N°. 132 1916
Dinsdag 7 November
103de jaargang.
3* uitgave dozer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- an Vrijdagavond
uitgezonderd op feestdagen.
Prit per kwartaal, in Goes 1,buiten Goos, franco f 1,25.
Afzonderiyke noramers 5 cent.
TnaendlnK van Bdvercentlén op Maandag, Woensdag
en VRIJDAG vóór 12 uren.
Telefoonnummer 89. Uitgave van de Naantl Vennootsebap „Gleesake Conrast".
Deprjs der gewone advertentlën ia van 1-5 rogele&G ct., elke regel meer lOet
Bg direct» opgaaf van driemaal plaatsing derxelfde advertentie wordt
de pry a aleebig tweemaal berekend.
Geboorte-, hawoiyk- en docdaberiebteti en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 1—5.0 ragalr is 1,— berekend
Sew|MSiUMBeït ft sivtif.
JJirectair O. W. vak Babnbviib.
Buitenland
De etriid In en bulten Europa.
Binnen weinige dagen aal geheel
Amerika slechts belangatelling hebben
voor den uitslag der preBidentsvar-
kieaing.
Deze dringt dan voor een oogcnbhk
dan Europeesohen oorlog op den achter
grond, al bestaat er tusechen deae
verkieaing en de vorhonding van
Amerika tot de oorlogvoerende ataten
ook een aeer innig verband.
Want, waar thans in Amerika de
strjd ooi het bcait van het Witte
Huis te Washington gaat tmich6n
Wilson, den tegenwoordlgou president
der Democraten, en Hughes, den ond-
candldaat naar het presidentschap, de
gansteling der Republikeinen, daar is
het dntdeljjk, dat de wereld oorlog do
stemming In hoogo mate verward zal
maken, waar Daltsch- en Engelsoh-
Amerlkauan voor ditmaal hnu stem
snllen geven aan hem, die de meeste
waarborgen voor oen welwillende
hondlng tegen bnn vroeger vaderland
biedt.
Een voorspelling omtront den nitslag
te doen, is dan ook ditmaal buiten
gewoon moeliyk.
Naast den wereldoorlog leggen na-
tunrlgk vele blnneulandsche aange
legenheden gewicht in de schaal.
De Republikeinen bedenken hun
onafgebroken succes van lange jaren
en beweren, dat Wilson alleen a{n
overwinning te danken heeft aan de
tweedracht in do Kepnblikelnsehe
party. Deze is echter vrjjwel verdwe
nen. De geschillen tussohsn conserva
tieven en radicalen in de party der
Republikeinen zyn vrijwel bygelegd.
De party der Democraten evenwel is
in do laatste jaren met groote handig
heid geleld en de tegenwoordige
president heeft veel gedaan om deae
party nit te breiden eu inwendig
sterker te maken.
President Wilsoa speculeert er In
niet geringe mate op, dat da Ameri
kanen n een periode van grooten bloei
verkeeren en terngsebrlkken voor de
mogeiykheld, dat dit zon kannen ver
anderen.
Door de verkiezing van Hughes zon
het onzeker zyn, welken weg de Ame-
rikanen, ln verband met den Enro-
peeschen oorlog, zonden inslaan. Wel
ontkennen de Republikeinen, dat de
verkiezing van Hnghes den oorlog
dlchterby zou brengen, maar de WU-
soo-party verklaart, dat haar president
in allen gevalle bewezen heeft een
krachtig bevorderaar van den vrede
te zyn en dat h'J tot dusver in zoor
moeliyke omstandigheden Amerika
bulten de oorlogsellende wist te hou
den, terwyi z?n tegenstanders veel van
zyn daden scherp veroordeelden.
Roosevelt, wiens party aan rechter
Hughes steun zal verleencn, is de
man, die ronduit erkent, dat Amerika,
voornamoiyk tegenover Dnitschland,
krachtig moet optreden. HIJ wordt
toegejuicht, maar het ls twyfelachtlg
ot zyn politiek een steun voor zjja
party beteekont.
