N°. 113 1916
Zaterdag 23 September.
103de jaargang.
WALTER,
Bij dit no. behoort een
Bijvoegsel.
DJ AM BI.
43 FEUILLETON.
->• uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woenidag- en Vrijdagavond
uitgezonderd op feestdagen,
Pri« per kwartaal, In Gobi f I,—bulten Goes, franco f 1,25.
Afzonderlijke nommeri 5 cent.
Inzending van advertentleu op Maandag, Woenadag
en VRIJDAG vóót 18 uren.
COURANT.
De prj» der gewone advertontiën lz ran 1-5 regale 50 et., elke regel meer 10 ot.
B| directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie word»
de prijs slechts tweemaal berokend.
Geboorte-, huwelijk- en doodsberichten sn de daarop betrekking bobbend»
dankbetuigingen wordsa van 1—IC regels i 1,— berekend
Bewiiacuunsrs 5 san!.
Uitgave van de Saaml VeaEootstl-s.c. „Qasseke Coaraat". Biresteu? G. W. va» Baenkveu».
Telefoonnummer 88.
Zij, die zich met I October
op dit blad abonneeren, ontvan
gen de tot dien datum verschij
nende nummers gratis-
De ernstige berichten, die ons in de
laatste tijden bereikten uit Indië met
betrekking tot Djambi, zullen stellig
menigeen belang doen stellen in de
verhouding; van Nederland tot dezen
staat. Wij willen trachten aan die be
langstelling te gemoet te komen en
het een en ander over die verhouding
ineêdeelen. Wij doen zulks aan de hand
van een artikel, destijds geschreven door
den lieer Kielstra.
In 1833 vroeg de Sultan van Djambi
de hulp van Nederland tegen de zee-
roovers, die zich van de monding der
Djambi-rivier op Sumatra hadden mees
ter gemaakt. De hulp werd verleend
en de zeeroovers werden verdreven.
De Sultan beloonde echter die hulp
door het plan op te vatten, de Neder
landers van Sumatra te verdrijven en
de moord op den assisteut-resident van
Benkoelen in 1833 was aau zijn op
ruiing te wijten. Een expeditie zcu den
Sultan tuchtigen en terugdrijven, en
leidde tot een vergelijk, waarbij het
rijk Djambi gesteld werd onder de
heerschappij en bescherming van het
Nederlandsche Gouvernement, dat het
recht kreeg verschillende punten des
lands te bezetten. In 1834 werd het
verdrag formeel gesloten. Nederland
mocht belastingen heffen op in- en
uitvoer, zoutmompolie toepassen, maar
geen andere belastingen vorderen. Den
Sultan werd een uitkeering van f 8000
per jaar verzekerd.
Het heffen dezer rechten gaf aan
leiding tot klachten van Britsche koop
lieden in 1841 gaf onze Regeering
gevolg daaraan en schafte de rechten
af, omdat zij ze van te weinig belaug
achtte, om daardoor in ongelegenheid
te komen.
Nu volgde er onthouding, alleen de
post te Djambi bleef, in het belang
van den Sultan en van Palembaug,
zonder dat er differentieele rechten ge
heven mochten worden en zoo bleef
Djambi dus bezet, op aandrang van
den Sultan zelf.
In 1855 overleed dezezijn opvol
ger gaf ons gouvernement enkel kennis
van de troonsbestijging, zonder erken
ning der Nederlandsche souvereiniteit.
Toen vredelievende onderhandelingen
niet baatten, werd in 1858 een expe
ditie naar Djambi gezonden de Sultan
moest vluchten en werd vervallen ver
klaard van den Troon. Een oom van
hem werd, na teekening van een nieuw
contract met onze regeering, als Sultau
erkend. Toch was eerstgenoemde, Taha,
die met de rijkssieraden gevlucht was,
in de oogen der bevolking nog Sultan
en beheerschte hij ook nog de zaken
in Djambi.
In 1881 overleed de Sultan. Zijn
zoon volgde hem op en een broer van
Taha werd als kroonprins erkend. Men
hoopte op die wijze Taha tot volkomen
onderwerping te brengen. Dit bleek
echter niet mogelijken toen de Sultan
in 1885 overleed, hadden aanvallen
plaats op Europeanen. Het Sultanaat
werd voorloopig niet bezeteerst toen
in 1886 de kroonprins zich bereid
toonde als Sultan op te treden, werd
een derde zoon van Taha als kroon-
prus erkend. Toen kwam een paar
jaar later, in 1888, weer een contract
tot stand. De Sultan en de rijksgroo-
ten van Djambi beloofden daarbij trouw,
gehoorzaamheid en onderwerping aan
het gouvernement van Ned. Indië,
terwijl het rijk in leen werd afgestaan
aan den Sultan, onder uitdrukkelijke
voorwaarde van getrouwe nakoming
zijner verplichtingen. Alle aanraking
met vreemde mogendheden was voor
den Sultan uitgesloten.
