N°. 117 1916
Dinsdag 3 October.
103de jaargang.
WALTER.
DISTRIBUTIENET.
GOESCHK
COURANT.
De Uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond
uitgezonderd op feestdagen.
Pr|s per kwartaal, In Goes f 1,—bulten Goes, franoo f 1,25.
Afzonderlijke nommers 5 cent.
Inzending van ®dverten«6n op Maan das ■Woensdag
an VRIJDAQ yóóf 12 uren.
TeleioonsnniKor 32. Uitgave van da Naansl. Veaaootsaknp jGszsoh# Qoarait".
De prga dor gewone advertentlin Is van 1-6 regels 50 ct„ elke regel meer 10et
Bg directe opgaaf van driemaal plaatsing derselfde advertentie wordt
de prijs slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huwalgk- en doodsberichten en de daarop betrekking hebbands
dankbetuigingen worden van 1—10 regels k 1,— berekend.
Bewgsnunmeri sent.
Sirestear G. W. van Barnïvïlb.
Bij dit no. behoort een bijvoegsel.
I.
De heer Jac. Welleman, burgemeester
van Krabbendijke, schrijft ons
Een droog onderwerpAccoord,
maar een wet, waarmede de meesten
onzer lezers eiken dag in aanraking
moeten komen.
Op dezen grond achten wij een
nadere kennismaking gewenscht. Wij
bedoelen niet deze wet geheel te gaan
ontleden, artikelsgewijze le behandelen,
neen, alleen in groote lijnen zullen we
doel en strekking aangeven en zullen
wij trachten aan te toonen, hoe deze
wet uit de omstandigheden is geboren
en noodzakelijk was
Een kort woord voorafWij denken
terug aan den len Augustus 1914, den
dag, waarop ons leger werd gemobili
seerd. Een wereldbrand, dicht in onze
nabijheid uitgebroken, maakte noodza
kelijk, dat ook wij onze jongens naar de
grens riepen, om desnoods met geweld
onze zelfstandigheid te bewaren. Ang
stige oogenblikken voor hen, die daartoe
werden geroepen in de eerste plaats,
angstige oogenblikken voor hen ook,
die achterbleven, angstige oogenblikken
vooral mede voor hen, die geroepen
waren den teugel van 's lands bestuur
te voeren. Gelukkig bleef 't hoofd
der laatsten koel en wij denken zeker
met dankbaarheid en voldoening terug
aan hen, die in dezen benarden tijd
het schip van staat met vaste hand
stuurden en wisten te leiden tusschen
alle klippen heen
Cort van der Linden, Treub omnog
geen anderen te noemen, het zijn namen
van mannen, die zullen blijven voort
leven in de geschiedenis, maar die
vooral in onzen lezerskring nooit ver
geten zullen worden
Wat traden zij oogenblikkelijk kracht
dadig op Wat zagen ze oogenblikkelijk
in, dat //buiten den oorlog blijven"
het beste was, wat zij aan ons volk
konden geven, zij het dan ook met het
brengen van offers, van groote offers
zelfs! Wat voorzagen zij spoedig den
toestand, waardoor zij terstond de maat
regelen konden nemen, welke vrede
eenigszins konden waarborgen. Hebben
wij deze alle gewaardeerd P Neen, en
we konden het ook slecht, omdat ons
gezicht meer beperkt was, omdat wij
niet zagen, wat zij, beschikkende over
meer gegevens, reeds hadden gevoeld
en waargenomen! Maar achterafl Ja,
dan is critiek mogelijk! We zouden
geen Hollanders zijn, als we dat niet
deden
Dat doet een heer in zijn salon, een
dame in haar boudoir, een koopman
in het café, een makelaar op de beurs,
een reiziger in den trein, een schipper
aan boord, een officier op de sociteit,
47 FEUILLETON
Hfitorlsahe Roman
door
M. C. VAN DEN ENDE.
(Nadruk verboden).
