N°. 115 1916
Donderdag 28 September,
103de jaargang.
W ALTER.
Droogmaking der Zuiderzee,
45 FEUILLETON.
iiOESdll
8a Uitgave dezer Oourant geschiedt Maandag-, Woensdag- an Vrijdagavond
uitgezonderd op feestdagen.
BrJ« per kwartaal, in Goes f 1,—buiten Goat, franco 1,25.
Afzonderlijke nommeru 5 cent.
E 'taqiiOinK van advortentlën op Maandag, Woanadcg
en VRIJDAG vdói IS usee,
Teleloonnnnuwer SS, Uitgave van dc Nautl. Vauooteskap a6se»ke Eoaraat".
Deprjs dor gewone advorteiitiSnla van 1-5 rogeleSO st., elke regel meer 10 ct
B{ directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfda advertentie wordt
de prijs slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijk- en doodsberichten as de daarop betrekking bobbende
dankbetuigingen worden van 1-—10 regel» it 1,— berekend
BawSaanajaicri 3 sent.
Bi/estesr G. W, vah Barnïvkjs.
Zij, die zich met i October
op dit blad abonneeren, ontvan
gen de tot dien datum verschij
nende nummers gratis-
Zoo '/.al het dan eindelijk ernst wor
den met het voornemen om over te
gaan tot het droogmaken der Zuiderzee.
Het is zooals destijds de lieer Reijne
in zijn pleidooi voor dit werk schreef
l)e geschiedenis van ons volk spreekt
op haast elke bladzijde der historieboe-
ken van een eeuwenlange worsteling,
om grond te ontwoekeren aan de baren.
Die worsteling heeft ons volk gestaald
iu den strijd des levens en heeft
't gegeven de kracht en de volharding,
om ook den vijand van buiten te be
kampen en zich te plaatsen op een
zud hoog standpunt, als in vroeger
eeuwen ons landje innam in de rij der
volkeren.
Tienduizenden hectaren vruchtbaren
grond zijn zoo ontwoekerd aan 't vij
andig element. Hier werden meren
en plassen drooggemaakt, elders stevige
dammen opgeworpen, om de kracht
der golven te breken. En Deemster
en Zuidpias, ld polder en Haarlemmer
meer spreken tot ons, wijzende op de
groote resultaten, op de tastbare ge
volgen van dien strijd tegen het water.
Herhaaldelijk is gebleken, dat aan het
denkbeeld droogmaking der Zuider
zee wel eeu lijdelijke sympathie werd
geschonken, maar dat bij zeer velen
in den lande de aard en de omvang
der plaDnen, en bovenal de economi
sche beteekenis van het werk, slechts
weinig bekeudheid vond.
Dat is nu gelukkig anders geworden.
Bij de Tweede Kamer is thans het
wetsontwerp tot afsluiting en droog
making van de Zuiderzee ingediend,
waarvan we den hoofdinhoud bij onze
lezers bekend mogen veronderstellen.
A fsluiting heet het daar en niet alleen
droogmaking. Die afsluiting moet
dienen tot verbetering van den water
toestand der om den zeeboezem gelegen
landstreekde gedeeltelijke droogma
king tot vergrooting der bebouwbare
oppervlakte des lands.
Zooals men weet, vormt het plan
van de Zuiderzee-vereenigiug aan
gevuld en gewijzigd den grondslag
van het thans aangeboden wetsontwerp.
De droogmaking, volgens het ont
werp dezer vereeniging, zal worden inge
leid en voorafgegaan door het leggen
van eeu forschen dijk van de Ewijk-
sluis in Noord-Holland naar Piaam in
friesland.
De ruim veertig millioen gulden,
benoodigd voor het leggen van
dien dijk, vormen een aanzienlijk deel
der totaal-kosten van het werk.
Historische Roman
door
M. C. VAN DEN ENDE.
(Nadruk verboden).
Snel hield hj kort overleg met
d'Avlla en de Romero.
Er werd besloten niet terug te
keeron, alvorens een poging aange
wend te hebben, de macht dor op
standelingen te breken.
Zonder pardon te vragen of te geven
sou al, wat zich maten won, over de
kling gejaagd worden. Mislukte hun
opzet, zoo zou 't lesje den ellendelingen
lang in 't geheugen bijven. Het was
hun stellig voornemen, zooveel te
verwoesten en te vernielen en te ver
nietigen, als zij kans zagen. En graan
en vee in een omtrek der stad zou
welkome buit zün.
Na kort beraad wendde een gedeelte
onder Jollaan de Romero zich, ten
einde de Noordpoort van vijanden te
zuiveren en ze te bewaken.
