N°. 133 1916
Donderdag 9 November
103
jaargang.
de
Hei herstel van Polen.
59 FEUILLETON,
WALTER.
Binnenland.
De uitgave dezer Courant goschiodt Maandag-, Woensdag- eo Vrijdagavond
aitgegonderd op fear*,dagen.
Pr?« per kwartaal, iia Goas f 1,—buiten Goes, franco f 1,25.
•ifzonderlljke nojnmar» 5 eest.
'unending vei: ad vevUmtiSn op Maendsg, Woensdag;
O); VRIJDAG <i66? ÏS luren
De prjjs dor gewone adverteutiên ia van 1-5 regels 50 et,, elke regel meer 10 et
B| direate opgaaf van driemaal plaatsing derxslfde Advertentie wordt
de prijs slacht» tweemaal berekend.
Geboorte-, huweijk- en doodsberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen wordea van 1—10 regale i 1,— bsrsksnd
RawimsiHMN i> ««at.
lelcloonntunwev 3?
Uitgave van d® -Nr.»».! Yesnooteahap Gtacscke Contant". BirezSesr 0 W. vak Baenktol».
Alvorens doel en beteekenis van de
jongste zet der centralen op het groote
oorlogsschaakbord van Europa na te
gaan, willen we een enkel woord aan
de geschiedenis van het oude konink
rijk Polen wijden.
Nadat in het midden der 18e eeuw
de inwendige verwarring in het rijk
tot een bedenkelijke hoogte was
gestegen, werd in 1772 tusschen Rus
land, Pruisen en Oostenrijk een verdrag
gesloten, waarbij de eerste verdeeling
van Polen plaats vond.
Toen de herziening der wetten ern
stig ter hand was genomen en er een
vaderlandslievende partij tot herstel
van Polen was ontstaan, volgde in
1798 een tweede verdeeling van het
koninkrijk.
Nadat een opstand voor de vrijheid
van het land mislukt was en de Polen
een nederlaag hadden geleden, volgde
de derde verdeeling in 1795, waardoor
Polen voor goed uit de rij der Euro-
peesche staten verdween.
Wel stichtte in 1807 Napoleon het
hertogdom Warschau, doch dit werd
door Napoleon's val in 1812 weer
opgeheven.
Het Weener Congres, dat over het
lot van Europa beschikte, vereenigde
de Poolsche gewesten, met uitzondering
van die streken, welke Pruisen en
Oostenrijk reeds in bezit hadden, als
een koninkrijk Polen, met Rusland.
Van Rusland kreeg dit koninkrijk
dan ook een grondwet met een verte
genwoordiging en een afzonderlijk be
stuur met een stadhouder.
Langzamerhand klom het verzet van
de vaderlandslievende Polen, die niet
aan den nieuwen toestand konden ge
wend raken.
Er werden geheime genootschappen
gevormd en in 1830 had te Warschau
een volksbeweging plaats, die op een
omwenteling uitliep.
De Russen moesten de Poolsche
gewesten ontruimen en na eenige in
wendige verdeeldheid in de opstandige
gewesten, werd het huis Romanow van
alle aanspraken op den Poolschen troon
uitgesloten.
De Russische troepen evenwel, tegen
het door de Polen gevormde leger
opgerukt, bestormden weldra Warschau,
welke stad zich moest overgeven. De
Poolsche regeering week naar Pruisen
uit en na bloedige terechtstellingen werd
de constitutie van 1815 door het z.g.
,/Organiek Statuut" van 1832 ver
vangen, waardoor het Poolsche nationale
leven vrijwel geheel onderdrukt werd.
Tevergeefs trachtten vele Polen in
het buitenland een opstand voor te
bereiden. De leiders van een samen
zwering in Posen werden in 1846 door
Historischs Roman
door
M. C. VAN DEN ENDE.
(Nadruk verboden).
Iu dan jachtwagen gezeten met
Galalntja, had sa met levendige be
langstelling hst verloop van 't twee
gevecht gevolgd.
Zelfs kon ze 't in den wage? niet
tot het einde uithouden en naderde
zij met het meisje.
Toen ze hem zag vallen, slsakto ze
een kreet van vreugde. Galeintje
dacht, dat het van afgrijzen was, ook
zjj schrikte hevig.
Maar Wacda maakte zich tevens
bezorgd over den toestand van den
aanvoerder. HjJ kon wel dood zjjn,
zoo roerloos lag h(j daar. En dan kon
ze haar ontworpen plan met hem niet
uitwerken, hetgeen voor haar een
groote teleurstelling zon zijn.
