N°. 94 1916
Donderdag 10 Augustus 103de jaargang.
Gedwongen winkelnering
op de wereldmarkt
25 FEUILLETON
GOESCHE
COURANT.
O» uitgave dezer Courant geschiedt Haandag-, Woensdag- en Vrijdagavond
uitgezonderd op feestdagen.
Prje per kwartaal, In Goes f 1,—, buiten Que», franco 1,25.
Afzonderlijke nommors 5 cent,
ljusendlsz van advententidn op) Maandag, Woensdag
an VRIJDAG vóóï 13 of en.
releloonnnmmpv 83.
Uitgave van de Naamt Vauootstkap .Geesehe Coarant".
De prja der gewone advertentiën ia van 1-8 regelt SO ct., elke regel meer 10 at
BJ directe opgaaf van driemaal plaataing dorielfde advertentie wordt
de prijs slacht» tweemaal berekend.
Geboorte-, huweigk- en doodaberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 1—10 regelt k 1,— barekend
Povganaramsri cent.
Sireetear G. W. va» Baknivslb.
Het is nog niet zoo lang geleden,
dat wij in ons land strijd hadden te
voeren tegen een maatschappelijk
kwaad, dat met den naam van „ge
dwongen winkelnering" werd bestem
peld.
Dit kwaad woekerde toen vooral in
de bedrijven der turfmakerijeu de z.g.n.
veenderijen. De spitters, mengers en
turftrappers, die in zwaren arbeid hun
brood verdienden, werden door hun
patroons, de veenbazen, gedwongen in
de door ben geëxploiteerde winkels te
koopen, wat zij aan levensmiddelen en
andere benoodigdheden gebruikten.
Deze gedwongen nering had als gevolg
een grove afzet.terij. Niemand durfde
zich hieraan te onttrekken, want achter
den winkelier stond de werkgever.
Op deze ongezonde toestauden is
vooral ook door de socialisten de aan
dacht gevestigd.
Dit ziekelijk uitwas behoort nu ge
lukkig tot het verledeu. De opvatting,
dat ieder vrij moet ziju om te koopen,
waar hij wil en kan gaan, waar hij
meent bet voordeeligst uit te zijn, is
nu bij ieder Nederlander doorgedrongeu.
Wij zijn dit kwaad te boven gekomen
en niemand zou het weder opduiken
daarvan willen duhlen.
Wat wij in eigen boezem hebben
uitgeroeid, dreigt nu echter op veel
groot er schaal en met veel verder
strekkende gevolgen over ons te komen
van buitenaf.
In den oeconomischen oorlog, die
misschien wel een der hoofdoorzaken
vormt van den gigantisch en strijd
dezer dagen, deinst men voor geen
middelen terug om de superioriteit te
verkrijgen of te behoudeu.
De besluiten van de conferentie der
geallieerden te Parijs hebben allen het
zelfde ten doel, n.m. eigen handel en
nijverheid te beschermen en die van
den tegenstander (concurrent) te ver
nietigen. Uit de methodes, die ziju
aangeprezen en ook groot endeels aan
genomen door de vertegenwoordigers
der verschillende rijken, blijkt, dat het
niet in de bedoeling ligt door eerlijke
concurrentie en vrijhandel den fegen-
stauder te bestrijden Men heeft gc
voelcl, in wetenschappelijke kennis en
energie op zakengebied te ver achter
te staan bij den gehaten vijand, dan
dat men den strijd met gelijke wape
nen en onder gelijke voorwaarden zou
durven aanvaarden. Slechts door
gebruik te maken van de militaire
(maritime) overmacht, kan dit tekort
worden verholpen, door stremming van
den toevoer van grondstoffen niet al
leen, maar ook door liet veibod aan
alle eigen en onderhoorige volken om
van den tegenstander te koopen.
Wanneer dit alles goed geregeld
was, zou de centrale koopman zijn
zaken zien verloopen en de anderen
de hunne zien bloeien en groeien on
der de opdrachten van de geheele hun
toebehoorende wereld.
Dit stelsel berustende op geweld eu
overmacht heeft echter een leemte, en
die leemte zijn wij en de andere n3u-
trale volken, die aan de verlokkende
stemmen hebben weerstand geboden
en er in zijn geslaagd hun onzijdigheid,
te bewaren, ondanks bedreigingen en
insinuaties. Zij allen vormen noodza
kelijkerwijs een hinderpaal voor de
plannen der oeconomische conferentie.
Wat is nu gemakkelijker dau over
eenige rechts- en zedelijke bezwaren
been te stappen en die neutrale volken
eenvoudig te dwingen ook bij de win
keliers John en Marianne te koopen en
hunne relaties met Michel te verbreken.