Tegelijk rukte de bende van Sacclo
d'Avlla langzaam op naar Brlgdamme,
terwjl Mondragon voorlooplg een af
wachtende houding aannam en bleef,
waar h(j was. Verder durfde hij zich
niet wagen. Sanclo d' Avila liet Brig-
Geen wonder dan ook, dat hier en
daar stemmen zijn opgegaan, om door
geleidelijke inpoldering der Zuiderzee
het leggen van dien dijk en dus ook
de groote kosten te ontgaan.
Toch verdiende deze zuinigheids
maatregel geen aanbeveling. In de
eerste plaats toch zou het nationaal
karakter van het werk verloren gaan
en zou de droogmaking haar groote
beteekenis en aantrekkelijkheid verlie
zen, indien ze werd tot een bescheiden
poging tot aanwinning van grond. Maar
iu de tweede plaats zijn aan het leggen
van dien afsluitdijk zoo groote directe
en indirecte voordeelen verbonden, dat
afgescheiden van de droogmaking, de
afsluiting der Zuiderzee volle aanbe
veling verdient.
De besparing van kosten toch zou
inderdaad slechts schijnbaar zijn. Thans
zal over een lengte van 29.300 meter
eeu zware dijk worden gelegd, die
weerstand moet bieden aan de kracht
der golven. Achter den dijk ligt de
IJselmeer met vast peil. De polderdij
ken, die het viertal droogmakingen
afscheiden van deze IJselmeer, kunnen
daarna met betrekkelijk geringe kosten
worden gelegd. Indien echter de af
sluitdijk niet eerst werd gelegd en in
den loop des tijds inpolderingen ont
stonden, zou voor elk dier polders een
dijk gelegd moeten worden, voldoende
sterk om de zee te weerstaan. Het
schijnbaar voordeel, te verkrijgen door
den afsluitdijk achterwege te laten,
zou dus weer verdwijnen door de hoo-
gere kosten van alle polderdijken.
Het spreekt van zelf, dat het groote
werk van zegenrijke beteekenis zal zijn
voor ons volksleven.
In de eerste plaats zal er komen
klimmende vraag naar arbeidskrachten.
Dan zullen er voor millioenen aan
materialen noodig zijn, die hier te lande
kunnen worden gemaakt. En als straks
het groote werk gereed is, zullen zich
landbouwers met hun personeel in de
nieuwe polders vestigen voor duizen
den zal dan een bestaansmiddel zijn te
vinden in de burgerlijke bedrijven, die
noodzakelijk zijn, om te voorzien in
de behoeften der bewoners van de streek,
die eens Zuiderzee was.
Zoo ziet men, er is reden zich te
verheugen, nn we eindelijk een groote
schrede nader zijn gekomen tot het
grootsche plan, dat reeds zoolang vele
hoofden heeft bezig gehouden.
Buitenland
Da afrijd in sn bullen Europa.
Eerst in dezen oorlog heeft het
luchtschip /.Ja nut voor militaire doel
einden kunnen bewijzen.
En juist voor deze doeleinden heeft
men zleh de laatste jaren meer en
meer op do luchtvaart toegelegd. Als
voortuig in vredestijd toeh, zullen
nooh het vliegtuig noch de zwaar
bemande ballon een toekomstkannen
hebben. Waar belde zjn aangewezen
op het vervoer van een zoo klein
mogelijk aantal personen, zullen steeds
de transportkosten voor lederen pas
sagier, benoodigd tot dekking dor
onkosten van vervoer, te hoog zjn ln
verhouding tot do reiskosten te water
of te land.
Bovendien zal he' V6rvoer ln de
lacht steeds hst nadeel van oen levens
gevaarlijke onderneming behouden.
Slechts in bijzondere gevallen, wan
neer spoed ver roer noodzakeljk ia en
de stoutmoedigs passagier op geen
kosten behoeft te zien, zullen vlieg
tuig of lnehtichlp bijzondere diensten
knnnen bewijzen.
Het vliegtuig in vredestjd zal
op den duur dan ook slechts voor
wetenschappelijke onderzoekingen ge
bruikt worden en tevens bijven be
staan als een onontbeerlijk mechanis
me tot beoefening van een gevaarlijke
doch daarom juist aantrekkelijke tak
van sport.
Het vliegtuig ten dienste van het
leger heeft een toekomst.
Dit is ln alle staten, ook in ons
vaderland, oumiddelljk Ingezien en
het beste bewijs daarvoor Is wel, dat
een militair vliegkamp op grootacheap-
sche wijze Is Ingericht, terwijl daar
naast de weinige nlet-milltsire be
zitters van een vliegmachine in
hoofdzaak winstzoekends ondernemers
van particuliere vilegdemonstratlee zijn
geweest.
