N°. 79 1914.
Dinsdag 7 Juli.
101st" jaargang.
DE GOUDEN TOR,
De Vrijzinnige Idee
i FEUILLETON.
Oe uitgavedezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en'Vrijdagavond
uitgezonderd op feestdagen.
PrQ» per kwartaal, In Goes O,IS, buiten Goes, franco f !,S5.
Afzonderlijke nommers 5 cent.
Inzending van advertentlën op Maandag en Woensdag
vóór 3 uren, op VRIJDA.G vóór 13 uren.
De prQs der gewone advertentlSn is van 1-5 regels 50 ct., elke regel meer 10 ct.
BQ directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt
de prijs slechts t.weemaal berekend.
Geboorte-, huweljk- en doodsberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 1—10 regels ij/ 1,— berekend.
Bewlsnummers 5 tent;
Telefoonnummer 33. Directeur G1 W. van Barneveld. Uitgave vaa de Naaml.Vennootschap .Gaesche Courant". Hoofdredacteur W. J. C. van Santin.
goesche
courant.
Do Statenverkiezing in het district
Amsterdam V heeft deu sociaal-demo
craten in dit opzicht plegen zij
plagiaat bij de clerical en, van wie het
smoesje afkomstig is weer eens aan
leiding gegeven, te verkondigen, dat
de vrijzinnigen men sclirikke niet
afgedaan hebben dat hun beginsel niet
meer in staat is, geestdrift te wekken.
De beweriug is oud. Alleen reeds uit
het feit, dat deze bewering zoo oud is,
zouden wij mogen afleiden, dat we ons
omtrent het voort-leven der vrijzinnige
idee niet bezorgd behoeven te maken.
Laten wij de zaken eens kalm bezien.
Het liberalisme is dood, het is on
vruchtbaar geweest, ziedaar twee
uitspraken, welke men sedert jaren bij
alle mogelijke en onmogelijke gelegen
heden hoort. Clericalen en sociaal
democraten worden het g&bruik daarvan
niet moede, en, komt de tijd der ver
kiezingen, dan zijn de onvruchtbaarheid
en de dood van het liberalisme, van de
vrijzinnige idee, hun dagelijksch eten
en drinken. Anderen spreken dat na en
tegenwoordig is het voor sommige
ïneuschen een gewoonte geworden, om
geringschatting van het liberalisme als
iets vanzelfsprekends te beschouwen.
Het is iuderdaad, hoe ongerijmd het
ons moet lijken, een yewoonte geworden.
Maar een dwaze gewoonte.
Want wauueer geringschatting van de
vrijzinnige idee gegrond ware, zouden
wij daarvan 'niet spreken wat waar is,
wordt aanvaard, zonder dat het eerst
een usance moet worden. Maar dat is
het juist, dat de kleiuachting van de
vrijzinnige idee, voor zoover niet slechts
een politieke truc, niets is dan een
gewoonte, voortgekomen uit gedachten-
loosheid of suggestie. Want ueemt men
zich maar de moeite, die suggestie af
te schudden, en het eigen verstand een
klein beetje te laten werken, dan ziet
men spoedig, dat in de gansche ge
schiedenis der meuschheid geen enkele
gedachte zooveel bereikt heeft als de
liberale idee, en dat geringschatting
daarom neerkomt op het wegcijferen
van de kracht, waaraan men alle groote
historische vorderingen te danken heeft.
Het zou heel nuttig zijn, zulks met
tal van voorbeelden aan te toonen,
doch dan zou men tot Adam en Eva
kunnen teruggaan. Voor zoo'n terug
tocht huiveren wij, eerlijk gezegd. Maar
wij willen, zoo kort mogelijk, enkele
bewijzen geven. In de eerste plaats den
strijd der gilden in de middeleeuwen
tegen het feodalisme. Italië gaf het
voorbeeld de arbeiders schudden af het
juk van de edelen, die, van geslacht op
geslacht, de steden beheerschten, en zij
DOOR
ED6AR ALLAN POE.
