N°. 105 1915
Dinsdag 7 September
102
jaargang.
de
FEUILLETON
Het Geheim van de Hoeve.
Buitenland
Binnenland.
mm
Da uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en'Vrijdagavond
uitgezonderd op feestdagen,
Prfli per kwartaal, in Goes f Og7S, buiten Goes, franco f 8,*5.
Afzonderlijke nommers 8 cent.
inaendlnff Taxi advertenUöii op Maandag Woensdag
en VHIJDAG vóór 12 uren.
De prfls der gewone advertentiön is van 1-5 regels 50 ct., elke regel meer lOolt
Bfl directe opgaaf van driemaal paatsing derzelfde advertentie wordt
de prijs slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelQk- en doodsberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 1—10 regelt k 1,— berektnd
Bewfonummen 5 <ent|
Telefoonnummer 88. Biretfcear G. W. vak Babnevkld. Uitgave van de Naanal. Veanootsskap Cokraat". Hoofdredacteur W. J. C. vak Sant»*
Het kan interessant worden, als De
Nederlander althans juist ingelicht is
omtrent mr. Heemskerk's plannen, een
brochure te schrijven naar aanleiding van
dr. Kuyper'sartikelen-reek§ in De Stand-
aan# over de antirevolutionaire partij in
de laatste jaren. Men zal zich herinneren,
dat in die artikelen mr. Heemskerk en
het in hem belichaamd „jolig christen
dom" er leelijk zijn afgekomensinds dr.
Kuyper leidend politicus hf is, mangelt
het aan „gedegen" ernst en zitten niet
slechts christelijke Kamer-leden, maar
zelfs christelijke Ministers-in-ruste ge
regeld in de „Witte". Een gevaarlijke
afglijding.
Indien werkelijk mr. Heemskerk het
plan heeft, dat De Nederlander hem toe
schrijft, zal hij een gemakkelijke taak
hebben. Hij behoeft niet, zooals dr.
Kuyper, in futiliteiten af te dalen en per
soonlijkheden op te rakelen, waarmede
een man, met de reputatie van dr. Kuy
per, uiterst voorzichtig behoorde te
wezen. Hij neme slechts tot leiddraad,
hetgeen prof. mr. Fabius in zijn jongste
„Studiëu eu Schetsen" over de leiding
der antirevolutionaire partij schreef.
Inderdaadde antirevolutionaire
partij kent geen leiding. Zij mist deze,
sinds dr. Kuyper het toppunt van zijn
roem en glorie bereikte. Het kan vroeger
in zekere mate waar geweest zijn, dat hij,
die in de antirevolutionaire partij naar
boven wilde klimmen,slechts den meester
naardeoogen had te zien nimmer
kwam echter zulks zoo sterk uit als sinds
1901. Van dat tijdstip af werd in toepas
sing gebracht de leer wie niet met mij
door dik en duu gaat, wie mij niet op
alle mogelijke en onmogelijke zij-paden
der politiek volgt, die is tegen mij.
Die leer heeft zeker niet karakter-vaste
mannen gevormd. Trouw kan uit dienen
spreken. Doch wie, ook al zegt zijn ge
moed, dat de verkeerde weg bewandeld
wordt, meegaat, zonder zijn waar
schuwende stem te doen hooren, houdt
op, trouw te zijn. De gehoorzaamheid
van den slaaf heeft in de meeste gevallen
bitter weinig overeeukomst met getrouw
heid. Eu hier is het nog erger. Hier
wordt gehoorzaamd, gevolgd met de
wetenschap voor oogen we zullen er
profijt van hebben.
Het heeft de auti-revolutionaire partij
ontbroken aan voldoende mannen, die
een krachtigen wil paarden aan ge
trouwheid aan beginselen het lot, dat
wachtte, schrikte hun af. Een profes
sor Fabius werd als het ware uitge
bannen een jonge, democratische kracht,
die de anti-revolutionare partij een eind
34
.Waarom veroordeel je me, Harry
zei zo op een toon van bitter verwijt.