Hadden ze van deze gunstige om
standigheid een verstandig gebruik
gemaakt, zeker was hun veel leeds
bespaard gebleven. Doch te midden
van alle verschrikking gevoelden zij
zich gekluisterd aan deze onzalige
plaats.
Een tweegevecht had iets buiten
gewoon aantrekkelijks. Met woede
stortten de twee kampioenen op elk
ander in, krachtige slagen toebrengend,
behendig pareerend, beurtolings aan
vallend of verdedigend.
't Geluk diende nu den een dan den
ander. Lang bleef onbeslist, wie als
overwinnaar zou overblijven.
Beiden begonnen teekenen van ver
moeidheid te geven. Minder snel,
doch even heftig vielen ze aan
.Laat die dieren elkaar verscheu
ren 1* bromde Noasa in zijn baard!
,Wg kunnen ze missen I*
Eindelijk keerde de kans ten gonste
van d'Avila, doordat zju tegenpartj
oven naar don molen omkook, dio be-
een soldaat in de kautiue, een boer
overal 1
En toch, wanneer we eerlijk willen
wezen tegenover deze mannen, hunne
werken beoordeelende in het tijdstip
van doen, dan kunnen wij niet anders
dan erkennen, dat zij deden niet alleen
wat zij konden, maar dat zij deden
meer dan dat wij ooit zouden hebben
gedacht, dat zij konden doen 1
Enkele voorbeelden wenschen we in
dit verband in herinnering te brengen.
Wij moeten daarbij ietwat uitwijden,
ofschoon we weten, dat al onze lezers
betzelfde hebben opgemerkt. Alleen dus:
wij willen op sommige zaken den klem
toon leggen op getroffen maatregelen
wijzen, die naar onze innige overtuiging
hebben bijgedragen tot behoud van
onzen vrede.
VredeVelen denken daarbij alleen
aanoorlog naar buiten, maar
vergeten veelal, dat dit laatste juist in
de hand wordt gewerkt, omdat er bin
nen in ons eigen land geen vrede is
Een beetje kennis van staathuishoud
kunde, een beetje kennis van diplomatie,
een beetje kennis van regeeringskunde
en ge zult met mij overtuigd zijn, dat
veelal de vrede verbroken wordt, oorlog
komt, omden vrede in eigen
land te bewaren
Dat hebben, dunkt mij, onze aan
het roer zittende staatslieden ingezien
en met deze gedachten voor oogeu,
troffen zij hun eerste maatregelen. Wij
denken aan de beurs, zoo men zegt de
hartader, waarin het volksleven klopt
en waarna dit wordt gepeild. Onze
cireulatie van zilver, het meest gang
bare ruilmiddel geschorst, gestuit, op
gehouden. Ongerusten, twijfelaars aan
het woord Toen de regeeringHet
zilver wordt omgezet in papier en dat
met gerustheid, zoodat zelfs de twijfe
laars daarin grond gevoelden onder den
voet. Dat was een positieve maatregel,
eene negatieve ging daarmede gepaard.
Iedereen herinnert zich den aandrang
in de pers om over te gaan tot bet
instellen van een moratorium, d. w. z.
het in de wel nederleggen van uitstel
tot betaling en iedereen herinnert zich
tevens, met welke hardnekkigheid de
Regeering zich daartegen verzette.
Gelukkig, want ook ons crediet zou
daardoor uitermate zijn geschokt en
dat daartoe allerminst aanleiding was,
bleek bij de eerste oorlogsleening, die
veel en veel overteekend werd. De
regeering had dus gelijk gehad. Tevens
had zij door deze maatregelen bewerkt,
dat een beurscrish was afgewend. Wij
spraken van de beurs als van hartader
van ons volksleven. Welnu, toen deze
tot geregeld kloppen kon teruggaan,
was daardoor gezet een stap op den
weg naar den inwendigen en daarmede
een troef uitgespeeld naar den buiten-
landschen vrede. Ons dunkt, dat historici
de waarde hiervan steeds meer zullen
erkennen I
gon te draaien, vuurvonken in 't rond
spattend.
