N°. 95 1916
Zaterdag 12 Augustus
103de jaargang.
Bij dit qo. behoort een
Bijvoegsel»
Gsastslijke overlading.
26 FEUILLETON
W ALTEE.
O* uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woemdag- an YrljdagavoDd
uitgezonderd op feestdagen,
Prji par kwartaal, in Goee f I,—bnitan Goes, franco 1,25.
Afzonderiyke nommerz 5 coot.
'naondJae ran tjdveztenfclün op Maandag, "Woeiisdaa
en VKIJDA.G 13 u*®it.
Xeleloor-num:*»? 88. OHgave ni d» Nasml Veanootetkap „Gewstóa Comraat".
De prfi» der gewone advertentiéni» van 1-5 regels 50 et., olka regel meer 10 et
BJ directe opgaaf van driemaal plaatsing derselfde advertentie werd»
de prijs slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, iitjweigir- en doodsberichten en de daarop betrekking hebband*
dankbetuigingen worden van 1—IC fegoU i f t,-— ."ïrekend
'Saw^sjitusfflers 5 wit.
ï>ito»i,»ar G W. *a:i Baknkvbi.p.
De scholen hebben vacantie en een
groot deel van de leerlingen, die in
de gelukkige omstandigheid verkeeren,
dat hunne ouders het kunnen betalen,
zijn naar buiten getrokken, naar de
zee of naar de bosschen, oin daar het
evenwicht tusschen geest en lichaam
wat te herstellen.
Velen hebben dit, helaas, hoog noodig,
want de geestelijke overlading dreigt
voor hun lichamelijk welzijn gevaarlijk
te worden.
Een bewiis van de groote uitbreiding,
welke de overdrijving van de pogingen
tot geest es-ontwikkeling bij onze jeugd
reeds heeft beieikt, ligt wel in het
algemeen verbreide gezegde, dat in
den zomer ons volk in twee helften
is te vcrdeelen, waarvan de eene helft
wordt geëxamineerd door de andere
helft. Het examineeren wordt zoo lang
zamerhand tot een manie en daardoor
krijgt het onderwijs een geheel verkeerd
doel. De opvoedkundigen zijn het er
allen over eens, dat de zich telkens
herhalende examens verhinderen den
nadruk te leggen op ontwikkeling en
opvoeding, op vorming cn oefening
van geest, maar de onderwijzers integen
deel dwingen hun aandacht te bepalen
tot drillen en tot hei inpompen, al is
het maar voor korten tijd, van een
groote dosis feiten-kennis.
[u niet mindere mate dan de onder
wijzer komen de geneeskundige en
hygiënist in aanraking met deze totaal
verkeerde richting van ons onderwijs.
De zinspreuk, die aangeeft, dat slechts
in een gezond lichaam een gezonde
geest kan wonen, moge dikwijls wordeu
misbruikt, zij bevat desniettemin toch
een ernstige waarheid. Die eisch is
niet meer op te volgen in den tegen-
woordigeu tijd. De examen-mauie laat
niet met zich spotten alles moet aan
haar ten offer worden gebracht en in
de eerste plaats valt als slachtoffer het
gezond lichaam, in den val den gezonden
geest met zich voerend.
lleeds in de prille jeugd wordt van
het kind meer geëischt dan het zich
inspannen gedurende deu schooltijd.
Op zichzelf vergt reeds het schoolgaan
alleen ruimschoots zooveel van het
teere kind als bestaanbaar is met een
goede gezondheid. Dringend noodig is
het, dat buiten de schooluren de geest
van het kind zich kunne ontspannen,
dat het lichaam vrije beweging in de
frissche lucht geniete.
Maar het is niet altijd uitvoerbaar.
Hel kind moet huiswerk maken, moet
ook buiten den schooltijd werkzaam
Historische Komsn
door
M C. VAN DEN ENDE.
(Nadruk verboden).
