N°. 97 1916 Donderdag 17 Augustus 103de jaargang.
Het Onderwijsvraagstuk,
FEUILLETON
WALTER.
9* Uitgave deler Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- au Vrijdagavond
uitgezonderd op feestdagen.
Prjs per kwartaal, In Goes f 1,—hulton Goes, franco jf 1,25.
Afzonderlijke nommers 5 cent.
■>eandlii(r van advertantjai, op; Maandag', Woensdag
en VRIJDAG vódï 12 twen.
De prjs der gewone adverteatiën is van 1-5 regels 50 ct... elke regel meer 10 ot
B| directe opgaaf van driemaal plaatsing derxelfde advertentie wordt
de prlja slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, htswolfk- en doodsberichten ea de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 1—10 regale 1,— bsrokend
Baw|lfiSEUMt£ 5 cast.
lekloonntunMOK 23.
Uitgave vak de Naam'. Vennootschap «Gwathe Conrazt". Mmtwae G. W. na Baenïvïlp.
Behalve de in ons vorig artikel over
het onderwijsvraagstuk genoemde drie
vragen, die het Hoofdbestuur van
//Volksonderwijs" tot de afdeeliugen
heeft gericht, heeft het verzocht aan
die afdeelingen, welke geuoemde vragen
bevestigend mochten beantwoorden, ook
een antwoord al dau niet toege
licht te willen geven op de volgende
IV. //Acht u het bij de alree be
staande subsidieering van het bizonder
onderwijs en in verband met de be
doelingen der Bevredigingscommissie
onjuist uit de eerste alinea het woord
„openbaar" te lateü vervallen
Zooals men weet, duchten sommigen,
dat het weglaten van dit woord „open
baar" en de finaucieele gelijkstelling
van openbaar en bijzonder onderwijs,
zonder gelijkstelling van verplichtingen
beteekent het doodvonnis van eerstge
noemd onderwijs. Meu vreest dat men
nu, krachtens het gewijzigd grondwets
artikel, niet principieel, maar wel
feitelijk, de bijzondere school als regel
en de openbare als aanvulling zal
krijgen.
IJit de wijze, waarop het Hoofdbe
stuur de vraag heeft ingekleed, meenen
wij gerust te mogen opmaken, dat dit
bestuur die vrees niet deelt.
V. „Meent uwe afdeeling in de
wijziging in de derde alinea nog iels
anders te zien dan een eenvoudige
red action eel e wijziging
Zoo luidt de vijfde vraag.
Ter verduidelijkiug volgen hier de
oude alinea en de voorgestelde wijziging.
De oude luidde „De inrichting van
het openbaar onderwijs wordt, met
eerbiediging van ieders godsdienstige
begrippen, door de wet geregeld", en
de wijziging
„Het openbaar ouderwijs wordt, met
eerbiediging van ieders godsdienstige
begrippen, door de wet geregeld."
De gecursiveerde woorden zijn dus
vervalleD. Dit heeft bij enkelen arg
waan gewekt, niettegenstaande de
commissie in haar toelichting duidelijk
heeft gezegd, dat de wijziging in de
redactie geen wijziging in de bedoeling
medebrengt. De term is in ruimen
zin op te vatten. Het onderwijs moet
niet voor alle tijden en plaatsen on
veranderlijk worden eu versteenen, maar
zich met plaats en tijd en verschilleude
opvoedkundige inzichten kunnen mee
bewegen, mits slechts steeds ieder ouder,
die zijne kindereu op de openbare
school wenscht te brengen, er van verze
kerd kan zijn, dat de godsdienstige
begrippen, in zijn gezin levende, wor- j
den geëerbiedigd.
Van meer belang dan de vorige
vraag is o.i. de zesde
„Ziet uw afdeeling het oog niet
28
Historische Roman
door
M. C. VAN DEN EN DM.
(Nadruk verboden).
In de drie tennekers.'
