N°. 10 1916
103de jaargang.
Bij dit no. behoort een
39 FEUILLETON
De verwisselde Kist.
Buitenland.
GOESC
Dejuitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond
uitgezonderd op feestdagen.
Prji par kwartaal, In Goes f B,ïi, bulten Goes, franco l„KS.
Afzonderlijke nonunerc cent.
In.eendlntr vua advertentldn op Maandag, Woenefieg
en VRIJDA-G vdóg ia aren.
De prjs der gewone advertentién is T&n 1-6 regels 50 et., elke regel meer 10 et.
By directe opgaaf van driemaal plaatsing derxolfde advertentie wordt
de prijs slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huweljk- en doodsberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 10 regels 1,— berekend
Hewfsnammurs 6 ssr.'.
Teleloonnumnsor 89. Directeur G. W. va» Baeneveld. Uitgave van de Nasml, Vesscotetóap .©wsske Coarsni". Hoofdredacteur W. J. G. van Santie
T)e sociaal-democratie heeft in haar
wezen fiasco gemaakt dat was de
bedoeling, waarmede wij ons opstel
//Wrange Vruchten'' in het vorig
nummer schreven. De sociaal
democratie en haar propagandisten,
die wisten, voor een onontwikkelde
massa de sluizen hnnner welsprekend
heid open te zetten, staan daar in
het bijzouder schuldig aan heeft,
ook op ethisch gebied, méér voorge
spiegeld, dan zij ooit ter wereld in
vervulling kan brengen.
En nu weten wij wel, dat bij ve
len de wilde haren er al zoo wat uit
zijn. Maar bij de, onontwikkelde mas
sa van weleer blijft die propaganda
nawerken en de sociaal-deinocrateu zijn
het zeker niet, die, schuld bekennend,
van de dwalingen huns weegs ge
makkelijk terugkeeren.
Toch zal dit liet geval moéten
zijn.
Zie de S.D.A.P. heeft ten onzent
geleefd, zij is gegroeid van de tekort
komingen, welke zich in deze maat
schappij in elke maatschappij trou
wens voordoen. Een oogenblik al
verondersteld (waarom zouden wij ons
ook niet eens in het rijk der fanta-
zieën begeven dat de sociaal-demo
cratie de macht erlangde, waarnaar zij
zegt te streven dan zou een andere
partij geboren worden, spoediger dan
men denkt, welke de sociaal-demo
cratie haar tekortkomingeu, haar fou
ten onder het oog moet brengen.
Maar in trouwe: welke partij is,
door steeds en steeds wéér kritiek uit
te oefenen, omhoog gekomen, zóó,
dat zij zich ook op de veroverde
hoogte wist te liaudh aven
Raadpleeg de historie, en meu
vindt het afdoend antwoord op deze
vraag.
ISTu gaan wij, vrijzinnigen, geenszins
uit van het standpunt, dat wij de
wijsheid alleenlijk in pacht hebben.
Wie het wèl aldus voorstedoet aan
de waarheid te kort. Wi '.Vrijzinni
gen, zijn er van overtuigd, dat wij
we zijn per slot van rekening toch ook
maar menschen in vele dingen
struikelen.
Doch wat wij altoos hebben hoog
gehouden en wat wij steeds hoog zul
len houden óók dat is de geest der
vrijheid.
Men heeft ons meermalen verweten,
dat wij niet kennen, wat met een
schoon, doch onwaar, woord geheet en
wordtpartij-discipline. Voor disci
pline schrikken wij nooit terughet
bijvoegsel „partij" geeft er echter een
Roman, naar hst Engelseh
van ROBERT LOUIS STEVENSON.
Toen kwam hg op een inval. Water
loo Station, een plaats, toegankelijk
voor het publiek, en toch op sommige
uren van den dag betrekkelijk stil
esn plek, waarvan de naam alleen
voldoende zou zQn, om weerklank te
wekken in Pittnan'j gemoed en do
herinnering wakker te roepen aan
een z{Jner laatste verborgen misdreven.
Morris nam een atak papier en
schreef het klad van zjn advertentie.
William Bent Pitman. In geval
deze regelen onder de oogen mochton
komen van zal hU ieta vernemen,
dat in zijn voordeel la, aan het eind
van het eerste perron,Waterioo Statton,
aanstaanden Zondag, tusschen twee
en vier uur.'
Morris las dit letterkundig voort
brengsel met voldoening over.