Dumont liet een helschen lach hoo-
ren, terwijl b.y riep.Ziedaar Maarten,
wat je nooit dacht te beleven. Je
molen maalt en bakt te gelgk. Jammer,
dat mijn zoet Galeintje er mij niet
meer haar liefde schenken kan, als
weleer
d'Avila maakte van dit moment ge
bruik, om hem voor zijn nonchalanche
gevoelig te straffen.
Eensklaps kreeg hij op den helm
zoo'n slag, dat hg duizelde.
En nogmaals rende d'Avila verwoed
op hem ln, eer hg zich herstellen kon.
Toen word hg nit den zadel gelicht,
en viel en lag onder de hoeven van
zgn ros, onmachtig op te staan.
En tegelgk stortte onder oorver-
doovend gekraak de molen in, terwgl
een wolk van stof en rook opvloog
en de gansche omgeving plotseling ln
diepe duisternis hulde, om kort daarna
het terrein in donker rossen gloed te
zetten.
Dumont was dus gevallen, lag ver
slagen ter aarde, Sanclo zegevierde.
Het schouwspel, dat men nu flauw
tjes te zien kreeg, was vreeselgk.
Overmoedig geworden door de over
winning van hun bevelhebber, vielen
zg de veel sterkere vijanden aan.
Onno sleepte zgn heer ter zgde van
den weg, wierp zich te paard en
schreeuwde -.
Buitenland
De strijd in en buiten Europa.
De Duitsche Rgksdag ls geopend
en opnieuw heeft do Ligkskanseltor
Von Bstnmann Heilweg een zgner
groots redevoeringen gehouden, een
overzicht van den toestand van het
krggsbedrgf, van de .•.eOourienissen
aan en achter het front gegeven.
Dergeljke redevoeringen wg
wezen er vroeger reeds op zgn
leerzaam. Niet alleen geven zg een
overzicht van alles, wat ln een zeker
tgdaverloop de aandacht van geheel
Europa heeft getrokken, doch zg ge
ven tagelgkertgd een beeld van het
gemoedsleven van het volk in zgn
geheel, zg kensohotsiea de stemming ln
den lande en versohaffen ons daardoor
de gegevens, om te beoordeelen of de
strgd van die zgde nog mot hetzelfde
enthousiasme, met het zelfde vertrou
wen op een uitelndelgko overwinning
gevoerd wordt.
En juist ln dezen tgd, nu de lei
dende staatslieden van da grootste
elkaar bekampeude mogendheden hnn
gevoelens en verwachtingen ln meer
of minder offlcieele redevoeringen
geuit hebben, nu Ëriand, Lloyd Goorga
en Von Bethmacn Heilweg zich te
vreden toonden met den loop van het
krggsbedrgf, het vaste beslnlt tot vol
houden geopperd hebben, de zeker
heid van een ulteindelgke overwinning
hebben geuit, nu zien wg, neutralen,
onze hoop, dat aan het gruwelgk
bloedbad spoedig een einde gemaakt
zal worden, wederom in rook ver
vliegen.
.Volhouden, wg zullen overwinnen!'
ziedaar de moraal uit elke redevoe
ring der toonaangevende staatslieden
te trekken.
Wgden wg thans onze aandacht aan
den Rijkskanselier, den woordvoerder
van het nog altgd machtige Dul-scue
Rgk eu gaan wg in hst kort na, welk
standpnnt door hem bg de opening
van den Rgksdag ten opzichte van
den wereldoorlog is ingenomen.
