N° 101 1916
Zaterdag 26 Augustus
103
jaargang.
de
Bij dit no. behoort een
Bijvoegsel,
Nood breekt wet.
W ALTER.
Da nitgavo dezer Courant geschiedt Maandag-, Wosmdag- an Vrijdagavond
uitgezonderd op feestdagen.
Pr§s per kwartaal, In (Joes f 1,buiten Goot, franco 1,25.
Afzonderlijke nommeri 5 eent.
'tisandlus van advertentiën op'; Uaandag, Woenedxg
en VRIJDAG vóóir 13 turen.
De prfls der gewone advertentiën is van 1-6 regale SO ct., elke regel meer 10 ct
11$ directe opgaaf van driemaal plaatsing derselfde advertentie wordt
de prijs slechts tweemaal berekend
Geboorte-, huwelijk- ec doodsberichten, an de daarop betrekking hebbands
dankbetuigingen worden van 1—10 ««gels 1,— berekend
Bowlinuismers 5 «eci.
Teleloonnumjeter 83.
Uitgave T*n de Na uil VeMootssfcsip ,Go»s«he Cozrast". Sirwte» 9. W. va» Barnïvïhj.
In een vorig nummer schreven we
het een en ander naar aanleiding van
het spreekwoord „Nood leert bidden",
thans willen we een ander spreekwoord
behandelen, dat er eenige overeenkomst
mede heeft, n.l. „Nood breekt wet",
waarvan de toepassing tegenwoordig in
velerlei opzicht wordt bespeurd.
liet woord „wet'' kunnen we hier
in twee beteekenissen opvatten, in een
engeren en in een ruimeren zin.
In de eerste verstaat men er onder
de door de Kamers vastgestelde be
palingen, die voorschrijven,wat de onder
danen van een land moeten doen en
laten en die bij overtreding daarvan
straf bedreigen. In ruimeren zin mag
men ook als wet beschouwen plaat
selijke verordeningen, aangenomen ge
bruiken en gewoonten, die als het ware
bij overlevering steeds zijn gevolgd en
daardoor kracht van wet hebben ver
kregen. Wilden we in verband met
de gebeurtenissen van den tegenwoor-
digeu tijd in een beschouwing treden
over de naleving der wet in engeren
zin, dau zouden we ons moeten be
geven op politiek gebied, we zouden
de internationale, zoowel als de nationale
wetten nauwkeurig moeten kennen om
de vraag te kunnen beantwoorden ot
ze door neutrale en strijdende mogend
heden strikt en rechtvaardig worden
nageleefd.
Daarbij zou dan moeten geoordeeld
worden over de al of nief we.tigheid
van het aanhouden en opbrengen van
schepen, het afnemen van de post, de
censuur, de rechtspraak, het vergaan
van de „TubantiV' en de „Palembang",
den doortocht der Duitschers door
België en over vele andere kwesties.
Hierover is echter reeds genoeg ge
zegd daarom willen we thans liever
door eenige voorbeelden doen uitkomen,
hoe de wet in de beteekenis vail ver
ordening, gebruik, gewoonte of over
eenkomst dikwijls wordt overtreden,
meer of minder gedwongen.
In normale tijden voeren onze mail
booten naar Indië door het kanaal
tusschen Engeland en Frankrijk en door
het Saez-kanaal. De nood heeft hier
de wet gebroken de gevaren voor de
veiligheid hebben de route ver
anderd. Vele booten varen tegen
woordig om Schotland en de Kaap de
Goede Hoop, een weg, waarop nog geen
enkel ongeval is voorgekomen. Ofschoon
die reis ruim anderhalf maal zoolaug
duurt, is zij den passagiers, die haar
maakten, zeer meegevallen. De vaart
giüg voorspoedig en de aanlegplaatsen
Las Palmas, Kaapstad en Durban gaven
een aangename afwisseling. Ook de
Zuid-Afrikaners verheugden zich zeer
weer eens Hollanders en mooie schepen
in hun land te zien. De ontvangst
van die zijde is dan ook allerhartelijkst
geweest en pogingen zullen worden
gedaan om voor eenige schepen de
tijdelijke route tot een blijvende te
maken, ook om daardoor nieuwe han
delsbetrekkingen in het leven te kunnen
roepen.
Een voorbeeld van wetsontduiking
vinden we meermalen bij schoolbesturen.
