N°. 93 1916
Dinsdag 8 Augustus
103de jaargang.
W All TER,
tiOESCHE
':t* nltgava doser Cootadv geschiedt 'sA&zn&ü.gWoensdag" on Vr^dagATond
oitgcsonderd op feestdagen.
Ppfs per kwartaal, in Goes f 1,batten Goe«, franco f 1,25.
Afsondermke nommers 5 cent.
riasevsdütaff van adverUesitiöii cp" Maandag, Woensdag
an VRIJDAG vdd* 155 ovnu
Telefoonnummer Uitgave va* ds Naaml Veanooteetap a$®es«k« öoarjuit".
De pr^B der gewone adverteatiSn is van 1-5 regels 50 at., elke regel meer 10 at
Bg directe opgaaf van driemaal plaatsing deraelfde advertentie wordt
de prtfs slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, hnwel$k- en doodsberichtan en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van I—30 regels i,— earekend
*tat.
Sttreeteir 02 W, van Barnkybl».
Zooals men zich zal herinneren heeft
het orgaan van de vereeniging „Volks
onderwijs" destijds geraden, oui in alle
kalmte rustig de voorstellen der bevre
digingscommissie, inzake bet onderwijs,
te bekijken en niet te spoedig met zijn
oordeel gereed te staan. Ook verbond
het aau dien kalmen raad de belofte,
dat aan de afdeelingen van „Volks
onderwijs" alle gelegenheid zou worden
gegeven om haar oordeel over deze
voorstellen ten beste te geven en dat
zulks tijdig zou geschieden.
In het nummer van .31 Juli stelt
dan nu het hoofdbestuur van „Volks
onderwijs" enkele vragen, die in de
afdeelingen kunnen worden behandeld.
(Jit de antwoorden, die hierop inkomen,
kan men dan zien, hoe de algemeene
geest is in den lande ten opzichte van
de voorstellen.
Toen den 8en Januari 1914 bovenge
noemde commissie werd geïnstalleerd,
heeft minister Cort van der Linden
o.a. als zijne meening te kennen ge
geven, dat indien de commissie in
haar pogen mocht slagen, de grondslag
zou zijn gelegd voor eene krachtige en
duurzame ontwikkeling van ons volk
en onze nationale eenheid zou zijn
bevestigd. De commissie zou hebben
vast te stellen eenerzijds de taak, die
de overheid tegenover de takken van
volksonderwijs (openbaar en bijzonder)
toekomtanderzijds de eerbiediging van
ieders levensbeschouwing tot leidend
beginsel hebben te maken der door
haar te maken regeling.
Op deze wijze, meende de minister,
kan ons volksonderwijs in de verhou
dingen, waarin wij leven, in waarheid
natjonaal worden De energie, die
thans verspild wordt in voortdurenden
en onvruchtbaren strijd, kan zoodoende
worden omgezet in een levende kracht
tot verheffing van ons volk.
De voorzitter gaf den minister bij
die gelegenheid ten antwoord, dat bij
alle leden der commissie de oprechte
wil bestond, om te trachten een ge-
meenschappelijken grondslag te vinden,
waarop zich kan verheffen een deugde
lijke inrichting van ons schoolwezen,
welke rekening houdt met zóó groote
verscheidenheid van godsdienstige en
opvoedkundige inzichten als ons volk
kenmerkt. Zij allen waren vereenigd
in den wensch om de voorbeen zoo fel
tegen elkander inwerkende krachten,
gelijk te richten, opdat sterker dan
ooit de geestelijke kracht van ons volk
zou kunnen gedijen tot zegen van zijn
zedelijk welzijn en zijn stoffelijke wel
vaart.
Het zijn voornamelijk de bovenver
melde zinnen uit de rede van den mi
nister en van den helaas thans niet
meer in leven zijnden voorzitter, warm
vriend van het volksonderwijs, dr. Bos,
die het Hoofdbestuur tot basis hebben
gediend voor de vragen, die het aan de
afdeelingen ter beantwoording heeft
voorgelegd.