Het vliegtuig in bet leger heeft een
toekomst, ln hoofdzaak door zijn twee
voorname eigenschappen, als waar
nemingspost en als bstrekkeljk on
kwetsbare vernieler van vijandeljka
versterkingen.
Als waarnemingspost zal het vlieg
tuig door geen ander mechanisme
meer verdrongen worden. Het vol
doet in dit opzicht aan alle te
stellen olschao, te weten, dat het zich
boven lader gewiia punt van het vij
andelijk grondgebied kan bewegen en
dat wel op elke gewensehte hoogte.
Als vernlalingswerktulg heeft om
dezelfde reden vllegtnlg of luchtschip
zijn hjzondore voordealen.
Het vliegtuig biedt door zijn kleiner
volume minder trefkansen dan bet
vjandeljk geschut waartegenover
staat, dat het zich minder ver van bet
punt van uitgang kan verwijderen
en door zjn liehtere constructie min
der vercielingswerktuigen met zich
kan voeren.
Het spreekt vanzelf, dat luchtvaar
tuigen in militairen dierst bestemd
mosten bijven voor militaire doelein
den, m.a.w. dat de bemanning steeds
meer op het hart gedrukt moet wor
den, in haar vernietigingsactie op de
vijandelijke versterkingen het bur
gerlijk bevolkingsdeel zooveel moge
lijk te sparen.
Vliegtuigen boven het gevechtster
rein hebben bi) belde (trijdende par
tijen reeds onschatbare diensten be
wezen. Daarnaast Is evenwel van de
bijzondere eigenschappen van het
luchtvaartuig msermalen het o. 1.
onverdedigbare gebruik gemaakt, da
burgerlijke bevolking In vijandeljke
landstreken ln verwarring te brengen.
Hoe wj over deze methode van
oorlogvoeren denken, hebben wj reeds
meermalen niteengezet, voornamelijk
In verhand met de aanvallen der
Duitsche luchtschepen op het Engel-
sehe vasteland.
Wij kunnen ons volkomen indenken
hoe begeerig men in Duitscbland
ls, den Engelschen te tcoüen, dat zj
op eigen, door de zee omspoeld gebied
niet meer veilig voor de vèrrelkenda
wapenen van den machtigen tegen
stander zjn.
Maar daarnaast staat de absolute
zekerheid, dat door het werpen van
bommen op dichtbevolkte stadswijken
de schade aan leven en bezittingen
van weerlooze burgers toegebracht
veel grooter 1b dan die, welke man
daarbij geljktjdlg aan militaire ver
sterkingen kan toebrengen.
De groote vraag is dan ook of in de
toekomst met eon dergelijke actie, en
en voornameljk hebben wj hier het
oog op de veelbesproken Zeppellnraids
boven de EngelBehe steden, zal wor
den voortgegaan.
Afgezien van de moreele uitwerking
van een dergoljk raid, welke tegen
woordig niet groot meer schijnt te
zijn, weegt de waarde van de aange
richte vernieling voor den vijand niet
meer op tegen het risico, dat hij
daarbj aan manschappen en materiaal
loopt.
Voornameljk nu het Engelscho
lucht vaartgeschut door nieuwe uitvin
dingen verbeterd is, wordt de trefkans
van do boven het vasteland verschij
nende luchtvaartuigen steeds greoter
en daarmede evenredig vermindert
het voordeel, dat men door dergeljke
Zeppelinraids meent te knnnen be
reiken.
Korten tjd geloden 1b de eerste
Zeppelin boven Londen vernield, thans
zijn boven Essex wederom twee dier
luchtvaartuigen door het antilucht-
vaartgesohut naar boneden gehaald
en kon van een van beide do onge
deerde bemanning gevangen worden
genomen.
De Zeppelins deden een aanval op
do Zuid-Oostelijke en Oosteljke graaf
schappen van Engeland.
Mogen dan ook het thans weer
voorgevallene de regoeringen van alle
slrjdvoerende staten doen be
seffen, dat het werpen van projectielen
op dichtbevolkte ssadswjken ln geen
enkel opsicht eenig voordeel kan
brengen, dat de aanvaller zelf daarbj
het groote gevaar loopt sjn kostbare
machines in vjands handen te zien
vallen en dat het eeiüge, wat mat een
dergeljke onverdedigbare militaire
actie bereikt kan worden, een ver
scherping van de haat tusscb.cn de
Europeesche volkeren is, esn ver
scherping, die den dag van den een
maal komenden vrede steeds naar een
verder tjdstip zal moeten verschuiven.