.Beknopt," zei bij. ,ln zijn voor
deel, dat ia nn niet bepaald waar,
maar 't is aanlokkeigk en valt in 't
oog. En een advertentie ls geen ver
klaring onder eede. Al wat ik nn
vooreerst noodig heb, is geld, om wat
te eten en om die advertentie geplaatst
te krijgen, en neen, ik kan John
geen geld zenden, maar ik zal hem
nog een paar kranten staren. Waar
haal lk nu geld vandaan
onasngenaincn klaiik aan. Wij wil
len de vrijheid. Voor ons. En daar
door natuurlijk juist voor ieder indi
vidu. Aan den leiband wenscheu wij
niet te loopen. Nu niet. En nim
mer.
De ééne vrijzinnige, die tegen een
begrooting, tegen een wetsontwerp
stemt, ook al zijn al zijn medestan
ders er vóór, wordt hij uitge
bannen f
Men weet wel beter.
De individueele vrijheid staat bij
ons te hoog, dan dat wij er een
oogenblik zelfs aan zouden kunnen
deuken, tot zulk een maatregel over
te gaan.
En daarom staan wij niet alleen
principieel tegenover de rechterzijde,
maar ook tegenover de sociaal-demo
cratie, waar de persoon op moet gaan,
zich dient op te lossen in het partij
verband.
Wat onder het dictatorschap van
dr. Ivuyper in zijn organisatie ge
schiedt, is ons vreemd. Wat de
S.Ü.A P. doet met degenen, die niet
in haar gareel willen meeloopen, komt
bij ons niet voor. Wij kennen geen
uitgestootenen en daarom ook -
gelukkig maar geen martelaren.
Wij zoeken geen instrumenten. Wij
zoeken menschen. Menschen met een
vrijen geest en met een vrijen wil.
Daarom ook is de vrijzinnigheid bij
uitstek de wacht over het kostbaarst
goed, dat de Nederlander kenthet
onvervreemdbaar goed der persoonlijke
vrijheid.
Do strijd In en bulten Europa.
Do wereldoorlog is een strjd om hst
bestaan.
En dat bestaan omvat niet alleen
het ruimschoots voorzien in da dage-
ljktcko behoefte san levens- en genot
middelen, het brengt tevens de nood
zakelijkheid met zich, de bronnen van
rijkdom en welvaart door economisch»
maatregelen voor de toekomst zoo
prodnefiet mogelijk te maken.
Wanneer twee groots, op zich zelf
staande, vennootschappen handel drij
ven, dan voeren zg beiden strijd om
het brstaan.
Hoe dat bestaan zal zijc, of het van
dag tot dag een afmattenden strijd
zal zjjn, wasrbg het slechts mot moeite
gelukt, het hoofd boven water te hou
den, dan wel of de ondomtmlng door
een algemeen gunstigs reputatie haar
omzet zal nitbreiden en het gunstige
verschil tusschen inkomen en de kos
ten voor noodsskelflk levensonderhoud
telken jare zal vergrootsn, hangt ge
heel af van de levenskracht en leiding
der onderneming.
Die levenskracht wordt bepaald
door het kapitaal waarmee de onder
neming werkt, de reserves die In
Bij ging naar het kastje met zijn
collectie zegelringen, doch ï?n ver
zamelaars-bloed zwam in opstand. ,Dat
nooit!' riep h8 nit. .Geen macht ter
wereld zal mg dwingen, mijn verza
meling te schenden I Dan liever stelen!"
En met groote stappen da trap op
vliegend naar het salon, ma kte hjj
zich moester van eenlge van zijn oom's
rariteiteneen paar Tnrksche sloffen,
een waaier nit Smyrna, een kocikan,
een geweer, dat aan oen Ephosischen
struikroover ontrukt heette, en een
handjevol zonderlinge, maar Ietwat
beschadigde zeeschelpen.
XIV.
Zondagmorgen stond Wlillam Dent
Pitman op z?n gewonen tijd op, hoe
wel met nog wat meer tegenzin dan
anders het geval was. Den dag te
voren toch was het getal ageer hnis-
genooten met één vermeerderd, door
de komst van een commensaal. Michael
Finsbury had den vreemden onden
heer bij hem geïntroduceerd en stond
er voor in, dat hg geregeld betalen
zou. Maar hy had, met zUn gewone
neiging tot schertsen, een weinig aan
moedigend tafreel opgehangen van de
eigenaardigheden van Pitman's aan
staanden huisgenoot. Da heer Pitman
verwachtte, dat da vreemdeling vol
strekt geen aangenaam gezelschap zou
zgn, en bad hem niet zonder angst
verwelkomdhoeveel te meer ver
blijdde by zich, toen hy bespeurde,
dat hy onwetend .een engol geher
bergd had." Reeds aan do thee was
moeliyke tijden ten dienste staan, de
koopkracht van het publiek en de
Btreek waar da onderneming is ge
vestigd.
