N°. 76 1916,
Donderdag 29 Juni
103de jaargang.
BEDRIJFSVORMEN.
(.OHSCHB
COURANT.
TeloioonnnaiMPT 38. Ditgava vsm de N»»«ii. Ve**eots«fc»p .Gssstka Coarut". Üiroetear O. W. tak Baknkvkld.
Dejultgavo deler Courant geichlodt Maandag-, Woensdag- en'Vrijdagavond
uitgezonderd op feestdagen,
Pr|s per kwartaal, in Goes f 0,79, bulten (loei, franco f
Afzonderlijke nommeri eent.
luceuding Tan ndvertentlön op Maandag, Woenudcg
an VHUDAO vóór 13 uroc,
De prjs der gewone advertentlün li Tan 1-6 regeli 60 ct., elke rege! meer 10 et
.111 directe opgaat van driemaal plaatting deriellde advertentie wordt
de prU« «leulit» tweemaal berekend,
Geboorte-, huwellk- en doodsberichten en de daarop betrekking hebbend»
dankbetuigingen worden ran 1—10 regels 1 1,— berekend
Bew|snuianiers 6 eent.
In een vorig artikel hebben wij er
de aandacht op gevestigd, dat men in
Duitschland tegen de, openbare bedrij
ven bezwaren voelt opkomen en dat
men daar zoekende is naar nieuwe
vormen, die de fouten der oude con
cessies vermijden, zonder in die dei-
openbare exploitatie te vervallen.
Tegen de laatste exploitatie beeft
men ginds vooral het bezwaar van
gemis aan elasticiteit. Bij allerlei
besluiten moeten te veel commissies
gehoord worden de politiek heeft te
veel invloed alles gaat te langzaam
men is als leider te veel gebonden,
elk initiatief kan tot vele lasten lei
den zonder dat er van lusten sprake is.
Een energiek leider kan dus niet be
reiken wat in eeu particulier bedrijf
te bereiken is en heeft alle aanleiding
om zij li energie maar aan de gemeente
kapstok te hangen. Verder is hij niet
vrij tegenover zijn personeel, dat zich
ambtenaar gevoelt en beschermd wordt
door allerlei politieke relaties. En het
personeel mist den prikkel van het
economisch motief, voelt zich /binnen"
en tracht veelal met minimum-werk te-
volstaan.
Ook de gemeentepolitiek wordt be
dorven door die groote bedrijven, die
een aaneengesloten macht van kiezers
opleveren.
Nu wordt in Duitschland in den
laatsten tijd voor gemeente-bedrijven
veelal deze vorm aangeprezen, dat de
gemeente de grootste hoeveelheid aan
deden neemt in een naainlooze ven
nootschap, die overigens gewoon een
vennootschap is als elke andere. Doch
de twee bezwaren, die zich hierbij
voordoen, zijn natuurlijk deze, dat de
gemeente in zoo'n vennootschap toch
weer alles te zeggen krijgt, omdat zij
daarin de macht heeftdat daar dus
toch weer de bij openbare exploitatie
opgemerkte grieven voor den dag ko
men, terwijl bovendien het particuliere
kapitaal al heel weinig voelt voor sa
menwerking met de gemeente onder deze
ongunstige omstandigheden.
Een ambtenaar aan een der Duitsche
ministerie'», dr. Ereund, heeft een sy
steem uitgedacht, dat de voordeelen
der gemeente-exploitatie moet vereeni
gen met die van particuliere exploitatie
zonder de nadeelen, die aan beide kle
ven, mee in den koop te nemen.
Als symptoom schijnt ons dit
systeem uiterst interessant; of het dat
als practische oplossing evenzeer is,
lijkt ons minder zeker.
De voorsteller denkt zich de oplos
sing vau hei moeilijke vraagstuk aldus
Er moet ergens een waterleiding
geëxploiteerd worden. Daarvoor richt
uien nu niet op een vennootschap en
evenmin maakt men er een gemeente
bedrijf van, doch men richt op een
tusschendingeen »gemengde econo
mische ouderuemiug", zooals de uit
vinder liet nieuwe ding eenigszins
langademig noemt.