De middelen daarvoor heeft men in
zijn macht en dat men zich niet zal
ontzien deze te gebruiken, daarvan
hebben de laatste maanden ons wel de
bewijzen geleverd.
Eenige typeerende staaltjes daarvan
vinden wij in de Zuid-Afrikaansche
correspondentie van de „N. R. C." van
27 Juli 1916 (ochtend-editie).
De correspondent haalt het geval
aan van een gemeentelijke instelling
in een der groote steden van Transvaal,
welke een contract voor de levering
van electrische lampen afsloot tot 40
pCt. hooger dan de prijzen van den
agent der Philips' lampen. De voor
zitter der financieele commissie maakte
de opmerking, dat Philips's lampen
voor een groot deel uit Duitsch mate
riaal vervaardigd werden en bedoeld
bestuurslichaam nam daarop de in
schrijving van een Engelsche firma aan.
Nu is het bekend, dat o. a. de firma
Philips baar fabrieken tijdens den oorlog
zeer uitgebreid heeft, juist met het doel
om haar fabricatie zuiver Vaderlandsch
te doeu zijn. Ook zet men de deur voor
omkooping wijd open als men deu En-
gelschen koopman 40 pCt. hooger prijs
laat geven.Het geval met den strijkstok is
nog veel eigenaardiger.
Een Vaderlander aan de Kaap bestelt
door middel van een Hollaudschen vriend
een strijkstok in Holland. Maar de vriend
kan geen certificaat van het Engelsche
consulaat bier te lande verkrijgen met
consent van uitvoer, omdat hij niet
bewijzen kan, dat hout en haar niet
van Duitschen oorsprong zijn.
Een zending Hollaudsche boeken
kan geen certificaat verkrijgen, omdat....
liet bewijs niet kan worden geleverd,
dat de druk inkt, waarmede de boekeu
gedrukt waren en de draden, waarmede
het was ingenaaid, niet van Duitschen
oorsprong waren
Van Britsche zijde is men in Afrika
druk bezig met het voorbereiden vau
den oorlog na den oorlog. Niet alleen
zullen alle vijandelijke goederen worden
geweerd, maar de bevoorrechting der
Engelsche goederen wordt door een
preferentieel recht van 5 inplaats van
3 pCt. vermeerderd.
Dus ook de neutralen komen in het
gedrang.
Op een groot gevaar voor ouze
koloniën in Ned.-Indië wijst de „N. R.
Ct." van 29 Juli 1916.
Velen, die in Indië bloedverwanten
of kennissen hebben, zal de schrik om
het hart slaan. Engeland laat de zoo
hoog noodige geneesmiddelen voor de
Nederlandsche zieken in ouze Oost niet
meer door. Wij weten reeds, dat Sir
Edward Grey geweigerd heeft, de
Amerikaansshe Roode Kruis-artikelen
naar Duitschland door te laten. Maar
al kunnen wij dezen onmenschelijken
maatregel niet billijken, in dezen tijd,
waarin alle recht en menschelijkbeid
met de voeten getreden wordt, is zij
te begrijpen tegenover den vijand.
Nederland is echter een bevriende
mogeudheid en het betreft hier uit
sluitend het verkeer tusschen Nederland
en zijn koloniën. Desniettemin eischen
de Engelsche autoriteiten thans ook
voor geneesmiddelen een certificaat van
het Engelsche gezantschap, waardoor
de uitvoer practisch onmogelijk wordt.
Ten eerste werkt men op bet gezantschap
niet zeer vlug ten tweede beweert de
Engelsche gezant van een massa artike
len, dat ze in Engeland te verkrijgen
zijn, waarbij op de groote verschillen
in prijs niet gelet wordt. De handelaars
alhier krijgen dan een opgaaf van
Engelsche fabrieken, die de geschrapte
chemicaliën kunnen leveren. Bestellen
de Nederlandsche handelaars deze
stoffen aan de opgegeven adressen, dan
blijkt herhaaldelijk/lat deze die artikelen
heelemaal niet ra.'.ken, nooit gemaakt
hebben, of dai ue artikelen in besiag
genomen zijn voor den aanmaak van
munitie, of dat de uitvoer uit Engeland
niet wordt toegestaan. De toestand is
dus de volgendeEngeland verbiedt
den uitvoer uit Nederland van medi
cijnen, in Duitschland gemaakt, wil
ze zelf leveren, terwijl in de practijk
blijkt, dat ditzelfde land echter niet
iu staat is, die stoffen uit te voeren
naar Nederlandsch-Indic En gedurende
al dit geknoei, waarmede waarlijk geeu
oorlog gewonnen wordt, versmachten
onschuldige, neutrale staatsburgers van
een land, dat met den oorlog niets te
maken heeft.
