N°. 152 1916
Zaterdag 23 December,
103de jaargang.
Bij dit no. behoort een
Bijvoegsel.
N1EUWJAARSWENSCHEN
Vrede op aarde.
78 FEUILLETON.
WALTER.
3 gave dozer Ooarant geschiedt Maandag-, Woenidag- en Vrgdagavond
uitgezonderd op feestdagen.
Pr|i per kwartaal, In Goes f 1,—bulten Goes, franco f 1,26.
AfzonderUjke nommers S cent,
inaandlns van advertentldn op Maandag, Woensdag
en VRIJDAG vóór 13 uren.
Telefoonnummer S3. Uitgave van dc Naaml.
De prfle der gewone advertentlSn is van 1-Srogals50 at., elke regel moer lOet
Bg directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfdo advertentie wordt
de pryi sleolits tweemaal berekend.
Geboorte-, huweljk- en doodsberichten en da daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 1—10 regels a 1,— berekend
BawJinumme'j f «est.
Veniootsskap „Grssske Conrant". Biresteir G. W. vak Babnïvïh.
SMT Wegens het Kerstfeest
zal ons eerstvolgend nummer
a.s. Woensdag verschijnen.
Zij, die zich met ingang van
I Januari a s. op ons blad abon-
neeren, ontvangen de tot dien
datum verschijnende nummers
gratis.
in het Nieuwjaars-nummer wor
den, zooals gebruikelijk is, bij
vooruitbetaling geplaatst tegen
35 cent, voor hoogstens 8 regels.
Deze advertentiSn zullen Vrij
dag 29 December aan ons bu
reau moeten bezorgd zijn.
DE ADMINISTRATIE
„Vrede op aarde."
Het dringt zich in deze dagen van
alle zijden aan ons op, het ligt besloten
in de stemming van het oude kerstfeest,
het klinkt ons tegen uit de bengelende
kerkklokken, die de geloovigen tot een
geestelijk samenzijn nooden.
„Vrede op aarde, in de menschen een
welbehagen."
Het heeft nog steeds den ontróerenden
klank, het doet ons nog altijd terug
denken aan de avonden, dat wij als
kleine kinderen bij een dennenboom vol
flikkerende kaarsjes zaten en iemand
vertelde van het gezang der engelen,
dat eeuwen geleden de herders naar
den stal van Bethlehem leidde.
Het leven is over ons heengegaan. Wij
zijn geen kleine kinderen meer en wan
neer wij nu bij den kerstboom zitten
dan is er een gevoel van ontgoocheling
en teleurstelling in ons omdat zoo heel
veel van het mooie waarin wij geloofden
door de ruwe vuist der werkelijkheid
van zijn voetstuk werd geslagen.
Wij hadden vertrouwen in de edel
moedigheid, de ridderlijkheid en de on
baatzuchtigheid van den mensch.
Nu weten we wel beter. Het leven
zelf heeft ons geleerd, dat hel alles
slechts schijn is, dat zich achter den
doorzichtigen sluier van het altruïsme
het koude gelaat van den verstokten
egoïst vertoont.
Is er een duidelijker kenteeken van
egoïsme te vinden dan de oorlog, de
slachting van menschen door menschen
Het egoïsme heeft zich in ieder indi-
Historische Boman
door
M. C. VAN DEN ENDS.
(Nadruk verboden).
XI.
De capitulatie.
Na den mislukten uitval scheen voor
de lngeslotenen ontzet hopeloos.
Veertien dagen waren reeds ver-
loopen en lang zouden ze 't utet meer
kunnen uithouden. De honger werd
zoo nijpend, dat het voor de aan
voerders onbegonnen werk was een
volksoproer op den duur met succes
te onderdrukken, omdat de soldeniers
zelve ook blaken van ontevredenheid
gaven en mopperden. Liever vochten
se met het «waard o 1 musket ln de valst
tegen han vijanden, al gingen die alt
duivelt te keer, dan tegen dat reus
achtige monster: den honger, dat
stelselmatig hun krachten onder
mijnde.
De uitval had er aanvankelijk den
moei wat Ingebracht en hoop op
verandering doen herleven. Maar nu
zaten allen dubbel in den put. 't Gemor
dreigde oproer te worden. Wel kwam
de vreesachtige burgerij nog niet open-
vidu geopenbaard door diens worsteling
naar macht, waar macht het zich ver
zekeren van de beste levensvoorwaarden
beteekent.