Wel beloofde zfln toeBtand onder
den meer gematigden Requcsans wat
rooskleuriger to worden, maar toon
volgde wear 't ongelukkige beleg.
Gedurende dat tijdperk had zijn Leven
veel onaangenaams. Het voortdurend
getwist tuaschen Sancio d'Avlla met
Juloa de Romere en vooral Mondragon
tegen Beauvala baarde hem veel zorg
en ongenoegen. De beslechting dier
geschillen was zjn werk. Hoerschzncht
of verschil van opinie of wantrouwen
speelden dan vaak een groote rol.
Op den middag werd Mondragon
door de Bsianspoort binnengelaten.
Hij zag er zeer verstoord uit, en
die kwade Inim werd er niet beter op,
toen hij vernam, dat de eerwaarde heer
hem niet dan binnen een half nnr
gehoor verlaenen kon.
„Is zijn eerwaarde dan afwozig?"
vrceg bij den page, die hem 't bericht
bracht.
„Neen, heer!' antwoordde deze,
„maar zijn ongesteldheid is van dien
aard, dat hfl zich ia acht moet nemen.
Hij neemt nn de streng voorgeachre-
zijn voor de school, omdat daal' steeds
het examenspook rondzweeft, dat van
geen mededoogen weet en dat het
minste verzuim straft.
Ten koste van werkelijke ontwikke
ling, ten koste van blijvende gezond
heid en van voldoenden lichaamsgroei,
wordt het hoofd gebogen voor dien
dwingeland. Met den leeftijd van het
kind ueeml de kracht van den examen-
dwang toe, in siejds klimmende mate.
Steeds kleiner wordt de hoeveelheid
vrije tijd, steeds grooter de hoeveelheid
gevraagde hersenarbeid, steeds ernstiger
het gevaar voor het ontstaan van voor
goed geknakte gezondheid naar lichaam
en ziel.
Hij, die aan het drijven een einde
zou weten te maken, zou grooten dank
verdienen.
De tijden zijn daarvoor gunstig het
psychologisch moment voor een wijzi
ging in de richting van ons onderwijs
is aangebroken. Kr orgauiseeren zich
reeds tegenstanders van dezen examen
overvloed. Reeds hangt in enkele
plaatsen de toelating tot de Iloogere
Burgerscholen niet meer uitsluitend af
van het afleggen van een examen, maar
wordt den leerlingen van de lagere
scholen een getuigschrift verschaft, dat
toegang geeft tot de burgerschool.
Enkele gemeentebesturen hebben reeds
dergelijke bepalingen gemaakt voor
ouder hun beheer staande inrichtingen.
Dit is reeds een begin, dat goede
hoop geeft voor verdere maatregelen
in dien geest.
Zoolang nog examens bestaan
en geheel missen kunnen we ze niet
zou het zeer wenschelijk zijn in dit
opzicht eeue totale afschaffing van elke
voorwaardelijke toelating. Veel beter
is het, dergelijke zwakke candidaten
geheel af te wijzen. Zij in de eerste
plaats hebben voor hunne gezondheid
rust eu uitspauuiug noodig, eu juist
voor hen wordt daarvoor een bijzon
der groote inspanning in de plaats
gesteld, welke niet zal nalaten zich
op de gezondheid te wreken.
Buitenland.
Qa strijd in en bulten Europa.
Bt.j alles, wat er in dazen oorlog is
verloren gegaan aan materieels en
idloele bezittingen der menschheid,
behoort ook de eerbied en het blinde
vertrouwen in de onfeilbaarheid der
hooggeleerde heeren en diepe denkers.
Niet alleen heeft men al deze pronk*
juwaolon der wetenschap in neutrale
landen aan dc zonderlingste betoogla-
gen zien deelnemen, en in de oorlog
voerende rjjken bespeurd, dat hnn
meerdere ontwikkeling niet in staat
was hen te beschermen tegen de be
gripsverwarring, waarvan do groote
menigte de dupe was, maar ook zijn
hnn theorieën, die in alle kalmte des
ven rust
„Verzoek hem, m(j over een be-
langrijke aangelegenheid een oogen-
blik te willen hooren. De eoodige
rnst kan hg immers daaroa toch ge
nieten En na gedane werk is die
zoeter I* voegde hj er lachend aan
too.
