N°. 125 1916
Zaterdag 21 October,
103de jaargang.
Bij dit do, behoort een
Bijvoegsel
LISTfilBUTIEItT.
liOESCHE
O* uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond
uitgezonderd op feestdagen,
Prfe per kwartaal, in Goes f 1,—, bulten Goes, franco f 1,25.
AfzonderlQke nommere 5 cent,
unending van advertentiën op Maandag! Woensdag
en VRIJDA.G vddi ia uien.
Telefoonnummer 83 Uitgave vaa de Naami
DeprQs der gewone advertentiin ls van 1-5 regels 50 ct,, elke regel meer 10 et
B| directe opgaaf van driemaal plaatsing derxelfde advertentie wordt
de prQi slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelQk- en doodsberichten eit de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 1—IQ regels k 1,— berekend,
hcwjiaucunert 5 sent.
Veanootsehap „G#ea«ke Courant". directeur 3. w. van Barnevela.
V.
De heer Jac. Wellemau, burgemees
ter van Krabbendijke, schrijft ons
Wij wenschen nu nog even te wijzen
op art. 3 der wetDit artikel bevat
de bepaling, dat bet rijk ®/j o en de
gemeente 1/i o in de kosten zal hebben
te betalen 1 Dit stelsel voert tot aller
ellendigste gevolgen, want het heeft
medegebracht, dat elke gemeente aan
hare grenzen een slagboom heeft ge
plaatst Geen enkele gemeente wil voor
eene andere betalen, vandaar, dat met
angstvalligheid wordt uitgezien naar
middelen om dat te voorkomen Maar
juist daardoor wordt het gewone leven
ontwricht I Ons dunkt, dat daarop niet
genoeg de klemtoon is gelegdOn
tegenzeggelijk voert ons dit terug tot
oude, feodale toestanden, die in dezen
tijd niet passen
Wij kunnen ons in den gedachten-
gang van den minister wel verplaatsen,
de gemeente moet eenige belangheb
bende zijn, maar wij vragen ons toch
af, of de practijk daardoor niet duur-
- der zal worden
Hoe dit alles zij, het feit ligt er,
en wij hebben daarmede rekening te
houden En er wordt rekening mede
gehouden, want overal zijn commissies
in het leven geroepen om dit nadeel
zooveel mogelijk te verkleineu. Ook
in Goes, of liever in Zuid-Beveland.
Op den werkkring dezer commissie
wenschen wij allerminst vooruit te
ioopen (wij zijn daarbij te nauw be
trokken), maar eene gelukkige gedachte
hebben wij het gevonden, dat van den
beginne af is getracht, alle belangheb
bende groepen bij elkander te krijgen,
wat ons goede hoop geeft, dat deze
zaak in het reine komtEén ding
willen wij wel zeggen en wij meenen
dat te moeten doen in het belang van
het publiek zelfzonder de medewer
king van allen kan deze poging niet
slagen Wij moeten hierbij iets verder
gaan Er wordt gevraagd om Algemeen
Kiesrecht, en wij doen aan dezen
roep mede, omdat wij aan allen gaarne
geven dezelfde rechten, maar wij knoo-
peu daaraan ook onverbiddelijk vast
dezelfde plichten
En vooral in dezen tijd vinden wij
het hooguoodig daarop te wijzen I Er
zijn er nog zoovelen, die daadwerkelijk
toonen weinig gemeenschapsgevoel te
bezitten, ja, die door wat geld in het
vooruitzicht de gemeenschap in gevaar
durven brengen 1 Hoe kan nu iemand,
zelfs met den besten wil, voor dezul
ken eene bevredigende oplossing vin
den
Wij willen er maar mede zeggen,
critiek zal altijd uitgeoefend worden,
alleen zullen wij ons het recht voor
behouden te vragen uit welken hoek
die komt
Buitenland.
Do strijd in an buiten Europa.