Deze vragen zijn
I. Acht ook gij met den minis
ter den strijd, zooals die thans op
schoolgebied gestreden wordt, een on
vruchtbaren en de voortzetting daarvan
een verspilling van energie
II. Is het ook de wensch van uw
afdeeling gelijk die van de com
missie dat getracht wordt voor ons
schoolwezen een gemeenschappelijken
grondslag te vinden, die rekening
houdt met zoo groote verscheidenheid
van godsdienstige en opvoedkundige
inzichten als ons volk kenmerkt?
III. ls het ook de meening van
uw afdeeliug, dat, indien een behoor
lijke, de punten der voorstanders van
het openbaar en bizouder ouderwijs
bevredigende oplossing der schoolkwes
tie gevonden wordt, daarmee
a. naar het woord des ministers
de grondslag voor een krachtige en
duurzame ontwikkeling van ons volk
zal zijn gelegd
b. naar de overtuiging der com
missie sterker dan ooit de geeste
lijke kracht van ons volk tot zegen
van zijn zedelijk welzijn en zijn stoffe
lijke welvaart zal kunnen gedijen
Het hoofdbestuur verlangt, dat deze
vragen zoo mot/dijk met een kortweg
ja of neen zullen worden beantwoord.
Dat zal in aanmerking genomen
de breedsprakigheid, die ons Nederlan
ders in vergaderingen kenmerkt een
heel ding zijneen eenvoudig ja of
neen.
De bedoeling zal dan ook wel zijn,
dat er eerst wordt beraadslaagd en
gedebatteerd en dat daarna wordt ge
stemd, opdat de opinie van de meerder
heid der afdeeling zich later in dat ja
of neen afspiegele.
Verder vestigt het hoofdbestuur er
nog eeus de aandacht op, dat de voor
stellen der bevredigingscoinmis9ie slechts
zijn een voorbeeld van een wijze van
uitwerking en dat deze voorstellen dan
ook nog niet door de regeering zijn
overgenomen en ook door de leden
der commissie nog niet aan de orde
zijn gesteld. Wel is dit het geval met
de voorgedragen wijziging van art. 192
der Grondwet en daarom heeft het
hoofdbestuur aan de afdeelingen, die
bovengenoemde vragen bevestigend
mochten beantwoorden, nog een zestal
vragen ter overweging gegeven met
betrekking tot de voorgestelde wijziging
van art. 192.
Over die vragen, waarop het antwoord
ook desgewenscht met nadere in
lichting wordt ingewacht, een vol
genden keer.
24 FEUILLETON
Historischs Roman
door
M. C. VAN DEN ENDK.
(Nadruk verboden).
„Ja, maar, als dat nu toch wel 't
geval is
„Laat hem 'tniet vernomen, 'tzou
hem onverdraaglijk zijn, hij zou z(Jn
leven wagen, om woer hier te komen,
en dat mag nistl Oik is 't wel door
te staan. Hebt gij weer niet kannen
voorzien in directs behoefte?"
„Goed, kind, 'k zal 't verzwijgen en
hij zal niet wagen te komen I*
Walter was verhengd, op deze wijza
vrj ts blfiven van leugens. Hij wilde
zijn beminde niet bedroeven met de
tUdlng, dat haar vader in den kerker
van 't slot van der Hooge zat. Boven*
dien wist hi), dat zijn getuigenis vol
doende zou zBn, om hem vrj te krijgen.
„Ga nu, Walter, vóördat men a-g-
waan krijgt. Ik zal niet ophouden
voor vader en u te bidden 1"
Terwijl zij dit zeide schoten haar
sohoone oogen vol tranen.
Geroerd drukte h{j haar aan zijn
borst, eu hun lippen zochten elkaar
ten afscheid.
In dien kas lag een wereld van
reine liefde.