De Nederlandsche regeering zou zich
niet met de inwendige zaken des rijks
bemoeien en f 16000 jaarlijks uitbeta
len voor de overdracht van douane
rechten en opiummonopolie. Taha was
vervolgens zoo wel willend, de rijks
sieraden als eenigst kenteeken van
gezag thans aan den Sultan af te staan.
De verwachting op vreedzame ver
houdingen werd echter niet vervuld.
Taha onderwierp zich nog niet eu
hoewel de Nederlanders nog hoop had
den op een goede oplossing, bleek in
1895, toen er aanvallen op Neder
landsche autoriteiten plaats hadden in
Djambi, dat er iets gistte.
In 1899 werd gecomtuleerd, dat er
schier een toestand van anarchie be
stond en men meende het daarheen te
moeten leiden, dat de Sultan, afgeleefd
en krachteloos, ontslag vroeg. Dit deed
hij in December 1899 hij kreeg den
titel van Soesoehoenan en een toelage
van f 4000 per jaar.
Toen werd Talia's zoon opvolger,
maar van centraal gezag van den Sul
tan was weinig sprake en de toestan
den zijn sedert wel verbeterd, maar
men ziet uit de.e geschiedenis van
Djambi, dat deze onlusten niet de
eerste zijn in die streek. Een krachtig
ingrijpen alleen zal verdere onaange
naamheden kunnen voorkomen.
Buitenland,
Da atrijd In an bullen Europa.
Een der oorlogscorrespondenten van
de Daily Chronicle geeft in zyn blad
een beschrijving van het nieuwe ver-
Historische Boman
door
M. C. VAN DEN ENDE.
(Nadruk verboden).
Men wist er nog niets van en was
dankbaar voor de tijdige waarschu
wing.
Van een vluchteling, die opgevangen
is, vernamen zg, dat in Middelburg
alles in beweging was en in uitge
breiden zin krijgstoerustingen warden
gemaakt. Daarbinnen scheen men dus
op de hoogte te zjjn van de nadering
eener vloot, die voor de zooveeiste
maal zon trachten, de belegerden te
ontzetten.
Maarten, beducht voor vijandelijk
heden in den omtrek van zgn molen,
die dan wel gevaar liep, als vuurofier
van den niets ontzienden, vernielruch-
tlgen oorlogsgod te vallen, maakte
zich op om zijn broodgevend bezit te
redden van verwoesting, naar zijn
vermogen.
Heel zwak hoorden de boschbe
woners in de verte schieten.
Toen stonden allen in een oogwenk
gereed Maarten's voorbeeld te volgen.
De houtvester liet den jachtwagen
voorbrengen, gaf den boschwachtor
de noodlge bevelen en voerde allen
stadswaarts, waar Galolntje om Walter,
Wanda voor geneeskundige hnlp, naar
zij te kennen gaf, en ook om in de
nabijheid van Walter te zijn, heen
wilde.
Doch diep in haar hart voelde z{
sterke begeerte, om eindelijk haar
wraakzucht te kunnen koelen op
Dumont de San Fuentes.
VI.
De uitval.
Inderdaad was 't Mondragon op
een of andere wijze bekend geworden,
dat er pogingen zouden worden aan-
gewend, om Middelburg te ontzetten,
De vloot zou langs twee of drie z{jden
trachten troepen af te zetten, Ingeval
zg niet kon naderen langs 't fort
Rammekens.
Boysot, juist bijtijds nog Ingelicht,
wist der Spanjaarden tocht te doen
mislukken. Zg konden niet landen.
Da verbinding met de belegerden zou
daardoor evenmin tot stand kunnen
komen als 't ontzet bewerkt.
Hopman Mondragon had daarvoor
gevreesd. De krggraad, die te voren
belegd werd, was lang niet overbodig.
Er moest met zooveel mogelijkheden
en waarschijnlijkheden rekening ge-
houden worden. Als een paal boven
nletigingswerktnlg, dat door da Engel-
schen .land dreadnought" is genoemd
en waarvan de laatste dagen met veel
succes aan het Westelijk front gebruik
Is gemaakt.