Dc Am-jrlkaanscho rogeerlng, die
toch al lact genoeg van den oorlog
ondervindt, neemt ten opzichte der
strijdende partijen een andero bon
ding aan dan de Grieksche dit gedaan
heeft.
Gat deze dan vechtenden gelegen
heid, hnn geschillen op Griekschen
grond te beslechten, de Amerikaan sche
regeering streeft er naar, de strijden
den zoo ver mogelijk van haar gebied
verwijderd te honden.
Daarom is de actie van den Duit-
sohen onderzeeër, de U 53, voor de
Amerikaansche kast,voor de regenring
te Washington aesr onaangenaam
geweest.
En waar die onderzeeër zich op zQn
recht beilep, vQ&ndolQke oorlogssche
pen bulten de territoriale wateren
daar aan te vallen waar bQ ze op z(Jn
weg aantrof, heeft de Amerikaansche
regeering besloten, maatregelen te
nemen waardoor iets dergelijks in de
toekomst, in de nabijheid der Ameri
kaansche kust, onmogelijk zou ge
maakt worden.
ZQ heeft das de Engelsche regee
ring verzocht, de Engelsche kruisers
niet meer langs de Amerikaansche
kust te doen patroullleeren ln de stille
hoop, dat, door het wegnemen van de
oorzaken ook de ernstige gevolgen
ln de toekomst achterwege zullen
blijven.
Dit patroullleeren van Engelsche
schepen voor Amerikaansche havens
heeft de regeering te Washington
reeds lang als een hiuderlQke eon-
tröle op de ln- en uitvarende koop
vaardijschepen geveeld en daardoor
als eon opzettelijke belemmering van
den Amerikaanschen handel.
Amerika de grootste neutrale staat,
is tevens de machtigste der onzijdige
mogendheden, en waar de Engelsche
autoriteiten voor de Grlekeehe protes
ten de schouders ophaalden, daar
worden da Amerikaansche eischen
steeds met bjzundero zorg onderzocht
en zoo mogelijk tot hun inwilliging
besloten.
Ook thans heeft de Engelsche regee
ring weer aan de eischen ge volg ge
geven en is het patruUleeren langs de
Amerikaansche kust gestaakt.
Op een vraag in het Hoogerhuis
gedaan, heeft minister Grey medege
deeld, dat de En-elsohe schepen hun
wettige rechten volgens het volken
recht niet te halten zQa gegaan.
Evenwel waren roods sedert langen
tjjd Amerikaansche protesten tegen
het optreden van Engelsche kruisers
op de Amerikaansche kust ingekomen.
Zoo was reeds in September 1914
een draadloos telegram van het
Engelsche oorlogsschip Suffolk*
met verzoek om voorraden en
nieuwsbladen opgevangen, waarvan
de Amerikaansche regeering geen
herhallDg duldde, wilde zQ bet ge
beurde niet beschouwen als het ge
bruik maken van Amerikaans Jh ge
bied als basis voor bevoorrading en
Inlichtingen omtrent bewegingen van
schepen door middel van de bladen.
Ook nadien heeft de Amerikaansche
regeering meermalen te verstaan ge
geven, dat bet rondzwerven van En
gelsche kruisorB in de nabijbeid van
Amerikaansche havens als een on-
vriendschappelQke handeling zou wor
den beschouwd, die de Amerikaan
sche regeering zon noodzaken, ln den
een of anderen vorm op te treden.
De Amerikaansche regeering achtte
het patroullleeren van vijandelijke
kruisers langs do Amerikaanscie kust,
dicht b{| de territoriale wateren, niet
overeen te brengen met het optreden,
dat van de oorlogsschepen eener be
vriende mogendheid in t(jd van oorlog
mocht worden verwacht. De voort
durende bedreiging van zulk optreden
voor de vrQheld van den Amerikaan-
Bchen handel beschouwde zQ als hin
derlijk en ouhoffsluk jegens de Ver
66nigdo Staten.
