N#. 120 1916
Dinsdag 10 October,
103de jaargang.
W ALTER.
Ambulantisme.
50 FEUILLETON
Buitenland
Binnenland.
GOESCHE
COURANT.
Db uitgave deïer Conrant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond
uitgezonderd op feestdagen.
PrQs per kwartaal, In Goss f 1,—, buiten Goei, franco f 1,25.
Afzonderlijke nommera 5 cent,
iuesdiiiB van advertocUfin op Msandatr, WoenstUg
en VRIJDAQ vóór 13 uren.
Telefoonnnmner S3. Uitgave van de Ntaml
Oa prQs der gewone advertentiSn is van 1-6 regalt&O ot., elke regal mear 10 at
BQ directe opgaaf van driemaal plaatilng derielfde advertentie wordt
de pry» ileehti tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelQk- en doodaberlchten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 1—10 regelt k f 1,— berekend.
Bewltnnmmerg 6 cent.
Vsaaootstkap 50e*stke Conrant". Sirettanr 9J W. van Babnivblb.
i.
In den laatsten tijd komt steeds weer
de vraag op den voorgrond of het
ambulantisme in de openbare lagere
scholen dient te worden gehandhaafd
dan wei dient afgeschaft te worden en
de voor- en nadeelen van dit ambu
lantisme, zooals zij in de practijk bij
het openbaar lager onderwijs worden
gevoeld, maken steeds meer een punt
beraadslaging uit in gemeenleraads- en
onderwijzersvergaderiugen.
Van belang is eene enquête door
eene commissie ad hoe uit den Haag-
schen Gemeenteraad in zake deze
quaes!ie ingesteld en het lijvig rapport
door haar uitgebracht verdient volle
aandacht.
De commissie is begonnen met aan
alle onderwijzers en onderwijzeressen
een tweetal vragen toe te zenden,
luidende als volgt
1. Heeft uwe ervaring u geleerd,
dat het ambulantisme in den vorm,
zooals het hier ter stede bestaat, in
het belang van het onderwijs is
Zoo ja (neen), op welke gronden en
op welke feiten berust uwe meening
2. Welke redenen acht gij nood
zakelijk en mogelijk in verband met de
bestaande wetgeving, om de uws in
ziens voor het onderwijs nadeelige ge
volgen van het bestaande stelsel zooveel
doenlijk te beperken?
Hél aantal der ingekomen antwoorden
bedroeg 703, te weten 72 van hoofden
en 631 van klasse-onderwijzers.
Alle 72 hoofden verklaarden zich,
afgescheiden van de practijk van het
Haagsche stelsel, voorstanders van het
ambulantisme in algemeenen zin, ten
minste op twaalf- en meerklassige
scholen.
Van de 631 klasse onderwijzers bi eken
er 478 tot de bepaalde tegenstanders
te behooren de overige 153 tot de
voorstanders, waaronder medegerekend
diegenen, welke oui verschillende rede
nen geen of geen beslist oordeel uit
spraken.
De verwachting, die men allicht zou
koesteren, dat vele plaatsvervangende
hoofden het ambulantisme gunstig ge
zind zouden zijn geworden, doordat zij
daarmede practische kennis gemaakt
hebben, telkens als zij voor het hoofd
moesten invallen, wordt niet bewaarheid.
Van de 33 onderwijzers toch, die van
hun kwaliteit als plaatsvervanger op
de ingediende bescheiden deden blijken,
behoorden er slechts 9 tot de voor
standers.
De in de ingeleverde antwoorden
opgenoemde'argumenten voor entegen
het ambulantisme loopen betrekkelijk
weinig uiteen en leveren geen nieuwe
principiëelc gezichtspunten op, na de
uitvoerige beschouwingen, in diverse
brochures en tijdschriften over dit
onderwerp reeds gepubliceerd.
Wat wel opvalt, zijn de volgende
bijzonderheden
Wat de klasse-onderwijzers betreft,
kwam de door velen gevoelde gering
schatting van hetgeen de hoofden ver
richten, aan het licht. Voorts bleek
uit de antwoorden niet altijd, dat allen
een voldoend begrip hebben van de
eischeu van organisatie, leiding en
eenheid van behandeling. Omtrent
enkele hoofden van scholen werd de
indruk verkregen, dat zij te kort
schieten in het besef van te moeten
bouwen op den geest van samenwerking
der klasse-onderwijzers in het belang
der school.