In nood en droefheid leert men
elkander grondig kennen eu meer
waardeereu dan In tQden van voor
spoed.
Eindelijk rnkte Walter zich uit haar
omarming los en z(jn gemoed was zoo
vol, dat bij geen woord spreken kon.
BB den Uitgang hield ze z|jn hand
nog vast.
„Wilt ge me één ding beloven, voor
ge heengaat, mijn Walter?"
„Alles 1"
„Draag dan dit krui» onder uw
wambuis tot we vereenigd zBn I"
sprak ze en een klein cruslSx van
zilver, dat haar aan een koordje op
de borst hing, reikte ze hem toe.
„Met alle liefdel* zei hij. „Wasdat
het?'
„Neen, beloof me, nimmer te vechten
met nw grootsten vijand, den vrlen-
delBken, maar valsohen en wreeden
Don Fuentes 1"
„Ziehier iets, dat lk niet beloven
mag. Ik zal twist vermijden, maar
wil mijn eer nint verliezen, dat wilt
ge ook niet, Galelntje. Maar wees
verzekerd, dat lk in 't ergste geval
door uw gobed en 't kruis op mfln
borst, mBn goed recht en Bterken
arm hem wel zandruiter zal kunnen
maken I*
En voordat zij daartegen nog iets
aanvoeren kon, liep hB weg, alsof h(j
bevreesd was, dat zij maeht genoeg
op bem zou kunnen uitoetenen om hem
de belofte toch nog af te dwingen.
Buitenland.
Oe strijd In en bulten Europa.
Da gebeurtenissen op het WeBter-
front geven ditmaal geen aanleiding
tot lange beschouwingen. De stand
der gevechtsfrontea onderging welis
waar door de hevige aanvallen der
Fransch-Engelscba troepen oenige
wijziging, doeh bij de daarop volgende
pogingen der Duitschers om de oude
lijn weer te hernemen, slaagden zij
daarin eveneens. Ontzettende verlie
zen zijn geleden aan beide zijden
om dit twijfelachtige resultaat te be
reiken. Zoo hebben de Frsnschen
het Thl&umontwerk gonomen, verlo
ren on hernomen. Het dorp Fleury,
dat zij den vorlgen dag namen, moest
door hen den volgenden weer worden
ontruimd. Nog steeds dunrt de strijd
daar voort, zonder verpoozlng voor
de afgetobde strijders. Zoo golft de
strjjd op en neer, waarin de Fran-
seheu mot buitengewoons inspanning
pogen het gewonnen terrein uit ts
breiden en de Duitschers dit trachten
te beletten. In vergelijking met doze
worsteling b(j Verdun beteekent dit
maal die aan de Somme niet veel.
Generaal Halg vermeldt, dat deartil-
leriestrijd bfl Pozières en het Mametz-
bosch voortduurt eu het Dultsehe
bericht spreekt van eenige aanvallen,
die werden afgeslagen.
Wat de gebeurtenissen op het Oost
front betreft, ook daar zijn slechts
onbeteekenande resultaten bereikt.
Hevig is gevochten om het doi*p
Roedka-Myrlaska te bezetten en de
daarop aanslnitende linies aan de
Stochod terug te driegen.
Toen de Russen de Dnitsch Dosten-
rijksohe bezetting van het dorp en de
aangrenzende stellingen hadden ver
draven, snelden versterkingen toe van
Duitscho en Oos.enrijt.scha bataljons,
benevens gedeelten van het Poolsehe
legioen, en deze vielen de Russen aan
een langdnrig govecht volgde, waarbij
het dorp nu eens door de eene, dan
door de andere partij werd bezet, doch
ten slotte moesten de Russen toch het
dorp ontruimen en een moer oost
waarts gelegen stelling innemen.
B\j Brody on aan den spoorweg
KowolSaruy word eveneens hevig
gestreden, doch zonder dat er belang
rijke wBzlgiugen In do linies der belde
tegenstanders gebracht werden.
