N°. i6 1915
Zaterdag 6 Februari
102de jaargang.
Bij dit no. behoort een
Bijvoegsel.
FEUILLETON.
HET ORAM A VAN DE MË MORGUE.
goesche:
On uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en'Vrijdagavond
uitgezonderd op feestdagen.
Prji per kwartaal, In Goe» f 51,75s botten Qoes, franco f laU.
Afzonderlijke nummer» 8 oent.
nzendlng van advertentlën op Maandag, Woensdag
en VRIJDAG vóór 12 men.
courant.
De prfls der gewone advertentlën Is van 1-5 regels 50 ct., elke regel meer 10 ct.
Bg directe opgaaf van driemaal paatsing daraelfdo advertontlo wordt
de prijs slechts tweemaal berekend,
Geboorte-, huweljk- en doodsberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 1—10 regels 1,— berekrnd
Bewginommers 5 «ent;
Teleloonnnmneer 89. Directeur GK W. van Baenkvbld. Uitgave vau de Naaml.Vounootseltap „Oersake Courant". Hoofdredactenr W. J. C. vin Santh-i-
Voor de Amsterdamsche Studenten-
vereeuiging voor Sociale Lezingen heeft
de heer Vliegen, lid van de Tweede
Kamer der Sta ten-Generaal en Wet
houder van Amsterdam, gesproken over
„Sociaal-democratie en Nationaliteit".
Deze redevoering is zoo merkwaardig
geweest, dat wij ons geroepen gevoelen,
liet door den heer Vliegen gesprokene
van een enkele kantteekening te voor
zien.
Voorop zij gesteld, dat de lieer
Vliegen, om een kenschetsende volks
uitdrukking te bezigen, „angstvallig
langs de kantjes is gekropen". Geen
oogenblik werd diep op de kwestie
ingegaan. Het was een verzameling van
gemeenplaatsen, een wanhopig pogen,
om de S. D. A. P. een houding te
geven. De heer Vliegen is daar het
was te voorspellen niet in geslaagd.
Gaan wij in onze herinnering terug
o, uiet ver; slechts tot 1913!
dan moeten we constateeren, dat de
S. D. A. P. het er steeds op toelegde,
den indruk te vestigen, alsof zij de
eenige politieke partij was, welke be
slist, welbewust wist, wat zij wilde.
Bij haar geen zwenken of draaien,
geen eten van twee wallen haar streven,
haar program was als een wet van
Meden en Perzen. Het liberalisme was
een aftandsche grijsaard, nog slechts
iu staat, zich op krukken voort te
bewegen. He clericalisme miste rugge-
graat, en was eveuzoo ten doode ge
doemd. Maar het socialisme, zie,
liet kon het best vergeleken worden
met den jongeling, vol kracht, vol
leven, vol idealen. Liberalisme en
clericalisme, zij hadden geen vat meer
op het volk, wijl zij niet leefden uit
vast omlijnde beginselen eu slechts,
met de stembus in het vooruitzicht,
een opportuuiteits-politiek konden voe
ren de sociaal-democratie daarentegen
was een internationale gedachte, zij
schreed voorwaarts in liet besef van
haar eindelijke al-omvattendheid, geen
wurmen, geen mieren, geen opportuni
teit, recht op het doel af
Voor zoover de aanvallen der sociaal-
democratie op het clericalisme zijn ge
richt, kunnen wij er het zwijgen aan
toedoenwij zijn allerminst geroepen,
de politiek der rechterzijde in bescher
ming te nemen. Daarover zullen wij
met den heer Vliegen dan ook uiet
redetwisten. Maar wel hebben wij de
kwestie te doorzien wat de sociaal
democratie beweert te zij^i, en wat zij
in werkelijkheid is.
In trouwe dit laatste valt niet mee.
Het mag toch wel een jammerlijke
uitspraak van één der voormannen in
de S. D. A. P. ten onzent geheeten
worden „dat. de wereld-oorlog de soci-
Naar hot Engelooh van
EDGAR ALLAN POE.