Allereerst wgdde de rgkskanseller
eenlge woorden aan Italië's oorlogsver
klaring, waarbg hg er den nadrnk op
legde, dat Italië na de oorlogsverkla
ring aan Oostenrgk blgkbaar nog lan
gen tgd voor een oorlogsverklaring
aan Duitschland terugschrikte, doch
daartoe wel gedwongen was door den
herhaalden aandrang zgner bondge-
nooten, voornamelgk van Engeland,
waarvan het voor zgn grondstoffen
afhankelgk was,oc de noodzakelgkheid
op den Balkan aan den strgd deel te
nemen, wilde het niet de meest be
geerde landstreken door andore leger
machten dan de zgne bedreigd zien.
Uitvoerig ging de Rgkskanseller
vervolgens de gebeurtenissen met
Roemenië na. Roemenië, aldus Von
Bethmann Hollweg, had vóór den
oorlog een bondsverdrag met Oosten
rgk, Dnltschland on Italië, waarin
heide partgen zich tot wederzgdsche
gewapende hulp Ingeval van aanval
len van dorden verplichtten.
Bg het uitbreken van den oorlog
had de thans overleden koning Karei
.Wraak, op voor Fnentes, valt aan I*
En zgn roep wekte de zwggende
soldeniers, die verslagen waren nu ze
hnn aanvoerder, onoverwinneigk ge
waand, uit den zadel geworpen zagen,
tot de werkelijkheid teing.
De knaap bezielde nen weer met
het onde vunr, door zgn voorbeeld.
Ook zg stormden met de kreet:
.Dood aan de Spanjolen, op voor
Dumont!' woest op hem ln. Ontzet
tend was de schok.
Het was alsof de edele dieren der
bergders alles begrepen, alsof zg mede
door haat bezield waren en vol vunr
snoven zg en hinnikten bg den harden
kamp. Minstens even moedig als hun
opzittenden,wisten ze van geen wgken,
renden met ontembare kracht den
vgand tegen.
Ja, het paard, de trouwe vriend van
den hoer, vooral van den soldaat, kent
zgn plicht, bezit eergevoel, weet vriend
van vijand te onderscheiden, hecht
zich daikbaar aan zgn verzorgor.
Hoe Bchoon wordt het geteekend in
'tboek Job met de woorden:
„Znlt gg het beroeren als een
sprinkhaan? De pracht van zgn ge
snuif is een verschrikking.
Het graaft in deD grond, en het ls
vroolgk in zgn kracht, en trekt uit,
den geharnaste tegemoet.
Het belaoht de vreeze en wordt niet
ontsteld, en keert niet wederom van
wege het zwaard.
dan ook krachtig de opvatting ver
dedigd, dat Roemenië verplicht was,
zich aan de zgde der cectralen te
scharen, doch in dan besllsBenden
Kroonraad gelakte bet den bejaarden
koning niet zgn meening door te
zetten tegenover een regeering,
wier minister-president, ten Bpgt van
alle beslaande verdragen, van den
beginne af met de entente sympathi
seerde.
Volgent den Rgkskanseller stierf
kort daarop de koDing aan de gevol
gen van de gemoedsbeweging, die het
besef, dat Roemenië zgn bondgenooten
had verraden, hem had berokkend en
was de politiek, geleld door Bratlann,
er sindsdien op gericht om zich te
bevoordeelen ton toste van de part'J,
die het in den wereldoorlog zou af
leggen, zonder van eigen kant groote
offers te moeten brengen.
Reeds ln het eerste oorlogsjaar sloot
Bratlanu, achter den rug van den
koning om, een neutraliteitsverdrag
matRuBland. Na den val van Przomysl
wilden de onderhandelingen niet vlot
ten, daar Roemenië voor zichzelf niet
alleen de Boekowlna, maar ook het
gehesle Hocgaarsche gebied tot aan
deïhelss verlangde. Om de Engelsche
hangerblokkade te steunen, trachtte
Roemenië bet door de centralen ge
kochte graan achter te houden en er
was een zeer krachtige pressie noodlg
om de vrijlating van dit graan af te
dwingen.