Hieronder volgen de nieuwste oor
logsgebeurtenissen.
In het Westen hebben de geallieer
den opnieuw belangrijks voordeelen
eind voerbj Brlgdsmms plotseliog
door de vluchtelingen werd stand ge
houdon. ZJ schaarden zich schater
lachend in slagorde en velden de
voonten, die zich to ver waagden,
zonder slag of stoot. Klaarbljkeljk
hadden de Genzen zich alleen ten
doel gesteld, d'Avlla wat verder te
lokken.
De kloeke, rustige houding, waar
mede zo dan vijand afwachtten, ver
ried ten minste geen laffe vreeB, doch
sprak van overmoed.
Da wraakzucht en bloedgisrlgheid
der beetgenomen Spanjaarden dend
ze de kalme beradenheid uit het oog
verliezen. ZJ vielen asn, zonder dat
d'Avlla er leiding aan geven kon.
Toen renden da ruiters van 't eerste
gelid hen ln goede orde tegemoet. De
botBing was vreeseljk.
Met de kreot: .Leve de prins, weg
met de Spar jaarden, op voor Dumontl'
hakten ij er op ln met een verwoed
heid, dat do anderen deinsden.
Maar d'Avlla had de wapenkreet
gehoord. Zjn vjaud moóht geen voor
deel op hem hebben, al waB hj tien
maal zoo sterk in aantal.
HJ commandeerde luid, organiseerde
en regelde den tweedon aanval,
spoorde zjn mannen aan met beloften
en bedreigingen en riep, terwjl bloed
dorst zjn oogen onheilspellend deed
fonkelen.
„Mensen, valt aan, dood aan
Dumontl'
behaald. De Engelschen vielen aan
vanaf 1 K M. ten N, van Martinpuich
tot ten O. van het Bols do Bouleanx.
Dit front is ruim 1600 M. vooi uitge
bracht waarbj de dorpen Les Boeufs
Morval, en Thiepval in de heuvelketen
Oosteljk daarvan, zjn gevallen.
Ook de Zollernrednlt ls in handen
der Engelschen gekomen.
Do Fransehen kwamen tegeljkertjd
vooruit tot aan den rand van het
gehucht Fréglcours teu O. van Combes.
ZJ vermeesterden Combles en hetge-
heele versterkte terrein tusschen Fré
giccurt eu hoogte 148. ZJ vermeester
den Raneourt en brachten hun front
nog inweken Raneourt en Bonchaves-
ces 1 K.M. ten O. van den weg tussehea
belde dorpen vooruit. ZJ bereikten de
hoogte 130, die 1 K.M. ten Z.O. van
Bouohaveanes en even ten O. van don
weg van dit dorp naar Allainea ligt.
In do buurt van het Noorderkanaai
meldden do Franscben nog do vermees
tering van verscheidene loopgraaf-
stelsels tusschen den wog van Pérocno
naar het N. en de Somme.
Gemeenteraad van Goes.
Vergadering van Maandagavond
8 uur.
Voorzitter de heer D. D. van den
Bout, loco-burgemeester.
Afwezig de heeren: Kakebeeke,
Donner, Van der Leeuw, De Paauw
en Risch, de drie eersten mot kennis
geving.
Na vaststelling dor notnlen wordt
overgegaan tot kennisneming van do
Ingekomen slukken.
Daartoe behoorsneen mededeeling
van den Com. der Koningin waarbj
den burgemeeiter verlof wordt toege
staan van 18 September tot 18 Octo
ber a.s. i oen jaarverslag over het
dienstjaar 1915—1916 van hst Water
schap .Da Biesde Watering bewesten
Ierseïe",benevens goedkeuringen door
G. S. van verschillende raadsbesluiten
ea bericht van aanneming eener ln de
vorige raadszitting gedane benoeming.
Nog is ingekomen een adres van
het Nat. Verbond van gemeente,
ambtenaren in Nederland met ver
zoek tot ealarisverhooging voor
ds gemeenteambtenaren te willen
besluiten en een adres van de aan
nemers P. L. Buitendijk en J. M. van
Riet, waarin wordt verzocht, het ver
bod tot het maken van beerknilen in
te trekken nu, door de waterleiding,
bodemverontreiniging en verontreini
ging van het water in do regenbak-
ka» geen hinder meer zal veroorzaken.
In verband met hot bepaalde In
andere gemeenten verzoeken adres
santen do bouwverordening te Goes
te wjzigen opdat mogeljk worde het
maken van waterclosets, loozende op
beerknilen met overstortlrg wanneer
le. het perceel uitsluitend gebruik
maakt van water uit da waterleiding
2e- da 'oeerkuil gelegd kan worden
op ten minste 10 M. afstand van den
naaatgslcgen regenbak;
3e. de afvoer van het overtollige
HJzolf nam deel aan 't gevecht.