Om te beginnen gaat men te werk
als bij een gewone particuliere onder
neming. Het kapitaal wordt bijeenge
bracht en men vraagt aan de gemeente
het recht om een zeker monopolie te
mogen uitoefenen. Geeft de gemeente
dat recht, dan behoeft er geen contract
opgemaakt te worden met ai de gevaar
lijke gevolgen daarvan, welbekend uit
de concessie-aera. Men zegt eenvoudig
ja of neen. En heeft men ja gezegd,
dan krijgt de gemeente volgens de wet
zekere rechten tegeuover den exploitant.
In de eerste plaats het recht, om een
zetel in liet bestuur in te nemen, doch
daarenboven een merkwaardig recht
van veto, dat eigenlijk het meest esseu-
tieele van het systeem is. Bij alles wat
de vennootschap doet, heeft de gemeente
dit recht vau tegenspraak, wegens be-
nadeeling van gemeentelijke belangen.
En zoodra dat recht wordt uitgeoefend,
treedt, volgens een van te voren bij
de wet geregelde methode, een scheids
gerecht op, dat onmiddellijk beslist
of de gemeente terecht heeft tegenge
sproken, ja dan neen.
Het spreekt vanzelf, dat een aldus
geconstrueerd publiek recht vau veto
een zoo groote inbreuk constitueert op
het persoonlijk initiatief, dat de ge
meente overigens zich tot allerlei mee
werking zal moeten verplichten, zul de
zaak oj) deze wijze levensvatbaar zijn.
Dr. Ereund meent dan ook, dat de
gemeente verplicht moet zijn dc onder
neming te helpen met haar eigen crediet
en dat de gemeente-ambtenaren eveneens
zooveel mogelijk hulp moeten verleenen
en moeten meewerken.
Doch geschiedt dit alles, dan
zoo meent de lieer Ereund komen
het particulier initiatief en de koop-
mansbekwaamheid geheel tot hun recht,
terwijl de gemeenschap met zijn recht
van veto zoo scherp controleert als
maai' denkbaar is en zonder dat allerlei
verschillende uitleggingen van concessie-
voorwaarden spaken in het wiel kunnen
komen steken.
De heer Ereund wil op dezelfde
manier ook aan de gemeentelijke grond-
poli tiek een vaste richting geven. Ook
hier zou men een //gemengde'' econo
mische onderneming moeten bonwen,
terwijl de gemeente een nauwkeurig
toezicht en de strengste controle hield.
Of deze plannen werkelijk uitvoer
baar zijn, zal door eeu eenigszins lang
durige proefneming moeten blijken.
Buitenland.
De strijd In en buiten Europa,
De Fransohen hebben In een van
hun jongste commnniqné'a madege-
deold, dat zfi hun vijanden geheel Dit
Fleuiy h&dden verdreven.
Ttii.no is evenwel gebleken, dat dit
onjuist ii. Do Dnitschers zjjn niet alleen
ln bet dorp doorgedrongen, maar boa
den r.og een deel daarvan bezet, zoo-
dat straatgevechten aan de orde van
den dag zyn.
De Daltacho en Fransche telegram
men spreken elkander tegen, waar «y
van herovering van door da Fransohen
verloren terrein melding maken.
In de laatste dagen valt ln de En-
geleche pers een zekere onrust over
net lot van Verdun te bespeuren.
Da Paryscbe correspondent van de
Timet meldde tbans weer san zijn
blad, dat de aanval, welke nn aan
den gang ls, beschouwd moet worden
als een definitieve stoot van den vyand
tegen Verdnn, een stoot welke met
meer dan gewone zorg ls voorbereid.
Met een bnitengewone hoeveelheid
artillerie en nlenwe troepen zyn de
Doltscbers eenigen tfld bezig geweest.