Zoodra de molen dan ook met don
derend gekraak instortte en het weer
pikdonker was, kwam zoonmerkbasr
dichterbij.
Onno had zijn meester op zjj ge
sleept en alzoo voor direct gevaar,
van b(J een te verwachten algemeenen
aanval vertrapt te worden, door da
hoeven der paarden in zware krjjgs
de Pruisische regeering gevangengeno
men. Oproerige bewegingen in Posen
werden enkele jaren later met geweld
onderdrukt, terwijl de Russen tot
1860, toen revolutionnaire bewegingen
ontstonden, voortgingen de inlijvings
maatregelen met kracht door te zetten.
Niettemin bleven de woelingen aan
houden en klom de geestdrift voor de
bevrijding der Poolsche gewesten. In
1868 brak, tengevolge der conscriptie,
een nieuwe opstand uit, doch door
zeer strenge maatregelen, terechtstellin
gen en verbanningen naar Siberië,
wist de Russische regeering ook deze
te onderdrukken.
Den boeren werd inmiddels de gron
den, welke zij in pacht bezaten, in
eigendom geschonken en nadat in 1866
de staat van beleg was opgeheven,
werd in 1867 het land onder den
naam van Weichselgebied in 10 gou
vernementen verdeeld.
De Russische taal moest op de
scholen geleerd worden en ook de
universiteit te Warschau werd geheel
en al op Russischen voet ingericht.
In 1904 kwam het de laatste maal
tot opstootjes, die evenwel spoedig
weer werden onderdrukt.
In het deel dat Oostenrijk bij de
verdeeling van Polen in bezit heeft
gekregen, Galicië, is den Polen een
groote mate van zelfstandigheid gelaten.
Hier hebben zij twee Poolsche univer
siteiten en een academie, terwijl op
ruime schaal onderwijs in de Poolsche
taal wordt gegeven. Zelfs konden de
Polen in den Rijksraad gunstige voor
waarden voor hun gewest bedingen,
waarin zij de Roethenen en Duitschers
zooveel mogelijk onderdrukken.
Hier bevindt zich de kern der nati
onalisten, die beoogen Polen in de
toekomst weer tot een zelfstandig ko
ninkrijk te maken.
In het door Duitschland verkregen
deel van Polen gaf het hardnekkig
verzet der Polen om hun nationaliteit
op te geven, en de strenge maatrege
len daartegen van Duitsche zijde ge
troffen, menigmaal tot botsingen aan
leiding.
Nog steeds is het niet gelukt, den
Polen de gedachte aan een herstel van
het oude koninkrijk te ontnemen.
Hoezeer zij, voornamelijk in Rus
land, als lijfeigenen werden behandeld,
hoezeer men ook trachtte hen met den
Russischen stempel te merken, steeds
weer bleek het oude Poolsche bloed
nog in de aderen van het ongelukkige
volk te vloeien en bij de minste kans
op succes meenden de ongelukkige
Polen weer een lichtstraaltje aan den
politieken hemel van hun verdrukt en
verongelijkt vaderland te ontdekken.
Slaan wij een blik op deze meer dan
honderdjarige worsteling om de vrij
heid, dan kunnen we eerst recht be-
toernsting behoed.
Dat was Zwarte Wanda niet ont
gaan. Heleche vreugde schitterde in
haar boosaardig fonkelend oog.
Met meer kracht en vlugheid dan
men van een vrouw op haar leeftjd
verwachten kon, sleurde ze heer Du-
mont, hem onder de bovenarmen vat
tende, met zich en bereikte eindelijk
met haar vracht het bewuste schuurtje,
waarin ze hem, hdgend naar adem,
losliet. Zwaar viel bfj neer.
Zij kon hem niet onderzoeken zonder
licht. Nadat ze hem den helm had
afgenomen, luisterde ze in spanning
toe. Groot werd haar onrust. Z(j wilde
hem levend in handen hebben. Snel
liep ze terug naar den wagen, haalde
in allerjjl wat ze noodlg had en keerde
weer op haar schreden terng.
Met vaardigheid ging ze nn bij 't
licht van een fakkel na, of Dnmont
nog ln leven was. Nog wilde ze niet
tot aderlaten overgaan, van welk
middel ln dien t(jd een wat al te
kwistig gebruik gemaakt werd. Zij
hield hem een flaschje met sterk
riekend vocht onder den neus. Bjjna
onmiddellijk had ze hiermee een gun-
stlg resultaat bereikt,
HU bewoog zieh even. Het blauw
bleek, ïgkkleurig gelaat ontspande
een weinig. HQ ademde weer. ZUn
verpleegster bevochtigde zijn lippen,
besteedde een poos alle zorgen aan
hem, noodlg voor z0u behond.