Maanden lang was het bestaan van
deze wandelende forten, welker ware
naam tanks* schijnt te zjc, geheim
gehouden.
Da correspondent beschrijft hoe een
dier nieuwe oorlogsmonsters aan den
strijd ten Z O. van Courcelette deelnam,
waar zich de ruïces van een suiker
fabriek bevonden, die de vijand tot
een bolwerk met mitrailleur emplace-
mentou had uitgebouwd.
Bjj het aanbreken van den dag kw am
een der .tanks" over een Engelscho
loopgraaf aanwaggelen en kroop voor-
nit, toegejuicht door de aanvalstroepen,
die de machine bemoedigende woord
jes toeriepen.
Het monster wandelde rechtuit over
de verlaten Dnltsohe loopgraven heen
en kalm naar de suikerfabriek toe.
Een krachtig vijandelijk machine-
geweervuur brak los, doch de kogelB
sloegen te pletter tegen de wanden
van het nieuwe oorlogswapen en vielen
op den grond neer. De machine wan
delde naar een brok muur, leunde
daartegen aan tot het ineenstortte met
ean gedonder van vallende stesnen
en liep er toen overheen en rechtuit
naar het midden van de fabrieksruloa.
Uit de zgde van dit wandelend fort
spoten vlammen en een regen van
kogels. Het trapte over de machine
geweer-emplacementen heen, vernielde
machinegeweren en doodde do be
manning met haar moordend vnur.
Onmiddellijk achter het baanbrekend
monster drong de Infanterie op.
Bg do Inneming van Conrcelette
klommen de monsters over muren heen
en reden al vurend en vlammen spu
wend door de straten van het dorp.
Een strijder, die het gevecht om
het Hoogebosch meemaakte, deelde
mede, dat de nieuwste oorlogswapens
boomen omverreden alsof het lucifers
waren en over versperringen heen
gingen als olifanten. Zf drukten de
gedekte schuilplaatsen ln alsof het
wespennesten waren.
Ziedaar een beschrijving van
hot nieuwste vernietigingswapen, dit
maal nu eens niet door doDuitschers
maar door de Engelsehen ln bet veld
gebracht.
Dat zij te velde bruikbaar zijn, heb
ben zU de laatste dagen bewezen.
De Dnitschers van hun kant zullen
zonder twijfel het gebruik van een
dergelijk oorlogswapen wel als on-
menscheigk en tegen lederen regel
van het oorlogsrecht indrulscbend
brandmerken, zooals ook de ge
allieerden dit immer deden wanneer
van Duitsche zijde een niouw ver-
woestlsgsmeeh&nisme in het veld
gebracht werd.
Voor aanvallende troepen beeft het
bovenbeschreven oorlogemonster zeer
zeker groote voordeelen.
De infanterie, die aehter een batal
jon .tanks" marcheert zal toch, wan
neer deze wapenB werkelijk de won
derbaarlijke eigenschappen hebben,
welke hun toegeschreven worden, geen
water stond vast, dat Middelburg
behouden moest bleven voor koning
Fillps. Zij mochten de stad noch over
geven, noch de benauwdheid lafhartig
oGtvlleden. Maar proviand en ammu
nitie moest aangevoerd worden, inge
val ontzet mislukte.
Verder zou heer Boanvois de kans
zien waar te nemen, gedurende den
uitval en den slag, dlo geleverd zou
worden, om de verbinding mogeigk
te maken, zich een doortocht te hanen.
H(] wenschte niet langer onder
Mondragon te dienen, wijl deze hem,
geheel onverdiend, zijn wantrouwen
op alle manieren sterk deed gevoelen.
HQ won en zou vertrekken. Bequesens
wilde hl) inlichten omtrent der, treu-
rigen, onhoudbaren toestand, waarin
de ingeslotenen verkeerden, en er op
wijzen, dat capitulatie binnen enkelo
dagen 't noodwendig gevolg zou zijn,
indien niet direct afdoende hulp ver
schaft kon worden.
En dan zou hp tevens aanvragen,
of hem een post gegeven kon worden,
waar hj) 't bewijs van zijn trouw mot
sprekende daden leveren kon.
Met bekwamen spoed werd alles
geregeld, teneinde aan deze besluiten
uitvoering te geven. Vandaal' de be
weging en drukte binnen de stad.
Karei en LodawUk Boysot waren
met bun dappere Zeeuwen, zoo ge
vreesd bU den vijand, op hun post,
grooten tegenstand meer ondervinden.
