J
N°. 63 1917,
Donderdag 31 Mei
lO^" jaargang.
ÖESCH
Uitgave deier Courant geachiedt Maandag-, Woenadag- en Vrijdagavond
uitgezonderd op (eeatdagen.
Pr|s per kwartaal, In Goes f 1,bulten Goes, franco f 1,25.
Afzonderlijke nommert 5 cent,
fBaeudlng van ndvertentian op Maandag, Woenadag
en VRIJDAG vóói 13 uien.
De prja der gewone advertentlën la van 1-6 regela 62i/i,ct., elke regel meer
12 y% ct. BJ directe opgaaf van driemaal plaatalng dorxelfde advertentie
wordt de prija alechta tweemaal berekend.
Geboorte-, huweiyk- en doodaberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 1—10 regels k f 1,25 berekend
Scwgauuauaera S sent.
Telefoonnummer 22.
Uitgave van de Naaml. Vennootschap „öoeache Courant". Directeur G. W. van Barnkvild.
Jhr- Mr. A. F. de Savornin Lohman.
Nederland heeft zijn groote politieke
figuren en onder de veteranen daarvan
tellen wij drie staatslieden, die in dit
jaar den tachtigjarigen leeftijd over
schreden hebben, Kuyper, Van Houten
en jhr. mr. de Savornin Lohotan.
Üe laatste, afgevaardigde van ons
district naar de Siaten-Generaal, heeft
gisteren zijn tachtigsten geboortedag
herdacht en al kunnen wij het met
den politieken tegenstander in den
strijd der beginselen nimmer eens zijn,
dit neemt niet weg, dat wij gaarne een
woord van buide en gelukwenscb willen
lichten tot den grijzen staatsman, die
de wapenen van woord en pen steeds,
en meermalen met succes, op de meest
eervolle wijze gehanteerd heeft.
Jhr. mr. de Savornin Lohman, de
karakteristieke persoonlijkheid, de groote
steunpilaar zijner geestverwanten, ziet
thans op een welbesteed leven terug.
Zoowel als minister en als Kamerlid,
dan wel als erkende autoriteit in de
internationale rechtspraak, heeft hij
zeer velen in den lande aan zich
verplicht.
Hij was een der trouwste bezoekers
der Kamer en gaf steeds blijk zich
terdege te hebben ingewerkt in alle
vraagstukken, die aan de orde kwamen.
En geen wonder was het, dat steeds
weer als hij sprak, de Kamer zich tot
aandachtig luisteren zette, omdat mr.
Lohman in zijn redevoeringen als 't
ware colleges over staatsrecht voor zijn
medeleden hield. Weinigen als hij zijn
daarin zoo in alle opzichten door
kneed geweest.
Het huidige Kabinet heeft mr. De
Savornin Lohman steeds op loyale
wijze gesteund.
Zijn de tijdsomstandigheden hiervan
wellicht de oorzaak geweest, over het
hoofd mag niet gezien worden, dat het
kabinet Cort van der Linden hem
gebracht heeft waarop zijn streven
steeds gericht is geweest, de verklaring
van gelijkwaardigheid van het bijzonder
met het openbaar onderwijs.
Jhr. De Savornin Lohman is oud
van jaren, maar optimistisch en daar
door jong van harte.
Aan een medewerker van ,/Het
Centrumheeft de grijze staatsman
dezer dagen medegedeeld, dat hij,
inzake een nieuwe candidatuur in 1918,
nog geen bepaald besluit heeft genomen,
zoodat de mogelijkheid niet uitgesloten
is, dat de straks 81-jarige opnieuw zijn
plaats op de lijst der Kamer-candidaten
zal innemen.
Wij mogen voor een dergelijk opti
misme, voor een zoo zeldzame energie
slechts bewondering hebben en al
kunnen wij den grijzen minister van
Staat niet als politieke medestander op
zijn feestdag de hand drukken, wij
willen het gaarne den eerlijken strijder
voor zijn beginselen doen, den man,
die zijn partijgenooten steeds heeft
getoond, dat ook bij den politieken
strijd het blazoen rein en onbevlekt
dient te blijven.
De politieke stand van zaken.
Het is ons de laatste dagen her
haaldelijk gebleken, dat vele onzer
lezers niet geheel met den politieken
stand van zaken op dej hoogte zijn.
En waar het gelukkig ook
niet alle jaren voorkomt, dat de Kamers
met het oog op een grondwetsherzie
ning worden ontbonden, waar het
daarbij nog nimmer is voorgekomen,
dat een Kamer z.g.n. op termijn is-
ontbonden en evenmin, dat de zittende
Kamerleden bij onderlinge afspraak nog
een jaartje langer op hun plaats blij
ven dan gewoonte is, kunnen we ons
heel goed begrijpen, dat menige kiezer
zich afvraagt, wat er in de komende
dagen nu eigenlijk staat te gebeuren.