„Alexander Etienne, chirurgijn, werd
ontboden, om met dr. Dumas de lyken
te schouwen. H{j bevestigde diens ver
klaringen en was een zalfde meening
toegedaan.
,Nog werd gehoord Alberto Mortani,
banketbakker, die verklaarde, dat hij
tot de eerBten behoorde, die de trap
opgingen. Hij hoorde de stemmen in
kwestie. De grove stem was die van
een Franschman. Hjj kon verschillende
woorden onderscheiden. Degeeu, die
sprak, Bchesn krachtig te protasteeren.
Uit hetgeen door de schrille stem werd
gezegd, kon hfj niemendal opmaken
er werd snel en zeer ongelijkmatig
gesproken. Naar zjjn meening be
hoorde ze aan een Engelschman. Ge
tuige zeide, Italiaan te zijn. Hij kent
geen Engelsch, maar ging op het ge
hoor af.
„Desgevraagd, gaven verschillende
getuigen te kennen, dat de schoor-
steenen op de vierde verdieping beslist
te nauw waren, om een mensch door
te laten. Er was ook geen dienst-trap,
waardoor iemand de kamers kon heb-
aal-democraten geplaatst heeft voor het
probleem der nationaliteit, waarmede zij
zich tot dusver weinig hadden bezig
gehouden. De meening had post gevat,
dat de oorlog zou kunnen worden
voorkomen, zoodat de nationaliteit niet
zou werden bedreigd. Vandaar, dat men
oppervlakkig over het onderwerp heen
ging"-
Nu mogen wij de sociaal-democraten,
althans de wetenschappelijken onder
hen, toch waarlijk niet zoo laag aan
slaan, als de heer Vliegen doet. Sinds
Engeland aan Frankrijk, in 1904,
Marokko meende te kunnen verzekeren,
Marokko, waar zonder twijfel Duitsch-
laud economische belangen had, zijn
de internationale conflicten als het ware
niet van de lucht geweest, en de sociaal
democraat, die de internationale poli
tiek volgt, moest weten, hoe dikwijls
Europa aan den vóór-avond van een
oorlog heeft gestaan; moest weten, dat
die oorlog eenmaal noodwendig uit
barsten zou. Heeft nu de sociaal-demo
cratie van 1904 af geen tijd gehad,
aan het probleem der nationaliteit haar
aandacht te schenken zij, die wel tijd
vond, over allerlei pietluttige kwesties
te harrewarren Of dacht zij, dat een
internationaal congres, als te Bazel
werd gehouden, voldoende wezen zou,
om den oorlog voor goed uit te bannen
De erkenning des heeren Vliegen is
de moeite van het onthouden zeer zeker
waard. Er blijkt uit, dat de sociaal
democratie niet het groote werk ter
hand heeft genomen, waarvoor zij zich
gesteld wist, gesteld woest weten, toen het
de rechte tijd was. Zij ging, met andere
woorden, niet. recht op het doel af.
Een tweede punt.
De heer Vliegen zegt, dat de sociaal
democratie een partij is geworden, die
niet meer zooals de vroegere utopisten
een volmaakte wereld-organisatie na
jaagt, maar die voortbouwt op hetgeen
in de maatschappij bestaat, en de socia
liseering der productie-middelen na
streeft.
Hoe nu De socialisten jagen niet
een volmaakte wereld-organisatie na
Maar welke waarde moeten wij dan in
's hemels naam hechten aan de woorden,
die zij op hun vergaderingen spreken
Trok zij niet juist duizenden en dui
zenden aan, door de tegenwoordige
maatschappij een door-en-door verderf-
lijke te heeten, waarin wat enkelingen
zich verrijken ten koste van de massa,
voor wie geen mensch-waardig bestaan
was weggelegd schilderde zij de
socialistische wereld-organisatie niet als
volkomen het tegenovergestelde af, en
deed zij het uiet telkens en telkens
voorkomen, dat dit organisatie de vol
maakte zou wezen f
Maar wanneer nu de heer Vliegen,
die het weten kan, zegt, dat de sociaal
democratie voortbouwt op hetgeen in de
tegenwoordige let wel door de
socialisten een kapitalistische geheeten
maatschappij bestaat, dan vragen
ben verlaten, terwfll anderen de hoofd
trap opgingen. Het lichaam van mejuf
frouw L'Espanaye was zóó vast in
den schoorsteen gewrongen, dat het
er alleen door de vereende kracht van
vier of vijf aanwezigen kon worden
Uitgetrokken.