En toeh had zU zjjn verderf op 't
oog.
oordeelen, wat het voor de Russisch-
Poolsche gewesten beteekende, Zater
dagmorgen door de Duitsche en Oos-
tenrijksche bevelhebbers in Warschau
en Lublin te hooren verkondigen, dat
de centralen besloten hebben, van
Russisch Polen opnieuw een zelfstandig
koninkrijk te maken, met een eigen
vorst, met een eigen uit Polen gevormd
leger als kern van macht en met
waarborgen van Duitsche en Oosteu-
rijksche zijde voor zijn toekomst.
Wij gaan hier met eenige korte
woorden voorbij welke feestelijke de
monstraties door een enthousiaste me
nigte van duizenden in Warschau zijn
gehouden, om ons bezig te houden met
de vraag wat de gevolgen in de
eerste plaats voor de Polen zelf van
dit hoogst belangrijke besluit der cen
tralen kunnen zijn.
Toen de wereldoorlog uitbrak, had
den de vooraanstaande Poolsche nati
onalisten reeds dadelijk hoop, dat thans
het oogenblik zou aangebroken zijn om
de verloren onafhankelijkheid te her
winnen.
Hun verwachtingen zijn niet geheel
beschaamd geworden.
Maar nog is er ongetwijfeld veel,
dat zij zich anders gedacht hebben,
nog is het licht, dat over het Poolsche
gebied is opgegaan, niet het licht der
volledige bevrijding en van het herstel
van alle oude traditién en rechten.
De thans door de centralen getroffen
maatregelen zullen natuurlijk nimmer
de goedkeuring der geallieerden er
langen en al blijft het een feit, dat
een zelfstandig Polen, strijdend naast
Duitschland en Oostenrijk, een verster
king van de macht der centralen be-
teekent, zoolang deze niet een volsla
gen overwinning behalen, blijft het
koninkrijk Polen een slaat, wiens voort
bestaan als zoodanig zeer twijfelachtig
mag genoemd worden.
■i- Blijft Rusland bij het toekomstig
vredescongres een factor van beteekenis,
dan zal het nimmer aan de vorming
van een zelfstandig koninkrijk, dat
opgericht is met de blijkbare bedoeling
een bufferstaat tusschen het Czarenrijk
en de centrale mogendheden te vormen,
zijn goedkeuring hechten.
Ondanks het feit, dat Polen dan
een eigen en enthousiast leger bezit
en dat de onafhankelijkheidsgedaehte
hechter dan ooit in het Poolsche gebied
zal wortel geschoten hebben, zal Rus
land andermaal het moeilijke werk
van onderdrukking der nationale denk
beelden ter hand nemen.
Het beste wat Polen dan verwachten
mag, is een terugkeer tot den toesland
van vóór 1882.
Wat de jonge staat zelf betreft, deze
zal, naast den dank voor teruggave
zijner zelfstandigheid, al heel spoedig
den drang gevoelen, de voogdij van
Zoodra Dumont da oogen opende
en met bewustheid rondkeek in z(Jn
klein, zonderling verblijf, knikte ze
hem toe, boog zich over hem heen
en kuste hem.
Toen kreunde hy van pfln en zy
bemerkte, dat hfj ook gewond was
aan zijn been, waarom ze haar werk
voortzette en hem vlug een verband
gereed maakte.
Dat deed hem bigkbaar goed.
Niet langer hier durvende ver
toeven, zonder haar broer to waar
schuwen, besloot ze eerst kennis te
geven, waar ze bleef.
Met dat doel nam ze den fakkel,
dien za tusschen de planken van
't houten schut had gestoken, ln de
hand, verwijderde er zloh een eind-
weegs mee en zwaaide hem heon en
weer, op welk gezicht Maarten 't
hazenpad koos.
Daarover wae Wanda niet rouwig, i
Ze deed aan Nossa oen zakiigk ver
slag van haar verrichtingen en voor
dat za samen in 't schuurtje binnen
traden voerden ze een fluisterend
gesprek in vreemde taal. Uit de heftige
gesticulatie vlei op te maken, dat die
twee het niet in alle dealen volkomen
erns met elkaar waren. Ten slotte
schenen ze evenwel accoord te gaan.
De houtvester dacht aan zijn paard,
dat hj In 't schuurtje ook onder
wensohte te brengen om wat hooi te
voederen.