De grond dreunde, toen zJ ten
tweeden male op elkander invlogen.
Hier en daar viel een strjdhengst
getroffen ter aarde, zjn berijder in
zjn val meesleurend.
Gevloek en getier smoorde 't ge
kreun der verstegen helden, die onder
de hooven der paarden vertrapt
werden, want er was geen gelegen
heid, zich nu om hen te bekommeren.
Vaak trof slag of stoot een vriend,
terwjl men ze een vjand meende toe
te dienen.
De verwarring wsrd zco groot als
de verbittering.
D'Avlla,die zjn pertoonljïen vj&nd
ter aarde wilde werpen, kon hem niet
vinden en ook Dnmont zocht hem
tevergeefs In 't gewoel.
Dit begon beidon te verdrieten.
Heer Dnmont wht daarop raad.
HJ gelastto een paar man den
naastbjzjnden molen, terzjde van
den weg, in brand te steken. „Ik wil
dat mjn vjand bjgelicht wordt, als
bj ter helle vaart. Ook doe ik hem
niet gaarne de schande aan, dat een
gemeen ruiter hem ter aarde werpt.
HJ heeft als edelman het recht op do
eer, door mjjn hand geveld te worden.
Ha, dat voorrecht zal mjn waarde
Sarcio genietea I"
D'Avila riep woest lachend„Ge
zult me voorgaan, gehuurde moorde
naar 1'
3 (Wordt vervolgd
damme doorzoeken, want tot nog toe
was geen Geus te bekennen.
HJ vond de woningen sterk go-
barrikadeerd. Zjn verkenningstocht
zon dus niet verder strekken.
Evenwel mocht hj geen vj&udeljk-
heden beginnen zonder noodzaak,
want Mondragon had hem alleen uit
gezonden, om te weten te komen,
waar de vjanden zich opgesteld had
den. Nu hj dat wist, kon hj 'tgaan
melden. Doch zie, achter hun rug
waren versperringen aangebracht, die
hem den terugtocht bemoeilijkten.
Ook zag b J nn achter boom en struik,
langs stal en schuur links en rechts
donkere gestalten opdoemen en In drei
gende houdig een steeds enger wor
denden kring formeeren om zjn kleine
macht.
HJ begreep, dat hj gescheiden was
van de hoofdmacht onder hopman
Mondragon. Hetzelfde kon Juliaan de
Romero opmerken.
Van alle kanten naderden nu de
Geuzen alt hun hinderlag,
De Spanjaarden zagen niet warke.
loos toe. ZJ waren niet gewoon, zich
als weerlooze lammeren ter slachtbank
te laten voeren.
Wel zagen ze, dat ze in een strik
gevallen waren, doeh zJ zouden er
zich wel doorbeen slaan. ZJ maakten
zich gereed tot oen verwoed gevecht,
vast overtuigd, dat al het haeheljke
van hun toestand na een flinken aan
val verdwenen zou zjn.
Er heenchte nu niet meer die stilte,
welke te voren zoo cmzlehtig en
angstvallig ln acht genomen was.
Integendeel, het bohoorde tot de
goede krJgDkunct in die tjder, bj
stormaanval, bj eiken gereohtsvorm
zooveel mogeljk geweld te maken.
Hot geklauk der bazuin, het ge
schetter der trompelters, 't geroffel
der trommelslagers vereenigde zich
met het gekletter der wapenen, 't
Veldgesehreeuw der «trjdendan over
stemde 't gekreun dor gevallenen,
't klagen der gewonden, 't zuchten der
stervenden. En 't gedonder van 't
gesehut overstemde al die geluiden
met rollend gebrom.
Al dat gedruisch hield er den moed
in. En dat niet alleen. Word bj
naeht gestreden, zooals cn 't geval
was, dan werd de naam van den aan
voerder geroepen, waaronder mea
diende, of men gaf op andere wjza
blijk, welke partij men voorstond, wjl
dat het eenige middel was, cm in de
duisternis vriend van vjand te onder
scheiden.
Zoodra d' Avlla 't gevaar zag, gaf
hj bevel tot den asnval.
De ruiters, die hem tegemoet reden,
sloegen na den eersten sehok op de
vlucht.
Die zege was zoo gemakkeljk be
haald, dat d'Avlla er nauweljks aan
gelooven kon. Zjn mannen achter
volgden hen, riepen spottende en
schimpende woorden toe, tot een goed