.Ofschoon nog een aantal personen
werden gehoord, kwamen geen nieuwe
bijzonderheden aan het licht. Geheim
zinniger moord W3rd nooit te Parfjs
gepleegd. Eenig motief tot de misdaad
is niet gevonden en de politie tast in
het duister. Wij vrcezen, dat het ge-
benrde in de Rao Morgae zal moeten
gerangschikt worden onder de geheim
zinnige drama's van Parijs, welke
tevergeefs op oen oplossing wachten."
Het avondblad van de Gazette des
Tribunaux meldde, dat nog altoos
hevige opwinding hesrschte In het
Qnartier St. Roch. De kamers waren
voor de zooveelste mssl aan een nauw
keurig onderzook onderworpen,nieuwe
getuigen legden verklaringen af, maar
eenig resultaat werd niet bereikt. De
rubriek „Laatste Berichten" deelde
nog mede, dat Adolphe Le Bon was
gearresteerd. Waarop de beschuldiging
rustte, werd niet vermeld.
Dupln volgde de zaak blijkbaar met
groote belangstelling. Ik maakte dit
uit z(jn houding op, want h{j bad
wij ons, wat de dikke woorden der
sociaal-democraten over die verderilijke
liedendaagsche maatschappij toch wel
te beteekeneu hebben, als men zich
grif bereid verklaart, qp haar fundament
voort ie bouwen r Op een slecht fun
dament kan geen goed huis worden
opgetrokken. Van tweeën één dus of
het socialistisch huj» zal revolutie
bouw blijken te zijn, of het funda
ment der hedendaagsche „kapitalis
tische" maatschappij is zóó deugdelijk,
dat men er van overtuigd is, dat het
leggen van een nieuw absoluut over
bodig mag worden geacht. Doch
dan ook de socialistische actie heeft
niet de beteekeuis, welke men er aan
toegekend wenscht te zien, en dit praat
men niet goed met een gemeenplaats
als „socialiseering der productie-mid
delen". Is het wezen der sociaal
democratie zuó, als de heer Vliegen
het teekent, dan heeft, zij tevens opge
houden te zijn oen revolutionaire, en
is zij geworden een hervormings-partij,
zoo radicaal desnoods als zij wil. Door
het evenwel toch anders voor te stellen,
gaat men niet recht op het doel af.
De heer Vliegen heeft ook het zijne
geen cent". Hij keurt haar af. Maar
hoe„Gesteld", zegt bij, „de socialis
tische partijen, in de verschillende
landen, voerden een politiek onder
deze leuze, dan zou men in de landen
met een sterke socialistische partij
gaan ontwapenen. In de andere, waar
de sociaal-democratie minder sterk is,
zou men gewapend blijven. En zoo
zouden bij de eerste de beste gelegen
heid de socialistische landen een prooi
worden van de andere".
Het wil onsvoorkoinen,datdeheerVlie-
geu het den propagandisten van „geen
man en geen cent" wij denken hier
allereerst aan de heeren R. Kuyperen dr.