Dat was iijn eerste werk.
Toen ging hg zich ter rnste leggen,
andere mogendheden van zich af te
schudden en langzamerhand het oog
slaan op bevrijding uit Duitsche en
Oostenrijksche handen van het gebied,
dat ook eertijds tot bet koninkrijk Polen
behoorde, doch aan welker afstand de
centralen thans niet schijnen te denken.
Volgens de «Wiener Zeitung" zou
keizer Frans Jozef evenwel aan den
Oostenrijkschen minister-president heb
ben geschreven, dat het zijn wil is, dat
op het oogenblik, dat de nieuwe staat
Polen ontstaat, ook aan Galieië het
recht verleend wordt, zijn landszaken
binnen de eenheid van het rijk, zelf
standig te regelen.
Zoover is het evenwel nog niet. Het
thans genomen besluit is van directe
waarde voor de centralen. In het vrije
Poolsche gebied zal een leger gevormd
worden, dat een krachtige versterking
van de troepen der centralen zal blijken.
Hoe de oorlog ook mag eindigen,
de Russische regeering zal een zelf
bewust Poolsch volk vinden, dat minder
dan ooit geneigd zal blijken, zich te
onderwerpen.
Wanneer de centralen evenwel niet
beslist overwinnaar blijven, wanneer
zij het ook met behoud van een zelf
standig koninkrijk Polen de vrede
meer een onderling vergelijk dan een
noodzakelijkheid voor de geallieerden
zal zijn, zal het koninkrijk Polen met
zijn temperemeutvolle bevolking, de
oorzaak van nieuwe en bloedige oorlogen
in de toekomst kunnen zijn.
Buitenland.
De strijd in en bulten Europa.
Waar wij om op eau andere plaats
in dit blad uitvoerig hebben uitgelaten
over de beteekenis van de voornaamste
gebeurtenis inzake buitenlandsche
politiek de erkennirg van Busslsch-
Polen als zelfstandig koninkrijk
kunnen w{ ons bier tot een beknopt
overslcht van de gebeurtenissen op
het gevechtsterrein bepalen.
Do Framehen hebben de verovoring
van het dorp Vaux gemold.
Aan de Maas blijft de artlllerlesttijd
aanhouden, terwijl uit het Somme
gebied infanterle-actie gemeld wordt.
Volgens de Duitschers zou ecu ge*
weldlge aanval door Fraaschen en
EngelscheD, tusschen Le 8ars en
Bonchavesnes ingezet, hun slechts een
kleire terreinwinst In het boseh van
St. Pierre Vaast hebben besorgd.
De Fransoben van hunne aijde ge
wagen van een hevlgen Dnitschen
aanval op het front van Satlly 8alllsel.
De Duitschers zouden slechts eenig
terrein in Sallisel hebben gewonnen.
De Roemeniërs »Sn er thans in ge
slaagd, den opmarsch der Dnitschers
en OoBterrijkers aan de Boemeensche
grens vrijwel ta stuiten. Ton Z. van
Predeal ifln deze troepen eveneem
in hun voortrukken belemmerd.
De Boemeensche tegenaanvallen
terw?l Wanda don nacht doorwaakte
en de oogen haar patiënt met zonder
lingen gloed aanstaarden. Z{| dacht
aan 't verleden, woet het hem, dat
haar bestaan ledig en ongelukkig
bleef. Hoe geheel anders had het
knrneu zgn, indien Dnmont wel-
meenend was geweest, geen spel met
haar had gespeeld 1
Maar nu zou hij ervaren, dat de
straf niet op zich liet wachten.
Geheel vervuld met deze overden
kingen schrikte ze niet weinig, toen
ze baar broer zag opstaan, want ze
meende, dat beide mannen sliepen.
Nossa had intusBchen geen oog dicht
gedaan. Hg wachtte tot Wanda zich
te slapen zou leggen. Dat duurde hem
echter wat te lang.
.Waarom ga je niet rusten? Ja
zieke heeft op 't oogenblik, zooals je
ziet, je verpleging niet van uoode!"
Halsterde hij haar ontevreden toe.
,Ik kan nu niet. Herinneringen nit
vroeger dagen houden mij wakker en
het bedenken van de pakkendste
manier, om den ellendeling het ge
voeligst te kastCden, kort me den tfld.
Bekommer je derhalve om mij niet,
Paolo, en slaap, en neem de rust, die
je meer noodlg hebt dan ikl' zal ze.