Deze voorbeelden zijn slechts een
greep uit velen. Zoo zouden we nog
kunnen noemen de Indische suiker
fabrieken. De voor die bedrijven noo
dige machines mochten niet worden
verzonden van Nederland naar Ned.
Indië, omdat men dezelfde machines
ook in Engeland kan koopen, hoewel
dan bijna de helft duurder èn slechter.
Uit al deze dingen blijkt, dat Enge
land bet niet beneden zich acht, de
gedwongen winkelnering der veenbazen
in practijk te brengen.
Velen hebben gevreesd voor de oeco
nomische overheersching van Duitsch
land, dat ons zoo goedkoop en goed
zou bedienen, dat de inlandsche in
dustrie niet zou kunnen concurreeren
erger blijkt nu de bedreiging te zijn
van de andere zijde, waar niet vrij
willig goed en goedkoop, maar onder
bedreiging duur en slecht moet worden
gekocht. De uit Engeland afkomstige
karakterschets van den Hollander
„giving to little and asking to much
is nu zeer toepasselijk op den uitgever
van deze aardigheid.
Welke onaangename ondervindingen
ons nog te wachten staan, is niet te
zeggen, maar dat niet alleen handel
eu nijverheid van de centralen in de
verdrukking zullen worden gebracht,
maar de neutralen in dezen handels
oorlog evenzeer in 't gedrang zullen
komen, blijkt uit de genomen en be
raamde maatregelen ten duidelijkste.
Buitenland.
De strijd in en bulten Europa.
De gebeurtenissen op hei Oost- en
Westfront honden ons den laatstea tijd
zoo In spanning, dat daardoor de aan
dacht van de krijgsverrichtingen op
andere terreinen is afgeleid. Tcch
wordt in het Noorden van Tnrkfle, in
Perils, en in dan veldtocht tegen
Egypte nog altijd hevig gastreden.
Op hst schleroilaDd Sinaï zijn de Tur
ken dezer dagen opgetreden en hebben
een poging gedaan naar Suez door te
dringen en hei la tot hevige gevechten
gekomen.
De Engelachen hadden zich echter
gsducht verBtoikt, vooral met troepen
uit Britiehicdië De Turken zijn dan
ook teruggeslagen bj Bomsni ten
Oosten van Katria, en lieten 3000
uian ih haudsï. der Engeischen. Hos-
wel zij hier dus échec leden, bewQst
hun optraden toch, dat dit plan nog
niet van de baan is en alleen de kraeht
ontbreekt om de expeditie met kana
op slagen door te zetten. De centralen
hebben momenteel hunne handen te
vol om hun legers te kunnen ver
snipperen over operatieterreinen, die
gecu beslissing in den oorlog brongen.
Ook de aanwezigheid der Fransch-
Eogahch Servischs strijdmacht in 3a-
lonlki werkt niet geruststellend voor
troepenvervoer in Zntdetfjke richting.
De Turken zelf hebben door hunne
langdurige expeditie naar Mesopotamlë,
wacr zfi Koat-ei-Amara belegerden,
geen gelegenheid gehad troepen af
te zonderen voor een tocht naar Suez,
ook de inval der Bussen in Armenië
maakt hun dat onmogelijk. Toch is
er een t{jd geweest, dat Engeland zich
niet erg gerust voelde over ,de bedrei
ging van Egypte" en vooral van hot
Suez kanaal.
Dit laatste iB toch een der schakels
in den koten, die de Britten om de
wereld hebben geslagen. Door het
vorliea daarvan en door het gelijk
tijdig oprukken der Tnrken door Pet-
zië, zou zelfs Btitcch-Iudlë voor hea
verloren dreigen te gaan. Wie de
WALTER.
Historische Boman
door
M. C. VAN DEN ENDS.
(Nadruk verboden).
.Och, och, wat heb ik gedaan liet
ik een half uur lang een man binnen,
en nog wel iu een cel alleen met n
En gd, ondankbaar schepsel, die onze
Btrenge regels kent, hebt m§ niet ge
waarschuwd Hoe kuat ge mij die
schande aandoen? Eeuwig zult ge
boete doon en den sluier aannemen,
en zoo niet, dan vertrekt ge aanstonds!'
Wat moest het arme meisje doen
Badeloos zonk ze op de knieëa en
ameekte de mater vergiffenis, doch
deze bleef onvermurwbaar. Nimmer
had ze de zacht-stemmende gevoelens
der liefde gekend, al haar eigenliefde
en dweepzucht waren door deze daad
van geweld aangedaan. Haar ontzag
en de heilige regelt zag ze belachen.