„Ik geef toe, dat we een vericbll
hebben, maar knnnen we dat niet zelf
en onder vier oogen altmaken Dokter
Ashbey begrflpt mfl wel
.Zeker,* zei deze. .Zal lk weggaan
en n beiden alleen laten
Aahbey zag, dat zjj gaarne alleen
met Hope wilde blflven.
.Neen,* riep zfln vriend uit. .Wat
er te zeggen valt, kan ook gezegd
worden in jonw bijzijn, John. Ik hield
van deze vronw en zfl bedroog mfl.
Ik geloofde baar, dat zjj de dochter
was van eerzame onders, maar lk
ontdekte in plaats daarvan, dat zfl
niets meer was dan een avonturlereter,
dat
.Hond op, Harry 1" riep zfl nlt, hem
smeekend aanziend. ,Ik vraag je, of
bet eerlflk is, een vronw zoo te be-
schuldigen, zonder dat je de waarheid
weet Ik beroep mfl op dokter Ashbey
,Je hecht bijzonder veel aan de
waarheid," zei Hope met bfl tend sar
casme „Waarom liet je je doorgaan
voor wat je niet was? Ik geloofde je
en men hield mfl voor een dwaas om
dat blinde vertrouwen."
,Ja," antwoordde ze. ,Ja ver-
tronwde me, dat geef lk allemaal toe.*
Ze snelde naar hem, greep zijn hand
en bracht die aan haar lippen. Hij
trachtte zich daartegen te verzetten,
maar zjj liet niet af en riep„O, neen,
vergeef mfl, of hoor althans mfln ver
dediging 1"
omhoog zou kunnen brengen wij
hebben hier den heer Sineenk op het
oog werd gedwongen, zijn ontslag
te nemen als hoofdredacteur van het
Arnhemsck Dagblad. Hij luisterde niet
voldoende naar liis masters voice.
Geen mannen met een vasten wil,
met een kloeke overtuiging wil dr.
Kuyper naast zich zien hij verlangt
slechts slaafsche volgelingen.
Zóó móét een partij degenereeren.
Professor Fabius ziet nog uitkomst:
vast houden aan de beginselen, zegt
hij. Heel goed en mooi. Maar heeft
niet meer dan negen-en-negentig pro
cent der anti-revolutionaire partij, ge
hypnotiseerd door dr. Kuyper, met de
beginselen laten sollen Is niet stuk
voor stuk van het program, eenmaal
de hoeksteen der partij, opzij ge
steld, wijl voor dr. Kuyper beginsel
bijzaak bleek en opportunisme de alpha
en omega was f De stem van professor
Fabius zal zijn die eens roependen in
de woestijn de leider wist maar al te
goed, wat hij met zijn mannetjes kon
doen. Zij waren in zijn hand als ljem
in die van den potten-bakker.
Wie zal ze omkneeden f
Geen Fabius, geen Sineenk, geen
Heemskerk. Zij zullen, allicht, een
aanhang krijgen, doch te gering, om
krachtig te staan tegenover de Kuy-
periaansche strooming in de partij.
Bovendien zij zeiven, zij het dan
prof. Fabius in de minste mate, hebben
er toe bijgedragen, in dr. Kuyper te
zien den van God gegeven leider, in
zich zelf te zien het uitverkoren volk.
Die roes is thans voorbij. Doch niet
voor de groote massa. En zij zullen
ondervinden, hoe moeilijk het valt,
het vuur te blusschen, waarvoor zij
zelf met handen-vol de brandstof heb
ben aangedragen.
De anti-revolutionaire partij zal zich
zelve dienen te worden, moeten ophou
den, een Kuyperiaansche partij te zijn.
Maar daar zal een lange tijd overheen
gaan. De leider wist maar al te goed,
wat hij deed, toen hij systematisch
aankweekte „een stelsel van persoonlijk
machts-regiment, dat coterie eu servi
liteit uit eigen-belang aanziet voor
trouw", om met professor Fabius te
spreken.