Zijn deze factoren voor twee zak«n
gelijk, dan zal die onderneming zich
de grootste bestaanszekerheid en win
sten verschaffen waarvan de leiding
<n handen van den Besten organisa
tor Is.
Dan bepaalt de loding in Iedere
zaak den bloei der onderneming en
deze leiding omvat kennis van den
Bmask van het publiek op leder oogen
blik, handigheid in het voordselig
koopea en verkoopec, uitbreiding der
handelsbetrekkingen, reclame en een
krachtige organisatie, waardoor fouten
worden voorkomen, ondergeschikten
gecontroleerd worden en de geheele
zaak den Btempel van eenheid en
degelijkheid van leiding draagt.
Door oen eenvoudig stelsel van
administratie wordt bfl degelyke lei
ding de voornltgang der onderneming
van jaar tot jaar statie.iich aangetoond.
Wanneer nu twee groote zaken in
dezelfde gemeente een soortgeigken
handel drijven, zal, hg gelijks levens
voorwaarden, die onderneming de
grootste vruchten aiwerpeD, waarby
het organiseerend talent van de leiders
het beste tot zgn recht komt.
Zoo gaat het in de koopmanswereld,
zoo gaat het ook ln den bestaanestryd
van staten onderling.
Iedere Btaat voort' den Btryd om het
bestaan met de hulpmiddelen waarover
hy beschikken kan en als zoodanig
kan dan ook iedere staat beschouwd
worden ais een onderneming.
Het kapitaal dier onderneming, het
fnndamer.t dus waarop het gebouw van
welvaart zal moeten verrazen, 1» de
meer of minder gunstige ligging, de
soort van den grond, welks waarde
door de geschiktheid voor den land
bouw en den rijkdom aan delfstoffen
wordt bepaald, en do aard van het
volk, dat dien grond bewoont.
Vooral het laatste ia van overwegend
belang.
Want een land, dat over groote
satuurigke rijkdommen beschikt, xal
toch steeds arm en achterigk tyn en
den bestaans-stryd onder ongunstige
voorwaarden blgven voeren wanneer
hst volk, dat den grond bewoont, het
kapitaal vsn den staat niet productief
weet aan te wenden.
Dan wordt die staat geigk aan een
onderneming, waarvan de leiding ln
handen is van mannen, wier organi
seerend talent tekort schiet om het
geheel in banen van Btljgnnde wel
vaart te leiden.
Zooais twee zaken kunnen concur-
reeren, kunnen het ook twee staten
doen.
Nemen we esn voorbeeld nit onze
naaste omgeving, Engeland en
Duitsebland.
Belde landen zgn gunstig gelegen,
beide zgn vrnchtbaar, beide hebben
in den bodem een zekeren rijkdom
aan steenkolen en metalen, belde
hebben een intelligente bevolking.
hg voortdurend aangenaam bezigge
houden; in zgn atalier had hy tot
nachts over één genoten door de
meeslepend,) welsprekendheid van den
vreemdeling, die hem overstelpte met
belangwekkende mededeellngen on nu
hg onder het aankleedeu zich de on
schuldige genoegens van den vorigen
avond weder voor den geest riep,
scheen hem de toekomst veel minder
duister dan ooit te voren. .Meneer
Joseph Finsbury is bepaald zijn ge
zelachap waard," zei hy bg zichzelf,
en toen hg de huiskamer binnentrad,
waar het outbjjt gereedstond, be
groette hy zgn gast zoo harteigk,
alsof hg hem reeds jaren had gekend.
,Bet doet mg pleizier, u te zien,
meneer," zei hy. ,Ik hoop,dat u goed
bobt geslapen
.Gewend als lk ben aan voort
durende afwisseling," antwoordde oom
Joseph, .kan ik niet zeggen, dat ik
mg ooit heb te beklagen over de
onaangename gewaarwordingen, welke
lieden, die een meer geregeld leven
plegen te leiden, ondervinden bij het
slapen in wat men noemt een
vroemd bed."
,Dat doet mg genoegen," zei Pitman
harteigk. .Maar laat ik unlet storen;
u was batig, de courant te lezen."
,Het Zondagsblad is eenderkarak-
teristieke kenmerken van onze eeuw,"
expliceerde oom Joseph. .In Amerika
moet het, naar men mg heeft verze
kerd, alle andere lectuur verdringen,
daar het beste deel der natie hier alles
vereenigd vindt, wAt het voor tyn
Dat is dnshet kapitaal waarmede
beide landen den fcestaansstrgd moe
ien voeren.