Dicht b!J 't klooster der Boogaarden
stond destijds de herborg: „de drie
tonnekens", door relsigers druk be
zocht ook door dronken poorters, die
zich er niet te aanzienlijk toe reken
den, er gaarne een kroes bier of esn
beker wijn te gaan drinken.
la die treurige dagen voor 't zwaar
beproefde Middelburg gebeurde het
daarentegen menigmaal, dat de waard
van den morgen tot den avond gein
„groote* verdiende, want niemand
dacht aan versnapering, noch aan
genoegen.
Opdat de groote toeloop tegen vier
uur dan ook geen opzien, wellicht
argwaan verwekken zou, kwamen z(J,
die ultgenoodlgd waren, voor het
meerendeel tersluiks door de achter
deur binnen. De vroeg ingevallen,
stikdonkere nacht tn het gure weder
hielpen mede, om de enkele, onken
bare gestalten zonder opmerkzaamheid
in de duisternis te zien dwalen. Op
zettelijk hadden xfl zich niet van
sluitende voorden bestaandeu toestand,
waarbij in enkele gemeenten geen
openbare school bestaat en dus de
gelegenheid tot liet ontvangen van
openbaar onderwijs ontbreekt een
verschil ten nadeele ran het openhaar
onderwijs in de wijziging (alinea 1) van
„Van overheidswege wordt overal
voldoend openbaar onderwijs gegeven"
in„van overheidswege wordt overal
de gelegenheid gegeven tot het ontvangen
van voldoend openbaar onderwijs.
Alvorens deze vraag te beantwoorden
berinnere men zich wat dezer dagen
in de Friesche gemeente Wonseradeel
is geschied. Daar is besloten met 12
tegen 3 stemmen, dat met 1 Januari
1917 de openbare school teldsegabuizen
zal worden opgeheven. Het gebouw
der school eu de woning van het hoofd
za! worden verkocht ten bate van een
op te richten christelijke school. De
ouders te Idsegakuizen, die neutraal
openbaar onderwijs voor hmiue kinde
ren wenschen, kunnen hiertegen niets
inbrengen onder de tegenwoordige wet.
Was het voorstel der Bevredigings
commissie wet, dan zou de gemeente
hebben te zorgen voor openbaar onder
wijs voor deze kinderen. Dat dient men
bij het beantwoorden der zesde vraag
voor oogeu te houden en dan kan
het antwoord erop onzes inziens niet
twijfelachtig zijn.
Waar in de nieuwe alinea 5 aan
den gewonen wetgever wordt overgelaten,
regelen te stellen betreffende de eischen
van deugdelijkheid van het bizonder
onderwijs en in de nieuwe alinea 6
bepaald wordtdat het bizonder ouder
wijs uit de openbare kas wordt bekos
tigd, rijst de vraag, of niet bij aan
vaarding van alinea 6, in alinea 5
dient te worden voorgeschreven dat de
eisc/ien van deugdelijkheid aan het bizon-
der onderwijs te stellen, dezelfde heb
ben te zijn als voor het openbaar.
„Wat is hieromtrent de meening van
uw afdeeling f" vraagt het Hoofdbestuur.
Zooals men weet heeft mr. Tydeman
zich zeer stellig tegen deze alinea 5
gekant. „Een Grondwetsartikel", zegt
luj, „waariu de eisch van gelijkheid van
deugdelijkheid wordt afgewezen, kan
door ondergeteékende niet aanvaard
worden, niet alleen voor het heden,
maar ook niet voor de toekomst."
Van andere zijde hecht men echter
geen bijzondere waarde aan d e waar
borgen van deugdelijkheid, die men
van het bijzonder onderwijs eischt, en
wel om de eenvoudige reden, dat ge
noemd ouderwijs er het allergrootste
belang bij heeft en voortdurend meer
zal hebben om goed te zijn en dat
daarin de beste waarborg ligt.