Art. 24< der wet op het Lager Onder
wijs zegt, dat voor het bepalen van
het verplichte aantal onderwijzers, aan
een school verbonden, tot grondslag
moet genomen worden het aantal kin
deren, dat op den 15 Januari van het
loopende schooljaar als werkelijk school
gaande bekendstaat. Als nu dit aantal
iets beneden de grens van liet ver-
eischte was om een onderwijzer meer
te kunnen aanstellen, is het meermalen
voorgekomen, dat eenigeu leerlingen, die
reeds de school verlaten hadden, ver
zocht werd, zich tegen 15 Januari op
nieuw te laten inschrijven.
Deden zij dit, dan was het vereischte
aantal aanwezig.
Na dien datum vertrokken zij weer,
na al of niet ontvangen dankbetuiging
voor de bewezen diensten.
Een menigmaal voorkomend geval
van wetsovertreding doet zich voor bij
openbare middelen van vervoer, inzon
derheid bij spoortreinen. Bij druk ver
keer bevat een coupé soms meer rei
zigers dan er zitplaatsen zijn en velen
moeten zich dan tevreden stellen met
een staanplaats, of zelfs een goederen-
of beestenwagen voor lief nemen.
Anderen mogen zich verheugen te reizen
in een hoogere klas, dan waarop hun
kaartje recht geeft. Ook hier dus weer:
nood breekt wet.
Waren alle handelingen tegen de wet
slechts onschuldige overtredingen, die
niemand eenig nadeel van beteekenis
toebrengen, dan zou men er over
kunnen zwijgen. Maar vele zijn er,
waarvan de burgerij de dupe is.
Hiertegen dient met kracht te worden
opgetreden. We denken hier aan smok
kelaars, aan hen, die goederen achter
houden met het doel om later nog
hoogere winsten te makenzij allen
doen den prijs der levensmiddelen
stijgen, ten nadeele van de verbruikers.
Buitenland
Do strijd In en bulten Europa.
De blokkade der geallieerden heeft
ten doel den voedseltoevoer naar de
vQandelQke staten xoo volledig moge
lijk af te sn(jden.
Tengevolge daarvan zon er In die
staten gebrek aan voedsel komen
waardoor de regeeringen, ondanks mo
gelijke successen op de verschillende
32 FEUILLETON.
Historische Roman
door
M. C. VAN DEN ENDS.
(Nadrnk verboden).
Zoodra ze ln ,het Anker' kwamen,
vernamen ze, dat langs deze z$de
ontkoming niet te bewerkstelligen
was. De wachten waren meer dan
verdobbeld. Ken had natnnrlijk be
grepen, dat de spion hier binnenge
loodst was en rekende er op, dat hij
er de stad weer zon trachten te ver
laten.
Goede raad was nu duur. Besluite
loos wat te doen, stond Walter In
gedachten naar den grond te staren.
Bescheiden tikte Frans hem op den
sehouder.
„hls mfjn heer 't mj veroorloolt,
zon ik hem mlssohien een geschikt
middel aan de hand kannen doen,
om binnen een nur balten te z{ja 1"
fluisterde hij.
,Go zjt wel slim en hulpvaardig,
beste jongen', antwoordde Walter
mistroostig, ,dooh daaraan kan ik
geen geloof hechten. Maar laat eens
hooren, wat je woul"
„Laat mfl dat straks vertellen, heer,
als wo ln „'t Zwarte Paard* terug
zjjn
„Ja, we zullen gaan, hier valt niets
goeds uit te richten 1'
Zoo waren zB dus ln de blijde ver
wachting teleurgesteld. Zou zoo'n
knaap er beter middel op weten, nu
de wakkere Sterck niet eens kon
naderen
Voorloopig haalde Walter er de
schouders voor op en prees hj den
goeden wil.
Z(j kozen een anderan weg dan z{
kwamen. Zoo heel laat op den avond
was het nog niet, of 't straatgevecht
kon een oploop tengevolge hebben.
Bovendien zon er gewis naar alle
kanten onderzoek gedaan worden, wie
de daders waren, want de aanvoerder
was niemand anders dan besr Beau vols,
die door Mondragon geroepen was en
zloh op weg bevond naar diens kamer.
Walter en Frans bemerkten dan
ook, hoe overal groepjes Spaansehe
soldaten patrouilleerden.
Toen Mondragon een tweede bode
zond naar Beauvols, kreeg hij bericht,
dat een aanslag op zijn leven was
gepleegd, dat hjj bewusteloos naar
hnls vervoerd was en Luz, die hem
vergezelde, vermoord was.
De woede van Mondragon was
grenzeloos. In alle richtingen door
kruiste meD op zjjn last de stad, om
de moordenaars te ontdekken en te
vatten. Walter en zjjn knaap begrepen
dat. Daarom moesten ze slulpender-
geveebtsfronten, gedwongen zouden
worden te eapituleeren.