Een omstandigheid, welke eveneens
oorzaak is, dat niemand zich voor den
afloop van deze verkiezing aan voor
spellingen waagt, ls, dat thans voor
de eerste maal twee mlllloen Ameri-
kaansche vronwen aan den kiesstryd
znllen deelnemen.
Op wien zy haar stemmen in hoofd
zaak zullen uitbrengen, valt by be
nadering niet te berekenen.
De New-Yorksch» correspor dent van
de Daily Telegraph stint uit New-
York, dat gesn verkiezing sedert do
dagan van den burgeroorlog zóó diep
de belangstelling heelt gewekt en dat
er geen Is geweest by welke zóó
erkend alles ovorheBrschende belan
gende op het spel stondon. Zeer velen
zyn van mseniog, dat hot er niet zoo
veel aan toe zal doen of Wilson biyft
dan wel of hy door Hughes wordt
vervangen, omdat beiden do Vereenig-
de Staten wel buiten den oorlog znlien
houdt n
De Hughes-party beweert evenwel,
dat haar candidaat voor de Unie een
vrede mot eere zal weten te hand
haven, terwyi Wilson zou genoegen
nemen met een vrede tot eiken prys.
Naar beweerd wordt, zouden belde
groote partyen elk reeds twee en oen
half mlllloen gulden aan verklezlngs-
onkoiten heboon uitgegeven, wel een
bewjs, dat da stryd een hardnekkig
karakter zal dragen.
Inmiddels schynt zich in de laatste
dagen onder de pro-Duitschers in de
Voreenigde Staten een neiging te
openbaren om hnn stem niet aan
Hughes maar aan Wllsocto geven, om
dat deze laatste den oprechten wensch
koestert, de Unie buiten den oorlog
te houden.
Waar Dnitschland niet meer kan
eischen en Hnghes te dezen opiichto
heel wat minder waarborgen biedt en
zich den steun van Roosevelt heeft
laten aanbieden, zou een herkiezing
van Wilson voor de pro-Duitschers
het beste zyn.
Zy hebban 6venwel reeds maanden
lang propaganda voor Hughea ge
maakt en het is zeer te betwyfolen of
deze frontverandering, zoo kort voor
de verkiezing, nog doel zal treffen.
Dat Hughes voor de pro-Duitschers
nn juist niet de aangewezen man 1b,
biykt al hieruit, dat hg zich ln een
veikiezingsrede tegen een verbod op
den uitvoer van wapentuig heeft ver
klaard.
Alles maakt den uitslag der stem
ming zeer onzeker.
Dat de belangstelling voor deze
verkiezing buitengewoon, groot ls,
blykt mede uit een telegram uit New-
York, waarin gemeld wordt, dat, toen
president Wilson in het Madison Square
Garden gebouw Donderdagavond een
rede zon houden, een menigte van
75000 menichen het gebouw, waarin
slechts, voor 15000 plaats was, ba
legerde.
De president en zyn echtgenoote
waren genoodzaakt langs een brand
ladder aan den achterkant van het
gebouw naar binnen te klimmen.
Zyn binnenkomst verwekte groote
geestdrift en zyn rede werd laDgdurlg
toegejuicht.
Natuuriyk hebben de Amerikanen
over den nitslag der verkiezing wed
denschappen aangegaan. Zij zyn de
laatste dagen gnnstiger geworden voor
Hnghes, die nn 10 te* en 7 genoteerd
staat.
i*
De Italianen, in den wereldoorlog
weinig verwend wat succes betreft,
hebben ln dan Carso aan vooruitgang
van bateekenis te boekan.
Wel ligt da weg naar Triest nog
niet voor hen open, maar alk nieuw
succes doet hen hardnekkiger den
stryd om bergtoppen en ravycen
voortzetten.