Hoewel das ook van hot Oostfront
geeu groote vooruitgang kan worden
gemeld van een der partBen, ls hier
toeh iets voorgevallen, wat van groote
beteekenis kan zijn voor het verloop
van den strijd. Zooals door de con-
tralcn van den beginne af en door de
geallieerden later eveneens is begre
pen, moet er eenheid zijn in da leiding
der gevechten.
Bi) de dreigende doorbraken van
de geweldige Russische legers, die op
meerdere plaatsen van het honderden
Kilometers lange Oostfront bnnne
aanvallen richtten, heeft men behoefte
gevoeld aan nog Inniger samenwer
king tusschen de verschillende Duit-
Met wol wat driftigen, harden stap
voor een dienstmaagd kwam hB aan
de denr. Da portierster deed hem
open.
Hij droeg haar op bescheiden toon
op, de eerwaarde mater hartelSk te
danken voor 't onderhoud, haar toe
gestaan en dat meester Herman nog
dezen avond eenige tarwe brooden
zal weten te bezorgen, doordat de
vader van Galelntje wat koren had
kunnen binnensmokkelen.
„Doeh houd het stil, anders loopt
ge 't mis. Als kolonel Mondragon er
de luoht van in den neus krijgt, zal
'thler niet belanden 1*
Voor een onnoozela dienstmaagd
was dat wel wat kras gesproken en
de gebiedende blik nam alle vrouwe-
lBks weg.
Da zuster oogde 't schepsel mat
verwondering na en zag het met ferme
passen door de Zusterstraat zich ver
wijderen, op korten afstand door een
knaap gevolgd. Al, wat zij gehoord
en gezien had, bracht zB do mater
trouw over.
Deze, op haar beurt, deelde alles
van Btukje tot beetje den biechtvader,
pater Barnardus, mee, die haar den
raad gaf, Galelntje te ondervragen.
Tengevolge daarvan kreeg het
meisje een half uur later last, om
eens op de kamer van de moeder te
komen, daar deze haar wencchte te
sproken.
OnmiddellBk gaf zij gehoor, en
zenuwachtig van angst stond ze voor
sche legers niet alleen, maar ook
tusschen OoatenrBkers en Dnitschers.
Om dit mogelijk te maken ls Hin
denburg belast mat hst opperbevel
over het goheale oostelijke front van
de Golf van Riga tot aan de Karpathen.
De overige generaals, ook deOosten-
rijkeche, moeten zijn aanwijzingen
volgen. Vóór het Rnpsisehe offensief
was de Duitsch-OosteriBksche linie
door de moerassen van Poljesje in twee
scherp van elkaar gescheiden gedeel
ten gesplitst en was bovendien in elk
gedeelte een scheiding tusschen do
verschillende legergroepen ontstaan.
De Russische aanval, die klaarblijke
lijk door één gedachte werd geleid,
maakte het noodzakelSk, vooral toen
In het zuiden de Oostenrijksche en
Hongaarsche troepen tot uitwijken
genoodzaakt waren, om opnieuw het
gehesle oostelijke front aan één
leiding toe te vertrouwen. En het was
natnnrlBk, dat daarbij in ds eerste
plaats aan Hindenburg werd gedacht,
die met zBn chef van den genaralen
stat Ludendorff onmiddellSk de hem
opgedragen taak aanvaardde.
Of het onder de centrale leiding van
dezen grooten veldheer mogelBk zal
zijn aan de overweldigende legerscha
ren van vadertje Tsaar mat succes
weerstand te bieden zal jpoedigblijken.
Een andere gewichtige gebeurtenis,
die ook op het verloop van dezen
oorlog grooten Invloed kan hebben
is aan de Russische zijde te vermelden.