Iedereen, aldns de Timesziet ln, dat
de toestand by Verdnn hachelfik was
van den dag af, waarop deze slag ls
begonnen, maar er bestaat nog geen
neiging te wanhopen.
Men begrOpt, dat tbans het oogen-
bllk niet ver moer ie, waarop het
geheele lot van Verdnn van den alge-
meenen stratlgischen toestand zal
afhangen.
Ook de Daily Chronicle is niet ge
mot. Da langzame, maar gestadige
vooruitgang van den aanval der Duit-
schors tegen Verdnn, tenzy deze ge
stuit wordt, kan slechts met den val
van de stad eindigen, aldns bet ln-
vloedryke Engeltche orgaan. Wy moe
ten ona da ar b afvragen, vervolgt het
blad, wat ds waarde van de stad ls
en welke de kosten zijn van het
oprnkken.
Het Franscbe opperbevel schgct
besloten te zyn terrein te geven, dat,
wanneer de Franscben het langer
bezet hielden hnn op zwaarder ver
lies zon komen te staan dan de aan
vallers.
De Dnltscbors gaan van dezelfde
gedaohten nlt. Z{j rekenen op hnn
overmacht in zware kanonnen om de
verliezen van de Infanterie tenentra-
liseeren. Belde parijen schjnen de
froatstelllngen hoe langer hoe dunner
met manschappen te bezetten naar
mate de granaten van weerszoden
dichter vallen.
Enkele dagen geleden werd de
toestand te Verdnn ln enkele Brltsche
bladen al niet zonder zorg genoemd
en werd medegedeeld, dat de Fran
sohen hebben gevochten om voor de
geallieerden tyd te winnen.
Dat zyn alle teekenon, dat de entente
met de mogeiykheld, dat Verdnn zal
vallen, rekening begint te honden.
Gewooniyk worden, wanneer een
vestingwerk niet lang meer nlt 'i
vyands handen kan gebonden worden,
op voorzichtige wjze toespelingen op
een mogelijk verlies gemaakt, waar
door de bevolking met de gedachte
daarvan vertrouwd kan geraken.
In don regel wordt dan do verster
king, welke verloren dreigt te gaan,
nog als een vr ij wel waardeloos bezit
voorgesteld.
Zoover is het met Verdnn nog ciet,
maar, dat niet alleen de Dnitschers
met hnn stormaanvallen, maar ook de
vordedigers voor hot ber. ;nd van dit
belangryke strategische punt zeer
zware offors gebracht hebben, bewyst
wel een onlangs in de Fransche pers
gedane mededeeling, waarin vermeld
word, dat de Franachcn eiken dag by
Verdnn 5000 man verloren.
De Oostenrijkers hebben thans aan
het Itaiiaansche front de gevolgen van
het Russische offensief ln het Oosten
bespaard.
Zaoals bekend, werd de zegevieren
de Oostenryksohe opmarcch in het
Itaiiaansche gebied plotseling gestuit,
toen de zware Russisch» stoomwals
het Boekowluagebied kwam binnen
vallen.
Toen was oen troepenverplaatsing
van het Itaiiaansche naar het Russi
sche front noodzakeljk en kwam het
Oostenryksohe offensiel in Italië vry-
wel tot stilstand.
In de laatste dagea hebben de
Italianen met sncces pa:tj getrokken
van den zeer zwaren Ruesiachen drnk
op de Oostenrjjksche stollingen ln de
Boekowlna en Wolhynlë en zyn van
hnune z|jde, biykbsar ia overleg met
den Rnsschen bondgenoot handelende,
een krachtig offensief begonnen, ten
einde het in de laatste weken verloren
Itaiiaansche gebied zoo spoedig mo-
geiyk weer te heroveren.
Het tegenoffensief der Itallanea heeft
blijkbaar sncces gehad. Da bergen
Meletta, Qallto en Cengio zyn heroverd
eo tevens de vesting Asiago, welke op
31 Mei tegelijk met Arsiero ln Oosten
ryksohe handsn is gov illen.