De strijd In en buiten Europa.
Het maatschappelijk leven onder-
vaat door den oorlog tal van veran
deringen, doordat nieuwe toestanden
werden geboren, nienwe behoeften
„Hoe ion je al je valsche nitvlnchten
kunnen verdedigen?* vroeg hij. Hoe
kan je de reden verklaren, waarom
je zoo plotseling nlt Aken weg ging,
zonder mij een enkel woord van af
scheid te zeggen
„Ik was bang.'
„Bang, dat ik de waarheid zon ont
dekken, niet waar En wie was de
man, die met je mee reisde?"
„Een vriend
,Hoe heette die?*
„Ik mag je zfln naam niet zeggen,
althans niet zonder zijn toestemming,*
was haar antwoord.
„Uit angst om hem te compromlt-
teeren?" lachte Hope. „Neen, Harriet,
je bent wel sluw, maar ik weiger je
verontschuldigingen zonder meer aan
te nemen."
„Ik item toe, dat ik nlt Aken weg
gegaan en met een man naar Parfls
gereisd ben. Maar ik mag zijn naam
werkelijk niet noemen."
„Waarom niet?
„Ik wist, dat ik mij compromitteerde,
dat lk je achting verbenrde, maar lk
kon niet anders, het was een kwestie
van leven en dood.'
„Natuurlijk, alweer een uitvlucht
„Geen nitvlncht, maar de znlvere
waarheid. Van het geheim honden van
die reis hing Iemands leven af, een
leven, dat lk kon redden 1"
„Het leven van oep minnaar 1* riep
hfl nlt, zich minachtend van haar af
wendend.
„Noen, het leven van een vronw.
Zfl weet, dat ik mfln liefde opofferde
om haar te redden dat ik gedwongen
was, van je weg te vluchten zonder
een woord van afscheid en alles achter
mfl te laten, wat mfl dierbaar was op
aarde. Eens zal zfl je dat zeggen,
geschapen, maar ook, doordat onde
vooroordeelen werden opgeheven.
Wat vroeger, in den tredmolen van
het dagelflksch leven, ongewenscht
werd geacht, heeft de oorlog, als een
noodzakelflk iets, voor de eerste tflden
althans, onmisbaar gemaakt.
En voornamelijk trekt bier het
vraagstnk van den maatschappelflken
arbeid der vronw de aandacht.
In de laatste tflden, na het aantal
ongehuwde vrouwen, welke in eigen
levensonderhoud moeten voorzien,
voortdurend grooter werd, voelde de
man meer en meer de concurrentie
der vronw op de arbeidsmarkt.
De voor zichzelf werkende vrouwen
stelden over het algemeen minder
zware elschen, zfl leverden goedkoo-
pere werkkrachten, die, In den regel
voor lichtere werkzaamheden gebruikt,
uitstekend voldeden.
Vandaar langzamerhand het gebruik
van vronwelflke werkkrachten op
kantoren, in laboratoria, bfl het onder
wfls, in telefoon-, telegraafbureaux
enz.
Maar ook ln de vakken, waarvoor
diepere Btndle noodlg is, voelde de
man meer en meer de vronwelflke
concurrentie.
Het Is niet de bedoeling, ons hier
ln een uitvoerige studie over de vrouw
ln het maatschappelijk werk te ver
diepen, slechts willen wfl er nog op
wflzen, hoe de tegenwoordige inrich
tingen van middelbaar- en hooger
onderwfls door een steeds stijgend
percentage van vrouwelijke leerlingen
worden bezocht.
Een groot deel daarvan blflft na
beëindiging der stndle ongehuwd en
juist dezen zfln het, die, ook in de
beter bezoldigde betrekkingen, door
de noodzakelijkheid tot levensonder
houd daartoe gedwongen, den ge
huwden man, met do zorg voor een
gezin heiast, ernstige.soncurrentie aan
doen.