En in dien stry d zal dat land een voor
sprong krjjgoc, dat het nationaal bezit
zoo prodnetief mogeiyk weet aan te
wenden en dat is de staat, wiens be
volking de meest kenmerkende eigen
schappen van ondernomings- en han
delsgeest vertoont.
Beschouwen we den staat dns als
een ficaneietle onderneming, dan moet
het personeel daarvan, van de hoogste
tot de laagste rangen, doordrongen
zijn van het besef, dat de bloei van
het algemeen, en daardoor ook eigen
welzgn, afhankeiyk ts van practlsoho
samenwerking, getrouwe plichtsbe
trachting en van het streven, door ver
betering in werkwgze en uitbreiding
van gezichtskring, den arbeid steeds
productiever ts merken.
De bloei der onderneming hangt
dus voor een groot deel af van het
talent der samenstellende krachten.
Want zooals de leiders ln elke on
derneming steeds zullen trachten, de
ontwikkeling van het personeel te
bevorderen, de saamhorigheid aan te
kweeken en de rechte maonen op de
juiste plaatsen te zetten, zoo zal ook
in lederen staat de regeering, als
leidster optredend, de beteakenls van
dien staat steeds grooter maken, door
het volk op den weg der algemeen»
ontwikkeling zoo kraohtlg mogelijk
te steunen.
Het onderwgs moet inderdaad een
voorwerp van de aanhoudende zorg
der regeering zgn en het saamhorig
heidsgevoel, zich uitend in vaderlands
Heide, moet door gemoenmaklng van
de kennis der vaderlacdsehs geschie
denis krachtig worden versterkt.
Dan groeit iedere natie tot een staat,
waarin het volk steeds meer de eigen
schappen tot instandhouding en voort
brenging bezit.
Eu zooals bg iedere onderneming,
moeten ook weer in den staat ae leiders
den dageiykschen arbeid op oordeel-
knndlge wijze verdoelen, lederen on
derdaan, naarmate van zyn meerdere
of mindere algeheels bruikbaarheid,
zyn plaats la de gemeenschap aan
wijzen en door een goede en tot in
alle onderdeden doorgevoerde orga
nisatie het geheel tot een rendeerend
bedryf maken.
Zoo leven de Europeesehe staten
als concurrenten op de wereldmarkt
naast elkaar, zoo ziet de eene zgn om
zet en daarmede zgn rgkdommec, zich
uitend ln volkswelvaart, van jaar tot
jaar vermeerderen en de andere, waar
de staatsmachine minder vernuftig ln
elkaar is gezet, zijn inkomsten ver
kleinen ten ko3te zgner concur
renten.
En zooals het personeel van een
onderneming een haat vorlt tegen dat
eener eonenrreerende zaak, wier ge
stadige uitbreiding die van de eerste ln
bsteekenls nabgkomt en weldra dreigt
te overvleugelen, too ontstaat ook de
haat tusschen twee volken, wanneer
het eene zich ten koBt van het andere
geesteigk welzijn behoeft. Ia honder
den kolommen vinden wij de meest
belangwekkende berichten verzameld
over al wat in do wereld geschiedt,
overs'roomiogen, schakingen, bran
den, publieke vcrmakeljkheiienaf-
zouderiyke rubrieken zyn gewydaan
politiek, vrouwenarbeid, schaken, god?-
dienstige aangelegenheden, tot zelfs
de letterkunde van don dag, on son
paar geestige hoofdartikelen werken
mede, om do denkbeelden van het
publtek in de goede richting te leiden.
Het is moeiigk, den invloed, uitge
oefend door znlke reusachtigo nieuws
bladen met hun verbazende verschei
denheid van Inhoud, op den geest des
volks, naar waarde te tchatten. Doch
hos belangwekkend op zich zelf ook,
deze vraag mag als sea kortstondige
afdwaling van het onderwerp, dat ons
bezighoudt, worden beschouwd. Wat
ik u vragen wilde, was ditstelt u
zelf belang ia de gebeurtenissen van
den dag, zooala die ons door de pers
worden medegedeeld
„Voor een kunstenaar bevatten de
couranten niet altgd veel belangryks,"
gaf Pitman ten antwoord.
,In dat geval," ging oom Joseph
voort, .zou het mogeigfc zgn, dat een
advertentie, die de laatsto dagen in
verschillende nieuwsbladen werd ge
plaatst, en die hedenmorgen opnieuw
myn aandacht trok, aan de nwe ls
ontsnapt. De naam geiykt, op een
klein verschil in spoiling na, bgzonder
veel op den uwen. O, hier heb ik het.