Do hoogtestelllng Vellklrba, de berg
Feclnka en hot dorp Lokvlca zyn thans
in Itallaanacha handen. De Italianen
oefenden den grootsten drnk nlt op
hot front tnsschen Qörz en don straat
weg van Oppachiasella naar Castan-
jevica. Z{j behaalden op het Noordeiyk
gedeelte, op de Vertibahoogten, ten
Z. van Görz, geen succes, daar hier
de aanvallen door de Oostenrijkers
werden afgeslagen. Maar de Vellklrba-
hoogte en de berg Peclaka, even ten
N. van den otraatwog Oppachiaolla
Castanjevica gelegen, zyn ln Italiaan-
sche handen gevallen en daardoor
zyn de Italianen in het bezit van twee
beteekenisvolle Oostenryksche ver
sterkingen gekomen.
Na de vermeestering van Lokvlca
drongen de Italianen tot op 1 K M.
ten O. van Segeti door en wonnen
tevens terrein aan den straatweg ln
de richting van Castanjevica. Meer
dan 4000 Oostenrykors zyn by deze
Itallaansohe actie gevangen genomen.
De Italianen hebben ban vooruit
gang op de Karsthoogvlakte nader
uitgebreid.
In de richting van Castanjevica
bedraagt hnn groote vooruitgang 3
K.M., gerekend vanaf de half October
bereikte Unie.
In het Westen bljjft de toestand
vi ij wel onveranderd. Hier is het
FransehEngelsche offensief weer op
een loopgravenstrjjd nitgeloopen.
Da Dnitichers hebben het dorp
Sailly aan den weg Bapanme—Póronne
weer moeten ontruimen.
Dat het fort Vans en omgeving
vry willig door de Dnitschers ontrnlmd
is al volgde de noodzakeiykbeid
dezer ontrnimlng dan ook nit het
verlies van het fert Douanmont met
aangrenzend terrein blijkt wel nlt
het feit, dat de Franschen deze ver
sterking nog een vollen nacht hebben
beschoten, torwyi er zich geen man
mer in bevond.
Uit Berlijn komt het interessante
bericht, dat generaal Von Beseier, de
gonvornenr-generaal v»n Warschau,
een manifest heeft uitgevaardigd,
waarin aan do bewoners van
het gouvernement generaal Warschau
wordt medegedeeld, dat keizer Wil
helm en keizer Frans Jozef, bezield
door den wensch, de aan de Russische
heorsehappy ontrukte Poolsche ge
bieden een gelukkige toekomst te
bereiden, zyn overeengekomen, nlt
deze gebiedon een zelfstandigen staat
met een erfeiyko monarchie en een
constitntioneelo wetgeving te vormen.
Da nadere bepaling der greBzen
van het konlnktyk Polen blijft voor
behouden.
Het nlenwe koninkrijk zal de waar
borgen vinden, die het voor de vrga
ontwikkeling zyner krachten behoeft
en de organisatie en leiding van het
Poolsche leger zal in gemeenechappo-
lQtc overleg worden geregeld.
Een manifest van dsnzelfden inhoud
wordt bekend gemaakt door den
Oostenryksch-Hongaarschen gouver-
nenr-generaal te Lublin.
Zoo wordt dns van Polen, dat zyn
vnrlg en lang verwachte zelfstandig
heid tarng krygt, een bufferstaat
tnsschen Rusland ju de centrale
mogendheden gemaakt.
Welke voordooien dit don laatsten
biedt, hebben wy reeds vrosger uit
voerig uiteengezet.
Binnenland.
Deputatenvergadering der Anti
revolutionaire purtij.
Donderdag is te Utrecht de Depu'.a-
ten vergadering van de antlrer. party
geopend. De vergadering was zeer
drnk bezochtreeds lang voor de
komst van dr. Knyper was de groote
zaal ln „Tivoll" beneden en boven
geheel bezet en werd het Wilhelmus
en ,Zy zullen het niet hebben" van Da
Costa gezongen.
Dr. Knyper, die per auto van het
alation was gehaald, word by zjjn
binnentreden ln de zaal oorverdoovend
toegejuicht.
Aanweslg waren alle ar.tirev. Tweede
Kamerladen, verschillende Eerste
Kamerleden, oud-Gouverneur-Generaal
Ideuburg, oud-minister De Waal Ma-
lefjt en verschillende hoogleeraren
der Vrye Universiteit enz.