Hoewel het stelsel van vrfle con
currentie zonder twfllal aanbeveling
verdient, is het volkomen te begrfl-
pen, dat de manneD, die immers de
wet voorschrflven, ln vele gevallen
hebben gepoogd, tal van rflka- en
gemeentenetrekkingen voor de vrou
wen gesloten te houden en dat ook
ln het particuliere leven de steeds
sterker wordende concurrentie der
vrouw in vele gevallen werd tegen
gegaan.
De oorlog nu brengt daarin een
groote verandering.
Door den oorlog zfln tal van be
trekkingen, tot na toe door mannen
vervuld, open gekomen en, terwfll er
geen voldoende mannelflko krachten
meer beschikbaar waren om de ledige
plaatsen te vervullen, hebben de vrou
wen gelegenheid gekregen, zich daar
in te werken.
In Engeland b. v. Is het vooroordeel
Harry, en dan zal je gelooven, dat
mfln „avonturen* een doel haddon en
geen grillen waren
ZU sprak ln diepen ernst en maakte
Indruk op Ashbey. Diens meening was,
dat zfl de waarheid sprak, maar Hope
bleef zelfs toen onbewogen.
„Achl* riep zfl bedroefd uit, „ik
zie aan je gezicht, dat je me niet
gelooft. Je denkt, dat ik, ik die je
toch zoo lief heb gehad, je belieg I'
„Ik ben ervan overtnlgd, dat je dat
doet," zei hfl. „Waarom zeg je me
anders den naam niet van dien man
„Omdat ik dat niet mag doen zonder
zijn toestemming en ik vrees, dat lk
die nooit krflgen zal."
„Maar hfl kan toch begrijpen, dat
je je zal dienen te zuiveren van den
smet, dien hfl op je heeft geworpen.'
„Och jal" zuchtte zfl bedroefd.
„Maar wat kan hèm mfln goede naam
of mfln toekomst schelenAch, Harry,
als lk je alles kon vertellen, dan zou
je eerder medelflden met me hebben,
dan mfl veroordeelen.*
„Hoe kan lk je gelooven vroeg
hfl. „Stel je eens in mfln plaats en
denk eens aan het verleden. Kan je
ontkennen, dat je me belogen en be
drogen hebt? Waarom zal je het een
volgenden keer weer niet doen? Wat
verwacht ja toch elgenlflk van me?'
„Ik verwacht alleen, dat je me niet
zal veroordeelen, zonder mU een kans
te geven, me van dien smet te zuive
ren,* antwoordde zfl droef.
,It geef je daar de kans voor,' zei
hfl. „Ik vraag je den naam van dien
man en de reden van je reis naar
Pargs.'
„Dle heb ik je al gezegd. Het was
om een vrouw het leven te redden.'
„En wie was die man?"
tegen vronwelflke dokters door den
oorlog bflna geheel weggenomen. In
verscheidene Londensche hospitalen
hebben de vrouwen de mannelijke
artsen, die naar het front gingen,
vervangen en in menige particuliere
practflk ls dit voorbeeld gevolgd. In
Londen wordt thans reeds een hospi
taal van 550 bedden opgericht, waar
van de goheele staf uit vrouwen be
staat.
Wie bedenkt, hoe er ln Duitschland
reeds vrouwelijke tramconducteurs en
vrouwelijk stationspersoneel werd
aaDgesteld, en daarbfl ln het ocg houdt,
dat de eenmaal door de vrouwen ver
overde plaatsen niet spoedig meer
zullen worden losgelaten, begrflpt, dat
door den bulten gewonen toestand,
door den oorlog geschapen, de vronw,
iu bet laatste jaar, op de arbeidsmarkt
een veel voornamere plaats dan vroe
ger heeft ingenomon.
En in de toekomst zal dit zonder
twijfel van nog ingrijpender betee-
kenls worden, niet alleen omdat de
vrouw natuurlijk zal trachten, den
thans verkregen invloed nog uit te
breiden, maar ook, omdat door de
reusachtige slachting, in dezen volke-
renkrgg onder de mannen aangericht,
het percentage ongehuwde vrouwen
in de toekomst aanmerkelijk zal stij
gen en het getal dergenen, die ge
noodzaakt zfln, naast den man voor
haar levensonderhoud te werken, ln
de eerstvolgende jaren beduidend
grooter dan vroeger zal wezen.