„Vergeef mi), heer, maar volgens
't stellige bevel mag ik hem in geen
geval storen, voor wat of voor wlen
ook
„Dan znllen we ertn moeten berm-
ten zei do hopman ten laatste, toen
by inzag, dat beloften noch bedrei
gingen den knaap tot ongehoorzaam
heid aan z(|n meester brachten.
Met da armen gekruist liep hij on
geduldig hoen en weer. Het wachten
viel hem lang, w01 hg er niet aan
gewoon was, doch vooral, omdat hy
een spoodelschende zaak af te han
delen had.
„Elndeljk l" znchtte hij, toen hjj
toegelaten werd, en evenwel was nog
niet eens ten volle het halve nnr
verstreken.
Met rinkelende sporen trad hy de
werkkamer van don bisschop blnnon,
on kort voor hom genaderd zjjnde,
boog hfi de knie. In deze deemoe
dige houding wachtte de trotsche
Spanjaard dan zogen van hem, waarna
hij opstond.
Do bisschop zag er ljdend nlt. Z{n j
bleek gelaat, met ingevallen wangen, i
lieten geen twijfel over, aan de ver
gevorderde periode zijner ziekte.
gemoeds, voor den oorlog ft ver den
oorlog waran ontworpen, gebleken
nlot deugdelijk te z5n. De praktijk
heeft zich dan ock nies het minst
gestoord aan dezo antorltaire wfjsheid
en onbevreesd voor al de verbolgen
heid der professoren en deskundigen,
heeft zij de heele papierenwlnkel
onderste boven gegooid en bewezen,
dat wat niet kon, wèl kan.
Inderdaad men hesft ons van be
voogde zjde zooveel voorgahonden,
dat „onvermjdelflk' was, zooveel data
genoemd, waarop do oorlog „moest"
eindigen, zooveel redoosn waarom
een lange oorlogsdnn'- onmogeljk was,
dat het publiek zelfs bet Ingeroeste
geloof aan „wat gedrukt stond' prijs
heeft gegeven. En al» dan zich dnsr-
bfl vemchjjaselen voordoen, waarvan
zelfs nanwkenrlgo vorschers het „hoe"
en „waarom" niet kunnen nagaan,
wat is dan natuurlijker dan dr.tmeer
eenvoudige geesten verward raken ln
den chaos dor opeenvolgende gebeurte
nissen en zich afvragen of do oorlog
ous werkelijk verarmt of hetmensch-
dom in stoffelijk opzicht verrijkt.
Een dior verwarring stichtende om
standigheden is, dat de pars en voor
aanstaande mannen in de oorlogvoe
rende landen, zeer optimistisch zijn,
terwijl in neutrale laEdei', waar toch
groote oorlogswinsten worden ge
maakt, een doffe, gedrnkto stemming
bestaat.
Ia dan hat oorlogvoeren zoo'n voor-
deoliga zaak c-n ziet het e? voor de
neutralen zoo bedenkelijk nit? Het
schijnt ons toe van niet, wanneer wij
lazen, dat Engeland 60, Frankrijk 44,
Rnsland 44, Ilalië 11, Dnitschland eu
Oostenrijk te zamon. 60 milliard of in
totaal 219 milliard kronen aan den
oorlog hebban besteed. Turk?» an
Bnlgarlle meegerekend komt men op
225 milliard.
Ten einde ona eenlgszins een voor
stelling te kntmen maken van alt
bedrag, geven wij de volgende ver
gelijking.
Het nit tabellen berekende cijfer
van da gond- en zilverprodnetie van
de wereld sinds da ontdekking van
Amerika tot 1912 bedrargt 29 mil
liard. Be prodnetie aan edele metalen
van 1913 tot 1915 gestold op 2.1
milliard, badraagt dua de totale pro
dnetie sinds Colnmbns' vermaarde
ontdekking rond 156 milliard kronen.