Th. VandeiWaerden wel heel gemak
kelijk heeft gemaakt. Wij leven nu een
maal niet in de ééne idealistische wereld
organisatie, welke de socialisten zich
droomen. Er zijn staten er zullen staten
blijven. In den eenen ontwikkelt het
socialisme zich betrekkelijk vlug, in den
anderen langzaam. De staten dus, die
een snellen groei van het socialisme te
aanschouwen geven, mogen niet aan ont
wapening denken zij zouden anders een
prooi worden van de andere, niet-socia-
listische. Wie niet ontwapent, moet een
weermacht op de been honden. Of zij nu
een staand leger, dan wel een volks-leger
is, die weermacht kost geld en de
sociaal-democraten zullen de daarvoor
benoodigde bedragen moeten voteeren.
Natuurlijk zal dat leger niet op verove
ring uitgaan; het zal alleen bestemd zijn,
de onafhankelijkheid desland te bewaren,
zoo deze mocht worden bedreigd. Maar
is ons tegenwoordig leger een andere
taak opgelegd En waarom gaan de
sociaal-democraten er dan prat op, tegen
de oorlogs-begrootingen te stemmen,
zelfs tegen buitengewone credieten, als
tegen mij er mat geen enkel woord
op gezinspeeld. Eerst toen hg van de
arrestatie van Le Bon gelezen had,
vroeg hg mgn meening omtrent de
moorden.
Ik kon slechts antwoorden, dat ik
het met geheel Pargs eens was en de
zaak als een ondoordringbaar raadsel
beschouwde. Ik zou niet de mlnBte
aanwijzing kunnen geven, welke kou
leiden tot de ontdekking vau de dadera.
„Uit de resultaten van het verhoor
zou je die ook vergeefs zoeken," zei
Dupin. „Dat verhoor is eigenigt meer
een schema, een geraamte. De PargBChe
politie heeft de reputatie, bijzonder
scherpzinnig te zijn, nietwaar Och,
ja, ze is slim, maar meer ook niet. Ze
werkt niet naar een weldoordacht
planhaar methode is, datze or
geen methode op nahoudt. Zooge
naamde „uitgebreide maatregelen*
treft ze genoeg, maar meestal worden
ze ondoeltreffend toegepast. Ik wil
niet ontkennen, dat vaak oen vorras-
Bonde uitslag word verkregen in die
gevallen waren gewono gver en acti
viteit voldoende, om tot de oplossing
te komen. Waar deze eigenschappen
ontoereikend zijn, lijden haar onder
zoekingen schipbreuk. Vidocq bijvoor
beeld had een goeden kgk op de dingen,
hg gaf niet gauw ietB op, dat zijn
belangstelling had gaande gemaakt,
maar zgn gemis aan geschoold denken
dezer dagen werden aangevraagd, notdig
roar de handhaving onzer neutraliteit
Het is, wij weten hel, wijl zij de onna
denkende volks-massa in den waan heb
ben gebracht, dat onder een socialistisch
regime van geen militaire lasten sprake
zal zijn, persoonlijke lasten eniinancieele
lasten, hoewel zij zeiven anders denkeu.
Het is, wijl zij een succes-politiek voeren,
voeren hunnenin de overtuiging, toch
niet tot het aanvaarden der regeering
te worden geroepen. Het voeren van
oppositie is zulk een gemakkelijke en,
doet men het als de sociaal-democraten,
zulk een dankbare taak. Maar wee,
zoo deze heeren voor de consequenties
hunner theorii u worden geplaatstDe
wereld-oorlog heeft ze, als in een ke
gelspel, stuk voor stuk omgeworpen,
en in plaats ruiterlijk te bekennen
het boetekleed ontsiert zelfs den sociaal-
demoeraat niet! op een dwaalspoor te
hebben verkeerd, houdt men vast aan
hetgeen in de praktijk ondeugdelijk is
gebleken, om toch maar niet op de
massa den invloed te verliezen, welken
men zoo gaarne behoudt.
Dat het per slot van rekening toch
maar daarom te doen is, de heer Vlie
gen heeft het ons in zijn rede „Sociaal
democratie en Nationaliteit" voor de zoo
veelste maal bewezen.
Buitenland.
De strijd In en bulten Europa.