De volkeren, de groepen individuen,
die zich door taal en afkomst verwant
voelen, de groepen, die zich in den
loop dei eeuwen door eigen gewoonten
en gebruiken kenmerkten, traden in de
plaats van den alleenstaanden mensch
en vochten voor de erkennning van hun
rechten met het doel om zich van de
voortbrengselen der aarde het beste en
het meeste te verzekeren.
In die groepen schuilt het egoïsme,
zooals het eertijds schuilde in het alleen
staande individu.
De vreeselijke volkerenstrijd, die
Europa nu reeds meer dan twee jaren
teistert, is niets anders dan een worste
ling om de beste levensvoorwaarden.
Ook hier weer heeft iedere groep
door doeltreffende toepassing van de
resultaten van wetenschappelijke onder
zoekingen, getracht zich zoo weerbaar
mogelijk te maken.
Duizenden jonge mannen, eenheden
uit de strijdende combinaties, zijn reeds
het slachtoffer van deze machtsworsteling
geworden en nog is de tijd niet te zien,
dat aan de uitmoording der volkeren
voor goed een einde kan worden ge
maakt.
„Vrede op aarde, in de menschen een
welbehagen,"
Waar is nu ons mooie kinderlijke
geloof in de trouw, de liefde van den
mensch gebleven
Wij aanvaardden het bij den kerst
boom als iets heel moois, dat wij nog
niet geheel konden omvatten, maar dat
wij toch voelden als iets hoogs en heer
lijks, dat ons leven een onafzienbare
reeks v&n zonnige dagen deed zijn.
Nu weten wij wel beter.
Wij kunnen niet meer gelooven in
de ridderlijkheid van den mensch als wij
bedenken, dat daar buiten in slijk en
bloed millioenen jonge mannen, de
kracht en de hoop van vele volks
groepen, zich in koelen bloede op hun
evenmensch storten met de gedachte, dal
uitmoording van den tegenstander aan
eigen partij de overwinning zal brengen.
Wij kunnen niet meer gelooven aan
de liefde van den mensch als wij denken
aan de duizenden grafheuvels, die in
de vertrapte en verwoeste landstreken
zijn opgeworpen om de plek aan te
duiden waar de vermoorde bewoners,
mannen, vrouwen en kinderen, een
laatste rustplaats hebben gevonden.
Wat in eeuwen van zoeken en denken
te samen gebracht is, wat met opoffering
van zoo menig arbeidzaam leven tot
stand kwam, de scheppingen van weten
schap en kunst, zijn in de vlammen van
den wereldbrand opgegaan.
Onbearbeid en onvruchtbaar liggen
de velden waarop eertijds het goudgele
koren een rijken oogst beloofde.
l(]k tot verzet, doen voortdurend
dringender en talrijker werden de
klachten, iteedi luider 't geroep om
voedsel.
De bevelhebbers ztgen 't die men
schen aan, dat het geen vertoonmaken
was, z$ voeldsn 't trouwens zelf aan
hun eigen maag, dat het zóó niet
langer kon en dan verkeerden si]
alijjd nog ln betere condities dan de
groote massa, die gebrek leed aan 't
direct noodlge.
De weinige berichten, die nog bin
nenkwamen, konden slechts ontmoe
digende tijdingen brengen.
Hun aandringen by Kequasens op
onmlddeligke, afdoende hulp op kracht
dadige wjjze hielp niets.
Btquesens' wil was goed, doch hQ
kon geen IJzer met handen breken.
HQ was Ijverig ln de weer tot bet
nitrnsten van een reusachtige vloot,
die ditmaal met bet oog op de on
diepe vaargenlen voor een groot deel
zon bestaan uit koggeu van weinig
diepgangdoch daarvoor en voor
bemanning en proviandeering, bene
vens geschut, was geld, veel geld
noodlg en de kas was bijna leeg.
Bovendien, al werkte op de wsrven
ln Tbolen en Bergen-op Zoom en
Antwerpen alles, wat een hamer
hanteeren kon van den morgen tot
den avond, om spoedig gereed te zl)n
voor den slag, waarmee men de
Zeeuwen zou vernietigen en de wapen
broeders uit de benauwde veste ont-
Slechts de brokstukken der vernielde
woningen komen daaruit te voorschijn,
zwart geblakerde ruïnes waaraan de
vlammen geen voedsel meer gevonden
hebben.