Met eon rede, getiteld „De wortel
ln de dorre aarde", heeft dr. A.
Knyper de vergadering geopend.
Voorgesteld werd ten slotta een motla
van bet CentraalComiié, van den
volgenden inhoud:
De anti-rev. party, in deputaten
vergadering op 2 November 1916
Baamgckomen, gezien de voorstellen
tot wyziglDg van art. 192 der Grond
wet spreekt als hare overtuiging uit
lo. dat zy tot haar leedwezen zich
ziet teleurgesteld in hare verwachting,
dat door deze Grondwetswyzlglng aan
den politleken strijd een einde zon
zyn gekomen
2o. dat zy de bedoeling van het
kabinet om gelijke subsidie toe to
kennen waardeert en dat zy hoopt, dat
de beloften tot uitvoering zullen wor
den gebracht
3o. dat wat het kabinet voorstelt
nimmer het bestaande onrecht in recht
zal veranderen
4o. dat evenai) hy de revisie van
art. 180 ook hier additioneele artikelen
zullen moeten worden opgeromen
6o. dat een tormyn bepaald worde
van uitvoering van art. 192, daar het
gemis daaraan niet kan voorkomen
dat na afloop geen waarborg bestaat
voor de verwezeniyklng van het ln
art. 192 neergelegde
6o. dat de party vsitboude aan het
Juli rapport van 1900 intake het Lager
OnderwjjB, volgens hetwelk de bur-
geriyke gemeenten voor wat de fiuan-
cleele regeling aangaat geheel Zouden
zyn buitongesloten
7o. dat zy den antl-rov. Tweede
Kamerleden voor hun principieel en
krachtig optreden dank zegt en dat
zy hoopt, dat de poging niet zal ult-
tlijven om te voorkomen, dat de vol
ledige uitvoering wordt verhinderd,
waarvan thans elke waarborg ont
breekt.
Over deze motie ontspon zich eenlge
discussie, waarby do heer Van der
Voort van Zyp verklaarde zich in het
algemeen met de motie te kunnen
veraenigeo.
Spreker wenichte echter geen be
paalde taak aan de Kamerleden opge
legd te zien. Zy moeten, zetde spreker,
ten volle het vertrouwen der party
bezitten.
Wy zullen den stryd dien dr. Knyper
reeds 50 jaar lang gevoerd heeft met
kracht voortzetten onder de leuzede
vrjje school voor heel de natie.
De voorzitter stelde hierop eene
wyxiglug van sub. 7o. voor, ln dien
zin, dat aan de a.-r. Kamerleden dank
wordt gezegd voor hun principieel en
krachtig optroden on dat men zich
verzekerd acht, dat zy zoowel ln als
bulten da Kamer niets zullen nalaten
om datgene to doen, wat noodlg is om
de waarborgen voor do nitvoerlng van
art. 192 tot stand gebracht te krijgen.
De motie werd aldns gewyzlgd met
algemeens stemmen goedgekeurd,
waarna dr. Knyper er den nadruk op
legde deze uitspraak te beschouwen
als die van de geheele party.
Nadat den voorzitter dank was ge
bracht voor zyne leiding, zong de
vergadering hem toe
„Dat 'a Heeren zegen op a daal*,
waarna de vergadering werd gesloten.
Door plaatsgebrek eerst heden opge
nomen.
Commissies van toezicht.
De minister van L., N. en H. heeft,
Daar de Nieuwe Ct. verneemt, aan de
leden der Tweede Kamer een circulaire
gericht, waarin hy er op wyat, dat
zyn standpnnt steeds was, en nnnog
is, dat het aanbeveling verdient, dat
Kamerleden deelnemen aan het werk
der commissies van toezicht op de
nitvoervereenigingsn en levensmldde-
lendiBtributle. Daardoor kunnen »tj
zich overtuigen van den loop der
cingen by die commissies en zich een
goed denkbeeld vormen omtrent de
contróle op uitvoer en distributie in
't algemeen.