Vele jaren geleden knoopte ik
vriendschap aan met een zekeren Mr.
William Legrand. Hij stamde af van
een onde Hagenoten-familie, en was
vroeger rijk geweestmaar herhaalde
tegenspoeden hadden heminbekrom
pen omstandigheden gebracht. Om
niet de vernederingen, die het nood-
zakelQk gevolg van zQn mislukkin
gen waren, te moeten verdragen, ver
liet h(J New Orleans, den zetel van
zQn vooronders, en nam zijn in
trek op Snllivan's Eiland, dicht bQ
Charleston In Znid-Carolina.
Dat is een heel bQzonder eiland
Het bestaat alt weinig meer dan duin
zand en is ongeveer drie inQlen lang.
De breedte bedraagt op geen enkel
punt meer dan een kwartmQl. Het is
van hot vasteland gescheiden door een
bijna onzichtbaar riviertje, dat zacht
wegvloeit tusschen een wildernis van
riet en slik, een geliefkoosde plaats
van de moerasvogels.
De plantengroei ls er, zooals van
zelf spreekt, zeer schaarB of althans
weinig ontwikkeld.
Geen enkele boom van eenige be
langrijke afmeting ls er te vinden.
Aan de westzijde, waar Port Monltrio
staat en zich enkele onoogelijke houten
stichtten republieken.
Ook in Duitsckland ontbrandde toen
de strijd der gilden tegen het feodale
stelsel, en meestal waren het de hand
werkers, die zegevierden. Wat was in
dien strijd het beginsel, dat hen be-
heerscbte, en de overwinning deed be
halen
Het is duidelijk, dat het geen ander
was, dan het liberale, het democratische
principe, en dat de gilden overigens
ook het liberale beginsel voorstonden,
kan men bijvoorbeeld daaruit zien, dat
de gezellen verplicht werden, rond te
trekken, om huu vak in de uiterste
perfectie te leeren en tevens, om wat
van de wereld te weten. Dat de gilden
later den vooruitgang in deu weg zijn
getreden, is het gevolg geweest van het
opgeven van het liberale begiusel.
Een ander voorbeeld is de reformatie.
Wat zij in beperkten zin was, doet niets
ter zake. Ook haar grondgedachte was
die van de geestelijke vrijheid van het
individu, en wij zouden wel eens willen
weten, hoe men dit anders dan een
vrijzinnige beweging kau noemen. Zij
oefende politieken invloed uit; erkenning
van de christelijke vrijheid bracht van
zelve verlangen naar de vrijheid van
het individu in den staat. Wat aan vrij
heid en vooruitgang aan deze bron
ontsproot, was een product van de vrij
zinnige gedachte.
Dan de Fransche revolutie van 1789.
Menig vrijzinng man is huiverig, over
deze gebeurtenis te spreken of te schrij
ven, wijl hij meent, dat het koren is
op der clericalen molen.
Dwaasheid
Wij geven gaarne toe, dat de revolutie
uit 1789 is voorbereid door de liberale
of, wilt ge het andersdoor de
radicale schrijvers van de achttiende,
eenw Voltaire, Montesqieu, Rousseau
en anderen. En niet aan de liberale
idee ging de revolutie, en wat daarmede
door hoog-staande mannen beoogd werd'
ten gronde, doch aan de uitspattingen.
Eu wij achten ons gelukkig, te mogen
zeggen, dat elke werkelijk beteekeuende
stap op den weg van den vooruitgang
sedert het begin van de negentiende
eeuw ontsproten is aan het liberalisme,
aan de vrijzinnige idee.