Hoe lang nog zal de verblinde mensch
door zijn egoïsme gedreven worden tot
uitroeiing van zijn eigen geslacht
Wij, neutralen, wier grondgebied nog
niet door de alles verwoestende vlammen
van den wereldbrand is aangetast, wij
staan als toeschouwer bij het tooneel
van dood en verschrikking.
Wij hebben geen belang bij een over
winning, noch te l:nker, noch te
rechterzijde.
Mag dan van een onzer iets anders
verwacht worden dan dat wij met af
schuw zullen gewagen van het waan
zinnig bedrijf, dat wij aanschouwen, dat
wij de wenseh uitspreken, telkens weer,
luider en luider, dat aan dit misdadig
bedrijf een einde gemaakt wordt vóór
Europa een oord van hongersnood en
ellende zal zijn.
Wij herdenken weer het kerstfeest,
het feest van Jezus' geboorte, toen de
engelen het „vrede op aarde, in de
menschen een welbehagen" zongen.
Wij herdenken het in stilte.
Omdat een misdadige oorlog het bloed
van millioenen jonge levens doet weg
vloeien over de verwaarloosde velden,
die het inzuigen als bet beste en rdelste
waarmede zij ooit gedrenkt werden.
Omdat wij de mooiste spreuk over
treden zien, die ooit de menschheid heeft
meegekregen: heb God lief boven alles
en Uw naaste gelijk U zelf.
Buitenland.
De strijd in en bniten Europa.
Wie verwacht hebben, dat de Duit-
■che vredesvoorstellen onmiddellijk
den zoo zeer begeerden vrede zouden
brengen, zien zich deerlijk teleurge
steld.
Maar laten ijj bedenken, dst er een
oud Hollandich spreekwoord is, dat
zegt: als er één schaap over den dam
ia, volgen er meer.
Met esn kleine variatie daarop kan
nen we verkondigen, dat als er één
vredesvoorstel gedaan is, de andere
geleidelijk zullen volgen.
Het eerste vredesvoorstel is als van
zelt sprekend veroordeeld, door de
tegenpartij met verachting van de
hand gewezen te worden.
Wie een oogenbllk bedenkt, datgeen
der belde oorlogvoerende combinaties
nog in een zoodanige positie verkeert,
dat zij een gedicteerden vrede be
hoeft te aanvaarden, wie daarbfj
nagaat hoe nu uog de beschouwingen
der centralen rechtstreeks tegenover
die der geallieerden staan, za begrij
pen, dat hot eerste vredesvooritel van
dien aard moet zUn, dat bet b$ de
tegenpartij slechts hoongelach lal
vinden en de opwekking tot nog
grootere krachtsinspanning ten go
volge zal hebben.
zetten kon, er was niettemin heel wat
t(d noodlg, wilde men zóó slagvaardig
z{n, dat in den strgd tegen de gedachte
watergeuzen met eenig reebt eer goed
vertrouwen gevoed kon r .'den op
den gunatigen uitslag van den kamp.
Voorlooplg moesten de belegerden
zich nog maar tevreden stellen met
schoone beloften en wat geduld
oefenen en den moed er ln bonder.
Des te eervoller zouden de Ingesloten
krUgers later vermeld worden.
Doch bnlp kon niet dadelijk verleend
worden en die hadden ze dringend
noodlg, al gerulmen tijd.
De beeren aanvoerders waren 't
onder elkander lang niet eene, wat
hen te doen atond. Jullaan de Bomero
was wat kras ln zjjn uitdrukkingen,
toen ie overleg pleegden.
Hg zei: ,Ale koning Flllps of don
Louis do Brquesene een blik konden
slaan in Middelburg en een beeld
kregen van den waren toestand hier,
z(j zouden besluiten tot overgave,
want zg zouden niet willen, dat hnn
dappere krggers er den hongerdood
prgsgegeven werden, omdat zl) van
dien dulzendvoudlgen moord geen
verantwoording zouden kunnen geven
en omdat wg meer waard zgn voor
den koning dan Middelburg. Maarzij
zien niet achter de schermen, anders
wareE wg dit nest al lang uit, om
elders den koning met kracht van
wapenen nuttiger te dienen 1*
Zgn woorden brachten Mondragon
Maar het eerste voorstel wordt ge
volgd door een tweede, van welke
zijde dit ook komen moge, het tweede
weer door een derde en telken weer
zal bigken, dat men tot elkaar nadert,
dat iedere party een kleine concessie
doet en dat men op den rechten weg
ls, tot een formnle te komsn, die
belde groepen kan bevredigen.