Als men nn eenvondig maar aan
neemt, dat de prodnetie van edele
metalen vóór 1492 een darde deel
bedroeg van de prodnetie er na (een
«chatting, zonder eenig verder gege
ven, doch eerder te hoog dan te laag),
dan blijkt dus,dat da gohoele productie
aan gond en zilver «isds da vroegste
tijden nog niet voldoende is om deze
twee jasr va moderne oorlogvoering
te bekostigen.
Mot dergelijke oljfers voor oogen is
voor optimisme geen plaats. Zeker niet
voor do belligarenten, maar ook niet
voor da neutralen.
De oorlog verslindt In zijn hnidig
stadinm van ongekends verwoesting
en vernietiging moer dan ooit en dat
Steunend op zijn staf. kreunde hg
zacht van pijn, als hg door de zaal
sukkelde.
Een paar kloosterbroeders, die hem
als schrijver bgstonden, keken hem
tersluiks met meewarige blitkenaan,
als begrepen zit, dat binnenkort zijn
staf hem door don dood ontvallen zon.
En aan hem zonden ze eon horder
verliezen, die ze oprecht konden be-
woenea.
Z(j huiverden bg de ged chte, wel-
ken gestrengen heer zjj in diens plsats
konden krijgen. Toen de hopman
voor hem versoheen, schreven zg
Sverig voort in alle stilte. Een oogen-
blik hoorde man niets dan 't eentonig
gekras op 't perkament.
„Ge hebt ons willen spreken, heer
Mondragon vroeg de bisschop, hem
vriendelijk tooknikkend.
„Ja, eerwaardel' zei deze, „en ik
durfde met het oog op nv wankele
gezondheid toch niet nltstellon, daar
't anders to laat isl*
„Laat hooren I'
„Eerwaarde vader, d*ar moet een
spion hier ter stede zjn, die, naar ik
vernam nit betrouwbare bron, zelfs
het klooster der Zwarte Znstors in
vrouwengewaad heeft weten binnen
te dringen. Van zijn persoon wensch
ik mij met uw hulp te verzekeren!'
„Wat kunnen wÖ daarvoor doen
Wij kunnen uw bewering maar niet
zoo voetstoots aannemen ook, daar wU
van dergeljke ongeregeldheden on-
middeligk onderricht zonden zQn I"
in alle landen de prijzen dar eirste
levensbehoeften, grondstoffen en ar-
tfkelen tot fabelachtige hoogte zijn
gestegen, voorspelt weinig goeds voor
de toekomst. Want immers niet een
stijging der prijzen brengt aanstonds
een crisis mee, dooh jnlst een scherpe
on plotselinge prijsdaling werpt de
verhoudingen In 't oeoonomlsch loven
omver.
In vorband met de moeilijke levens
voorwaarden zijn overal de loon en
belangrijk verhoogd en heel bet lever,,
op den gBwtjzigden standaard inge
richt, beweegt zich langs nieuwe
banen. Wanneor over eenigen tijd
de ovsrbljjvenöon terngkeeren van de
slagvolden, om in de handelswereld
hunne plaatsen weder in to nemen,
dan wordt de verhouding tot doD
werkgever oen gansch andere.
Cononrrentio met het buitenland is
enkel mogelijk tegen verlaagde prjzen
en deze s®n onvermijdelijk, zoodra
het vorband tnsscheu productie en
consumptie is horatcld, d.w z. zoodra
de distributie, thans op allerlei manie
ren onderbroken, weer op geregelde
wflse kar: plaats vinden.
Dit alleB kor, toestanden in het
loven roepen, dia gernimen tijd het
ceeeuomisch leven ontwrichten en hot
Is goed dat men in neutrale landen
daarop wijst, want veel wat thans als
een gnnstig teeken wordt aangemerkt,
zal straks blijken enkel schijn te zijn
geweest.