Een korte explicatie daarvan moge
daarom hier volgen.
De Kamers zijn thans, in verband
met de Grondwetsherziening, ontbonden
en wel op termijn, wat beteekent, dat
vanaf den datum van bet ontbindiugs-
besluit n.ml, 19 Mei, tot den datum
van ontbinding zelf, 27 Juni, de Kamers
toch wettelijk gehandhaafd blijven, al
zullen zij dan ook slechts bij uitzon
dering door de Kroon te samen ge
roepen kunnen worden.
Wij zullen er thans niet verder op
ingaan of deze z.g.n. ontbinding op
teimiju volgens den geest der Grond
wet geoorloofd is. Zooals bekend, bestaat
daarover bij verschillende kenners van
ons staatsrecht verschil van gevoelen.
Het ware in alle opzichteu beter
geweest, het ontbindingsbesluit eerst
later uit te vaardigen, maar de kies
wet bepaalt nu eenmaal de officieele
candidaatstelling voor de nieuwe Tweede
Kamer in bet vierde jaar eener parle
mentaire periode op den eersten Dins-
dag in «Juni.
Op Dinsdag 5 Juni moeten dus de
verkiezingen voor de nieuwe Tweede
Kamer plaats hebben eu door bet ont
bindingsbesluit thans uit te vaardigen,
kunnen de verkiezingen voor de op
volgster der te ontbinden Kamer op
denzelfden datum gehouden worden.
Zij vallen dus tesamen.
Nu minister Cort van der Linden
namens de Koningin bij de ontbinding
de zitting der Staten Generaal heelt
gesloten, kunnen de Kamers slechts m
het uitzonderingsgeval van overlijden
der Koningin of afstand van de Kroon,
uit zichzelf vóór 27 Juni bijeenkomen.
Daar alle in de Tweede Kamer ver-
tegenwoordigde politieke partijen be-
sloten liebbeu om, in afwachting van
het nieuwe kiesrecht, elkaar tot IJLS
niet te bestrijjten, is het te verwachten,
dat in de meeSte districten de ver
kiezing op Dinsdag 3 Juni a.s. bij
enkele candidaatstelling zal afloopen.
Dan geldt dus het parool„laat tot
1918 zitten wat zit", doch tot deze
overeenkomst waren velen alleen te
vindeu op voorwaarde, dat lil het
komende politieke jaar slechts zaken
van algemeen landsbelang geen po
litieke twistvragen aan de orde zullen
komen.
Nu zijn er evenwel enkele kiezers-
groepen, o.a. zij, die ontevreden zijn
over de Grondwetsherziening en ook
de wij zouden bijna zeggen be
ruchte - S. D. P., die thans ge-
dreigd hebben, een spaak in het wiel
te steken.
Zij zullen waarschijnlijk op 5 Juni
a.s. in sommige districten eveneens
lijsten met hun candidaten indienen,
waardoor in die districten de daarvoor
zittende leden niet herkozen kunnen
worden verklaard, maar een stemming
zal moeten plaats vinden.
Het reeds door ons vermelde Kon.
besluit beeft den datum voor die stem
ming op 15 Juni en voor eventueele
herstemming op 22 Juni a.s. bepaald.
De Prov. Staten zullen m buiten
gewone zittingen, op 14' Juni a.s. de
leden der nieuwe Eerste Kamer kiezen
en het is te verwachten, dat in de
samenstelling daarvan geen verandering
zal worden gebracht.
Beide nieuwe Kamers moeten binnen
twee maanden na het ontbindingsbe
sluit in vereenigde vergadering samen
komen en het Kon. besluit heeft
daarvoor den 28en Juni aangewezen.
Op de nieuwe Kamers rust dan de
taak, de voorstellen tot Grondwets
herziening in elke Kamer met twee
derden der uitgebrachte stemmen ou-
gewijzigd aan te nemen.
Daarna kunnen de Kamers met haar
begrootings- of wetgevenden arbeid
voortgaan totdat de verkiezingen
krachtens de nieuwe kieswet voldoende
voorbereid zijn.
Een nieuwe Kamerontbinding volgt
dan, vermoedelijk reeds in het voorjaar
van 1918, en de verkiezingen zullen
daarna volgens de gewijzigde Grond
wet plaats hebben.