Do Oostenrijkers kunnen alt terrein-
verlies niet ontkennen, maar dealen
het in bnn officieel communiqué op
een heel eigenaardige wyze mede door
te vermelden, dat zy, om hier volko
men vrflhold van handelen te bewaren,
hnn front in het aanvalsvak tnsschen
Brenta en Etsch op sommige plaatsen
korter gemaakt hebben en dat dit
geschiedde ongemerkt, ongestoord en
zonder verliezen.
Griekenland geraakt langzaam, maar
zeker onder den invloed der entente.
Thans hebben de geallieerden het
koninkrjk flnancleelen steun verleend,
teneinde de kosten der komende ver
kiezingen te bestrjden, welke over
de hondlng van het rjk voor den
verderen duur van den oorlog zullen
heslissen.
VenlzoloB, de machtige propagandist
voor aansluiting by de entente, heelt
in een lotervieuw met de Daily Mail
verklaard, dat de geallieerden slechts
met Griekenland gehandeld hebben
als onders, die hnn zoon op het goede
pad hebben teruggebracht. H(j zal
zich thans weer voor zyn onden zetel
te Athene verkiesbaar stellen.
Wanneer zjn part3 b(j de komende
verkiezing de overwinning behaalt en
Veniielos opnieuw aan het hoofd van
het kabinet komt te staan, zal een
conflict met koning Constat, tjn, die,
zooala bekend, een voorstander van
het handhaven der onzijdigheid is,
niet kunnen nltbljven.
In het Oosten honden de legers der
centralen aan de Strypa nog steeds
stand.
In bet Hoorden blijft het by krach
tige aanvallen van beide zjden, waarbj
de partyen elkaar vry wel in evenwicht
honden.
In de Boekowlna zyn de Oosten-
rykors nog steeds op den terugtocht.
Nn zyn de Russen ook de Soetsjawa
en do Moldawltza overgetrokken en
hebben de steden Klmpolveng en
Wisjnitz bezet.
Thans rnkken de Russen op de Kar-
pathenpassen aan. Van nlt het dal van
de Cieremosz bereikten zy bjna de
Hongaarsche grens en dringen tevens
van den derden Karpathonweg op In
de richting van Kolomea.
Voor Dnnabnrg zfln de Duitrohe
legers sedert eenlge dagen tot heftige
aanvallen overgegaan, waarschijnlijk
met de bedoeling om te pogen daardoor
de aanvallende kracht der Rassen op
het Z. deel van het front te vermin
deren.
Uit Washington wordt gemeld, dat
tengevolge van de afzending vau da
nota aan Mexico, erkend wordt, dat
de toestand zeer ernBtlg ls.
Dsze nota is opgesteld na de raede-
deellng van do Mexluaansehe regee
ring, dat het gevecht tnsschen Mexl-
caneu en Amerlkaansche troepen ver
oorzaakt was door bevelen om deze
troepen aan te vallen, Ingeval zy In
een andere richting dan de giens
oprokten.
President Wilson heeft met de leiders
ln belde hulzen van het Congres over
den toestand beraadslsagd.
Ondanks de pogingen door zeer velen
ingesteld om een conflict te voorko
men, schjnt de kans op een Amerl-
kaansch-Mexicaanschen oorlog vry
groot te zjn.
De volgende telegrammen teekenen
den algemeenen toestand.
Parijs- Aan den rechter Maasoever
ia een aanval door de Dnltsehers tegen
de Fransche stellingen ten W. van het
werk Thianmont ondernomen door
ons vnnr volkomen mislnkt. WQ won
nen terrein tnsschen de bossehen van
Fnmln en Chenols.
Weenen- Om onze volkomen vrj-
hotd van handelen te bewaren ls ons
front in het aanvalsvak tnsschen
Brenta en Etsch op sommige plaatsen
korter gemaakt. Dit geschiedde onge
merkt en ongestoord en zonder ver
liezen.