Het is zeer opmerkelijk, dat nit de
door de Duitsehers in Frankrijk be
zette plaatsen niet die verhalen van
gruweigke wreedheden tegenover de
bevolking zijn ingekomen, welke ons
nit tal van Belgische steden on dor
pen hebben bereikt.
Door sommigen wordt dat verklaard
door er op te wgzon, dat da Dnitsohc
soldaten, door de verontwaardiging
van de geheele beschaafde wereld,
het gewenscht hebben gevonden, hun
hooding te wgzigen, nit vrees, zich
anders nog meer vijanden op den hals
te halen dan zg nn reeds hebben.
Wij voor ons gelooven, objeetfef de
gebeurtenissen beschouwende, dat de
oorzaak een andere is geweest, dat
namelijk door de bevolking van in
Fransch gebied bezette plaatsen tegen-
over da binnenrnkkende troepen een
andere houding 1b aangenomen, dan
In vele Belgische gemeenten het ge
val is geweest.
Het een kan zén gevolg van het
andere zgn en joint de bloedige toc-
reeltjes, welke zich ongetwijfeld in
België hebben afgespeeld, knnnen
voor de bewonors der in Frankrijk
bezette plaatsen een ernstige waar
schuwing geweest zgn.
Toen de oorlog was nitgebroken en
het nog niet te voorzien was in welke
plaatsen een vreemde legermacht zon
kunnen binnenrukken, is in tal van
gemeenten aan do bnrgerg bevolen,
alle wapenen in te leveren om daar
door te voorkomoD, dat voorde zeer
onvoorzichtige handelwijze van eenige
zenuwachtige, nlet-mllitaire personen,
die behoefte gevoelden aan bnn in
leidde tot veel vergissingenhg ver
spilde zgn kracht voortdurend aan
nnttelooze nasporingen. Hg bedierf,
om zoo te zeggen, zgn gezicht, door
de zaak van te nabij te beschouwen.
Eén of twee dingen zag hg dan mis
schien buitengewoon scherp, maar
daardoor kreeg hij nooit een goed
overzicht Ja, mgn waarde, je knnt
ook te diep ergens op in gaande
waarheid ligt niet altijd op den bodem
van een pnt. Weet je watwe
znllen ons oordeel over die moorden
opschorten, tot we zelf een onderzoek
hebbon ingesteld. We zullen naar het
bewuste hnis gaan en daar onzen
oogen eens terdege den kost geven.
Bovendien heeft die Lo Bon me eens
een dienst bewezen, waarvoor ik hem
dankbaar ben. Ik ken den prefect van
politievan hem krijg ik zonder
twijfel de verelschte vergunning."
Dnpin had zich in den prefect niet
vergist. Wij gingen dadelijk naar do
Rne Morgne, een aanzienlijke straat
tuischen de Rne Richelieu en de Rne
St. Roch. Daar die buurt ver van onze
woning verwijderd lag, kwamen we
er vrij laat in den middag aan. Voor
één der huizen was een volks-oploop
daar moesten we dns zgn. Het hnis
was van het gewone Parijsehe type,
met een koetspoort, die aan één zijde
een Boort van glazen pni vertoonde,
waarin een schuifraameen portiers-
nerlyken haat uiting te geven, een
geheele bevolking aansprakelijk zon
gesteld worden.
Ook in ohb vaderland, dat geheel
buiten den Btrgd stond, heelt men in
tal van gemeenten de voorzorg geno
men, alles, wat maar eenigszh.b als
wapen kon beschouwd worden, tgde-
ïgk in beslag te nemen.
Velen hebben dan ook hun wape
nen, voornamelijk geweren en pistolen,
op het gemeentehuls gebracht en daar
het zeer moeilijk was, vast testellen,
wat bg mogeigke huiszoekingen door
vreemde troepen al of niet als bruik
bare wapenen zon worden aangemerkt,
zgn op tal van plaatsen zelfs wand
versieringen aan de stodeigke over
heid toevertrouwd, weike de eigenaar
met den beBten wil van de wereld niet
tegenover een vreemde krggsmaeht
zon weten te hanteeren.