Niet alleen geschieden zij dus m 19 J s
voor het eerst onder het algemeen
stemrecht, maar ook de stemplicht is
dan werkelijkheid geworden.
Tevens zal dan voor de eerste maal
verkiezing op den grondslag van
Evenredige Vertegenwoordiging plaats
vinden.
Buitenland.
De strijd in en bniten Europa.
Al bemerken wö weinig van wat
er in de Vereenigde Staten gebeurt,
waaneer wjj Londensche telegrammen
mogen golooven, zit men daar te lande
niet itil, maar wordt er met koorts
achtige haast voortgewerkt om op alle
gebeurlijkheden in den oorlog voor
bereid te zijn.
In de zeven weken, dat de Ver.
Staten met Dattichland ln oorlog a!jd
heeft het Congres het ontwerp op
den dienstplicht by keuze aangenomen,
waardoor de regiering gemachtigd
Is, twee mlllioeu man op de been te
brengen.
Tevens ls de leenlngswet goedge
keurd en ln werking gesteld, waar
door reeds 750 mlllioen dollars aan
de geallieerden wei den voorgeschoten.
Wat de medewerking aan den strijd
xelf betreft, kan gameid worden, dat
Bmaldeelen Amerlkaansche torpedo
jagers naar de duikboot.Óne geiondeu
zijn, waar zjj nu met da vloten der
geallieerden samenwerken.
Het persbureau maakt bekend, dat
een legerdivisie, een afdeellng mari
niers en negen regimenten technische
werklieden naar Frankrijk werden
gezonden, benevens 10.000 genees
hoeren en vele verpleegsters naar
Engeland en Frankrijk.
In Augustus zal de nationale garde
op haar volle sterkte van 400.000 man
zijn, dus met een kwart mlllioen z\jn
vermeerderd.
Door gewone dienstneming is het
bestaande leger vermeerderd met
nagenoeg 800 000 man en het perso
neel der vloot verdubbeld.
Veertig duisend jonge Amerikanen
worden geoefend om officier in de
nieuwe legers te worden.
In de conferenties ter regeling van
de samenwetklng zijn veelomvattende
plannen vastgesteld voor industrleele
mobilisatie en er zjjn msatregelen
getroffen om nog dit jaar 3500 oor-
logsvliegtnigen te, maken en 6000
vliegers te oefenen.
Het ia moel){jk al deze berichten op
vertrouwbaarheid tecontroleeren, maar
wanneer er ook maar do helft van
waar is, bljkt wol, dat Amerika zich,
we zouden bijna zeggen op echt Ame-
rlkaansche manier, tot den stryd toe-
rast.
Maar wanneer wy al die voorbe
reidende maatregelen nagaan en er op
letten hoe voornamelijk leger en vloot
op buitengewoon energieke wyse met
honderddnlzcnden manschappen wor
den vermeerderd, dan treft ons telkens
weer walk een uiterst gering percen
tage van die strijdkrachten naar het
Europeeiche gevechisfront wordt ge
zonden.
Ea waar het niet te verwachten is,
dat Duitsche divisies in Amerika zelf
zullen lauden, komt onwillekeurig een
vraag by ons boven.
Worden al deze leger, en vloot-
hervormicgen getroffen met het oog
op den huldigen volkerenstryd, of
neemt Amerika thans ongemerkt de
kans waar, zich te wapenen tegen een
machtigen toekomstigen vijand, en wil
hot gereed zyn, wanneer na dezen
Europeeschen oorlog b.v. een Amerl-
kaannchJapansche tot uitbarsting
mocht komen
Want was er ooit voor Amerika een
gunstiger gelegenheid zich op een
machtigen oorlog voor te bereiden
zonder daardoor dadel gt b(j zijn
natnnrlgkea vijand eenzelfde politiek
en wellicht een ontijdige oorlogsver
klaring uit te lokken?
Uit de mededeellngen van Lloyd
George in het Lagerhuis blgkt, dat ln
den laatsten tijd met meer resultaat
tegen de duikbooien is opgetreden.
Maar toch biyft het duikbootgevaar
zeer ernstig en het Eagolsche volk
zal ten krachtigste moeten medewer
ken om de nadeellge gevolgen der
vyandelgks actie zoo gering mogeiyk
te doen zyn.
De grootste zuinigheid met levens
middelen en de grootst mogelijke bin-
nenlandsohe productie x{]n r oodig om
voedselgebrek ln de naas e toekomst
ook in EDgcland te voorkomen.