Dat is de beteekenis van het eerste
vredesvoorstel ntt dezen bloedlgsten
aller oorlogen.
En waar do voorwaarden derDnlt-
schers op bet oogenbllk nog in het
geheel geen kans hebben te worden
aangenomen, daar is het nu slechts de
groote vraag: wijzen de geallieerden
Iedere poging tot toenadering van de
hand of wenscben zg niet in te gaan
op de voorwaarden welke tham ge
iteld zijn
Dat is het punt waar het op 't
oogenbllk voornamelijk op aankomt.
Is het eerste het geval, dan zijn
w(j door de thans gedane voorstellen
geen stap nader tot een oplossing
gekomen, wordt het laatste evenwel
bewaarheid, dan ls de eerste steen
gelegd voor hat monument van don
toekomstlgen vrede.
En nn wg de rede van den Brit-
schen minister-president voor ons
hebben, de langste wellicht, welke ooit
door een Engelsch premier ls gehou
den, nn constateeren wg met dank
baarheid, dat, al moge Eogeland
de woordvoerder der geallieerden
mat hautain gebaar iedere gedachte
aan een oneervollen vrede van zich
afwijzen, er in het Kabinet toch een
neiging bestaat om aan te booren,
wat Dultschland zgn vijanden in dit
stadium van den oorlog eigenlijk denkt
aan te bieden.
Er m»g geen misverstand zijn, ver
klaarde Lloyd George en daarom zou
de Britsche regeering voordat zg in
eonlge onderhandeling kon treden
moeten weten, dat Dultsehland bereid
is, de voorwaarde ln te willigen
waarop bet mogelijk zou zijn een vrede
ln Enropa te verkrggen en te behou
den. Die voorwaarde is volkomen
teruggave, algebeele vergoeding en
doeltreffende waarborgen.
Men ziet, dat de eischen der geal
lieerden in deze voorwaarde omsloten,
zeer vasg zgn en rekbaar tot ln bat
oneindige.
Wij zullen wachten, zeide Lloyd
George, tot wjj hooren welke voor
waarden en waarborgen de Duitsche
regeering aanbiedt, andere en betere
dan die, welke zg thana zoo lucht
hartig heeft verbroken.
Daarin ligt niet een directe wei
gering besloten om Daitschlandi voor
waarden aan te hooren en dat is het
kardinale pnnt waar bet op 't oogen
bllk op aankomt.
Ook Aiquith heeft zich wel voor
een drachtig voortzetten van den
kr(jg, voor een niet treden in voor
de geallieerden oneervolle voorwaar
den verklaard, maar daarbg een
onderlinge besprekiDg niet uitgesloten
door zijn bcteekenlsvolle woorden
Indien Dultsehland bereid is om ver
goeding en waarborgen te geven,
tot nadenken. Sanelo d'Avila was
echter een geheel andere meenlng
toegedaan.
In tegenstelling met Jullaan de
Bomero beweerde hl], dst een hoofd
man voor den koning en voor de eer
steeds bereid gevonden moest worden
zijn leven te laten, dat een krijgsman
nimmer vrees mag kennen, nimmer
aan overgave mag denkeu, ook sl
was de vijand overmachtig, zelfs al
moest hg honger en dorst ïgden.
„Wtj zgn bierbeen gezonden om
Middelburg te bewaren voor den
koning 1" vervolgde hl), „en wg zijn
gehouden, ons naar zijn hoogen wil
te gedragen en te schikken ln onze
benarde omstandigheden met mannen
moed en volharding tot hulp komt
opdagen. Komt die niet, dan zij onze
lenze: volhouden tot het einde, maar
overgeven nooit I
En daar komt bU, dat Middelburg
voor den koning van meer belang Is,
dan heer de Bomero schijnt te meenen.
Met deze stad kan hl) dit gansche
gewest in bedwang honden, terwijl
da Geuzen niet weinig zouden lachen,
als w'y de stad verlieten, want een
maal er uit, kunnen we er nimmer
meer in geraken, zelfs ln heel Zeeland
geen vasten voet meer krggen. Ik
acht het dm van 't hoogste belang
onze stelling te handhaven, desge
vorderd ten koste van ons leven 1*
Dit betoog, niet minder krachtig,
bracht een diepen Indruk teweeg.
laat het dat dan zeggen.