Op een vraag, door de Engelsche
regeerlng gesteld op grond waarvan
operaties van oorlogvoerenden, die
wettig waren ln het eene deel van de
volle zee, ln een ander deel voor on
wettig werden gehouden, antwoordde
de regeering van de Ver. Staten, dat
de Ecgalsche schepen met werden
beschuldigd van het overschrijden van
hnn strikt wettige bevoegdheid vol
gens het volkenrecht, doch dat de
klachten der Amerikaansche regeering
waren gegrond op de prikkeling, die
de voortdurende aanwezigheid van
oorlogsschepen van oorlogvoerenden ln
de dichte nabijheid van havens der
Vereenigda Staten uitteraard in een
onzijdig land veroorzaakte.
Waarschijnlijk zijn de Amerikaan-
sehe eischen aan Engeland ditmaal in
wat scherper vorm gesteld geweest.
Minister Grey toch deelde mede,
dat, hoewel de Engelsche regeering
volhield, dat zij volgens het strikte
volkenrecht bevoegd was om vrQelQk
overal buiten de territoriale wateren
te opereeren, zij aan het verlangen der
Amerikaansche regeering, om haar
schapen terug te trekken, voldaan
heeft
De Amerikaantche regeering heeft
inmiddels van haar zijde krachtige
maatregelen genomen om te voorno
men, dat Amerlkaansch gebied door
een aer strijdende partijen voor onge-
ooiloofde handelingen misbruikt xou
worden.
ZQ heeft een marine-officier met het
toezicht op het draadlooze station van
de ,New York Herald" belast om to
verhinderen, dat sobepen op see door
middel van dit station worden inge
licht over de actie der dutkbooten.
Alle andere draadlooze stations te
New Yark en aan de kust zQn gesloten.
Om zich de vechtenden nog verder
van het lijf te kunnen houden, heelt
de Amerikaansche minister van bui-
tenlaadzche zaken, Lansing, het voor
nemen, da breedte der Amerikaansche
territoriale watoren belangrijk uit te
breiden.
Deze bedraagt thans voor alle landen
drie mijl, doeh de minister acht deze
afstand, met bet oog op den verhoog
den schootsafstand van kust- en ma-
rlnegeschut, veel te gering en heeft
daarom het plan, voor da Vereenlgde
Staten een territoriale grens van veer
tig m()l uit de kust vast te stellen.
Dit optreden van de regeering van
een onsQdigen staat om de vechtenden
zoo ver mogelQk van haar grondgebied
verwijderd te houden, belooft voor
Amerika gunstiger resultaten dan het
Grieksche systeem, de strijdenden op
eigen grondgebied gelegenheid te
geven, bnn geschillen te beslechten.
Griekenland iB na de eerste schrede
op het hellende vlak steeds verder ln
den afgrond der zelfvernietiging ge
stort.
Nog heeft de wettige Grieksche
regeering zich niet, aan handen en
voeten gebonden, aan de geallieerden
overgegeven, nog tracht zQ zich in
een schijn van zelfstandigheid te hul
len, die evenwel zoo doorzichtig ls,
dat niomand zich er meer door be
driegen laat.
Over den toestand in dit ongeluk
kige land, dat onder de liefkozingen
van zQn natuurlijke beschermera*
doodgedrukt iz, spreken we weer in
een volgend artikel.
In den laatiten tQd is menigmaal
de vraag op den voorgrond getreden,
wat voor een kleinen staat, die aan
zijn marine niet veel ten koste kan
leggen, beter is: het aanbouwen van
weinig groote schepen ot van meer
dere goedkoopere onderzeebooten.
Een antwoord daarop kan wellicht
een telegram uit Berlijn vau Woensdag
j.l. geven, waarin vermeld wordt, dat
de commandant van de ,U 35* de
orde „pour le mérite" beeft gekregen
voor de resultaten in den oorlog met
deze onderzeeboot behaald.