Men beschouwe de zaken toch zonder
vooroordeel
Het zou er op de wereld treurig uit
zien, wanneer ergeen liberalisme geweest
was. Want dat liet zooveel gepresteerd
heeft, is zeer natuurlijk. Immers: het
liberalisme, de vrijzinnige gedachte, is
iuwezen niets anders dan een, in verschil
lenden vorm, wijsgeerige, letterkundige,
staatkundige, economische gestalte op
tredende bewegingde uitdrukking van
datgene, waardoor de mensch wenscht
mensch te zijn een uiting van bet recht,
gebouwtjes bevinden, die gedurende
den zomer gebuurd worden door hen,
die Charlestons stof en koorts ont
vluchten, wordt Inderdaad nog de
trotsche waaierpalm gevondenmaar
het geheele eiland, met uitzondering
van dat westpunt en een Btrookhard
wit zand bQ de zeekust, is bedekt
met dicht hakhout van da bekoorlijke
mirt, die alom geprezen wordt door
de Engelsche plantkundigen. Deze
struik bereikt hier niet zelden een
hoogte van vijftien k twintig voet en
vormt een ondoordringbaar krenpel-
bosch, dat de lucht vervult met een
welrlekenden geur.
In den binnensten schuilhoek van
dit kreupelbosch, niet ver van de oost
kust of de meer afgelegen zQde van
het eiland, had Legrand voor zich
zelf een kleine hut gebouwd, die hij
in gebruik genomen had, toen ik voor
't eerst door een louter toeval met hem
kennis maakte. Spoedig veranderde
dit In vriendscbap, want deze kluize
naar verwierf Inderdaad mijn belang
stelling en achting.
H(j was welopgevoed, met buiten
gewone geestesgaven bedeeld, maar
aangetast door menschenhaat en een
slachtoffer van onbedwingbare nei
gingen tot enthousiasme en neerslach
tigheid. HQ had verscheidene hoeken
met zich meegenomen, maar sloeg er
zelden een oog in. ZQn voornaamste
bezigheden waren de jacht en de
vischvangst, of wel hQ slenterde
langs het strand en door het kreu
pelhout, waar hQ naar schelpen of
Insecten zocht; zijn verzameling van
een verlangen naar recht, waarmede wij
geboren zijn.
Daardoor, dat de menschen huil
natuurlijk recht op vrijheid uitschreeuw
den, eu dat juist diegenen het hardst
schreeuwden, die de geringste macht
hadden en dus het meest verdrukt wer
den, daardoor zijn juist die be
wegingen ontstaan, welke tot verschui
ving van de macht hebben geleid, door
dien zij in hetj robuste geweten van de
machtigen der, aarde bres geslagen
hebben.
De onmachtigen vereenigden zich,
niet, omdat zij verdrukt waren, want
alleen het dier duit de verdrukking,
doch wijl zij den druk gevoelden als
een ontkenning van hun mensch-zijn,
en de mensch de. in hem levende
vrijheids-idee niet verloochenen kan.
Zoo is het werkelijk overal eu steeds,
in dezen of genen vorm, bet liberalisme
geweest, dat de menschheid voorwaarts
en omhoog heeft gebracht, en daarom
is de vrijzinnige gedachte onsterfelijk.
In den loop der eeuwen kunnen de
partijen zich groepeeren, zooals zij
willen, de vrijzinnige idee zal steeds
de leidende gedachte zijn van diegenen,
die het recht, waarmede zij geboren
zijn, verkort zien.
Buitenland.
De toestand in Albanië.
Een plaat van den talentvollen tee
kenaar Raemakers in de Telegraaf,
gaf dezer dagen den toestand In het
nieuwe vorstendom op hQzonder juiste
wijze weer.
In een afgescheiden kampplaats
staat de groote, sterke kalkoen, met
het Tnrksche mutsje op den kop, drei
gend tegenover het nationalistische
Albaneesche kemphaantje, een tier,
levendig diertje, maar wiens nietigheid
tegenover zijn loggen tegenstander
onmiddellijk in het oog springt. Toch
staat bet diertje onversaagd tegenover
zQn vijand, al ligt reeds een van zijn
mooiste staartveeren geknakt in het
strijdperk, Thomson is reeds het slacht
offer der blnnenlandsche twisten ge
worden.