Van het Oostelflk oorlogsterrein
komen weinig nieuwe berichten. De
Russen, steeds terugtrekkende, blflven
desondanks voortdnrend tegenstand
bieden. Aan de Strypa ls thans het
RuBslsehe verzot gebroken, waardoor
het Russische Dnjestr-tront aan het
wankelen is gebracht, tot aan de uit
monding van de Seretb. Tmschen
Willa en Njemen blflft de toestand
onveranderd, terwfll bfl Riga en Frled-
richstadt de Duitschera geen noe
menswaardige voordeelen behaalden.
Bfl Linden zfln de Rassen evenwel
op den rechteroever van de Dnna
teruggetrokken. Nu de Duitschers
het oerwoud van Bjelowiesj gepas
seerd zfln, dreven de Oostenrijkers
de Rassen naar het moerasgebied aan
den bovenloop der Jaslolda.
De volgende telegrammen geven een
algemeen overzicht
Weenen. De vfland trok op de
Seretb linie terng, maar hield weer
stand ton N. van Zalozce, ten O. van
Brody, ten W. van Dnbno en in den
vestingdrlehoek van Wolhynië. Aan
de boven-Jaslolda dnren de gevechten
voort.
Weenen. Wfl sloegen een hevlgen
Italiaanschen aanval op bet Z deel
„Ik mag zfln naam niet meedeelen
zonder zfln toestemming.'
Hope glimlachte bitter.
„Maar je hadt me toch vaarwel kun
nen zeggen,* merkte hfl op. „Het was
tien unr, toen ik ja in de Villa des
Fleurs zag met een onbekende oudere
dame."
„Op dat ooganbltk was ik nog niet
van plan, Aken te veriatan,* ver-
klaarde zfl. „We waren naar hetbulten-
land gegaan voor ongeveer drie maan
den en warep toen nog geen zes weken
buiten Engeland.*
„Jfl en de man, die dien avond bfl
je was?' vroeg Hope bitter.
„Neenl* riep zfl trotich uit, „lk en
mfln kamenier I Je begrflpt mfl ver
keerd.'
„Me dunkt, Harriet, dat ik alles vrfl
goed begrflp," antwoordde bfl hard.
„Je verliet Aken in gezelschap van
een man, die niet wil, dat zfln naam
genoemd zal worden."
„Achl" riep zfl opgewonden uit,
„dien avond, nadat wfl elkaar ver
laten hadden, verkeerde ik in doods
gevaar en ook het leven van mfln
vriendin stond op het «pel. Zfl woonde
te Parijs en ik besloot, naar haar toe
te gaan. Daarom ging ik om één uur
met den expres trein weg en mfln
metgezel kwam den volgenden mor
gen te Dyon bfl mfl
„Ja hadt me kunnen telegraieeren.'
„Dat was om zekere redenen on-
mogelflk. Een daarvan was, dat lk
onze kennismaking geheim moest
honden.*
„Zeker uit vrees voor jalonzie van
den kant van je metgezel
„Je bent wreed, Harry,* zuchtte
zfl, terwfll tranen opwelden in haar
mooie oogen. „Die man w&i geen mln-
van het brnggehoofd van Tolmein af,
Petrograd- Wfl trokken ons ln de
Streek van het dorp Linden, op het
front RigaDwinsk, op den rechter
oever van de Duna terug. Tusscben
de Swenta en de Wllia stieten wfl op
harduekklgen tegenstand. Bfl Grodno
kwam de vfland over de Njemen. Wfl
bezetten een nienwe stelling aan de
Sereth.