Uit een overzicht van de verrich
tingen vac dezen onderzeeër blijkt,
dat hij 126 schepen met een inhoud
van 270000 ton in den grond heeft
geboord, waaronder de Franscbe
kruiser „Rlgel" en de Engelsche krui
ser „Primula". Voorts bracht deze
duikboot de halpkrulsors .Gallia",
„Provence" en „Minneapolis* tot zin
ken, benevens verscheidene vijande
lijke transportschepen met bestem-
miag naar Saloniki.
Waar de waarde van een marine
schip bepaald wordt naar de mate van
schade, welke bet den vijand kan
toebrengen, ls wel het beste pleidooi
voor den aanbouw van onderzeeërs de
mededeeling, dat de ,U 35", die
zeventien geveehten doorstaan heeft,
in den tijd van zijn optreden den
vijand een schade van niet minder
dan 450 millioen mark beeft berokkend.
Van geen der Europeesehe oorlogs-
terrrinen vallen ditmaal bQzonderhe
den van eenige boteekenls te ver
melden.
Biuneniaud.
Een verzoek.
„Naar wQ hoorden, aldus De Nieuwe
Crt'\ moet mevrouw Aletta Jacobs
gisteren voor den aanvang van het
debat over de Grondwetsherziening,
tot den Voorzitter der Tweede Kamer
het verzoek hebben gericht haar te
vergunnen de meening van baar
geestverwanten inzake het vrouwen-
kiearechtin de vergadering der
Kamer uiteen te zetten I"
Het antwoord van den heer Goeman
Borgeslus vermeldt het blad niet. Hat
zal vermoedelijk wel afwijzend zijn
geweest.
Verbod van uitvoer van zaden.
Het Stbl. no 477, bevat een Kon.
besluit van den l7den dezer, waarbQ
de uitvoer van radijs-, sla-, komkom
mer-, cichorei- en andijvlezaad wordt
verboden van den dag der afkondiging
van dit besluit. De Kroon behoudt
zich voor, dit- verbod tQdelijk op te
heffen ot in bQzondere gevallen daar
van ontheffing te doen.
Art. 192 van de Grondwet.
Het hoofdbestuur van de Maatschap-
pQ tot nut van 't algemeen heeft zich
met een adres gewend tot de Tn rede
Kamer, waarin het verklaart in hoofd
zaak met groote instemming te hebben
kennis genomen van de voorstellen
van de zoogenaamde Besredlglngi-
commisile. De in verband met deze
plannen voorgestelde wijziging van
art. 192 der Grondwet laat echter
plaatz voor twijfel, of de bedoelingen
der Bevredlglngscommlssle, zooals
deze ln haar wetzvoorstellen en memo
ries van toelichting zijn neergelegd,
ln het ontworpen Grondwetsartikel
wel voldoende tot haar recht komen,
met name of daardoor zekerheid ver
kregen wordt.
le. dat overeenkomstig art. 16
ven het ontwerp v&d wat tot wQzlging
en aanvulling van de wet tot regeling
van het lager onderwijs, 1, Onderwijs
ln elke gemeente voldoend lager
onderwijs zal worden gegeven in een
genoegzaam aantal scholen, welke
voor alle kinderen zonder onderscheid
van godsdienstige gezindheid toegan-
kelQk zijn.
2e. dat naar de woorden van
paragraaf 1 der Memorie van toelich
ting, behoorende bQ genoemd wets
ontwerp (algemeene beschouwingen)
het bQzonder algemean vormend
lager onderwijs, dat, naar denzolfdeo
maatstaf als het overeenkomstig open
baar onderwQs, voor geldelijke voor
ziening in aanmerking zal komen, aan
even hooge eischen van dengdelQkheid
zal voldoen alt aan het openbaar on
derwQs worden gesteld.