Voor de verdedigers vsn loopgraven
ot natuurigke versterkingen is do
nitvinding van dergeigke moordma
chines nu juist niet zoo aangenaam.
De machines zullen hun vernieti
gende kracht terdege doen gevoelen,
tenzij de techniek weer andero mon
sters schept, welke de kracht van de
eerste te niet doen.
De moderne oorlog wordt ten slotte
niet meer een strgd tusschen mensch
en mensch maar tusschen mensch en
machine.
Wanneer werkeljjk deze ontzetten
de strijd door uitputting van beide
strydenda combinaties moet eindigen,
wanneer deze uitputting zich zal ken-
marken door gebrek aan meniehen-
materiaal, mag men er misschien
dankbaar voor zyn, dat steeds vol
maakter machines geconstrueerd wor
den, die de vernietiging van menscbe
lfjke arbeidskracht zoo afdoende en
in den kortst mogeigken tijd tot stand
brengen.
Van het Westeigk oorlogsterrein
voor heden niet veel nieuws. Het
weer schijnt zfln invloed opdekrCgs-
vcrrichtingen nog te doen gevoelen.
By Bichebourg behaalde de Engel-
sehen oen klein voordeel op hun
vganden.
De Franschen melden afgeslagen
aanvallen der Dnitschers aan de
Somme en in Champagne.
Tydeigk kregen da Dnitschers voet
ln ëouchauesnsB.
In het Oosten gingen Dultschers en
Oostenrykers aan de Stocked tot het
offensief over en veroverden het brug-
gehoofd van Zsricze.
Zuidoljjk daarvan bg Wladimir
WolinskI trachtten de Dnitschers tever
geefs do Butsen uit hun stellingen te
verdryven.
In da Karpathen wisten do Russen
eenlgo kleine voordooien te behalen.
De Roemenië™ zijn tot nu toe nog
niet erg gelukkig in den strgd geweest.
In het dal van de Strein, een zijrivier
van de Maros, werden zg thans weer
teruggedreven.
Van Fiorina uit schynen de gealli
eerden op den B'.lkan een omtrek
kende beweging om MonaBtir heen te
maken om zoo de verbindlngsiyn van
de Bulgaren naar het Noorden toe te
bedreigen.
Do Serviërs z|Jn nu in het bezit
van den belangryken berg Kajmakt-
Bjalan gekomen.
Fiorina is door de Bulgaren gebom
bardeerd.
In de Dobroadsja bezetten de con-
tralen Mangalis aan de Zwarte Zee.
Konstanza, de Roemeensche Zwarte
Zee haven, is door de burgerbevolking
ontruimd.
Beuterberichten uit Athene stellen
den toestand in Griekenland voor de
centralen allesbehalve gunstig voor.
De koning en de ministerraad zouden
in beginsel besloten hebben tot prgs-
geving der onzgdigheid, doordat
Duitaehlsnds houding, inzake het gar
nizoen van Kawalla, verbittering ver
oorzaakt heeft.
Een zeer dringende nota, waarin
onmiddeliyka invrijheidstelling van de
geïntorneerde Grieksehe troepen ge
vraagd wordt, zou reeds verzonden zyn.
Het is zeker wenacheiyk, nadere
bevestiging van deze berichten af
te wachten.
Binnenland.
Voorzitter van de Tweede Kamer.
Bg Kon. besluit van 20 dezer is
benoemd tot voorzitter van de Tweede
Kamer der Staten-Generaai, voor het
tydperk der tegenwoordige zitting,
mr. H. Goeman Borgesius, lid van die
Kamer.
Vrouwenkieirecht.
Woensdagavond heeft de Vereenl-
glng voor Vrouwenkiesrecht in Den
Haag een zeer druk bezochte verga
dering gehouden, onder leiding van
dr. Aletta H. Jacobs, die wees op het
belangrgke parlementaire jaar, waarin
wy thans tradeD. Dit jaar toch zal,
zoo zeide zg, ln de Kamers beslist
worden over het vrouwenkiesrecht-
vraagstnk, en wanneer wy eenige
ridderlijkheid van de Kamerleden
mogen verwachten, zullen zy ons het
recht geven, dat zy zich zelf toezeg-
don.
Verschillende sprekers voerden nog
het woord.
Djambi.
De Tel. verneemt uit Weltevreden
Majoor Van der Linden bereikte den
llden September SarolaDgoen, dat
geheel in vlammen opging. Kapitein
Brasser, naar Bangko opmarcheerend,
vond Ladangan djang ltdoeng verla
ten. Kolonel Van der Beeko, van de
Westkust komend, bereikte Moarabon-
go. Verscheidene aanvoerders onder
wierpen zich vrijwillig. De bevolking
van Sarolangoen keert langzaam terug.