Onder de belangrijkste gebenrtenlj-
ssn op het oorlogttoooeel behoort het
enr.ces der Italianen aan den Isorzo.
Het offensief van geseraal Cadorna
rleht zich tegen het geheels gevechts
gebied van den beneden Isonzo, waar
van Mcnfalcone en Görz de voornaam
ste punten zijn. Nadat do Italianen
zich hadden meester gemaakt van do
twee gewichtigste strategische stollin
gen de Monte Sabotino en de Monte
San Michelo, waarvan de een van het
Noordon, da ander van het Zuiden de
stad Görz bestrgkt, was het lot hier-
van spoedig beslist. Na hevige straat
gevechten is do stad door do Italianen
bezat on da eerste stap gezot in de
richting vaa het door hen zoo zeer
gawensehte Triëst. De kortste weg
daarheen toeh loopt over Görz, zoodat
olke vooruitgang hier van groote
beteekenls is. Hot is echter te ver
wachten dat de achter het Isonzodal
gelegen terreinen door de Ooatenr Jkors
geducht znllen zijn versterkt. Van
Oostenryksche zgde wordt dan ook
met vertrouwen van do nieuwe ge-
vechtslinie gesproken. Zooals gewoon
lijk wordt het door dan verliezer
voorgesteld alsof het bqna een ver
betering is.
Groot is de vreugde, vooral onder
de irredeni'sten in Italië.
Do Russen hebben ook weer een
voordeel te bookan.Ton Zuiden vaa de
DnjeBter zijn do legers der contralen
teruggetrokken over do ljn Nizniow-
Tysmenica-Ottynia. De stad Tysmeni-
ca ia door do Russen bezet. 2(j trek-
antwoordde do bisschop. Jnist op dit
oogenblik kwam do pago binnen, en
fluisterde zij a heer iets in 'toor.
„Goed, laat binnen i" zei hg au
tarwgi da knaap zich. verwijderde,
vervolgde hy tegen Mondragon:
„Nn zullen wti het nienws nlt de
eerste hand hooren!'
Het was pater BernacduB, de biecht
vader der vrome zusters, die binnen
geleid werd.
H5 kwam voor den blsscöoppaiyken
stoel, ten einde verslag v»n 't voor
gevallene te geven. Heel kort en stipt
vertelde hg do geichledenls, waarna
hg werd weggezonden.
Over de ontvangst kon hg tevreden
zgn. De bisschop prees ham, om den
raad, dien hg aan de overste had ge
geven en hem werd opgedragen haar
te zeggen, dat Z0 geheel vrj van
schuld bevondeD werd, daar de overste
niet in strgd met de kloosterregels
handelde, omdat zij niet kon weten,
dat eon man onder het vronwenkleed
school.
„En waar knnnen wU n nn mede
van dienst z0n, heer hopman vroeg
de bisschop, zich tot Mondragon
wendend.
„Met uw hulp kan ik hem gevangen
nemen, bisschop', zei deze.
„Maar de vogel is gevlogen, en wp
weten lmmors niet, waar hij te vinden
is. In ieder geval zal naar zijn ver-
blijf naarstig onderzoek worden ge
daan, en zullen wij trachten hem ln
handen te krggenl'
ken dus in N.W. lichting openstasn
nn voor Stanlslau. De bedreiging van
Lamberg wordt hierdoor grooter. Het
ffont-ief der centrales in de Karpsthen
heeft klsarbiykeiyk niet genoeg effect
gemaakt op de Rnssen, om hen te
verhinderen in de richting Kowel hnn
aanvallen voort te zetten, terwgi zQ
ook aau dan Stoehod en Sereth ln het
offensief zlin.
Op het Wsstfront zgn geen bijzon
derheden voorgevallen. Nog altyd
wordt in Thlsumout gevochten, dat nn
waar in handen der Dnitschers sehgnt
te z0n.