Onmiddellijk achter de vechtenden
zQn de Italiaansohe koning en keizer
Franz Jozef neergeknield, teneinde
niets van den strijd te verliezen en
op een noodlottig oogenblik onmid
dellijk te kannen toQsprlngen, de ko
ning achter den mohammedaanschen
kalkoen, de keizer achter het kleine,
strijdlustige haantje.
En over het muurtje, dat de strijd
plaats omringt,hangen de mogendheden
als toeschouwers bQ een Interessanten
strQd.'dlcn zQ op een aistand gadeslaan
al is dan ook hnn sympathie zeer
zeker aan de zijde van het dappere
Albaneesche haantje.
Nog altQd dnnrt de strijd voort en
deze laatsten zou menig lleihebber hem
benQd hebben. Op deze tochten werd
hQ gewoonlijk vergezeld door een
onden neger, Jupiter genaamd, die
vrij verklaard was vóór den onder
gang van de familie en noch door
bedreigingen, noch door mooie belof
ten er ai gebracht kon worden, om,
zooals hij meende, dat zQn plicht was,
te waken over het doen en laten van
zQn jongen „Massa Will". Het is niet
cnwaarschQnlQk, dat de bloedverwan
ten van Legrand, die hem als min of
meer bekrompen beschonwden, samen
gespannen hadden, om den neger deze
koppigheid ln te prenten met 't oog
op toezicht en bewaking van den
zwerveling.
De winters zijn op de breedte van
Sulllvans Eiland zelden heel streng
en in den loop van het jaar is het be
paald een weinig voorkomende gebeur
tenis, als een vaar noodzakelijk ge
oordeeld wordt. In het midden van
October 18 brak echter een dag van
ongewone konde aan. Juist vóór het
ondergaan der zon baande ik me een
weg door de altQd groen blQvende
struiken, naar de hnt van mQn vriend,
die ik in verscheidene weken niet ge
zien had, daar Ik in dien tijd te Char
leston, op een afstand van negen mijlen
van het eiland, vertoefde, terwQl de
gelegenheden voor aankomst en ver
trek ver ten achter stonden bij die
van tegenwoordig.
Bjj het bereiken van de hut klopte
ik aan, zooals steeds mijn gewoonte
was, en, geen antwoord krijgende,
zocht ik den Blentel op de plek, waar
nog altQd is het niet te voorzien, welke
partQ door een beslissende overwin
ning over bet lot van het jonge Alba
neesche vorstendom zal beslissen.
De Itallaansche gezant Aliotti is met
onbepaald verlof naar Rome vertrok
ken en er zal zeker wel niemand onder
de ware vrienden van den vorst zQn,
die dezen verdachten diplomaat ooit
weer in Durazzo terug hoopt te zien.
Inmiddels zet vorst Wilhelm de
politiek van onderhandelen voort en
stelde zich tevens weer in varbinding
met den bende-hoofdman Frenk Bib
Doda, om hem met zQn succesvollen
terugtocht geluk te wenschen. Frenk,
die heel goed begreep, dat opnieuw
een beroep op zQn hulp gedaan werd,
en blQkbaar in de overtuiging was,
dat hQ nog niet genoeg bQ elkaar
geplnnderd had, verklaarde zich tot
den opmarsch naar Durazzo opnieuw
bereid, mits hem voldoende geld werd
toegezonden.
Zonder geld nn eenmaal geen
Zwitsers.
Ook de mohammedaan Joessoef Bei
ziet kanB, een 1000 tal manschappen
bjj elkaar te brengen, mits hem na-
tnnrlQk het geld er voor wordt ge
zonden en de onbetrouwbare Ismaël
Kemal, het vroegere hoofd der voor-
loopige regeering, heeft aangeboden,
den toestand ln Walona te redden,
hoewel majoor Sluys daarvoor min
stens 1000 man goed geschoolde troe
pen benevens eenig geschat noodza-
kelQk achtte.