Is dit doel bereikt? vroegen wo in
een vorig overzicht.
En het antwoord daarop kan met
zeer groote waarschijnlijkheid ontken
nend lalden.
Zeker, er ls een >$d geweest, dat
men zioh in Dultsehland zelf met
groote bezorgdheid afvroeg of de
oogst van 1915, die alles behalve
schitterend genoemd kan worden, vol
doende zon zBn om de bevolking voor
een vol jaar voedsel te verschaffen,
er zijn maanden voorbfj gegaan, dat
de voornaamste voedingsmiddelen
bijzonder schaars en dnsr waren en
nóg moet men zich met een eenvou
diger, hoewel daarom niet minder
voedzaam maal dan vroeger tevreden
stellen.
Maar honger is er, ondanks de
meest fantastische verhalen, die daar
over ln de kringen van Dnltschlands
vijanden do rondte doen, niet geleden.
Ea nn de oogst van 1916 in alle
opzichten ls meegevallen, kan m«t
gerustheid voorspeld worden, dat de
bevolking, die zich bfl de nieuwe
eenvoudige levenswijze heeft aange
past, voor het eerstvolgend jaar in
geen enkel opzicht tekort zal komen.
Wo knnneu dit niet nit eigen onder
vinding mededeelen, maar we geven
de lndrnkken weer, die Nederlanders
van onverdachte onpartijdigheid bij
hnn langdurige bezoeken in Duitsch-
land hebben opgedaan.
Professor dr. J. H. T. Koblbrnggo
die telkens weer over de grens ls
getrokken en zloh onder alio klassen
van het Dultsehe volk bewogen heeft
om de toestanden ln verschillende
kringen te leeren kennen, schrijft o.a.
dat het gemis aan vleesch in Dnitsch-
land zeer ernstig gevoeld ls, temeer
waar de sniker, die het bad kannen
vervangen, zeer moeilijk te verkiügen
en voor allerlei andere doeleinden
noodig was.
Ds oogst van 1915 bleef beneden
de verwachting, al wilde men bet niet
toegeven.
Thans is het algemeen bekend, dat
die oogst mlslnkt is. De gevolgen
daarvan zouden zich natnnrlijk het
meeEt kenbaar maken in de maanden,
die aan den oogst van 1916 vooraf
gingen.
De Nederlandsche bezoeker bad
evenwel de overtuiging, dat, wanneer
de Dnitschers de maanden April, Mei
en Jnnl zonder hongersnood konden
doorstaan, do uithongeringspolitiek
der geallieerden totaal mlslnkt moest
worden genoemd.
Dultsehland heeft deze maanden
zonder hongersnood doorstaan, hoewel
men zich natuurlijkerwijze ln veel
heeft moeten behelpen.
In tal van steden werden openbare
keukens ingericht, waar men maal
tijden tegen geringe vergoeding ver
strekte. Er werd daarvan veel minder
gebruik gemaakt dan men verwacht
had, zoodat van hongersnood geen
sprake is geweest.
Wie aardappelen kan eten, aldus
deze onpartijdige tosschouwer, zonder
w(jze,langs steegjes en stille gedeelten,
onder bedekking van den nacht,
terngkeeron.
Vaak hadden zfl zich te verbergen,
om hun schuilplaats te verlaten als
direct gevaar geweken was.
Veel later dan i(j gedacht hadden,
bereikten ze das eindelijk ,'t Zwarte
Paard", waar de belde vrouwen, in
hevige onrast over hnn lang nltblijven,
wachtensmoede,ze verheugd tegemoet
ijlden. En toen moesten zij vernemen,
dat een ander middel tot ontvluchting
bedacht moest worden.
g. Heer Beauvols.
Tusschen Mondragon en Beauvols
bestond sedert gernlmeu tjjd een zeer
gespannon verhouding. De twee goede
vrienden, Jnlius de Romero en Sancio
d'Avlla, hadden Mondragon om zjjn
meerderen Invloed en zjjn ontembaar,
heerschznchtig karakter eenigszins te
ontzien en kossn de zijde van den
storkere.
Daardoor had Beauvols oen onaan
genaam leven, vooral nn hij door de
langdnrlge insluiting van Middelburg
gedoemd was tot dageljkscha aan
raking en geregeld overleg met hem.
Mondragon was een man van moud,
een onversaagd krijgsman van goedsn
naam b{j Reqnsssns.
Hem was 't opperbevel opgedragen.
Omdat hij voortdurend door de vrees
geplaagd werd, dat de veel vorsUn-
vleeeehr.at en brood zonder boter, kan
het hier best uithouden.