Galelntje werd weggatonden eu
kreeg een half uur bedenktijd in
haar cel.
Daar weende ze bitter. Haar gods
dienst was haar zoo liet, doch voor
den sluier gevoelde ze geen roeping.
Doortrilde haar, kort geleden aan de
borst van haar geliefde op deze zelfde
plaats, nog niet het geluk Moest ze,
kon zo dat opofferen En haar Walter,
zou hij niet sterven van hartzeer bj
sco:n trouwbreuk?
Voor ze 'twist, was do bedenktijd
verstreken, stond ze weer voor do
vrouw, die geen vrouw was, en haar
meedoogenloos voor de keuze stelde.
Doch nist lang twijfelde ze toen
moer. Stiaks zou ze bij Walter zt)n,
met hem vluchten, wlen ze met haar
gansche liefdevol hart was toegedaan.
Toon ze op straat stond met rood
geweende cogen, wist ze, dat hem
groot gevaar dreigde. Zoo vlug haar
boenen haar dragen konden, snelde
ze naar de Sint Pieterstraat, naar
,'t Wittebroodskind".
En wat zag ze daar? Haar oom
voerde heel vertrouwelijk een gesprek
met een Spaansch officier, die voeten
hoog van verrassing opsprong, zoodra
hij haar zag binnentreden.
„Hé, Galelntje, jij hier? Wat gaat
er om vroeg h(j ontsteld en zQ
herkende haar Walter in die vermom
ming nu onmiddellijk.
Mot de welsprekendheid der liefde
drong ze er bij hem op aan, dat hg
vluchten zou, vóór het te laat was,
want de mater zon zeker meedeelen,
dat een Bpion binnen Middelburgs
poorten vertoefde, die zelfs haar kloos-
ter niet had ontzien.
Walter was daartoe evenwel niet te
bewegeD.
„Ik heb nog een plicht te vervullen,
lieve, en daarna zal Ik zien weg te
komen, zooals ik binnenkwam, doch
niet zonder jou".
Daartegen hielp geen redeneering,
Moedeloos Uet ze 't hoofd zakken.
Walter, niet blind voor 't gevaar, zag
intusschen zesr wel in, dat hij met
zijn brnid niet hier kon blijven, waar
zeker onderzoek naar hem zou gedaan
worden. Ook wilde hg haar oom niet
in ongelegenheid brengen.
Daarom beval hg zgn knaap naar
het „Zwarte Paard* In de Noordpoort
straat te gaan en den hoefsmid te
verwittigen, dat h(j bezoek van vrien
den kreeg-
Terwijl Franso hieraan voldeed,
werd Galelntje verzocht, zich met zorg
te kleeden als dienstmaagd.
Met een zueht verwisselde sj de
zwarte kap tegen de helder witte muts.
Eer een uur verloopen was, had de
zaak haar beslag gekregen, was Walter
als don Lopez naar het „Zwarte Paard"
verhuisd, waar weldra Franso eu een
allorliefat dienstmeisje, hoewel 't zeer
bleek zag, zich aanmeldden en door
meester 3imcn met de meeste harte-
ïgkheid ontvangen werden, want hij
was voldoende van de gebeurtenissen
door Walter Ingelicht.
o. Bij den Bisschop.
Het drukke vreemdelingenbezoek,
dat Middelburg steeds tan deel valt,
barrt den inwoners geen verwonde-
ling. Immers weten zij het best, wat
een schat van ondheden, alle even
bezienswaardig, hot bezit. De restau
ratiegeest en de „veroeniging tot in
standhouding van oude gebouwen"
vinden hlor een terrein, dat even groot
als vruchtbaar is.
Van al de oude, eerbiedwaardige
gestichten is do abdjj wal het uitge
breidste en prachtigste en het ondste.
Handschriften en kronieken ge
tuigen, dat zg in 1106 reeds bestond.
Tegenwoordig resideert er de com
missaris der Koningin. Bouw en om
vang ia nog ala toen, uitgezonderd de
poorten, die destijds van zware deuren
voorzien waren, welke or nu uitge
nomen zgn.
Enorme rijkdommen en groote macht
moeten den abten ter beschikking
gestaan hebben.
Toen koning Filips besloot tot in
stelling van sohttien bisdommen, werd
ook te Middelburg de ataög tot een
bisdom verheven.
De zetel werd ingenomen door den
eerwaarden heer NIcolaas A Castro,
geboren te Leuven, voorheen rector
van het college van Busleyden te
Leuven. Het was de eerste, die te
Mechelon door kardinaal Granveile
gemgterd werd.