De minister zegt, dat jnist ven
Kamerleden met grond mag worden
aangenomen, dat zy staan boven de
partyen, die by uitvoer en distribute
zijn betrokken.
In verband met deze opvatting
vraagt minister Posthnma de Kamer
leden, of zy bereid zyn, deel uit te
maken van bestaande of nieuw te
vormen commissies van dozen aard.
De K. 1 beschoten.
De „K. I" en de sleepboot „Witte
Zee" zqn op hnn toeht naar Noder-
landsch Indië, eerst aan de Fransehe
kust door een Franseh patrouille
vaartuig, later by Gibraltar van En-
geleche zijde beschoten. De Toekomst,
waaraan gemeld berichtje ontleend
wai, geeft nog eenigo byzonderhaden
„Ofschoon da belde vaartuigen door
de vlag, die zy voerden, dutdeiyk her
kenbaar waren, heelt men èn aan de
Fransehe westkust door een Franseh
patrouillevaartuig, èn by Gibraltar
van Engelsche zydc, zonder verder
onderzoek op onze marine-vaartnigan
geschoten. De granaten vielen op
korten afstand in zee. Na oenigentyd
zag m8n blijkbaar de font ln, en het
vuren hield op. De betreffende Fran
sehe en Engelsche commandanten
hebben 't echter Diet noodlg gevonden
excuses aan te bieden, en zich op de
hoogte te stellen, of de NedcrlandBche
schepen misschien getroffen, rasp.
beschadigd waren en of bnD, by de
voortzetting der reis, misschien gevaar
dreigde".
Deie gebeurtenis is Inderdaad zeer
pijnlijk. Het vertrek van beide booten
was in de Staatscourant bekend ge
maakt, en geregeld zyn er in dat blad
en in de Nederlandsche pers berich
ten verschonen, omtrent den tocht.
De beide schepen zyn meer dan eens
van da Engelsche kost gesignaleerd.
Alle zeevarenden konden dns van
dezen tocht, ln de ongewone combi
natie van een sleepboot en een duik
boot, op de hoogte zyn. Niettemin
is er, ondanks de schepen de Neder-
landBche vlag duideiyk vertoonden,
op los geschoten. En toen eerst aan
de Fransehe knst de fout was bogaan.
is zy by Gllhraltar herhaald. Dit
alles wijst, by de commandanten der
schuldige schepen op eene rookelooze
onverschilligheid, die mot die van
sommige kapiteins van Duitscbe duik-
booten op één lqn mag worden gesteld.
Onze regeering heeft, naar De Toe
komst meldt, over deze gebeurtenis
aan de Fransehe en da Engelsche
regeering opheldering verzocht, en
die zal wel worden verkregen. Maar
men mag toch verbaasd zjjn, dat geen
der beide mogendheden er van haar
kant prjjs op gesteld heeft, eene vraag
van onze regeering te voorkomen.
Uitvoer van appelen.
De minister van L., N. en H. heeft
bepaald
Het percentage der aanvoeren ter
veiling, dat overeenkomstig het ba-
paalde snb III van eerstgenoemde
beschikking voor het binnenland moet
worden geveild, wordt met wyziging
van het bepaüde sob II van laatst
genoemde beschikking, vastgesteld
voor zure appelen op 70 pet.
Oymnastiekleeraren.
Door een aantal leeraren in de
gymnastiek aan de Ryks Hoogere
Burgerscholen ls een adres tot den
minister vaD blnnenlandache zaken
gericht, waarin wordt, gezegd dat zy
door de invoering van het normaal-
programma verplicht zyn gewerden
veel meer nren per week les te geven
dan vroeger, terwyi meerdere uren,
by eerste aanstelling, slechts meebren
gen een salarisvermeerdering van f 35
per nur, die voor het 2e en 3e tiental
uren respectieveiyk i 250 en f 200 ln
totaal bedraagt. Zy verzoeken der
halve een post op de begrooting te
brengen voor salarisverbooglng der
gymnastiekleraren aan de Ryks
Hoogere Burgerscholen en een geiyk-
stelllng in salaris van dezs catagorle
althans met die der loeraren Id schoon-
schryveD en teekenen tot stand te
brengen, hetgoen h. 1. zeer zeker de
verstandhouding tusschen de leeraren
ondeiltng en mede het onderwys ten
goede zou komen.