„Maar ik moet op pad. Ik wil me
overtuigen, of Walter goed en wel uit
den strijd ie te voorschijn gekomen.
Pas dan, wanneer ik me van zijn be
houd overtuigd heb, zal ik kunnen
rusten eenige uren. Ik was voor
nemens met stille trom er eens op uit
hebben vooruameljk plaats gehad bg
denTolgyopas en ten O. van Kronstadt.
Of het feit, dat OostenrijkBehe
monitors op een eilandje en op den
Roameensehen oever daartegenover,
troepenafdeellngen hebben ontscheept,
voor Roemenië nog ernstige gevolgen
zal hebben, moet nader worden afge
wacht.
Da Presidenta-verkiezlng
In Amerika.
Men eeint ons
De New-York World meldt, dat
Hnghes ie gekozen,
Mr. M. Tyieman Jr. f
Uit Tlel meldt men
Bg den aanvang van de godsdienst
oefening, Zondag in de Ned. Herv.
Kerk alhier, heelt de predikant, ds,
W. A. van der Scheer, aan de van
hun zitplaatsen opgerezen toehoorders
het plotselinge overlijden van mr.
Tydeman medegedeeld, in wlen, zoo
zeide hij, ons land een eerigken kondig
staatsman en de kerkeigke gemeente,
al woonde de heer Tydeman niet meer
te Tlel, iemand verloor, die de kerk
en de diaconie steeds krachtig steunde.
Ds. Van der Scheer gevoelde zieh ge
drongen tot een woord van dankbare
erkentelijkheid.
De heer Tydeman bracht elk jaar
geregeld eenlgen tijd door in zijn
geboortehuis, het Ambtmanshuis te
Tlel, dat hem toebehoorde. En zelden
werd daar voor een goed of schoon
doel vergeefs aangeklopt.
Duurtetoetlag.
Zeven en twintig ambtenaarsver-
eenigingen hebben zich gemeenschap-
pal Jk tot de regeering gewend met
het verzoek, aan alle rgksambtenaren
een duurtetoeslag toe te kennen ten
bedrage van 15 pet. over de eerste,
10 pet over do tweede en 5 pet. over
da derde f 1000 salaris. Voor ambte
naren met salarissen van f3000 en
meer zou alsoo de maxlmnmtoeslag
f 300 par jaar bedragen.
Met het oog op do hooge uitgaven
in het najaar voer wintervoorraden
onz., is verzocht dezen toeslag te doen
ingaan op 1 October jl.
Uitvoer van peen of worteleaad.
De minister van L. N. en H. heeft
bepaald
aan exporteurs en producenten van
tulnbouwzaden, Ingeschreven bij de
Rijkscommissie van Toezicht op de
Vereoniging Zaadeentrale, zal vergun
ning werden gegeven voor den uitvoer
van bepaalde partijen peen- of wortel-
zsad, van nader door genoemde Bgks-
commissie van Toelicht aan te wijzen
soorten.
De Indische commissie van dt
Liberale Unie.
Zaterdag is in Den Haag de Indische
commissie van de Liberale Unie ge
ïnstalleerd. Aanwezig waren de leden
ta gaan, nu go echter blijft waken,
deel ik 't je mee. Tot straks
Wanda knikte Paolo too en zei
oveneens: .Tot straks!'
En terwijl de houtvester rondsloop
in den donkeren nacht als een roof
dier, belust op prooi, en den zoon van
z(jn heer om 't leven bracht, zonder
dat iemand getuige van zijn schand
daad was, benutte zgn waarde zuster
den tijd, dat zo met het bendehoofd
alleen was, geheel anders.
Heel evez beroerde za met haar
hand zgn geaat, waar dat kort ge
leden werd getroffen door sluipmoor
denaarshand.
Die zachte aanraking was reeds
voldoende, om hem te doen ontwaken.
Dat was haar doel. Z(j wilde met
hem spreken. Alsof zij pas bemerkte,
dat beer Dumont zich bewoog, haastte
za zich, hem wat te drinken te geven.
Dankbaar nam hij ds flesch aan do
lippen en een paar teugen geestrijk
vocht schenen hem buitengewoon goed
te doen.
Hg keek haar vrlendeigk aan en
sprak
.Vrouw, ge betoont u een engel
voor mij I"
.Dat heb Ik meer hooren zeggen I"
lachte ze spottend.
.Wie zyt ge? Helpt ge Ieder zoo
belangeloos vroeg hij, en hij ge
voelde zich zoor opgewekt door de
hem toegediende lafenis.
f Wordt vervolgd.)