Van 1562 tot aaa zijn dood was de
bisschopsstaf in die Btad in zjn handen.
communicatiewegen bezet houdt, ls
meester van wat er achter ligt en de
bezittingen van anderen in die ge
bieden hebben daardoor maar betrek
kelijke waarde. Dat hebben Engeland!
politici altijd goed begrepen en wijse
lijk daarnaar gestreefd.
Voorloopig is dus het gevaar voor
een debacle la die richting van do
baan. Mocht dn oorlog geruimen tgd
worden voortgezet en op welke wijle
dan ook, de knellende omarming van
de legers der geallieerden hier of daar
verslappen, dan zal met de vrgge-
komen troepen zeker op dit gedeelte
de oorlogsbrand weer oplaaien.
Over den toestand op het Westfront
kan de laatste dagen de stereotype
mededeeling worden gedaan, dat er
hevig wordt gevochten met kleine en
afwisselende sueceBsen. Over Thiau-
mont zgn de Btrjjdende partgen het
nog altijd niet eens. Van Fransche
zijde wordt deze heuvel als genomen
vermald, en van Duitsche zijde als.....
zou het kunnen zijn, bezig genomen
te worden. Zij vermelden toch „dat
de gevechten op den hoogterug van
Thiaumont tot staan zijn gekomen*.
Dat kan toch niet anders dan wanneer
op z'n minst genomen, ook de Fran-
schan er boven op zijn
In het Oosten ziet het er nog niet
naar alt, dat de Duitsch Oostenrgksehe
legers zich als geslagen zullen be-
scaouwen en groote terngtrekkende
bewegingen worden door hen niet
gedaan, In de Karpathen is, na aan
komst van Duitsche versterkingen, het
offensief zelfs aan den kant der cen
tralen. Op het overige front houden
zij voorloopig nog stand tegen de
aanhoudende aanvallen der Bnsson.
Op het Itallaansche front is het
succes dszs dagen aan dan kant van
Cadorna. Het offensief aan de Isonzo,
dat bg Monfalcone is begonnen, breidt
zich uit tot den beneden-Isonxo. Er
z\jn 3500 gevangenen gemaakt en een
100 tal officieren, o.a. een kolonel, en
veel buit is in handen der Italianen
gevallen.
Binnenland.
Da oud-gouverneur-generaal van
Nederlandsch Indië, de heerA. W. F.
Idenbnrg, is met zijn familie te Apel
doorn aangekomen en afgestapt ten
palelzb het Loo, waar de familie
eenige dagen zal vertoeven.
Bet opbrengen van vitichenschepen
Het hoofdbestuur van den Christelij-
ken Zeemansbond heeft, naar aanlei
ding van de telegrammen alt Katwijk
aan Zee en Seheveningen, door de,
onder leiding van den Cbristeigken
Zeeliedenbond vergaderde visschors-
vrouwon, op den 4 en 5 dezer, aan
de Koningin toegezonden een brief
ontvangen, waarin gewezen wordt op
de rede van den minister van
buitenlandsohe zaken. Da verzekering
wordt voorts gegeven, dat de aandacht
van de regeering met den grootsten
ernst op deze aangelegenheid geves
tigd bigft.
De opt arenden van den logger Dirk
Beter keuze zou er bezwaarlijk voor
dat ambt gedaan kunnen worden,
want vriend en vijand der kerk prees
hem om 't zeerst.
Niemand kon in kerkelijke en
wereldlijke zaken tactvoller optreden
dan hg. De regesring van Zeeland,
die hij deelde met de edelen en goede
steden, kon veelal op zijn advies gerust
ingaan.
Toch zou hem deze post als bisschop
niet toevertrouwd zijn geworden, als
men hem later nogmaals had moeten
benoemen.
Hg toch was te zachtmoedig en
een meening toegedaan, die niet was
dezelfde als die zgner snperienren.
Met verstand wilde hg zijn kudde
lelden, met liefde wenschte hij even
als de Groote Meester de afgedwaalde
schapen terug te voeren tot den ver
laten weg, en niet te vuur en te
zwaard. De booze bevelen van
Alva ging hij togen, zooveel hij ver
moed diens hardvochtige, tot verzet
aansporende besluiten, voorde hij ntt
op veel verzaehte manier, waar hg
't met zijn trouw en plicht overeen
kon brengen.
Di daden, uitvloeisels van zja hu
mane govoelenB en wijze opvattingen,
veroorzaakten menigmaal hevige bot
singen met Alva, die zijn wil geëer
biedigd verkoos te zien.
Wordt vervolgd