Adr. verzoekt, het voorgestelde art.
192 der GroDdwet slechts aan te ne
men na zoodanige wijziging, dat
daarin is vastgelegd,
le. dat overal in den lande van
overheidswege voldoend openbaar
algemeen vormend lager onderwQs zal
worden gegeven, met altzonderingen
door de wet te regelen, met dien
verstande, dat in die gemeenten, waar
znlk een uitzonderingsgeval zal be
staan, van overheidswege aan allen,
die dat wenschen, gelegenheid zal
werden gegeven tot hot ontvangen
van voldoend openbaar algemeen
vormend lager onderwQs
2e. dat het bQzonder algemeen
vormend lager onderwQs, dat, naar
denzelfden maatstaf als het overeen
komstig openbaar onderwQs, voor
geldslQke voorziening in aanmerking
zal komen, aan even hooge eischen
van dengdelQkheid zal moeten voldoen
als aan het openbaar onderwQs wor
den gesteld.
Vrijnelling van dienst voor hulp bij
den landbouw.
De opperbevelhebber heeft de vol
gende order gegeven
Teneinde tegemoet te komen aan
de bezwaren, welke in sommige doe
len van ons land bQ den landbouw
ondervonden word n, bepaal ik, dat
aan militairen, die langer dan 8 V»
maand onder de wapenen zQn, tot
een aantal van 5% der presente
sterkte, door de compagnies- en over
eenkomstige commandanten, mits de
belangen van den dienst en de veilig
heid daardoor niet worden geschaad,
geheels of gedeeltelQke vrQstelling
van den dienst (uitgezonderd van
waeht- en grecsdiensten) kan worden
verleend om uiterlijk tot einde No
vember, mits binnen een kring van
één uur gaans van de kwartieren
hulp te verleenen aan de landbouwers,
mits de overtuiging bestaat, dat de
hiertoe verelschte werkkrachten door
die landbouwers niet zelfs niet nlt
de geïnterneerde militairen zQn te
verkrQgen, terwQl het voor dezen
arbeid aan de militairen te betalen
loon niet minder mag bedragen, dan
het loon, dat ter plaatse voor den
verrichten arbeid aan de arbeiders
in den regel wordt betaald.
Vorenbedoelde hulpverleening mag
alzoo geenszins strekken tot bena-
deeling van de arbeiders, die in da
nabQheld woonachtig zQn.
Het verdiende loon mag door de
militairen worden behonden.
ZQ, die van de vrQstelling van
dienst gebruik maken, genieten tQdens
den dnur daarvan geen periodieke
verlovendientengevolge verzuimde
verlofabeurten worden niet iogehaald.
Staas-nieuws.
zondagssluiting apotheken.
Zondag 22 October zal de apotheek
van don heer La Porte voor bet pu
bliek zQn opengesteld.
Bevolking.
le helft October 1916.
Ie gekomen
Joh. Zuldweg, bakkersknecht, nlt
Kapelle, Lange Kerkstraat 27 j F.
MaQs, Dir. BQksdagnormaalsehooI, uit
KattendQke, Oostslngel 256; Ca. G.
Rentmeester, apot -assistente, uit Apel
doorn, Groote Markt 66; C. A. Limo-
nard, kellner, uit VlisBlngen, Groote
Markt 3B. A. van Geyn. asslst.-Poit.,
uit Amsterdam, WQngaardstr. 54; P.
M. Maglelse, hoedenmaker, uit Kloe-
tinge, Naaste pad 78; L. Steutel,
chauffeur, uit Hoek, Klokstraat 155
J. A. Janse, koopman, uit Middelhar-
nis, Kleine Kerkstr. 262Chr. Slnke,
zonder beroep, uit Kloetinge, Klok
straat 163L. L. van Hoorn, timmer
mansknecht, uit Hilversum, Bocht van
Gulnés 113.