Eindelijk werd, wat betreft het
openbaar gezag, een gebrek aan toezicht
over de schoolhoofden gevoeld, in dien
zin, dat, zoolang zij zich aan geen
bepaalde feiten schuldig maken, er
voor hen een ruime gelegenheid
bestaat, om zoo dit in hun karakter
ligt toe te geven aan eene heer-
scliersopvatting van hun ambt, terwijl
bovendien, zonder dat nog van eene
wenschelijkheid tot het onderdrukken
van eenige hunner verkeerde eigen
schappen sprake zou behoeven te zijn,
niet alleen het hun ontbreekt aan de
kunst van het geven van leiding ter
bevordering van eenheid, maar ook het
bij minder geschikte persoonlijkheden
aankweeken van juiste begrippen, na
genoeg of geheel schijnt te ontbreken.
Als een negatieve eigenschap, door
het ambulantisme bij de hoofden van
scholen aangekweekt, wordt in tallooze
antwoorden genoemd achteruitgang in
onderwijzers-qualiteilen tengevolge van
het derven van praktijk en verant
woordelijkheid vooreen bepaalde klasse.
De Commissie wil niet verhelen, dat
de argumenten ter aanduiding van de
daaruit ontstane gevaren samen te
vatten in de begrippen autocratie en
achteruitgang in practische bekwaam
heid haar over het algemeen overtuigd
hebbeu, dat het voor het meerendeel
der schoolhoofden en daarom voor het
onderwijs een nadeel is te achten, dat
zij aan de feitelijke practijk van hun
vak, het geven van onderwijs, voor
zooveel zij zelven verkiezen, geheel zijn
onttrokken.
Niettemin meent de commissie het
hun opdragen van de verantwoorde
lijkheid voor eene bepaalde klasse te
moeten ontraden, omdat die zoozeer
den ganschen persoon vordert, dat
zonder de aanwezigheid van dezen, bij
de thans bestaande toestanden eene
zoodanige klasse weldra de slechtst-ver-
zorgde der school zou worden, terwijl
evenzeer voor de behartiging van de
school in haar geheel de werkkracht
en toewijding van eene geheele per
soonlijkheid in beslag worden genomen.
Beide eischen komen onderling zoodanig
in strijd, dat zij, naar het der commissie
voorkomt, onvereenigbaar zijn te achten.
Hi.toriacho Bom an
door
M. C. VAN DEN ENDS.
(Nadruk verboden).
Wat ichoone kan. van slagen bood
deze gelegenheid. Een kleine macht
kan immer» de volkswoede toch niet
weerstaan in haar spontane uitingen.
HaehelQk was de toestand. Echter
ondernamen zQ, die voor 't behoud
der poort hadden zorg te dragen,
moedig de verdediging, bedienden
zich zoolang mogelQk van 't geschut,
om eindelijk tegen een tienmaal sterker
aantal een verwoed gevecht aan te
binden. Dat pleit zon spoedig beslecht
zQn, en niet lang kon 't meer dnreo,
dat zij 't onderspit moesten delven en
bezwijken tegen den drang der over
macht.
Nog hielden ze stand, zij 't ook dat
de moed ontzonk. Op 't moment, dat
het weerstandsvermogen uitgeput was,
kwam Juliaan de Romero met z\jn
volgelingen aanrennen, nog juist bij
tijds, om voor hen allen een groot
onheil te voorkomen.
De poorters, eerst meenende, dat de
Geuzen in aantocht waren, hieven een
gejuich aan, dat echter niet van langen
duur was, en iu diepe neerslachtigheid
verkeerde.
Wel boden ze weorstand en deden
van hun behaald voordeel maar niet
gewillig afstand, doch de weerkracht
was verdwenen.
Sommigen vochten als leonwen,
wilden liever sterven dan zleh over
geven, daar de gevangenis of de galg
anders toch hun deel zon zjjn, als
straks de belhamels der oproerlingen,
door wraakinchtige rechters gevonnist
zouden worden.
Zij, die zich daaronder met over
tuiging konden rangschikken, deden
wat zij vermochten, om de vreesach
tige twjfelaars moed op goeden uitslag
in te blazen en 't verzet krachtiger en
algemeener te maken.
Juliaan de Bomero overzag den
geheelen toestand met kennersblik en
wist de hoofdaanlegger» en rustver
stoorders en opstokers voor een goed
deel er uit te pikken en buiten ge
vecht te stellen of onschadelQk te
maken. HQ waagde zich bQ zQn prac
tische bemoeiingen wat ver.
Een poorter, 't spel nog niet ver
loren ziende, loste een welgericht
pistoolschot op den aanvoerder. Heer
Juliaan werd in zQn rechteroog ge
troffen.