Ten slotte zullen de afdeelingen
hunne meening kunnen uitspreken over
de vraag of bet hun overtuiging is,
dat met aanneming van art. 192 vol-
lantaarne voorzien.
Don Lopei en zijn knaap Frsnso,
die hem den weg wees, begaven zich
eveneens daarheen.
Veel moeite had 'them gekost, zich
uit de armen van zijn geliefde los te
scheuren. Al l(Jn overredingskracht
ha-i hij moeten aanwenden om haar
tot kalmte te brengen. Waarom niet
gevlucht? Waarom moest hij zich
weer in gevaar begeven? Galeintje
mosst wachten tot hij zjn plicht ver
vuld had, hi) mocht zich daarvan door
niets en niemand laten afhouden.
Eindeljk liet ze hem gaan, bang
voor hem en voor haar eigen veilig
heid, want zoodra bij van haar zijde
week, had zit rust noch duur.
Nog dezen avond wilde hij naar
„Het Anker". Hij was er gerust op,
dat hj er voerman Sterck wachtende
zou vinden.
Hij verlangde zeer naar hetoogen-
blik, dat hij zijn beminde bulten
Middelburg had gebracht. Voor haar
gevoelde hij vrees, dat de vlucht
verhinderd zou kunnen worden.
Zijn moed, anders zoo groot, was
gering, nu duizend gedachten zijn
ziel bestormden, hos 't zon kunnen
loopen.
Had hij de terugreis aüeen te
ondernemen gehad, nergens was hj
beduehs voor geweest.
Met een vrouw, met zijn Galeintje,
somde hjj meer bezwaren op dan er
beitonden. Daarom wensehts hij van
harte, dat de besprekingen vlot van
doende zekerheid verkregen zal worden,
dat deze zal leiden tot het beëindigen
van den politieken schoolstrijd en tot
\erheffing van het volksonderwijs in
zijn gcheelen omvang.
Buitenland.
De strijd in on bulten Europa.
Wat in dbzen (oorlog ieder wel
most z{n opgevallen, ls hst groote
optimisme, dat bj alle parijen wordt
gevonden. Soms gaat dut ons buiten
staanders boven hst begrip. WJ
denken aan grootdoenerij, of aan
moedwillig zichzelf bj den neus nemen.
Werden er door terugtrekkende be
wegingen bochten uit de linie geno
men, dau had de vijand daarop
hoegenaamd geen invloed uitgeoefend,
het was geheel vrijwillig en naar
etgen inzicht, dat gehandeld werd.
Ging er een vesting verloren, waaraan
te voren groote waarde was toege
kend, nu was het een sta in deo wag
en een opluchting dat men daarvan
was verlost, Men lachte in zijn vuistje,
dat de tegonstander daarmee zoo
netjes was opgeknapt. Was er iemand,
ontzet over de zware schuldenlasten,
dis zich opstapelden en waaronder b(j
meende het volk te zullen zien
bezwijken, zoo niet in dan toch na
dezen oorlog, dan werd zoo'n zwaar
moedige domkop eventjes uitgelachen
en door deskundige berekenlr gen werd
het hem zoo helder als glas, hoe on
gegrond elke twijfel was aan de
weerstandskracht op financieel gebied.
Deze zucht om de zake i zoo vroolijk
mogaljjk te bekijken en het goede uit
alles te zosken, ontmoeten wj nu
weer bp de benoeming van von Hin
denburg tot opperbevelhebber over
de Dnltscho en Oostenrijkscha leger
machten in het Oosten.
W9 herinneren onB hoe daze veld
heer de Invallen der Russen in Oost-
Prutsen heeft gekeerd niet alleen, maar
tot een grooten terugtocht in eigen
land heeft gedwongen en hoe de naam
van dit oorlogsgenie bj zijn volk een
betooverenden klank hzeit gekregen,
ja, hp door velen zijner landgenooten
wordt vereerd als de redder des vader
lands. Het Ijkt dan ook zeer aanne
melijk, dat deze benoeming niet alleen
om zijn groote bekwaamheid heeft
plaats gehad, maar ook om indrukte
maken op eigen legers en die van
den vjjand. Om het hoofd van dezen
veldheer zweeft nog hst aureool der
onverwinnelijkheid, dat nog door geen
tegenslag of nederlaag is weggevaagd.