Mr. Schim van der Loefj.
Blijkens by de Tweede Kamer in
gekomen brief heeft mr. M. M. Schim
van der Loeff, lid van de Tweede
Kamer voor het district Dordrecht,
opgehouden kamerlid te zgn, wegens
het aanvaarden van een gesalarieerde
rijksbetrekking (het lidmaatschap van
de commissie van bgstand in zake de
uitvoering van de Distributiewet 1916.)
De heer Schim van der Loeff is
bereid een nieuwe candidatuur te
aanvaarden.
Zomertijd.
De minister van binnenlandsche
zaken acht het gewenscht, dat na
afloop van den termijn, voor welken
by ds wet van 27 April 1916 (Stbl.
no. 172) de by de wet van 23 Juli
1908 (Stbl. no. 236) bedoelde wetteiyke
»gd met een uur ls vervroegd, zoo na
mogeiyk worde vastgesteld, welke
gevolgen uit algemeeu economisch,
zoowel als uit financieel oogpunt die
vervroeging heeft gehad.
In verband hiermede heeft de mi
nister de commissarissen der Koningin
uitgenoodigd, in bedoelden omvang
een onderzoek in te stellen, waarbj
moer bepaaldeiyk de voor- en nadoe
len van die vervroeging in bet licht
worden gesteld en hem van de uit
komst verslag te doen.
waar zy volkomen bewerkten, dat de
Spanjaarden hnn doel niet konden
bereiken. Integendeel, eerder hadden
zg kans, zichzelf van een gewis ver
derf niet te knnnen redden.
Het opperbevel over do belegeraars
was toevertrouwd aan den manhaften
hopman Seotte, die zeer beleidvol op
trad, ofschoon zyn jaren en loopbaan
dat doorzloht ln krygBzaken niet kon
den doen verwachten.
Daar 't Spaantohe krggsvolk tal-
ryker was dan zyn bendeD, en hg
asn de poorten niet te veel mocht
wegnemen, om zyn troepen op het
bedreigde pnut te eoneentroeren, be
sloot hg, dat alles in da grootste
stilte zon plaats hebben, opdat de
belegerden in den zoeten waan zonden
bigven, dat men geen vljandeiykheden
van bun kant verwachtte.
Zelfs zou de Noordpoort met non
chalance bewaakt worden oogensoh(jn-
igk, teneinde juist langs dien kant
den nitval nlt te lokken. Heer Dnmont
de San Fuentes werd opgedragen met
zgn doodverachtende vuureters het
gevecht te openen. Deze gevoelde zich
met deze taak zeer vereerd. Zyn
bende zou wonderen verrichten en
den vyand niet alleen tot staan
brenger, maar vernietigen. Daar was
nn wel veel bluf by, doch niet mag
ontkend worden, dat zgn mannen
bedreven krggslleden waren, gewoon
aan strenge krggstucht, vrees alleen
bg name kennend.
Heer Jacob Scotte zou de verdere
leiding op zich nemen.
Al vechtende wilde hg terugtrekken
tot do hoofdmacht ver genoeg van de
poort verwyderd was. Alsdan moest
het olgcniyk gevecht aanvangen en
den Spanjaarden, van aile z'jden In
gesloten, met vereende krachten een
duchtige nederlaag bereid worden.
Men ziet, dat de plannon van Mon
dragon en 8cotte gereed waren, om
in praktijk gebracht te worden. Elk
opperhoofd had alles wel overwogen.
Doch de wisselvalligheden van den
krUg, toevallige kansen, plaatseiyke
voordeelen, een gelukkige stelling,
doen vaak alles goheel anders uit-
loopeD, dan men berekend had. Het
gaat er mee, als met bet schaakspel.
Na eenige zetten, die den loop van
't spel danig wyzigen, kan men den
stand der stukken nagaan en zeer
juist constateeren, hoe geheel anders
het er uit zou zien, ingeval deze of
die zet gedaan wrs, of als dit of dat
stuk niet by verrassing genomen was.
Maar dan is het te iaat en de ba-
redeneering van 't vernietigde .plan
de batallle' geheel overbodig.
Evenwel moeien plannen gemaakt
worden en wel overwogen en stelsel
matig uitgevoerd, ook al weet men te
voren, hce soms de beste berekeningen
falen kunnen.
(Wordt vervolgd).