Het betreft hier echter geen leger
hoofd, maar een politicus, en wel der.
minister van bniteni. zaken, Sasonof,
die dezer dagen is afgetreden en op
gevolgd door Stürmer. Van deze per
soonsverwisseling worden door de
centralen, groote verwachtingen ge
koesterd. Men meent, dat Stürmer
vrBer tegenover Engeland staat dan
Sasonof, die aau de bijeenkomst der
gofsllioerden te Reval heeft deolgeno-
men en zich voor het bonden der ver
plichting om geen afzonderlijken vrede
te sluiten heeft gesteld.
Stürmer wordt geacht to staan aan
de zi)de der agrariërs. ZU zonden het
vooral sBn, dia een kraehtlgen dwang
op Stürmer hebben uitgeoefend. ZB
hebben in een hnnner vsrtoogec ver
klaard, dat Rusland weliswaar moet
doorstrljdon tot de overwinning zal
zijn behaald, maar ook bijtijds moet
ophouden, om te voorkomen dat de
vruchten dor overwinningen door uit
brekende onlusten worden vernield.
Stürmer zou zich vrijiuid van handelen
in binnen- en buitenland verzekerd
hebben, met goedvinden ven denTsaar.
Voor do Doem» is hB niet bang en
hij vreest tijdens den oorlog geen
revolutie. Wel is hfl beducht, dat een
langer dnur van don oorlog den bodem
zon vormen voor de liberale beweging
van den middenstand en de intellec-
tneelen, waarin h{! de voornaamste
vijanden van den Tsaar en van zijn
vaderland ziet.
Nog kannen wfl vermelden, dat over
Skandlnavlë voortdurend geruchten
komen over oneenigheld tusschen
Stürmer, den opvolger van SaBonof,
haar, wBl ze vermoedde, dat Walter
zich verraden had.
Spoedig zou ze 't weien.
„MBn kind!' begon de mater, „wat
duurde 't bezoek van de dienstmaagd
wonderlijk lang, hé?"
Zeer vriendelBk klonk haar stem.
Galelntje echter, schuldbewust, kreeg
een kleur als vuur, en wist niets nlt
te brengen, dat verstaanbaar was.
O, voor geen geld van de wereld
zon ze 't geheim verkl. ppen, en de
eerwaarde moeder longen» wfls maken
of de waarheid ontkennen of eenvou
dig verklaren, dat ze niets verkoos te
zeggen, dat durfde ze niet. Wat moest
ze doen Da vraag, die tot inleiding
gedaan werd, bewees haar, dat hij met
wantrouwends blikken gevolgd was.
„Wat kleur je, meisje, bij zoo'n
gewone vraag Ik vond het onderhond
wat lang, maar ge kunt elkaar voel
te vertellen gehad hebben, vooral als
't menseh lange jaren bij uw oom
gediend heeft en daardoor meer op
intiemen voet met de familie omgaat 1
Hoe lang woont ze reeds ten huize
van meester HermaR
„Ik weet het niet, ik kan het niet
zeggen, eerwaarde moeder, ik zag zs
voor 't eerst 1"
„Dus beeft ze kort geleden in
,'t Wittebroodskind* haar intrek go-
nomen Ik moet dat betwBfelen, lieve,
denk eens goed na, wie zal in deze
tBden een dienstbode nemen Uw
oom Herman heeft met het stijgen der
broodprijzen wel veel geld verdiend,
en Buchanan, den Engelschen gezant
to St. Petersburg. Wat er van waar
ls, valt niet na te gaan. Buchanan
zou zich openlijk in uiterst scherpe
bewoordingen over het ontslag van
8asonof hebben uitgelaten en beweerd
hebben, dat de Russische regeering
„op trouwelooze wijze* —datmoeten
de woordon zijn, die h(j bezigde
met het ontslag heeft gewacht tot
Engeland eon nieuwe, In de milliarden
loopeode leening aan Rusland had
toegestaan. Volgens oen der geruch
ten zon Buchanan zich naar het bui
tenverblijf van Sasonof hebben begeven
met de boodschap aan de Rnsiischa
regeering, dat hij niet te St. Peters
burg zou terugkeeren alvoreoB Stür
mer zijn ontslag had ingediend.