Volgen» een verklaring van een
der leiders van het levensmiddelen
departement zyn er thans in Engeland
zooveel voorraden, dat er voor voed
selnood vooreerst nog goen gevaar
bestaat, maar wat niet is kan komen
en wie nagaat, dat door Duitsche
dnlkbooten aan de vyandel{jke han
delsvloot toegebrachte verliezen ln
April meer dan een mlllioen ton
scheepsrulmte bedragen, zal begrypen,
dat Engeland in de naaste toekomst
niet alleen ln zyn voedselvoorziening,
maar ook ln den toevoer van velerlei
grondstoffen ea fabrikaten ernstig
gevaar dreigt.
Volgens Lloyd George nu s8n de
verliezen aan scheepsrulmte in de
laatste drlo weken belangryk vermin
derd. Het aantal Engelsche torpedo-
boot jagers ls vermeerderd en de steun
der Ver. Staten doet zich krachtig
gevoelen.
Amerika heeft laadruimte ter be.
schikking van Engeland gesteld en
de Amerlkaacsehe regeeringiB boven*
dien voornemens om spoedig de
geïnterneerde Duitsche en Oostenrijk.
sche schepen in de vaart te brengen,
terwijl op alle Amerikaan sche scheeps
werven zoo krachtig mogalQk aan
nlenwe vaartuigen gearbeid wordt.
Of een vera-ooting van zyn handels
vloot Engeland op den duur zal baten
is twüfelaehtig.
Doeltreffender en voor de toekomst
minder kostbaar zou zeker het uit
vinden en toepassen van een middel
z{jn om do alles vernietigende dnlk
booten zoo krachtig mogelijk te kunnen
bestrijden.
De aanwinst van tien handelssche
pen door Engeland weogt niet op
tegen de aanwinst van één duikboot
door de contralet.
Wat boteekent tegenwoordig voor
een onderzeeër nog de vernietiging
van 10 vyandeiyke koopvaarders I
De nieuwe Russische oorlogsminis
ter Kerensky heeft geen gemakkeiyke
taak.
Al schQnt bQ thans »(Jn aanhangers
er van overtuigd te hebben, dat bfl
het streven naar den vrede, de steun
aan de bondgenooten toch niet mag
worden verwaarloosd, volgens mede-
deelingen van den Petrogradschen
correspondent van de Daily Croniole,
vindt deze theorie by de mannen aan
het front nog maar zeer weinig aan
hangers.
Vele seldaten sehynen van oordeel
te zyn, dat eon voortzetten van den
oorlog nog slechts een opofferen van
eigen leven ten bate van Britsche en
Fransche kapitalistische belangen be
teekent en weigeren daarom te vech
ten, zoolang de bondgenooten niet
evenals KuBland van alle veroveringen
hebben afgezien.
Op Kerensky rust nu de taak, de
Russische legers met geestdrift te
vervullen.
Of hy daarin slagen zal is een
tweede kwestie.
Het is iederen bniten staander nu
wel duidelijk geworden, dat de geest
drift der Russische troepen door de
gedwongen werkeloosheid, op het
oogenblik zeer verre ls te zoeken.
De Italianen hebben gedurende de
Pinksterdagen op den weg naar Triëst
belangrijke vorderingen gemaakt.
Aan de golf van Triëst overschre
den xy den spoorweg, die van Mon-
falcone langs de kust naar Triëst
loopt.
Door het innemen van deze nieuwe
positie wordt de Hermada—stelling
vanuit het N., W. en Z. bedreigd.
De Itallaansche troepen, die er in
geslaagd waren door Kostanjevica
verder Oostwaarts voort te dringen
werden door een Oostenrykschen
tegenaanval tot teruggaan gedwongen
en bezetten nu nog sleehts den W.
rand van het dorp.
Meer naar het Z. xUn de Italianen,
na Jamiano bezet te hebben, verder
O. in de richting van Brestonica op
gerukt en naderden ten Z. O. van
Medeszza de Hermada—hoogte.
De Oostenrykers verdedigen hun
stellingen buitengewoon krachtig.
Binnenland.
De ramp in de venen.
De Koningin heeft t 10,000 doen
toekomen aan het provinciaal comité
in Drenthe tot leniging van de rampen,
die de veenttreken getroffen hebben.
De Koningin-Moeder heeft by het 1
vernemen van de vreeselyke ramp,
die Drenthe heeft getroffen, haar diep.
gevoelde deelnemlDg betuigd aan den
commissaris der Koningin in dat
gewest.
Aardappelen.
De minister van L., N. en H. heeft
bepaald, het verbod van aflevering en
vervoer van aardappelen, bedoeld
sob II, art. 1 (1.) van de beschikking
van 22 Febr. jl. ls niet van toepassing
op nieuwe aardappelen van den oogst
1917.