En zjjn verantwoording aan Mon-
dragon viel hem gemakkelijk, schoon
f tegen duren prijs.
De etrijd In en bulten Europa.
Ook in het Engeltche leger begint
men langzamerhand gebrek aan m-:n-
schanmaierlaal te krijgen.
Wij wezen er reeds vroeger op, dat,
waar ledeien dag du'ientlen jonge
mannen als slachtoffer! van den voike-
renkrijg vallen, het tekort aan men
schenmateriaal zich het allereerst zal
doen gevoelen, omdat het aantal jonge
mannen, dat van dag tot dag voor
den krijgsdienst geschikt wordt, in
zeer ongunstige verhouding staat tot
het aantal van hen, die, dood of ver
minkt, de wapenen voor het Vaderland
niet langer meer kunDen hantoeren.
Het Eugelsohe leger, oorspronkelijk
door middel van werf-agenten samen
gesteld uit jonge mannen, die meer
of minder vrijwillig een verbintenis
sleten, daarna uit voor den dienst,
krachtens de dienstplichtwet aange
wezenen, begint langzamerhand op
nieuw gebrek aau menschenmateriaal
te krijgen.
Door de regeering is, met het oog
hierop, een commissie benoemd, de
zgn. Man Power Distribution board,
aan welke commissie is opgedragen,
na te gaan, welke maatregelen noodlg
en mogelQk zijn om de beschikking
over nieuwe recruten te kunnen
krQgen.
Deze commissie ls begonnen met
openbaar te maken, dat het haar
gebleken is, dat voor het leger en de
munitiefabrieken meer mannen noodig
zjjn om de legeTS te velde op dezelfde
sterkte te kannen hoeden en tegelQ-
kerifjd steeds over voldoende arbeiders
voor de munitlefabrlcage te beschikken.
De commlsaie acht het noodzakelQk,
dat de dienstplichthoven ieder geval
met zorg nagaan voor zQ tot vrQstel-
liog beslatten. Slechts In uiterst
dringende gevallen mag aau de
bestaande tijdelijke vrQstellingen uit
breiding worden gegeven en de be
slissing moet worden bespoedigd In
zake 200.000 aanhangige aanvragen
om vrijstelling.
Een bijzonder onderzoek stelde de
commissie In naar de aanvulling van
het tekort aan werkkrachten door
ongeschoolde arbelderB en vrouwen.
Z\j heeft reeds verzocht met de werk
gevers en vakvereeiiiglngsleideri over
leg te plegen hoe ln de particuliere
bedrQven een aanvulling van de
werkkrachten met ongeschoolden en
vronwen kan plaats hebben om zoo
doende geoefende arbeiders vrij to
maken voor de munltlenijverheld.
Natuurlijk wordt hierbij ook over
wogen hoe do te werk stelling van
oudere mannen en vrouwen het best
kan worden bevorderd. Deze zullen
zooveel mogelijk de plaatsen moeten
innemen van hen, die voor den dienst
te velde geschikt gemaakt kunnen
worden.
De regeerlngsdepartementen zijn
door de commissie niet vergeten en de
noodlge maatregelen worden over
wogen om ook de ambtenaren van
militairen leeftijd aan deze departe
menten bij het leger in te deelen.
Het lieve, ongelukkige Galelntje
bevond zich dus weer in Middelburg,
en wel ln geheel andere omstandig
heden dan voorheen. Toen ze den
volgenden morgen zeer la .t ontwaakte
uit den toestand van bewuateloosheld,
die tengevolge van lichamelijke ver
moeienissen en schokkende zielsaan
doeningen in onrnstlgen slaap over
ging was zQ uitermate nerveus. Aan
vankelijk wiet ze niet, waar ze zich
bevond, en kon ze niet geregeld
denken.
Haar oogen deden pijn van het
schreien. Toen ze wat stil gelegen
had en de haar vreemde omgeving
nauwkeuriger beschouwde, kwam er
angst, groote angst over haar. De
gebeurtenissen, zoo snel elkaar op
volgend in de laatste dagen en niet
van aangenamen aard, begon ze zich
te herinneren.
Omdat do lotswisselingen haar nu
hier, dan daar plaatsten, had ze ln
'teerst weinig acht geslagen op haar
keurig ingericht slaapvertrek.
Hoe geheel anders was 't ameuble
ment dan bQ haar vader op den molen,
waar alles getuigde van netten een
voud.
Ach jal ze wist het nn weer, die
molen was niet meer, ze had hem in
puin zien storten I En toen niets
dan verschrikkelijks zag ze dien nacht.