Van andere zijde wordt gemeld, dat
er nog steeds geen bezoeken tusschen
den nieuwen minister van bnltenland-
Bche zaken en de gezanten van En
geland en FrankrBk zijn gewisseld.
Of Stürmer werkelijk een andere
richting wil inslaan, zal blijken, wan
neer meerdere geestverwanten van
Sasonof In hst kabinet zullen moeten
plaats maken voor anderen.
De houding van Roemenië, het land,
waarvan de regeerlng een gedragslijn
volgt, die zeker door niemand zal
worden goedgekeurd, ls na eenige
weifeling naar Russische zijde, thans
klaarblijkelijk weer gsheel neutraal.
Door Rusland wordt het mnnitle-
vervoer, dat sinds kort was toegelaten,
nu weer stopgezet, met het bericht,
dat z{j voorloopig niet meer kan sturen.
Men brengt dit in verband met een
gerucht, dat Bratianu aan Rnsland
den doortocht van troepen heeft ge
weigerd.
Naar den Bnlgaarschen kant heeft
ds Roemeenoche minister van buiten-
landsehe zaken de noodige stappen
gedaan, om de aandacht van de Re-
gesring van Bulgarfle er op ts vesti
gen, dat de grensincidenten zloh te
vaak herhalen en dat zij met de goede
betrekkingen tnsochen de twee landen
niet in overeenstemming zijn.
Binnenland.
Bet opbrengen van visscheraachepen.
Wolf seint officieel nlt Berlijn
Het volgende bevel is in een door
een Dnitsche duikboot tot zinken
gebracht Engelsch voorpostvaartnlg
gevonden.
Geheim. Rear Admiral's Office.
Peterhead 5/7 1916. Zelloder. De
afdeeling moet Donderdagochtend in
plaats van Vrijdag near Aberdeen
terngkeeren. Voorloopig moeten geen
Hollacdsche virscherBvaartulgon meer
naar Peterhead opgebracht worden.
Was goteekend C. R. Simpson, rear
admiral, aan luitenaut C. Asqulth R.
N.R. H.Mb. „Onward*.
Uit dit geheime bevel blijkt, dat de
Engelsch» regeeringhet bevel gegeven
had om allo Noderlandsche vissehers-
vaartnlgen, die men machtig kon
worden, naar Engeland op te brengen'
Het was de Engeliche regeering das
maar nu is alle voorraad verteerd,
heeft hü voor zflu huisgenooten niet
eens 't noodige, dus voor een dienst
maagd cr bij bestaat geen reden I
Zoudt ge me ook kannen zeggen,
Galelntje, wie bi) hem brood en tarwe
gebracht heeft? Wfl zijn hem dank
schuldig, want meester Herman had
de goedheid voor ons wat af te zon
deren 1*
„Ik kan 't niet zeggen, moeder 1'
„Go kunt het niet zeggen Ge weet
het dus, maar wilt niet Hoe moet lk
dat verstaan? Vertrouwt ge mi) zoo
weinig?" De toon klonk nn minder
vriendelijk.
„O, ja, zou lk u niet volkomen mBn
geheim durven toevertrouwen, goede
moeder? Mocht ik maar zekerheid
erlangen, dat bulten u niemand het
te weten zal komen, want een mij
dierbaar leven zon er door ln gevaar
geraken, als er ruchtbaarheid aan ge
geven ward!"
„Wees daaromtrent gerust. Buiten
mij en onzen biechtvader zal niemand
er mee bekend worden 1*
En onder 't zegel dezer geheim
houding vertelde Galelntje, dat een
jonge man haar bericht van haar
vader bracht en wat levensmiddelen.
Die jonge man beminde haar, en was
gekomen als dienstmaagd verkleed,
wjjl hg vreesde niet toegelaten te
worden in 't klooster!
De mater slosg van ontzetting de
handen ineen.
(Wordt vervolgd).