Varkenevleeich.
De regeering heeft aan Van Staay's
Baconfaotory te Assen opgedragen
400 000 K.G. varkonsvleeBoh in te
zouten. Reeds 2000 varkens zynge
slachtdeze week zullen er 5000
geslacht worden.
De Zeppelin boven Deventer.
(Officieel.) Het ministerie van bulten-
lancaehe zaken deelt het volgende
mode)
Nadat In don naeht van 7 op 8 Mei
1.1. boven Deventer een Zeppelin was
waargenomen, heeft de Nederlandsche
regeering by de Duttsehe regeering
ernstig doen protesteoren tegen deze
nieuwe schennis van het Nederlandsche
luchtgebied.
De Duitsche regeering heeft thans
haar diep leedwezen en dat van den
chef van den goneralen staf der Duit-
scha slrydkrachteo over dit betreurens
waardige Incident doen betuigen.
Het gebeurde wordt toegeschreven
aan het feit, dat het luchtschip zyn
koers was kwyt geraakt tengevolge
van een zware wolkenlaag en andere
atmosferische invloeden. Aan de be
tuiging van leedwezen werd de mode-
daeling toegevoegd, dat de Duitsche
regeering alle mogeiyke maatregelen
neemt om dergeiyko incidenten te
voorkomen en zich voortdurend bo-
y vort om do moeiiykhedeD, welke aan
do volmaking van de luchtvaart nog
steeds in den weg staan, te overwinnen.
zy heeft zich desgelijks verontschul
digd by de vroegere opeenvolgende
gevallen van sohending van het Neder
landsche luchtgebied door Duitseho
luchtschepen of vliegtuigen, laatsteiyk
by dat van 3 Mei j 1-, toen een lucht
schip zich boven Delfzijl heeft bewogen.
Landelijke Conferentie van Vrije Socia-
litlische en Anarchieti.che Vereenigingen
en Groepen.
Beide Pinksterdagen is er In Con
cordia te Amsterdam een conferentie
gehouden van vrye socialistische en
anarchistische vereeniglngen en groe
pen in Nederland.
Algemeen Nederlandsch Werklieden-
Verbond.
Gedurende de beide Pinksterdagen
is te Utrecht de jaariyksehe vorgade-
rlng van het Algemeen Nederlandsche
Werklieden-Verbond gehouden.
De Wetttand op een mijn geloopen.
Het stoomschip .Westland" van do
Scheepvaart- en Steenkolonmaatsehap-
py, ls Zaterdagmorgen op weg van Lon
den naar Havre, by den mond v«n do
Theems op een myn geloopen en
gezonken.
Van de bemanning, die gered is,
xUn vier man lieht, twee zwaar gewond.
De Westland mat 1283 bruto regis-
ternon.
Handel in zaaizaad van den oogit 1917
De minister van L., N. en H. maakt
bekend, dat van de navolgende ge
wassen van don oogst 1917tarwe,
gerst, haver, erwten en boouen sleehtB
zaad voor den zaalzaadhandel mag
worden bestemd, dat door de land
bouworganisaties, voor den oogst
1916 belast geweest met de distributie
voor zaaigranen, te velde is goedge
keurd en daarna by het oogsten,
dorsohen en afleveren is gecontroleerd,
ingevolge eene door deze organisaties,
onder goedkeuring van den minister
van landbouw, nyverheld en handel
vast te stellen regeling.
De Stoomtreiler Simon,
By- de directie van de maatsehappy
Honk van Holland 1» bericht Inge
komen, dat de stoomtreiler Simon H.
v. B. 2, die 30 April van IJmuiden
ter visichery vertrok en waarvan men
nog de hoop koesterde, dat hy zou
opgebracht zyn, zieh niet in een
Duitsehe haven bevindt. Het schip
moet dus alB verloren beichonwd
worden, waarby 12 Hollandsehe
visicherlleden zyn omgekomen.
Hooiverpachting.
Uitgaande van de belangen van
het bedrSf en beoogende het bedryfs-
evenwicht zoo weinig mogoiyk te
verstoren, aeht de minister van L.,
N. en H. het noodig, dat by de ver
pachtingen van hooilanden er naar
worde gestreefd, dat zy, die voor hun
bedryf op het pachten van losse
hooilanden zijn aangewezen, daartoe
ook ook than» zooveel mogeiyk in de
gelegenheid worden gesteld en niet
de eoneurrentie ondervinden van hen,
die hun bedryf ook zender bet pach
ten van loi land regelmatig kunnen
voortzetten.
Hebben de hooiverpzehtingen een