Rome- Voor ons opdringen vau de
Vall'arsa tot de hoogvlakte van Sette
Commnnl is de vjand geweken. In
de Vall'arBa vermeesterden wy Racesl
en de Z.W. hellingen van den Monte
Menecle. Aan het front van de Poslna
en de Astlco zyn wy den opmarsch
naar het uiteinde van het Poslna del
begonnen.
Aan den rechtervleugel hebben wy
de stelling van den Monte Pria Fara
bezet en zyn tot de eerste halzen van
Arslero doorgedrongen.
Op de hoogvlakte van Sette Com
mnnl hebben wU de N. hellingen van
den Monte Bnsibollo, den Belmonde,
den Paneossis en den Monte Cengio
bezet. In het N.O. vermeesterden wy
den Monte Clmone, den Monte Castil-
lara en den Monte delle Contese.
Rome- Het knooppnnt van wegen
Mandrtolle, de stelllogen Castel Gom-
berto en van den Monto Meletta, der
Monte Llngara. van Galllo, van Asiago,
van Ceinna en van den Monte Cengio
zyn door onze troepen genomen.
Weenen, Ten N. van Knty sloegen
wy Russische aanvallen at. Ten W.
van Soknl hebben de Dnitschers de
eerste vjandeiyke stellingen overeen
breedte van 3 K.M. met veel snoees
bestormd.
St. Petereburg. Ten N. van Ba-
ranowteje on aan dsn weg van Sloetsk
zjn Dnltsche aanvallen afgeslagen,
evenals ln de streek ten N.O. van het
Wysonofskopmeer en ln die van 1,1-
newka aan da Stochod.
In de kniebochten vau den Djnests
hebben wy de dorpen Soekergnon en
Petroeve bezet.
Berlijn- Rechts van de Maas bleven
de aanvallen van de Fransohen ten
N.W. en ten W. van het psntserwerk
Thianmont en ten Z. vau het fort
Vanx vruchteloos.
Binnenland.
Landweerlichting met verlof.
Dienstplichtigen, onderofficieren,
korporaals en manschappen van de
landweerllchtlng 1918 worden op 7
Jnll 1910 in het genot van onbepaald
(klein) verlof gesteld.
Herstemming Staten Overijssel.
BJ de gisteren in Zwolle en Ommen
gehonden herstemmingen voor de
Staten van Overyssel zjn do (altre
dende) vrytinnlgen herkozen.
De Staten van Overjssel zyn das
,om". Zy waren samengesteld nlt 24
laden der rechterzyde, 19 vrijzinnigen
en 4 sociaal-democraten. Aangezien bj
de eerste stemming ln Enschede een
Roomseh-Katholiek door een vryzln-
nlge ls vervangen, en alle andere
districten zich zelve geljk zjn geble
ven, zal nu voortaan Ovary ssel's
Statenvergadering bestaan nlt 20 vry-
zinnlgen, 4 sociaal-demoeraten en 23
leden van rechts.
Aan de benrt van aftreding ls van
'tjaar voor Overijssel het Eerste Ka
merlid J. C. L. van der Lande.
Uitvoer van wol, schapenvachten,
wollen garens-
In het Stsbld. li bepaald:
De uitvoer van wol ln eiken vorm
is verboden van den dag der alkon-
dlging van dit besluit.
De kroon behoudt zich voor dit
verbod op te heffen of ln byiondere
gevallen daarvan ontheffing te doen
verleenen.
Koninklijk bezoek'.
De Koningin en de Prins hebben
Maandag te Arnhem een bezoek ge
bracht aan de militaire tentoonstelling
van huisvlijt en onderwQs, welke ln
de Bnlten Sociëteit gehonden wordt.
Verstrekking van kunstmest.