Oraan en meel.
De minister van landbouw heeft den
burgemeesters medegedeeld, dat met
de woorden „of anderen" in zyn cir-
calalre van 11 September uitsluitend
bedoeld zyn arbeiders in dienst van
de landbouwers, welke gewoon zyn
een deel van hun loon in natura te
ontvangen.
Voorts blykt, dat bedoelde circulaire
door enkelen wordt opgevat als zou
het geoorloofd zyn, het brood bjj bak
kers in loondienst te laten bakken.
Naar aanleiding daarvan deelt de
minister mede, dat tarwe aan land
bouwers slechts kan worden gelaten
en aan arbeiders verstrekt, indien zq
zelf hun broed bakken.
Uitvoer van tuinbouweaaderuiten.
De minister vac L. N. en H. heeft
bepaald, dat aan exporteurs en pro
ducenten van tuinbouwzaden, inge
schreven bjj de Ryksoommissle van
Toezicht op de Vereenlging Zaad
centrale, vergunning zal worden ge
geven voor den uitvoer van bepaalde
partyen van nader door deRykscom-
missie van Toezicht op de Vereeniging
Zaadcentrale aan te wyzon soorten
van tulnbouwzaaderwten.
Landbouwproducten.
De correspondent te Londen van
het Hbld. meldt, dat na laDgdurlge
onderhandelingen de vertegenwoordi
gers van het Nederlandsche Land
bouw Export Bureau tot een bevredi
gende beschikking geraakt zyn met
do British General Trading Company.
Het resultaat hiervan ls, dat de uit
voer van een deel der Nederlandsche
landbouwproducten naar de landen
der geallieerden verzekerd is, en
bovendien het vervoer naar Nederland
en de Invoer uit Engeland in Neder
land van verschillende grondstoffen,
voedingsmiddelen enz.
De details van de getroffen regeling
konden nog niet worden medegedeeld.
Mr. M. Tydtmann Jr. f
Men seint ons uit Hllvarenbeek
Door eeo plotselinge beroerte ls
Zaterdag op jacht overleden mr. M.
Tydemann Jr., lid der Tweede Kamer.
Men ichryft nader
De heer Tydemann was Zaterdag
te Hllvarenbeek op jacht en is bq het
schieten op een fazant, door een
plotselinge ongesteldheid getroffen en
onmiddeliyk daarna overleden.
Mr. Tydemann werd den 6den Maart
1854 te Tlel geboren. Hy studeerde
ta Utrecht, waar hy in 1880 promo
veerde tot doctor in de rochtweten-
schap op een dlssersatieBydrage tot
de geschiedenis der bodemery. Na
zjja promotie vestigde hy zioh als
advocaat en procureur te Breda. In
1883 werd de heer Tydemann beroemd
tot schoolopziener ln het district
Zevenbergen, welke betrekking hy
tot ln 1894 bekleedde. Ta Breda werd
hy eerst kantonrechter-plaatBvervan-
ger, later reohter-plaatsvervanger.
In December 1891 werd hy in het
kiesdistrict Tlel, als opvolger van mr.
H. J. Dyckmeesfer, tot lid der Tweede
Kamer gekozen B:t d'itrict ver
nieuwde telkens zyn mandaat, zoodat
hq in December a s. 25 jsar Kamerlid
zou zyn gewenst.
Bg wa» voorzitter van den Bond
van Vrye Liberalen en van de vry-
llberaln Kamer-club.
De heer Tydeman was voorts secre
taris van do Nederlandsche groep der
Interparlementaire Unie en leidde .in
1913 te 's Gravenhage de interparle
mentaire conferentie. Vorder washy