Al zijn de veldslagen van tegenwoor
dig niet te vergelijken hij die uit
Napoleontische tijden, waarin de be-
sllssiog soms afhing van het élan en
het vaste vertronwen der troepen in
hun onverwinnelijkheid, toch is ook
nu de stemming der soldaten niet
onbeteekenend.
Hoe ook hier bj een voor Rusland
onaangename benoeming, de goede
z{jde van de zaak wordt opgezocht,
blijkt uit een artikel in de Nation van
den Peterbnrgschen correspondent
stapel mochten loopen.
De waard in „De drie tonnekens',
te voren door Fraaio en anderen
gewaarschuwd, dat hfl als Spanjaard
verschijnen zon, kwam hem dus gul
als vriend begroeten en Walter gaf
hem den brief over van Boysot.
Deze werd aangenomen en onge
opend in den zak gestoken. „Aanstonds
zal ik hem lszen, heer', zei h(j, eerst
moet ik u verzoeken my naar boven
te volgen, waar een vreemd hoer u
verlangt te spreken 1*
En hem voorgaande, bracht hg hem
in een rnim vertrek, waar een monnik
aan tafel zat, het hoofd gesteund door
beide handen.
De kastelein sloot de deur en ver
wijderde zich,
„U wou mj spreken vroeg Walter.
i'osn sprong de monnik als ge-
electriseerd op, Bloeg de kap terug
en viel hem snikkend om den hals.
„Hé", riep hy verrast, „moeder
Wanda, u hier Eo in zoo'n gewaad
„O, Walter, wat heb ik al geleden
om n. Tegeljk met n kwam ik hier
in da stad, nlt bezorgdheid, om ta
waken voor uw laven. Zyt ge niet
myn pleegkind Heb ik n niet groot
gebracht In den stryd weet ik n met
meer gerustheid dan hier in den
leen wen kuil
„Die zorg en liefde doen my goed,
moeder, maar brengen my in grooter
mosiljkhoden. Tan avond zullen we
zien te ontBcappen, en zonder n gaan
we niet I"
van de Morning Post, Deze schrijft:
In hoeverre raakt het opperbevel
van Hindenburg over de Duitsche en
Ooster-ryksche strijdkrachten aan het
Oosteiykn front Oostenrijk's soevereine
onafhankelgküeid Geen twyfel ol
men is er in Oostenrijk, hoezeer
militaire redenen er toe drongen,
allerminst mee ingenomen. Da Hon
garen en het oudere geslacht der
Oostenrgksehe bureaucraten moeten
niets van „Middel Europa* hebben.
Zon Oostenrijk cn, aan den «enen
kant voor ecu militaire tneenzlnkicg
ca aan den anderen voor opBlorplng
in het Duitscha oeeonomisuhe stelsel
vreszende, niet een s-fzouderijjken
vreds willen sluiten? De voordeelen
zijn (voor de entente) duidelijk.
Dultschlsnd zou nu militair sfgezon-
derd komen te staan en na den vrede
politiek.
Maar zou Oostenryk kunnen, als
het wilde Kan het zonder Ber[(jn
iets doen? Misschien wel, met den
moed der wanhoop. Daarentegen, als
Ruslaads program de ontleding van
OoBtenryk Hongirije Inhoudt, zal dit
aan Duitcohlar,d blijven hangen. Het
is hetzelfde geval als met Turkije
zoolang Rusland Eonstantinopel wil
hebben, is voor de Turken een afzon-
deriykan vrede, niets gedaan. Maar,
zegt de man van de Morning Post,
geen van de entente-bondgenooten
verlangt Oostenrykech gebied te
hebben. (Servië en Italië niet, en ook
Rnsland niet? vraagt do Nation en
twjjfelt.) De monarchie behonde hare
grenzen, maar worde goaoopt het
vraagstuk der nationaliteiten op te
lossen door een federale grondwet in
te voeren. Op die voorwaarde zon zy
een aizonderiykon vrede moge sluiten.