Ook in 't stille klooster der Zwarte
Zusters bevond ze zich niet, en even-
BQ de steeds sterker gevoelde be
hoefte aan menschenmateriaal, ls het
niet te verwonderen, dat velen er op
aandringen, den dienstplicht ook ln
Ierland in te voeren.
Tot nu toe heeft men de Ieren niet
durven dwingen, wel wetende, dat
deze eilandbewoners met bijiondere
voorzichtigheid behooren te worden
behandeld.
Eenige bladen, o a. de Times, zjjn
thans evenwel een campagne begon
nen, waarvan het doel is, den dienst
plicht ook voor Ierland aan de orde
te stellen. Men deed voorzichtig uit
komen, dat het noodlg zou zijn tot een
verhooging van de leeftijdsgrens van
de dienstplichtigen ln Engeland over
te gaan, wanneer de dienstplicht ln
Ierland niet werd ingevoerd.
Trans heeft de Times reeds invoering
van dien, vooral ln de tegenwoordige
omstandigheden zoo zwaren plicht,
voor Ierland openlijk bepleit en sir
Edward Carson, wel bekend nlt de
Home-Bnle beweging, heeft zich bier
bij aangesloten. Naar zQn meening
zijn er in Ierland van de 650000
strQdbare mannen slechts een goede
1ÜOOOO bQ het leger Ingedeeld. Sir
Edward werkt daarbQ op het eerge
voel van de leren door er op te wjjzen,
hoe in alle Engelsch sprekende de-len
der wereld wel geoordeeld zon wor
den over een Ierland, dat weigeren
zou te luisteren naar den roep van
zQn eigen zonen ln de loopgraven.
De liberale pers, o.a. de Daily News
waarschuwt ten krachtigste tegen het
invoeren van dienstplicht in Ierland.
Het blad wijBt er op, dat zeer vele
nationalistische Ieren reeds dienst
namen en dat het oneerlQk is over
Ierland te spreken en deze dingen te
vergeten.
Tegel(jkertQd wordt er aan herin
nerd, dat sir Edward Carson weigerde
met den nationalist Redmond een recru-
teeriogsvergadering te houden, waar
uit de conclusie getrokken wordt, dat
het er hem meer om te doen is, de on-
eenlgheid ln Ierland levendig te hou
den dan mannen te krijgen voor het
Brltsche leger. Het blad geeft sir
Edward den raad in Ulster zelf de
zaak eens aan te pakken en meent,
dat hij dit net zoomin zal durven doen
als de Engelsohe regeering zijn voor
stel zal durven aanvaarden.
De correspondent van de Times in
de Iersche hoofdstad Dublin, deelde
mede, dat Redmond daar een rede
zou houden, waarnit sou blijken hoe
hij over de Iersche reeruteerlng denkt.
De correspondent meent, dat wanneer
Redmond, evenals de geheele nationa
listische partQ, zich tegen den dienst
plicht verklaart, Ierland, ondanks het
ernstige politieke verzet, tot dienst
plicht zal moeten gedwongen worden.
De correspondent acht dit zeer wel
mogelijk, daar volgens zjjn zeggen
een groot deel van het Ierache volk
erkent, dat thans Ierlands eer en
politieke vooruitzichten athangen van
Ierland» antwoord op den roep naar
recruten.
Het volk zou reeds bemerkt hebben,
dat de openbare meening ln Engeland
en de kolonlfin meer en meer tegen
min bQ haar oom Herman, en nog
veel minder in de Manteling bij de
pleegouders van haar bruidegom.
DuldelQk zag ze, dat ze ln de stad
Middelburg was. Haar slaapvertrek
bad uitzicht op de Markt, 't Stadhuis
en de West Monster en de AbdQtorens
lieten geen twQfel over.
Wat men met haar voor had, be
greep ze niet, doch veel goeds ver
wachtte ze niet.
Nadenkend over een en ander, 't
kopje treurig gebogen, stond ze nu
in de kamer, niet wetend, wat ze zou
aanvangen.
O, was haar Walter hier, bQ zou
haar redden. Maar vol goed ver
trouwen, rekende ze er vast op dat
bij zou opdagen eu haar met zich
voeren
Een poging zou ie daarom toch
wagen om te ontvluchten. En stil
sloop ze naar de deur. Deze vond ze
echter gesloten.
Van een weinig verversching had
ze geen gebrnik gemaakt, ofschoon
die voor haar klaarblijkelijk was
neergeset.
In afwachting van de komende
dingen, zette zQ zich neer, onafgewend
naar de deur kQkond, tot iemand zou
binnentreden.