ThauB acht h{ het leed voor het
grootste deel geleden, omdat ds be
volking zleh bj de nieuwe voedings
wijze neeft aangepast en omdat de
oogst van 1916 verscbe aardappelen,
heerlijke groente en goede vrachten
ln overmaat gebracht heeft.
Do nieuwe oogst zal meer dan
middelmatig goed zijn, waardoor het
mager meel- ea broodrantsoen, waarop
het geheole volk nog gesteld is, wel
licht spoedig zal kunnen worden af
geschaft.
Dultsehland is thans zeker van zijn
voeding en hoe men zleh ook heeft
moeten behelpen, honger ls er niet
geleden.
De goede oogst maakt tevens hon
gersnood ook gedurende 1917 ondenk
baar, waardoor de politiek der geal
lieerden gefaald heeft. Z{j zullen door
de blokkade niets meer kannen be
reiken dan strijd met da nentrale
kleine volkoren.
Op de slagvelden zullen de gealli-
eorden een goed gevoed tegenstander
blijven vinden omdat de troepen van
alles het eerste en het beste ontvangen.
Een ander getuigenis over de toe
standen ln Dultsehland komt van den
Nederlaudschen officier van gezond
heid dr. Zeehandelaar, die op last
van den minister van oorlog ln Berlfln
een onderzoek instelde naar een bij
zondere behandeling van den zenuw
zieken en nervenzen soldaat.
Dr Zeehandelaar hield xieh tevens
bezig met een onderzoek naar de
chronische ondervoeding der bevol
king.
,lk ben schrijft hy daarvoor
naar het nekende Wannseebad gegaan,
waar de volksklssson alt Berlijn kos
teloos kunnen baden. Iu het „Fami-
lienbad" gaat het zeer ongegeneerd
toe. Kannen, jongens en kinderen lig
gen er met eer- zwembroekje aan, de
„dames' natuurlijk met een badeos-
tnnmpje, in het heete zand een zon
nebad te nemen. Het is er buitenge
meen vol en drnfc. Ik ben er twee
middagen eenige aren geweest en heb
aldns eenige duizenden naakte Ber-
ljjners kunnen inspecteeren. Van be
paalde ondervoeding ls eebter geen
sprake. Ik wilde, dat mijn stadspatiën
ten er zoo uit zagen.
Deze Nederlamïscha arts heeft overal
gegeten, niet alleen ln de goede res
taurants, maar expres tot ln de meest
eenvoudige inrichtingen toe. Het eten
is veel duurder dan anders maar er
ls voldoende en voor de armsten wordt
gezorgd.
Een indruk, aldus dr. Zeehandelaar,
zooals ik dien had vóór mijn reis, dat
de oorlog niet lang meer kon dnren,
omdat de uitputting te groot is, is
stellig overdreven, zoo niet geheel
onjuist.
Wjj geven deze getuigenissen voor
wat z3 zijn. .Wellicht zfjn zij juist,
mogelijk ls door een voor het Dultsehe
volk te rooakleurigen bril gekeken,
maar uit beide blijkt duidelijk, dat er
van een hongersnood in Dnitachland,
wat toch het doel van de blokkade
dlger, bedachtzamer en hooger ont
wikkelde Beauvols hem op den duur
naar do kroon zou steken, zoeht h(j
hem op onedele wijze te dupeeren en
op den achtergrond te schuiven.
Zelfs gelukte 't ham, dat hQ bijna
in ongenade vlei, erger nog, van
hoogverraad beschuldigd word. Dis
tweedracht der vijanden stond den
Geuzen wel aan, want zij waren er
volkomeu vaa op de hoogte. Toch
hadden ze liever gezien, dat het
ongelukkig lot niet den ridderlijken
Beauvols, onschuldig als hj was, trof,
maar don najjvertgen Mondragon.
Vooral Walter beklaagde hem, wijl
hj zich genoopt zag, op den raad van
Frans in to gaan en valschelijk vaa
den zegelring des heeren Beauvols
gebruik te maken. Er bleef geeu ander
redmiddel over dan list.
Mondragon was evenwel niet geheel
van eerlijkheid ontbloot, dooh hij was
zeer verbitterd tjdenB 't beleg, door
den voortdnrenden tegenspoed.
Voor eon dapper, voortvarend krijgs
man als hij, werkte alles mee om te
ontmoedigen. Behalve kleine scher
mutselingen viel er niets voor, dan te
strijden tegen allerlei ontberingen en
tegon da daaruit voortvloeiende, op
roerige volksbawegingen.