Wie b.v. in onze gemeente in het
tronwzaaltje van het raadhuis komt,
ontdekt daar bg meerdere wapenen
oen paar voorwereldlijke pieken, zoo
groot en zoo onbruikbaar, dat hot
eenlgszlns komisch is er aan te den
ken, dat deze in vollen ernst door hst
gemeentebestuur onder z^n hoede ge
nomen zgn nit vrees, dat de gelukkigs
eigenaar er anders tegen binnenruk
kende Dnitsche of Engeische troepen
een bloedig gebruik van zon kannon
maken.
Toch is de voorzorgsmaatregel an
fond zeer practlsch en in alle opzichten
te verdedigen.
Wanneer in België de bnrgerg van
iedere door de Dnitsehers bezette ge
meente voordien de wapenen op het
raadhnis had ingeleverd, zgn wg er
van overtuigd, dat menig bloedbad,
door fraüc-tireurs uitgelokt, achter
wege gebleven waB.
In Frankrgk is de bnrgerg over het
algemeen verstandig geweest en heb
ben zg, die geen militairen waren,
zich van gewelddadigheden tegenover
den blnnenrnkkenden vgand ont
houden.
Dat daaraan zeer streng de hand
gehonden wordt, bewgst wel de be
straffing van den burgemeester van
een voorstad van Nancy, die door
den Franschen prefect voor twee weken
geschorst is omdat hg, een Daitsehen
vlieger in de lacht bemerkende, den
veldwachter last had gegeven, een ge
weer van het stadhuis te balen en
daarmede op de machine heeft ge
schoten. Terecht werd daarbg o a. door
den prefect overwogen, dat een bor
ger onder geen voorwendsel het recht
heeft, als combattant op te treden,
dat voor hem niet den moed er in
bestaat, om op den vgand te schieten,
maar jnist om de verleiding daartoe
te wesrstaan, zooals dan ook steeds
de houding van de bevolking van het
departement is geweest.
Eerst wanneer zoo gehandeld wordt,
kan de regeering met recht in eenige
gemeente doorbinnen dringende vreem
de troepen gepleegde wreedheden, als
ongemotiveerd on niet noodzakeigk
critiseeren.
En hier werd de font te ernstiger
geacht, daar het een bnrgemeeBter
gold, die aan zgn gemeentenaren een
voorbeeld van koelbloedigheid en dis-
loge dos. Eer wg binnentraden, liepen
wij de straat nit, sloegen een zijstraatje
In, toen nogmaals een zijstraat, zoodat
wg aan de achterzgde van het hnis
kwamen. Onderwijl besteedde Dnpin
de grootste aandacht aan de geheele
omgeving en bezag ook hat hnis
rondom met een scherpte, waarvoor
ik geen verklaring wist ts vinden.
Terngkeerend, begaven we ons naar
den ingang van het gebouw, vertoon
den de vergunning van den prefect
en werden toegelaten. We giogen de
trap open betraden de kamer, waar het
ijk van mejuffrouw L'Espanaye was
gevonden en de beide Blachtoffers nog
lagen. Aan da wanorde in het vertrek
had men niets veranderd. Meer bg-
zoefierheden, dan de Gazette des
Tribunaux had opgegeven, zag ik niet.
Dnpin onderzocht alles, ook de beide
ïgken. Daarop gingen wg naar de
overige kamers en de binnenplaats,
steeds vergezeld van een politie agent.
Een en ander hield ons bezig tot het
donker werd; toen vertrokken wg.
Op den terugweg liep Dnpin oven het
hnrean van één der dagbladen bin
nen.
Ik heb er, geloof ik, reeds op gewe
zen, dat de grillen van my a vriend
vele waren en dat ik ze ontzag. Zoo
ook nn. Hg wolgerde beslis:, mst mg
over de moordsn te spreken.
Wordt vervolgd.)