S erspreid Oorlog-s-lNieuws,
Verbeurd verklaring.
Volgens een offioicele kennisgeving
uit Lagos in West-Afrika \an 8 Mei,
zullen allo eigendommen vaa Duitsehe
firma's daar ter plaatse, omvattende
hulzen, pakhuizen, winkels, opslag
plaatsen, goederen, werven, kaaien,
handelsmerken enz., den 28en October
te Londen worden geveild.
In de kennisgeving heet het: De
firma's hebben aan alle hoofdplaatsen
zeer uitgebreide zaken gedreven, vele
sedert 25 jaar, de Hamhnrgsehe firma
G. L. Galser sedert 60 jaar,als scheeps
agenten, importeni's, exporteurs en
commlssionnairs. De nederzettingen
zijn buitengewoon gnnstig om saken
te doen en niet door andere te ver
vangen.
De verwoesting van de
stad Péronne.
Verscheidene bladen melden over
de verwoesting van Péronne door de
Fransohen Péronne staat in lichte
laaie, aan 't branden geraakt door de
Franstho artillerie. Geheele wjken
zgn aan een zekeren ondergang prjjn
gegeven, zoo ook de kathedraal van
den Heiligen Johannes. Of de twee
met hontsngwerk versierde huizen nlt
het einde der 15e eeuw de verwoesting
te boven znllen komen, mag betwijfeld
worden. Ais geheel verloren moeten
reeds nn bibliotheek en mnseum be
schouwd worden, die belde boven ln
hot onde ctadhnls zijn ondergebracht.
Het groote musenm bevat behalve
bekende werken van Salvator Rosa
een belangryke verzameling Engelsche
en Frarsche prenten en noemens
waardige jeugdwerken van Fransche
negentiende eenwsche meesters.
Vier of vUf zware raakschoten heb
ben deze schilderijen geheel vernietigd;
slechts verschroeide rafels hangen aan
de muren. De eenige verzameling
Gallische matten, die een voortreffoigk
goografuch beeld van Frankrijk ten
tgde van zgn verovering door Cesar
bood, verder Fransche fayences en
opgegraven voorwerpen nlt den tgd
der Germaansche volksverhuizing vor
men nog slechtB een onkenbaren puin
hoop.
Nooreohe haringvlsacherij.
Noorsche haringvisschers, die aan
do IJslaudsche vlsichcrg deelnemen,
hadden zich moeten verbinden, hnn
„Dat onderzoek is reeds overbodig,
oerwaarde. Hij ia mat zgn lief in de
Sint Pieterstraat, bg meester Herman
In het Wittebroodskind.
Mochten zij vandaar roeds een veiliger
schuilplaats gezocht hebben, dan zal
Herman de bakker ons die noemen.
Hg heeft trouwens toch huiszoeking
te wachten, daar zpn voorraad teer
kost klaarblijkelijk verborgen gehou
den wordt!"
„Kom den goeden meester Horman
niet aan den lijve, heerl'
„Maar zeg mU, eerwaarde bisschop,
moot tk hem dan vrijlaten, als hij
zgn vriend niet wU verraden
„Breng hom tot ons, hopman, en wg
vertrouwendat hg gemakkelijk tot
bekentenis te brongen zal zgn!"
Hiermede was 't gesprek geëindigd,
dat den bisschop vermoeide en on
aangenaam stemde.
Hopman Mondragon spoedde zich
voort door de Glstpoort, liet eenige
voetknechten ontbieden en ging zelf
mee, om getnigo te zgn van 'tin-
rekenen van don spion.
Toen ze by meester Herman binnen
gelaten werden, verzamelde zich voor
diens huis een volksmenigte, nieuws
gierig naar wat er voorviel. Een
kapitein, die met eon aflossing voor
de wacht aan de Veorsche poort voor-
bytrok, dreef ze echter niteen, want
samanseholing waB verboden.
Meester Herman zag kalm toe. Hy
had zoolef» verwacht.
Wordi vervolgd).