Dit is esn vruchtbaar donkbeeld,
meent de Nation, dat den oorlog met
maanden cf zelts jaren zun kannen
verkorten. Neigde Oostenryk tot de
oplossing, dan zon natuurlijk hst
onmiddellijk gevolg kannen zijn, dat
Duitschland een vredesvoorstel deed.
Hier treffen wy dUB weder dat
kosteiyke optimisme aan, dat ons
vertelt hoe do benoeming van von
Hindenburg de ondergang van het
bondgenootschap Hababurg—Hohen-
zollern, zou bateekenau.
Overigens behoeven de Rassen zich
werkeiyk niet met fantasieën tevreden
te stellen.
De vorderingen, die zy den laatsten
tyd hebben gemarkt, zjjn nuchtere
werkelijkheid en deze zullen deOostsn-
ryksehe-monarehie eerder brengen tot
onderwerping of vredesvoorstellen dan
alle denkbeeldige scheuringen uit
nationalen trots.
De strijd aan de Dnjestr gaat nog
altijd voordeelig voor hen. Zy hebben
nu Mariampol bezet. Bet Russische
bericht zegt dan ook, dat bet niet
denkbaar is, dat do Oostenrijkers
achter de Zlota Llpa zullen kunnen
standhouden, ondanks do daar san-
gelegde varstorkingen en verdedi
gingslinies, en dat dan op den weg
naar Lemberg nog slechts de Gnita-
Lipa esn krachtige hinderpaal vormt.
„Dus wilt ge my toch niet achter
laten om die deerne, waardoor ge u
tot onzinnige dingen verleiden Het?"
„Zeg zoo Iets niet, moeder. Ge kent
haar niet 1*
„Ik weet, dat Galeintje een eenvou
dig landmeisje is, en gy zyt van edel
bloed
„Galeintje denkt edel, is rein en
schoon. Wat wilt ge meer? En Ik,
vrouw,; noem m{j myn vader, anders
geloof ik u niet!"
„Geduld, mijn jongen. Maar ook je
moeder is van adelljke atkomst 1 Daar
om mag er geen ernst gemaakt wor
den met je verhouding totdat meisje.
Binnenkort zult ge uw geschiedenis
kennen. Geloof me!"
„Hoe 't ook zai, moeder, wec-t, dat
ik van Galeintje geen afstand kan
doen, al was Ik een koningskind. Dc
liefde laat zich niet dwingen. Ik moet
nu ter vergadering. Ondortusschan
kunt ge kennis met haar maken.
Frans, mja knaap, zal n by haar
brengen!'
,'t Zy dan zoo! We zullen zien!
gat Wanda ten antwoord.
Toen zette ze de kap terecht an
na een niet heel hartelyken groet,
ging Walter naar benaden.
Wanda volgde hem, doch bleef ln
de gang wachten, zich niot onnoodlg
blootstellend aan onbescheiden nienws-
gierige blikken.
Fran so, in haar niemand andors
ziende dan een pater, groette eerbie
dig en verzocht zyn geleide te willen
Op het Itsliaansehe front wordt
hevig gestreden tegen de hoogten van
het Karstplaiean, dia den weg naar
Triest afsluit en ook tegen Doberdo
en het Valonaravyn richten zich de
i an vallen.
Het Westerfront geeft geen ver
andering van beteekenis te vermelden.
Wel echter de operatieterreinen ln
Klein Azië.
De Tnrken hebben Hamadsn ver
overd en de Rnsssn 300 kilometer
teruggedreven. De opmarsch naar
Bagdad ie voor de Russen vooreerst
weer verkoken.