Met andore woordenkom over de
brng met nw voorstellen. Zjjn ze ln
onzen geest gesteld, wat wij evenwel
niet verwachteD, dan knnnon wg er
nsder over opreken, maar zg zUn,
wat uw hooding doet gelooven, het
dlcté van een overwinnaar, dan *yn
wg vast besloten den strgd opnieuw
aan te binden tot de tgd voor het
•tellen van aannemeigker voorwaar
den zal zgn aangebroken.
Waar Lloyd George verkondigt, dat
men wachten zal tot men weet welke
voorwaarden Dultsebland kan aanbie
den, waar ook Briand ln zgn rede
voering nog niet definitief heeft ver
klaard, dat de geallieerden een
onvoorwaardeigk afwgzond antwoord
zullen geven zonder den Inhoud der
Duitsche voorstellen te kennen, daar
komt een klein lichtstraaltje van hoop
door het duister van deze verschrik-
kaïgke tgdou, dat de Dultsehe vredes
voorstellen toch niet zonder eenige
uitwerking zullen big ven.
Waarscbgnigk zullen dan ook de
geallieerden het er op aansturen, dat
Dultsehland zich nader verklaart.
Formuleeren zg een tegenvoorstel dat
voor Dnitschland onarnnemeigk ls,
dau nemen zg daardoor de verant
woording voor het voortzetten van
den krgg van zich af en leggen die
op handige wijze op de schonden van
de tegenpartg.
Om aan te geven, dat hg gesnszlns
verwacht, dat Daitschlandi vredes
voorstellen binnen afzienbaren tgd tot
een gunstig resultaat zullen voeren,
heeft Lloyd George tegeigkertgd een
overzicht gegeven van alles veel
in navolging van reeds ln Dnitschland
getroffen maatregelon wat de ge
allieerden in de eerstvolgende maan
den op huu programma hebben.
Daarvan noemen wU ln de eerste
plaats het asnwenden der Industrie
voor oorlogsdoeleinden, de invoering
van een wet op den burgerlijken hulp
dienst, bet oprichten van een levens
middelen-ministerie, het scheppen van
één militair oppergezag voor den strgd
op alle fronten en het bewapenen van
koopvaardgscbepen tegen dulkbooten.
Daar Nederland de eenige neutrale
staat is, die bewapende koopvaardg-
schepen niet in zgn havens toelaat,
zal de laatste maatregel voor ons land
in de eerstvolgende maanden wellicht
nog heel wat moeilijkheden met zich
brengen.
Trouwens, dat wg bg het hervatten
van den strgd, die nu nog op veel
afschrikwekkender wyze zal gevoerd
worden, meer dan vroeger ln de knel
znllen komen, is aan geen twyfel
onderhevig.
Indu strie.
Qcneeimiddelen.
Wg wgzon onze lezers op de in dit
nummer voorkomende annonce over
de als deugdeigk bekend staande ge
neesmiddelen der Pharmaceutlsehe
Fabriek A. Myohardt, Zeist.
Ten slotte zou Mondragon te be
slissen hebben, daar hü met het
opperbevel belast was. Op hem zou
de verantwoording rusten, sla bg tot
capitulatie overging. Bg zou hebben
te bewgzen, dat hg Diet anders kón
handelen en moeht hg dat doen Wel
wist hg, dat niemand bem ten laste
zon leggen, dat bet hem aan moed
en doorzicht had ontbroken, want
wgd en zgd was hg om zgn dapper
heid bekend, evenals Jullaan de Bo
mero en Sanelo d'Avila. Zelfs hun
vganden erkenden dat volmondig en
eenparig, maar zgn eer als hopman
wss er mee gemoeid.
Tot een definitieve beslissing kwam
het nog niet; maar telkens kwamen
dn hoplieden bgeen en vroegen elkaar
„Wat te doen?"
Vroeger plachten zg zich tot den
bisschop te wanden en zich naar dien*
raad te gedragen. Maar daaraan waa
nu geen denken. Bisschop Nlcolaas a
Castro's toestand was bepaald zorg
wekkend. Hg trok zich den loop der
zaken sterk aan en dat deed hem
geen goed. Hg kon zich met geen
wereldigke zaken meer inlaten, zelfs
met kerkeigke niet.
Van de zgde der magistratuur
kwamen voortdurend ernstiger be
richten ln, aangaande den onhoud-
baren toestand.
(Wordt vervolgd.)