Berlijn. Wfl bestormden het brng
gehoofd van Frledrichstadt. Aan beide
zflden van de Willa hervatte de vfland
zijn vergeefschen aanval. Bfl Grodno
vervolgen wfl don terugtrekkenden
vfland. Tusschen Swiclocz en ten
N.O. van het bosch van Blalowicz
valien wfl aan. Bfl Prnzany dnurt
de strfld voort. De vfland biedt tegen,
stand ln het brnggehoofd Beresa
Tartnska aan de JaBlolda en week,
verder naar het Z.„ tot Drohtczyn.
Weenen. Tusschen den Dnjeitr
en den Z. rand van de Pripetmoeras-
sen bood de vfland hevlgen tegen
stand. Aan den benedenloop van de
Sereth kregen wfl vasten voet op den
O. oever en ontnamen den vfland een
sterke stelling op de hoogte Sloterla.
Ten N. van Zalozce en ten O. van
Brodny doorbraken wfl de vflandelflke
linies op tal van punten. In Wolhlnlë
zfln wfl ten W. van Dubno en bfl
Olyka in gevechten gewikkeld.
Mr. P. J. Troelttra.
De leider der S.D.A.P., mr. Troelstra,
is thans, tot verder herstel van ge
zondheid, voor eenige maanden naar
Vevey, ln Zwitserland, vertrokken.
Verbod van uitvoer van ichapenvleeich.
Het St.bl. no. 384 bevat een Kon.
besluit van den 2den dezer, hondende
verbod van uitvoer van schapen-
vleesch.
De Kroon behoudt zich voor, dit
verbod tfldelflk op te heffen of ln
bijzondere gevallen daarvan onthef
fing te doen verleenen.
Muziek in de treinen.
Door de directie der S. S. is het
personeel met nadruk herinnerd aan
het destflds uitgevaardigde verbod
met betrekking tot het maken van
muziek inde treinen. Nogmaals wordt
aan het personeel opgedragen, nauw
keurig toe te zien, dat het beroep van
spoorweg-mnzikant niet worde uitge
oefend. Overtreders van dit verbod
moeten op het eerstvolgend station
nlt den trein worden verwflderd en
zoo zU voorzien zfln van een abonne
mentskaart, moet deze ingetrokken
worden.
De vrouwen-actie tegen de duurte.
Het adres der soe, dom. Vrouwen-
naar, maar een vriend, die dezelfde
belangen had als lk. Eens zal je hem
zeker ontmoeten en hem danken voor
de dienBteD, die hfl mfl dien dag heeft
bewezeu.*
„Maar welk gevaar bedreigde je
dan toch?"
„Hetzelfde gevaar, dat dokter Ash
bey bedreigt, gevaar, om door een
onbekende hand vermoord te worden,*
zei ze met Halsterende stem en liet
er op volgen: „Ach, Harry, je hebt
geen idee van die groote samenzwe
ring, haar wflde vertakkingen en de
ontzagelflke belangen, die op het spel
staan.*
Voor het eerst kwam Hope onder
den indruk van den diepen ernst, waar
mee zfl sprak en opeens veranderde
zfln houding. Hfl scheen nu overtuigd,
dat do vreemde geschiedenis, die zfl
vertelde, inderdaad op feiten berustte.
„Ik weet, dat, wat lk vertel, onge-
loofelflk moet schflnen," vervolgde zfl.
„Ik weet, dat je me verdenkt, valseh
spel met je gespeeld te hebben, maar
hoe kan lk mfl geheel van die ver
denking zuiveren, zoolang er feiten
j zfln, die lk niet mag openbaren Alles,
f. wat ik vraag, is, dat je me blflft ver-
trouwen, zooals je vroeger deedt."
li Hfl luisterde zwflgend naar haar
woorden, keek baar toen plotseling
recht in de oogen en vroeg
„Zeg mfl nog eens, Harriet, dat de
man, die je naar Parfls vergezelde,
niet je mlnnaaar was?"
Zfl snelde naar hem toe, greep zfln
hand en riep
„lk zweer het 1 Die man was mfln
minnaar niet, alleen maar mfln vriend,
die zijn leven voor mfl ln de waag
schaal heeft gesteld 1"
Wordt vervolgd).