Op da vragen van liet lid van de
Tweede Kamer, den hoer Dnynste»,
betreffende de verstrekking van kunst
mest voor het oogstjaar 191(3/1917,
lnldt het antwoord van den lieer
Posthnma/
le. Het li my bekend, dat de
knnstmestcommissle dnldeiyk heeft
omschreven, aan welke elsohen de
aanvrager heeft te voldoen, Indien
h{j verleden jaar te weinig of geen
knustmest heeft besteld en thans ln
die leemte wil voorzien.
In zeer veel gevallen znllen de
bestellingen over een aankoopveree-
niglng hebben geloopen. In die ge
vallen li het aantoonen van den aan
koop voor algemeene rekening en
da verdeeling onder de leden van
bedoelde meststoffen zonder twyfel
mogelijk, in zeer veel andere, zoo niet
ln alle overige gevallen, zal het den
crnstlgeu aanvrager mogeljk zjnom
s|jn goed lacht te hewjzen. Bij zal
er zleh echter eenlge, soms veel,
moeite voor moeten getroosten.
20. Wyiiglng van de bedoelde
voorwaarden scbynt niet wenscheljk,
omdat de knostmesteommlssle, bjj
twyfel aan de dringende noodzakelijk
heid der verhoogde of der nlenwe
aanvragen, moet knnuen weigeren.
Het kan niet worden toegestaan
om op te geven hetgeen men meeat
noodlg te hebben, doch de aanvragers
moeten zleh beperken tot hetgeen In
derdaad niet gemist kan worden zon
der aanzienlijke sehade aan hnn
bedryf.
Er moet met vrj groote zekerheid
op gerekend worden, dat er dit jaar
veel te weinig knnstmest zal zyn
voor de normale behoefte. Wanneer
nn slechts de helft der bestelde hoe
veelheden zon worden beschikbaar
gesteld, dan ontvangt de eeriyke
aanvrager slechts 50 pot.hy, die de
helft te veel vraagt 75 pet., en hj
die de dnbbele hoeveelheid heeft op
gegeven 100 pet. van hetgeen hy
werkeiyk noodig heeft.
Het is tegen dit zeer veelvuldig
voorkomende misbruik, dat de ge
maakte bepalingen strekken.
De andere soort van misbruiken
komt voor bj hen, die ten vorlgen
jare geen knnstmest hebben besteld.
Veelal hebben dergeiyke personen
nooit knnstmest gebruikt en leenen zy
nn hnn diensten aan hen, die nlt
winstbejag over voorraden willen ba-
sobtkken. Dit gevaar ls niet gering,
omdat er tnssohen de prijzen der
regeerlngsknnstmest en de prysen
derzelfde soorten op de open markt
ln Nederland verschillen optreden, die
grooter zyn, dan de pry«, waarvoor de
regeerlngsknnstmest wordt geleverd.
Waar de knnsunest-eommissle de
verplichting op slch heeft genome,:
om er voor te waken, dat de knnst
mest alleen door den aanvrager zelf
op zjn gronden wordt gebruikt, daar
kan deze nltkomst niet ln de waag
schaal worden gesteld, door zonder
voorbehoud aan elkeen datgene te
leveren, hetwelk hj meent noodlg te
hebben.
Men moet niet alt bet oog verliezen,
dat er tenminste 130,000 aanvragers
zjn, die groote hoeveelheden knnst
mest noodlg hebben en bovendien nog
ongeveer 100,000, die minder dan twee
hectaren bebouwen en ook geholpen
moeten worden.
Het ls das voor de commissie ten
eenenmale onmogeljk om de aan
vragen te beoordeelen, Indien de be
stellers zich de moeite niet willen
getroosten om de afwykende aanvra
gen te bowyzon.
3e. In elk geval zal alle knnstmest
naar evenredigheid van Ieders bestel
ling worden verdeeld, waarby ver-
moedeiyk niet geheel dezelfde ver
houding In het oog zal worden
gehonden b|j den groot-verkoop en
bj den klein-verkoop. Voor deze laatste
soort van bestellers zal waarsobynljk
in éénmaal alles worden beschikbaar
gesteld, hetwelk daarvoor gemist kan