Een goed teeken voor verbetering
van den toestand kan de verdeeldheid
onder de opstandelingen zelf zQn,
waarover wQ dezer dagen verschillen
de telegrammen pnbliceerden.
Bovendien gaan de plannen tot
oprichting van een vreemdelingen
legioen ln de goede richting en worden
de onbetrouwbare Malisoren en Mir-
dleten langzamerhand door dapperder
Enropeesche vrijwilligers vervangen.
De miniBter-proBident Tenrehan
pasja reist inmiddels de Enropeesche
hoven af om steun voor Albanië en
den vorst in te roepen.
Of het hem lakken zal is zeer te
betwQfelen.
Vorst Wilhelm is nn eenmaal niet
de krachtige persoonlQkheld, die men
tot heil van Albanië door dik en dan
zal willen handhaven.
In Oostelijk-Albanië moet het rustig
zQn en ls op vele plaatsen een over
heid ingesteld.
OnbegrQpelQk is het, dat de vorst
uitsluitend steun bQ Mohammedaansche
agitators zoekt. Zelfs Essad-pasja, dien
men verdenkt zich via Skoetari bQ
de opstandelingen te voegen, kreeg
van de Albaneesche regeering het
verzoek, zijn invloed ten gunste van
den vorst aan te wenden, maar heeft
dit natunrlQk afgeslagen.
Ernstiger is het bericht, dat in de
laatste weken eenige duizenden ge
wapende Servische soldaten zich met
vele officieren bQ de opstandelingen
aansloten.
ik wist, dat hQ verBtopt was, ontsloot
de deur en stapte naar binnen. Een
lekker vunrtje brandde in den haard.
Dat was ietB nieuws, en ln het geheel
geen onprettig nieuws. Ik wierp mQn
overjas uit, trok een leunstoel bQ de
krakende houtblokken en wachtte ge
duldig de aankomst van mQn gast-
heeren af.
Kort na zonsondergang kwamen ze
aan en heetten mQ van harte welkom.
Jupiter, met een breeden grQns
van oor tot oor, was bedrQvig in
de weer, eenige wilde hoenders tot
een avondmaal te bereiden. Legrand
was In een van zQn vlagen hoe
zal Ik het anders noemen? van
enthousiasme. HQ had eene onbekende
dubbele schelp gevonden, de ver
tegenwoordiger van een nieuw soort,
en moer nog, hQ had ontdekt en met
Jnplters hulp een „scaraboeus* be
machtigd, waarvan hQ gelooide, dat
ze totaal onbekend was en waarover
hQ den volgenden dag mQn opinie
graag wilde hooren.
„En waarom vannacht niet vroeg
ik, mQn handen over het vnnr strek
kende en de geheele klasse „scaraboei"
naar den duivel wenschende.
„Ah, als ik maar geweten had, dat
jQ hier was," zeide Legrand; „maar
het is al zoo lang geleden sinds ik
je gezien heb en hoe kon ik voorzien,
dat je me juist dezen naeht een be
zoek zon brengen Toen Ik naar huls
kwam, outmoette ik luitenant G. van
het fort, en dom genoeg leende ik
hem de tor; het zal das onmogelQk
voor je zQn, hem vóór morgen te zien.
Wanneer dit juist blQkt, zou het
zeker tot ernstige ongeregeldheden
op den Balkan en nienwe Interventie
der mogendheden kannen aanleiding
geven.
Binnenland.
Vit de Stattn-Qeneraal.
Aan de departementen van bostunr
wordt thans drnk gewerkt aan de
voorbereiding der staatsbegrootlng
voor het dienstjaar 1915, teneinde de
ontwerpen in den loop dezer of het be
gin der volgende maand aan den
Raad van State te kannen verzenden.