Ook aan de Turkseh-Perziscka gren*
zijn de Rnsssn ruim 100 kilometer
achter de grens geweken. In Mesopa-
tbamië is das vooreerst van dien kant
gesn gevaar ta dachten voor de Tnrken.
Of de Tnrken daardoor nog meer
troepen knnoen vrijmaken om de
contreien te hulp to komen of dat zy
in Noordelijke richting meer aanval
lend zullen optreden tegenover de
legers van den grootvorst
Washington- Ds spoorwegbesturon
en het spoorwegpersoneel hebben hun
geschil aan het oordeel van Wilson
onderworpen.
In regeerlngskrlngen vertrouwt
men, dat Wilson's tus3chenkomst een
staking zal voorkomen.
Binnenland.
Ons telegrafisch verkeer met Engeland.
Wy lezan in het Industrieel Week
blad een bespreking over de destyds
Ingetreden storing in het telegrafisch
verkeer met Engeland, welke, naar
het aanvankelijk heette, 't gevolg was
van het bezwyken van den laatsten
kabel en waarby achteraf bleek, dat
de onderbreking en daarna de vertra
ging ln dit verkeer haar oorzaak
vond ln een defect van deEngelsche
landiynen. Aan dit artikel ontleenen
wy
Van den aanvang af kwam het ons
voor, dat er iets raadselachtigs was
ln dit geval van plotselinge verbre
king van een der allerbelangrykste
internationale verbindingen, waarover
wy beschikken.
Reeds hierom, omdat zeer spoedig
na de totale verbreking dezer verbin
ding een enkele draad en daarna twee
weer tsr beschikking bleken te staan.
Is een kabelverbinding werkelijk
gestoord, dan openbaart zich de break
gewoonljk b|j allo draden, waarnit
de kabel bestaatal ls het natnnriyk
„mogeiyk*, dat slechts een enkele
daarvan defect raakt. Dit laatste
komt echter zéé hoogst zelden voor,
dat men zulk een geval practiBch
vrywal kan elimineeren.
Dezer dagen vernamen w9, dat
plotseling ook de andere kabels „her
steld' waren. Aangezien wel geen
Engelsch kabelschip of daarvoor in
gericht vaartnig zich in de Noordzee
met de „herstelling" zal hebben bezig
gehouden en zooals destyds gemeld, ds
Nederlandsche telegraaf administratie
niet bi) machte en niet verplicht is
aannemen.
Vol ongeduld verbeidden de poorters
de komst van den afgevaardigde. Met
levendige blijken van vreugde werd
hy ln hun midden begroet.
In hem zagen ze oen voorbode van
hot geluk. Kommer en ontbering
stonden op hnn vermagerde, bleske ge
zichten te lezen.
Walter groette dlepbulgend eu sprak
toen onder doodsche stilte:
„Mannenbroeders 1
De edele opperbevelhebber Boysot
heeft my tot u gezonden, cm u te
bemoedigen, om n inlichtingen te
vragen, omtrent den waren toestand
binnen de hongerlijdende veste, om
u trouwe hulp en moedigen bijstand
ta verzoeken, in naam van den Prins.
En opdat ge meer vertrouwen In my
zoudt kunnon stollen, gaf hj me een
ring mede, ziehier, en esn brief van
zfjn hand, dien ik den waard moest
overhandigen I"
Hierop las de herbergier den brief
voor, waarin hear Walter ten zeerste
aanbevolen werd. Hem moest men
medcdeelen, hoe sterk het aantal
weerbare mannen was, dat den Prins
was toegedaan. Telkens wanneer een
wen ach ta kennen gegeven was, hield
de waard op, en word korte beraad
slaging gehouden. Walter wist dus al
spoedig, dat er wel vierhonderd man
nen te vinden zouden zya, die bij een
algemeenen stormaanval de poort
zouden durven opentn,trots het Spaan-
sche geweld. Worrtf vervolgd).