Vertrokken
H. Langeveld, kantoorbediende,
naar Axel; M. van Sidderen Maas,
letterzetter, naar Alphen a.d. BQn
P. van Sabben, leeraar Wiskunde, naar
Leeuwarden H. J. de Jeu, telegrafist,
naar Botterdam.
Doopsgezinde Gemeente.
Zondag 22 October, 10 u. v.m.,
ds. Slemelink.
Jubileum
mevrouw coblingh vorderman.
Het ls wel een ontchoogeling voor
de bejaarde artiste geweest, In Goes
Woensdagavond een betrekkelQk leego
zaal te vinden.
Nog was zQ In den roes van de
grootscho huldiging van den vorigen
avond, toen voor een stampvolle
schoawburgzaal en een opgetogen
publiek telkens weer nieuwe bloem
stukken werden aangedragen en de
voorzitter van het eere-comlté haar,
onder daverend applaus, de toezegging
van een huidoblQk deed, dat geest
driftige bewonderaars de kunstena-
ressa bij haar afscheid wilden aan
bieden.
VQfendertig jaren lang heeft me
vrouw CoelinghV order man het veel-
elschende Hollaiideche publiek van
baar kunst doen genieten, en nu, bQ
haar vertrek naar Indië, bQ het af
scheid van haar land en haar werk
kring, maakt de kunBtsnaresse, met een
voor haar bewerkt blQspel een tour-
née, om het geld, dat zQ voor haar
toekomstplannen noodig heeft, door
eigen kunst-uiting bQeen te kunnen
brengen.
En daarom was het zoo jammer, dat
Goes alt nummer twee op het pro>
gramma stond, dat onmiddelQk na het
optreden ln Den Haag, waar de artizte
bekend en geliefd is, een tweede op
treden in Goes moest volgen, waar
weinigen zich mevrouw Coelingh
Vordermr.n herinneren en nog weini-
ger zich voor haar afieheidstournée
schenen te Interesseeren.
Geen volle zaal lachte hier de actrice
tegen, geen bloemen stonden gereed,
om op het juiste moment door Qverige
dienaren naar het tooneel gedragen
te worden.
Maar de toehoorders, die Woensdag
avond naar de „Print van Oranje"
waren gekomen, hebben zich toch wel
een uiterst tevreden en dankbaar
publiek getoond.
Zelden heeft ln onze schouwburg
zaal, als wQ aan de kolfxaal van
„De Prins" dien weidscbon naam nog
eens mogen toekennen een zoo
hartelQk applaus weerklonken, zelden
hebben we bier ter ztede het publiek
zoo zien meeleven in het gebeuren op
het tooneel.
En dat is zeer zeker te danken ge-
weestaan het bekoorlQke spel van mevr.
CoeliDgbVorderman, die ln „De
Nicht* volop gelegenheid kreeg, haar
talent als actrice te doen waardeeren
en bewonderen.
Het stuk zelf, naar oen oud gegeven
van Roderlch Benedix door den heer
G. Inventor voor deze actrice bewerkt,
kan niet bogen op groote knnztwaarde.
Het ls een blQspel ln den waren
zin des woorös, waarbij het publiek
telkens weer geniet van de koddige
verwikkelingen, de goedkoope tooneol-
trucjns, als het verwisselen van brie
ven en ten slotte van het operette
achtige slot, het samentreffen van een
geheele verliefde familie ln hetzelfde
tuinhuisje op hetzelfde afgesproken
avond-uur.
Maar het stuk is een juweeltje voor
de scheidende kunstenareese, omdat zQ
er volop gelegenheid in krQgt, haar
groote talenten op duidelQke wQze te
doen uitkomen.
ZQ typeert alleraardigst de oude
vertiouwde nicht, de goedige oude
dame, wie van alle zQden geheimen
worden toevertrouwd, die overal raad
moet verschaffen en ten slotte de
bewerkster wordt van het geluk van