Do vele berichten, dis hij wegzond,
teneinde hulp te krijgen van bulten
af, vielen met de overbrengers in
handen van Boysot. En al waren die
geheime geschriften ook opgesteld,
der geallieerden is, niet alleen geen
sprake geweest ls, maar naar men-
scholijke berekening voor de eerst
volgende jaren, waarin men steeds
economischer zal leeren werken, ook
geen sprake meer zal zijn.
De „Dentschland*, het onderz-esche
handelschip, dat langen <(jd te Balti
more tevergeefs een gelegenheid tot
ontsnapping zoeht, ls veilig ln de
Dnltsche haven Bremen voor anker
gekomen.
B{j het nUloopen uit de haven van
Baltimore waarbij de Amerikaansche
vloot zich volkomen correct onzijdig
beeft gehouden, lagen naar een Wolff-
bericht meldt, niet minder dan 8
Engelsche ooi logos «hopen op den loer,
omgaven door een groot aantal ga-
huurde Amerikaansofce trailers, die
opdracht hadden, netten uit te zetten
en den vjand op de hoogte te houden.
Van da gevechtsterreinen vraagt
allereerst dat op den Balkan onze aan
dacht.
Griekenland heeft evenmin als
Roemenië tot nu toe psrtj gekozen,
maar wanneer de nieuwe verkiezin
gen Vonizelos weer aan het bewind
brengeu, la het waarschijnlijk, dat het
zich bij de geallieerden zal aansluiten.
Evenwel, de Grleksehe Kamer wordt
eerst op 18 September ontbonden en
de verkiezingen zijn eerst op 8 Oc
tober vastgesteld, zoodat er voor dien
tijd nog heel wat gebeuren kan.
Blijver, de Bulgaren succes hebben,
dan wordt do verkiezing van Veni-
zelos neg zeer twijfelachtig.
Vandaar ook, dat de Bnlgaren thans
met kracht zfln opgetreden. Bj Fio
rina breidden zj hnn terreinwinst nog
nit. Zij drongen aan den rechter
Vardaroever op, terwijl de Franschen
hnn vooruitgeschoven posten aan de
Stroema terugtrokkenDe bergkam
Flaslna werd door de Bulgaren bezet.
Van de andere gevechtBfronten voor
beden geen nieuws van beteekenis.
Binnenland,
Ambu'ance-treinen.
Woensdagochtend om half elf kwam
de prins, vergezeld van zjn adjudant, te
Amsterdam aan voor de bezichtiging
der ambulance treinen. Na de bezichti
ging van den trein werd naar het
scheepvaarthuis gereden, dat eveneens
door den prins werd bezichtigd. Ver
volgens gebruikte de prins een lunch
in het Amstelhotel, die aangeboden
was door den heer S. P. van Eeghen,
den voorzitter van het comité tot aan
bieding van ambulance-treinen.
Na deD lunch bezocht Prins Hendrik
het Scbeepvaarthuls aan de Prins
Hendrikkade.
BB de plechtige overdracht der
treinen waren met den Prins tegen
woordig Minister Bosboom, als ver
tegenwoordiger der Regeericg, gene
raal Snjjders en andere autoriteiten.
De voorzitter van het Nat. Comité
tot aanbieding der unbalance-treinen
hield een rede.
onbegrijpelijk voor hen, die den
sleutel vaa 't cijferschrift niet kenden,
hij deed de ervaring op, dat de vijanden
zo wisten te ontraadselen.
Ook daarvan kreeg Beauvols ds
schuld, Toan de hopman vernam, dat
hij buiten kennis te bed lag, kleedde
hB zich, stak, behalve een ponjaard,
nog een koppel pistolen in de holsters
en spoedde zich naar hem toe, minder
uit menschllevende bezorgdheid, dan
wel, omdat hg zich voorgenomen had,
hem eenige mededeelingen te doen.
Heer Beauvols was z(ja verdoovlng
reeds te boven bB 't binnentreden
van Mondragon. Hij richtte zich een
weinig op in r-Ju bod en zond zijn
knaap heen, vermoedend, dat het
gesprek minder aangenaam zon zijn,
waarom hg liever zonder getuigen
met z(jn chef wilde zijn.
En hij had juist gezien.
Mondragon kwam ln trotsche hou
ding voor hem slaan, zei, gehoord te
hebben van het voorval on vroeg
vormelSk naar zijn wolstand.
Beauvols kreeg nauwe',Bks deu tijd
daarop te antwoorden, want hij liet
er b(jna onmiddellijk op volgen
„Hebt ge ook eenigszins kannen
vermoeden, wie de daders waren en
welke beweegredenen zfl tot die
gewelddaad hadden
(Wordt virvalgd.)