Ze nam zleh voor alsdan te smeeken,
om naar haar oom Herman te worden
gebracht. EIndelQk vernam ze gerucht.
Het geleek wel, dat iemand naderde
Ierland gestemd wordt en dat bet
gevaar van het verlies der Engelsohe
markten na den oorlog ernstig wordt.
Tal van lntelleotneele Ieren zouden
dan ook hopen, dat, alvorens tot dienst
plicht werd besloten, een krachtige
poging zal worden gedaan om de
mannen langs vrQwllllgen weg te
krijgen, maar zij zouden toeh nog
liever dienstplicht aanvaarden dan
toestaan, dat Ierland in de oogen der
wereld wordt gediscrediteerd.
Dat men in Engeland om de be
schikking over meerdere mannen te
krQgen een poging zal doen om Ieren
tot dienstneming over te halen, was
te voorspellen en dat men, waar men
voor Ierland toch altijd nog bang ls
met kracht op te treden, niets zal
nalaten om de Ieren het besef bQ te
brengen, dat zij uit moreela overwegin
gen tot dienstneming verplicht zijn en
zich in de oogen van de geheele we
reld als de meest verachtelijke en
vreesachtige Individuen doen kennen
zoo zQ zich niet als reernnt naar het
Europeesche slagveld laten zenden
kan eveneens niets bQzonder genoemd
worden
Het is ln vele gevallen, voornamelijk
onder het werfatelael, de gewoonte
geweest, de beschikbare jonge man
nen de keuze tussohen dienstneming
en eerloosverklaring te geven, welk
stelsel tot nu toe al heel wat duizenden
onder militair commando gebracht
schijnt te hebben.
Van het gevechtsterrein nog steeds
weinig nieuws.
In het W. blijft het bQ kleine aan
vallen. De Engelschen wonnen ten
N.O. van Eanconrt eenlg terrein en
de Fransehen tuaschen Fregicourt en
Rancourt.
Aan den weg van Brody naar
Lemberg wisten de centraleu den
Rnaslsehen druk tegen te gaan even
als aan de Zlota Lipa, waar zij zelfs
esnig terrein heroverden.
De Roemenen werden in den Goer-
genlasector, bQ Parajd en in Zuid
Zevenburgen b(j de Alt teruggeslagen.
Op het laatste gevechtsterrein werden
zQ gedwongen de zgn. Slncastelllng
te ontruimen waardoor den eentralen
een belangrijken buit ln handen 1*
gevallen.
Da Roemenen zijn thans in Zeven
burgen bijna geheel tot de grens-
hoogten teruggedreven.
Kroonstadt zou reeds door de een
tralen genomen zQn.
In Macedonië wyken de Bulgaren
op den rechtervleugel, waar de En
gelschen aan de Btrooma een zestal
dorpen bezet hebben.
Pulp.
De minister van L., N. en H. heeft
maximumprijzen vastgesteld zoowel
wat betreft pulp campagne 1916/17 als
oudere pulp.
Uitvoer van tuinbouweaden.
De minister van L., N. en H. heeft
het volgende bepaald:
met rinkelende sporen. Ook de zware
stap moest die van een man zijn.
Ze vergiste zich niet.
Een hooggeplaatst officier opende
de deur en vertoonde zich op den
drempel.
De eerBte beweging, die 't meisje
maakte, sprak van blydBchap.
Niet alleen verlangde ze mensehen
te zien, waarvan ze zou kunnen
hooren, wat over haar beiloten was,
en wenschte ze haar verzoek te doen,
maar bovenal deed het haar genoegen
in den Spanjaard den man vanjr.ren
te ontmoeten, die er wel streng, doeh
niet laag en valsch uitzag. Ja, hij was
de man, die ln den verschrikkeljjken
nacht zijn heldenzwaard hanteerde en
met reuzenkracht den sterken en be
dreven heer Dumont versloeg.
Werkelijk was het heer Sancle
d'Avlla, die binnentrad, beleefd boog
en haar hand vatte, terwQl hQ iel:
.Schoon meiBje, het spijt me om u,
dat we zoo hebben moeten optreden,
doeh den ellendigen Dumont de San
Fuentez wilde lk ln elk geval treden
met nw ontvoering. IntoBichen hoop
ik, dat ge niet geleden hebt door de
ongemakken, waaraan we u bloot
stelden en door den sehrik I*
Bij deze woorden sloeg hQ Galelntje
opmerkzaam gade.
Verwonderd hief ze 't hoofd tot
hem op.
(Wordt vervolgd.)