Na de doorbraak bg Gorlice kwamen
de onderhandelingen met de entente
blgkbaar op het doode punt, doch toen
dit voorjaar het Russische offensief
begon en daarna het Somme-offoniief
loskwam, geloofde Bratlanu, dat hg
da nederlaag der centrale mogend
heden zag aankomen en was hg, aldus
de Rijkskanselier, besloten mee te doen
aan den driesten lijkenroof, voorname
lijk nu de entente vrggevlger tegen
over Roemenië kon zyn dan vroeger.
Tot het laatste oogenblik toe hadden
de koning en Bratlanu verklaard, dat
zg onder alle omstandigheden onzijdig
zonden big ven. De centralen lieten
zich evenwel niet om den tuin lelden,
daar zg voortdurend op de hoogte
waren gehouden van Bratlanu's onder
handelingen. Nog zes dagen voor de
oorlogsverklaring liet de koning zich
tegenover den Dnltschsn gezant uit,
dat, naar zgn weten, de groote meer
derheid van het Roemeenseha volk
geen oorlog wenschte. Hg bevostigda
dit, evenals Bratlanu, zelfs nog den
dag vóór de oorlogsverklaring.
Vervolgens stelde Rusland een ulti
matum en dreigde de onbeschermde
Roemeensehe grom; over te trekken,
waarna Roemenië tot deelname aan
den strgd besloot.
Briand aldus de Rijkskanselier
heeft in een van zgn jongate rede
voeringen met lof de schoonheid ge
prezen van Roemenië's optreden. Roe
menië heeft echter zgn roofpolitiok
uitsluitend afhankelgk gemaakt van
zgn oordeel over den algemeenen
militairen toestand, maar zal zich
militair evenveel misrekenen als het
zich in zgn samengaan met de entente
thans reeds politiek heelt misrekend.
Tegen hem klettert de pglkoker, he*
vlammend gzer der spies en der lans-
Met schudding en beroering slokt
het de aarde op en gelooft niet, dat
het ia het gelald der bazuin.
In bet volle geklank der bazuin
zegt het: Heah, en rutkt den krgg
van verre, den donder aer Vorsten
en het gejuich!'
Is het wonder, dat de Arabier zgn
geliefd paard voor geen schatten wil
afstaan Is het nog vreemd, dat de
boer 's nachts waakt bg zgn ziek
beest, dat te allen tgde, zonder ge
mor of verzet klaar staat, om met
gver en volharding het zware kouter
door de stugge klei te trekken, of
't goudgeel graan in de korenschunr
bg hoogopgeladen vrachten binnen te
brengen, niet rekenend op andere
belooning dan vrlendelgke behande
ling?
Is het niet te begrgpen, dat de
rniter eerst zorg draagt voor zgn ros,
na vermoeienden rit, en het vriende-
igk toespreekt, alB verstond het, wat
hg zegt ja, het verstaat hem
wgl het hem de overwinning tegen
rgdt, en mede lier is op de behaalde
zege, wgl het treurt, wanneer hg een
maal valt?
Bg den molen van meester Maarten,
of liever, nabg de plaats, waar hg
eenmaal met vreedzaam en loffelgk
doel was opgebouwd, duurde de strgd
niet lang meer voort.
Tegen de verwachtingen der entente
in, bleven Tnrkge en Bnlgarge toch
de mlddsnrgken tronw.
De Rgkskanseller wierp vervolgens
een blik op de slagvelden. Weliswaar,
xeide hg, hebben de Franschen en
Er.galachon voordooien behaald en
zgn onze linies eerige K.M. terug
gedrongen, we! hebben ook wg zware
verliezen aan mensehenmateriaal te
betreuren, maar een doorbraak in
groote stgl, waardoor onze stellingen
ln het W. zouden opgerold worden, is
onze vganden niet gelakt. Al moge
de een of andere loopgraaf, het een
of andere dorp verloren gaan, zg ko
men er niet door.
De Rgkskanseller besprak vervol
gens de Russische aanvallen ln het
Oosten, welke hg voor nn en in de
toekomst vruchteloos noemde.