Ik zal het u voorlezen, als u 't goed
op de wereldmarkt een plaats van
bsteekenls dreigt toe te eigenen.
Dan komt het tot een botsing en
waar in het gewone leven do vrfle
concurrentie geoorloofd ls en justitie
en politie personen en goederen tegen
iedere aanranding besehermen, daar
is helaas nog geen Internationale
politiemacht die tegengaat, dat con
currenten als Engeland en Dnltsch-
laud, in combinatie met andere staten,
het met energie en arbeidskracht op-
gabonwda met eigen handen weer
afbreken, door vrywilllg een kryg van
verwoesting en vernietiging to ont
ketenen.
Dan komen de strydkrachten te
land enter t es in actie, de weermacht,
ln dagen van vrede en volkswelvaart
georganiseerd en gedisciplineerd om
het staatsbedrijf met geweld van
wapenen tegen Iedere aanranding van
bniten te verdedigen.
En lederen dag, dat de oorlog langer
duurt, wordt het welvaartsgebouw van
alle deelnemende staten moer en meer
ondermycd door hot vernietigen van
onmisbare arbeidskrachten en kost
bare bezittingen.
Iedere oorlogvoerende staat schrUft
van dag tot dag een deel van zgn
nationaal bezit af, totdat door alge-
heeie uitputting en vernietiging van
alle in den loop der jaren verkregen
rgkdommen de strgd een einde moet
nemen.
En na den wereldbrand ziet, als
in Schiller's .Lied von der Glocke",
in lederen staat een sterk gedunde en
verarmde bevolking ,auf dem Grabe
seiner Habo" terug.
D» onderneming is verwoest, het
bedrgf ligt stil, do zoo prachtig wer
kende staatsmachine 1b uit elkaar
gerukt, verwrongen
Alleen de rykdom van den grond
is gebleven en in het overfciyvende
bevolkingsdeel een drang tot dubbele
krachtsinspanning, een gejaagdheid
osn opnieuw te beginnen, krachtiger
en beter dan vroeger en te herschop
pen, wat brnte kracht in korten tgd
heeft neergeslagen.
En ryker ln ervaring, sterker ln
zelfbewustzijn, bouwt het volk op
nieuw don tempel der welvaart, groo
ter, Bierigker, sterker nog dan de
vorige
Totdat weer de strgd om het
bestaan de hartstochten wakker roept
en het recht van don sterkste in een
komenden vernietigingskrgg opnieuw
over de uitgeputte volkeren zal zege
vieren.
Van het gevechtsterrein zyn voor
heden niet veel bgaonderheden te
melden. De volgende telegrammen
mogen hier een plaatsje vinden.
Parijs. Havas meldt, dat de onder
handelingen tussehen Oostenrijk-Hon-
gary en Montenegro zyn afgebroken,
Red.l, daar Montenegro de door
O. H. gestelde eischen onaannemeiyk
achtte. De Montenegignsche Konfckig-
ke familie en het dlplomatike corps
zullen zich naar Italië begeven.
vindt."
William Bent Pitman. In geval deze
regelen onder de oogen mochten ko
men van zal hy iets vernemen,
dat in zgn voordeel is, aan het eind
van het tweede perron, Waterloo-
Station, aanstaanden Zondag, tusschen
twee en vier nur.
„Staat dat daar gedrukt?" riep Pit
man uit. .Last mij eens kijken I Bent
Dat moet Dent zyn. Iets ln mijn voor.
deel Meneer Flosbusy, neemt u my
niet kwalijk, als ik n van te voren
even waarschuw. Het zal u vreemd
voorkomen, maar er zgn redenen van
intlemen aard, waarom wij dit liever
onder ons moeten houden. Mevrouw
Pitman.... ik vetzoker u, mijn waarde
heer, dat er niets bedriegeigks achter
die geheimhouding schuiltde oorzaak
is eenvoudig gelegen in huiseigke
omstandigheden en ik kan uw geweten
trouwens geruststellen, door n te zeg
gen, dat onze wederzgdsche vriend,
nw hooggeachte neef, de heer Michael
Finsbury, hoewel volkoman op de
hoogte van alle omstandigheden, mg
ondanks dit alias zyn vriendschap ls
biyven schenken."
.Het woord van u ia voldoende,
meneer Pitman", zei oom Joseph, met
een van zUn Oostersche buigingen.
Een half nar later vond Pitman
advocaat Michael in het bed aan het
lezen, een toonbeeld van bshageiyko
rust.
(Wordt vervolgd.)