Verschillende Ministers gaan ln
Angnstns met vacantia buitenslands,
sommigen hnnner reeds in de tweede
helft dezer maand.
Het aanstaande samenzQn van de
Eerste Kamer, beginnende morgen
avond, is hoofdzakelQk bestemd voor
afdoening van de reeks kleine wets
ontwerpen, van de Tweede Kamer
ontvangen.
De belastingwetten zullen vóór het
a.s. races niet behandeld worden, om
dat het afdeelingsonderzoek van dien
omvang was, dat 'tzich laat aanzien,
dat het voorloopig verslag eerst ver
ln de tweede helft van Juli te ver
wachten Is.
Landbouw, Veeteelt en
V isscherij
De Zeeuwtche Landbouwtentoonttclling
te Middelburg8, ff en 10 September a t.
II.
Jammer dat de InsohrQvingen op
tuinbouwgebied tot heden zoo gering
zQn, reden waarom de tentoonstellings
commissie de inschrQving voor de
afdeellng Tuinbouw nog heeft open
gesteld tot 15 Juli a.s.
Men kan toch wel begrQpen, dat
het ook een groot handelsbelang is,
op deze tentoonstelling een flink'over-
zlcht te geven van de verschillende
vruchtensaorten.
Zeeland heeft een met fruit beteelde
oppervlakte van 1757 Hectaren en ls
sedert 1904 met ongeveer 400 Hec
taren voornitgegaan.
Verder staat Zeeland vooraan met
de onderbeplante boomgaarden, ruim
570 Hectaren zQn onderbeplant met
appels en peren In strnikvorm, terwQl
bovendien in den laatsten tQd veel
grond is beplant met uitsluitend peren
en appels in strnikvorm.
Het is ongetwQfeld in het belang
van al die iruitkweekers, dat wQden
zQd hun mooi fruit bekend worde,
zeker, het is reeds gezegd, dat zelfs
bultenlandsehe tuinbouwvereenigin-
gen en tuinhouwllefhebbers onze
schoono boomgaarden komen bezich
tigen.
Zou dat geen treurigen Indruk
maken wanneer onze eerste groote
Provinciale Tentoonstelling, die zeer
zeker door vele lief hebbers nit ons
BlQi vannacht hier, dan zal ik Jnplter
er vóór zonsopgang nog om zenden,
't Is het mooiste ding van de schep
ping 1"
„Wat, de zonsopgang?"
„Onzin I neen, de tori ZQ heefteen
schitterenden gonden glans en de
afmetingen van een groote walnoot,
met twee gitzwarte vlekken, de eene
op het uiteinde van den rug, de twee
de iets lager aan de andere zQde. De
„antennoe" zQn
„Dat komt nog heelemaal niet nit,
Massa Will." onderbrak Jnplter, „ik
verzeker u, die tor ls een gonden tor,
massief goud, ieder gedeelte ervan,
aan de blnnenzQde en overal, zelts
zQn vleugels nooit heb Ik in mQn
leven zoo'n zware kever gevoeld."
„Welnu, veronderstel dat 't zoo is
Jnp," hernam Legrand, naar het mij
scheen ernstiger de moeite waard
was, „is dat dan een reden voor jon,
om de vogels te laten verbranden?"
„De kever" hij richtte zich weer
tot mQ „is wel in staat, Jnplter op
die gedachte te brengen. Je hebt
nog nooit een schitterender metalen
oppervlakte gezien, dan de schilden
weergeven, maar hierover kan ja
niet oordeelen vóór morgen. Ik kan
je intusschen wel eenig denkbeeld
van den vorm gaven."
Dit zeggende, zatte hQ zich bQ een
klein tafeltje, waarop pen en inkt aan
wezig was, maar gean papier. HQ
zocht er nu naar in een lade, maar
vond niet».
(Wordt vervolgd.)