Evenmin achtte Von Bethmann
Hollweg de poging om de verbinding
tusschen Duitschland en het Oosten
te verbreken geslaagd.
Hg besprak vervolgens den toeBtand,
waarin da centralen thans verkeeren.
Duitschland, Oostenrgk, Tnrkge en
Bnlgarge zgn eensgezinder dan ooit
en brengen den vgand op verschil
lende gevechtsterreinen harde slagen
toe. Alles tezamen genomen dns,
hebben de tegenstanders aan het
Somme-front enkele successen ->;ehad,
dio den algemeenen toeatanu niet
wgzigenvoor het overige echter zgn
alle vgandelgke aanvallen met succes
afgeslagen.
Het doel van den strgd noemde de
RgkBkanselier landhonger en vernieti
ging. De Russen willen Konstanti-
nopel, de Fransehen Elzas Lotharingen,
de Italianen Trente en Trlëst, de
Roemenië» Zevenburgen.
Dnltschland, dat slechts zgn leven
en vrgheid verdedigt, heeft menig
maal zgn bereidvaardigheid tot vredes
onderhandelingen uitgesproken, doch
de entente zet den oorlog voort, omdat
zjj haar hersenschimmige oorlogsoog
merken hoopt te bereiken. Haar ver-
overlGgslust draagt de schnld, dat
zich dagelgks bergen van lijken
hoog opstapelen.
De Rgkskanseller wees er op, dat de
oorlogsmiddelen in dezen strgd door
de entente toegepast nimmer tot een
vasten, dunrzamen vrede znllen leiden.
H(| bestreed ten krachtigste de bewe
ring, dat do keizer indertijd door zijn
invloed bij den Tsaar de ontwikkeling
van Rnsland in vrgzinnige richting
zou hebben belemmerd.
Engeland heeft meer dan landhon
ger. Het wil Duitschland als natie
vernietigen, militair weerloos maken,
veroordeelen tot altoos durende on
macht opdat over het machtelooze
Dnltschland been, de droom der En
gelsche wereldheerschappij werkelijk
heid worde.
Ten slotte zeide de Rijkskanselier
Engeland, dat met inbreuk tegen het
volkenrecht strgdt, is onze meest egoïs
tische, verbitterendste en hardnekkig
ste vgand. Een Dnitsch staatsman,
die er voor zou terugschrikken, tegen
dezen vijand elk bruikbaar, den oorlog
werkelijk verkortend strgdmiddel te
bezigen, verdiende te worden opge-
De dnlsternis was weer even on
doordringbaar als te voren, de ver
warring nog veel grooter geworden.
Saneio d'Avila ging wijken, om zieh
weer aan te sluiten bij Mondragon.
Maar dat deed hl) met tact, niet over
haast.
Voor dien echter maakte hij nog een
gevangene. Galeintje werd gegrepen,
door middel van een prop in den mond
het schreeuwen belet, en met ruw
geweld op een paard meegevoerd.
Bewusteloos door schrik en pijn,
wist ze van niets meer af, ook niet,
hoe hevig 't gevecht vernieuwd werd
om harentwille.
Walter was met eenlge ruiters aan
gekomen. Heer Jacob Scotte had ge
zien, dat de molen in brand stond.
Hij wilde, dat Dnmont terngkeerde,
teneinde hem bg te staan, want de
strijd op Brigdamme was niet minder
heet. Daarom zond hij hem Walter
ter hulpe. Dat zon den strgd daar
misschien spoedig beslissen.
Nu wlBt hij niet, hoe 't daar stond.
Gelukte 't Sanclo d'Avila zich een
weg te hanen, zoo zou hem dat weinig
nut afwerpen, indien Mondragon moest
terugtrekken.
Onstuimig had Walter zich aange
boden, ja hem dien last als een gunst
afgesmeekt. En nu kon hij niet snel
genoeg daar zgn. Een angstig voor
gevoel benauwde hem, kneep hem de
keel dicht. {Wordt vervUgd).