor Z.-Beveland werden zij begroot
op f3510.
De heer Weijerman acht het mogelijk
daarvan f800.C00 te plaatsen als obli
gatie leening, o.a. omdat de staat als
groot grondbezitter daaraan zal deel
nemen en voorts ook de industrie.
De overgebleven f450 000 zonden ln
aandeden van f500 moeten warden
genomen door de betrokken gemeen
ten. Per inwoner komt dit neer op
f 11.35.
Daarbij dient te komen een reserve
fonds voor de rente en aflossing,
maar ook ter waarborging van den
dienst der obllgatldeenlng, zoolang de
inkomsten der onderneming daartoe
niet toereikend a(jn. Men acht daar
voor noodig f396 000. Totaal komt
dan het bedrag por Inwoner op f21.33.
Ia Zuid-Beveland was dat f 38.
De prijs van het water wordt iets
hooger berekend dan In Z.-Beveland,
tengevolge der hoogere aanlegkosten j
gemiddeld een opbrengst van 27.5 cent
per M2.
Schoeiiel en eajet.
Namens den minister van landbosw
enz. is het volgende rondsohr5ven tot
de burgemeesters gericht:
Ingevolge mijn toezegging In de
zitting van de Tweede Kamer van den
24en Juli j.l. heb ik in overweging
genomen, het noodlge te verrichten,
opdat de veretrekking van schoeisel
en sajet tegen prijzen, belangrijk lager
dan do huidige, worden ter hand ge
nomen. Het voornemen bestaat dus,
hen, die deze onderstenning bepaald
behoeven, ia de gelegenheid te stellen,
genoemde artikelen tegen lagen prijs
te ontvangen.
Aanvankelijk is hst de bedoeling
daarvoor ln aanmerking te brengen
personen, die behooren tot een gezin,
dat in het afgeloópen jaar geen grooter
inkomen heeft gehad danf 2000 In
de gemeenten, genoemd )d de le klasse
van de tabel, Jbedoeld in artikel 5 der
wet tot regeling der personeele be
lasting f 1850 In de gemeenten, ge
noemd ln de 2e klasse van die tabel
11700 ln de gemeente, genoemd In da
3e klasse van die tabelf 1550 ln de
gemeente, genoemd in da 4e klasse
van die tabelf 1400 in de gemeente,
genoemd in de 5e klasse van die tabel
f 1200 in de gemeente, genoemd ln de
7e, 8e en 9e klasse van die tabel.
Het zou de bedoeling zjjn, voor elk
lid van znlk een gezin in één jaar
tegen verminderden prgs één paar
echoenen en één paar klompen en
K.G. sajet of breiwol ter beschikking
te stellen.
In overweging wordt genomen, den
prijs van één paar volwassen mans
ecboenen te stellen op f 6, die van
een paar volwassen mansklompen op
f 0,60 en die van een K G. sajet op f 6.
,Het schoeisel voor jeugdige perso
nen zou in evenredigheid met da
bovengenoemde prijzen natuurlijk la
ger mosten berekend worden.
Do verstrekking van de bedoelde
artikelen zou dienen plaats te hebben,
loader dat er een ander onderzoek
naar de welgesteldheid der gezinnen
werd ingesteld dan noodig is tor
b antwoordtng der vraag, of hnn
i inkomen de gestelde grens niet te
boven gaat.
